Autonomiczny układ nerwowy materiały dodatkowe dla samokształcenia Magdalena Borowska Kat. i Zakł. Farmakologii Efekty pobudzenia układu przywspółczulnego: Przewód pokarmowy – nasilenie perystaltyki, ↑ sekrecji w gruczołach, relaksacja zwieraczy Układ moczowy – nasilenie perystaltyki moczowodów, ↑ napięcia mięśni gładkich pęcherza moczowego, relaksacja zwieraczy Oskrzela – skurcz mięśni gładkich, ↑ sekrecji w gruczołach Oko – zwężenie źrenicy, blokada akomodacji Gruczoły egzokrynne - ↑ sekrecji Układ sercowo-naczyniowy – efekt chronotropowy ujemny, ↓ BP Receptory układu przywspółczulnego - lokalizacja: ▪ Receptory muskarynowe: M1 – głównie gruczoły układu pokarmowego oraz OUN, mięśnie gładkie M2 – głównie mięsień sercowy M3 – oko, zwieracze, gruczoły ślinowe, potowe, łzowe, oskrzelowe, pęcherz moczowy • Receptory nikotynowe: N (neuronalny) – zwoje autonomiczne, rdzeń nadnerczy N (mięśniowy) – płytka nerwowo-mięśniowa Agoniści układu przywspółczulnego o działaniu bezpośrednim: Agoniści receptorów muskarynowych, np. pilokarpina *, betanechol, muskaryna Agoniści receptorów muskarynowych i nikotynowych, np. acetylocholina, karbachol*, metacholina * Leki z listy dla 3r. WL Lek X ułatwia odpływ cieczy wodnistej poprzez pobudzenie receptorów muskarynowych. Jaki to lek? PILOKARPINA Zastosowanie: • miejscowo w okulistyce (jako r-r do worka spojówkowego): jaskra z zamykającym się kątem przesączania – w ostrym ataku (skurcz mięśnia zwieracza źrenicy i odblokowanie dostępu do prawidłowego w tym przypadku beleczkowania) • ogólnie (p.o.): leczenie suchości błon śluzowych (zespół Sjӧgrena, w trakcie radioterapii nowotworów głowy i szyi) Działania niepożądane: • miejscowe: bóle głowy, łzawienie, ślinotok • ogólne: skurcze jelit, czynnościowa krótkowzroczność, paradoksalne utrudnienie odpływu cieczy wodnistej (długoletnia terapia) Lek Y jest nieselektywnym parasymatykomimetykiem obniżającym ciśnienie śródgałkowe poprzez zwiększenie odpływu cieczy wodnistej. Jaki to lek? KARBACHOL • oporny na działanie acetylocholinesteraz Zastosowanie: operacje dna oka (w postaci iniekcji do przedniej komory oka, w celu uzyskania szybkiego zwężenia źrenicy) Działania niepożądane: zwolnienie akcji serca, spadek ciśnienia krwi, wzmożenie wydzielania moczu, potu, łez, śliny i soku żołądkowego, skurcz oskrzeli, pobudzenie psychoruchowe Agoniści układu przywspółczulnego o działaniu pośrednim edrofonium neostygmina pirydostygmina rywastygmina Lek A zwiększa stężenie acetylocholiny w szczelinie synaptycznej, charakteryzuje się bardzo krótkim czasem działania – ok. 5min., stosowany jedynie w celach diagnostycznych Jaki to lek? EDROFONIUM działa bardzo szybko i krótko po podaniu i.v. stosowany w diagnostyce miastenii, różnicowaniu zespołu miastenicznego i przełomu cholinergicznego Przełom miasteniczny - nasilenie objawów miastenicznych z powodu gwałtownego postępu choroby lub stosowania zbyt małych dawek leków przeciwcholinoesterazowych albo zmniejszenia się wrażliwości na te leki. Przełom cholinergiczny - spowodowany jest przedawkowaniem leków przeciwcholinesterazowych, poza symptomami osłabienia mięśni występują również objawy cholinergiczne. Test z chlorkiem edrofonium – dożylne podanie leku, nasilenie objawów choroby przemawia za przełomem cholinergicznym, a poprawa za przełomem miastenicznym. NEOSTYGMINA, PIRYDOSTYGMINA • estry kwasu karbaminowego (reszta kwasu karbaminowego zmniejsza ich wrażliwość na rozkład enzymatyczny przez AchE) • nasilają muskarynowe i nikotynowe działanie acetylocholiny wchłanianie w przewodzie pokarmowym – słabe wiązanie z białkami – słabe (neostygmina), brak wiązania (pirydostygmina) dystrybucja do CUN- brak metabolizm – wątroba, osocze (neostygmina) eliminacja – nerki Dz. niepożądane: nasilenie perystaltyki jelit, biegunki, hipersekrecja (ślina, pot, śluz w oskrzelach), zaburzenia widzenia, bradykardia, A-V blok (neostygmina) Droga podania Neostygmina Pirydostygmina Zastosowanie s.c., i.m. Miastenia s.c., i.m. Pooperacyjna retencja moczu i.v. Odwrócenie bloku po lekach o działaniu kurraropodobnym p.o. Miastenia, porażenna niedrożność jelit, atonia pooperacyjna pęcherza RYWASTYGMINA • silny inhibitor acetylocholinesterazy oraz butyrylocholinesterazy w CUN wchłaniane w przewodzie pokarmowym – b. dobre, z powierzchni skóry – b. powolne wiązanie z białkami - umiarkowane dystrybucja – bardzo dobra do CUN metabolizm – osoczowy do nieaktywnych metabolitów (hydroliza) wydalanie – nerki Zastosowanie: zespoły otępienne (ch. Alzheimera, ch. Parkinsona) Działania niepożądane: nudności, wymioty, biegunka, bóle głowy, reakcje alergiczne, reakcje miejscowe - obrzęk, rumień, świąd (systemy transdermalne), nadpotliwość, bradykardia, dyskinezy, hipokinezy, sztywność . Leki cholinolityczne Alkaloidy tropanowe: • ATROPINA • HIOSCYNA (skopolamina) Syntetyczne i półsyntetyczne pochodne alkaloidów tropanowych: • bromek IPRATROPIUM • bromek TIOTROPIUM • OKSYBUTYNINA • TROPIKAMID • PROPANTELINA* * lek niezarejestrowany w Polsce ATROPINA • antagonista pozazwojowych receptorów muskarynowych wchłanianie w przewodzie pokarmowym i z błon śluzowych: dobre wiązanie z białkami: umiarkowane 25-50% dystrybucja: bardzo dobra (również do CUN) metabolizm: wątroba wydalanie: nerki, wątroba Efekty farmakologiczne: • mięsień sercowy (dawka terapeutyczna) – zniesienie wpływu nerwu błędnego, ↑ częstotliwości rytmu, ↑ pojemności minutowej • mięśnie gładkie (przewód pokarmowy, układ moczowy, oskrzela) - relaksacja • gruczoły egzokrynne: ↓ sekrecji • oko: rozszerzenie źrenicy, porażenie akomodacji Zastosowanie: bradykardia premedykacja, znieczulenie (zapobieganie hipersekrecji i skurczowi oskrzeli) stany związane z hipersekrecją (zatrucia, parkinsonizm) okulistyka (w celu długotrwałego rozszerzenia źrenic w przebiegu zapalenia tęczówki i ciałka rzęskowego, badanie refrakcji oka) stany spastyczne przewodu pokarmowego, nadreaktywność pęcherza moczowego zatrucie związkami fosforoorganicznymi (terapia objawowa), grzybami zawierającymi muskarynę, cholinomimetykami (odtrutka) Atropina w bradykardii: • 0,5 mg i.v., powtarzać do ustabilizowania rytmu serca lub do dawki max. 3 mg, dzieci 0,01-0,02 mg/kg.mc. Zatrucia: • dorośli: 1-2 mg i.v. lub i.m. powtarzając w razie potrzeby co 5-60min. do opanowania objawów zatrucia • dzieci: 50 ug/kg m.c. i.v. lub i.m. powtarzając w razie potrzeby co 10-30 min. do opanowania objawów zatrucia Łącznie z neostygminą w procedurze odwrócenia bloku nerwowo-mięśniowego wywołanego przez środki niedepolaryzujące: i.v. dorośli 0,6–1,2 mg, dzieci 0,02–0,03 mg/kg m.c. Stany spastyczne mięśni gładkich jamy brzusznej (pomocniczo): i.v. lub i.m. 0,5-1 mg BUTYLOBROMEK HIOSCYNY • blokuje rec. muskarynowe (mięśnie gładkie i zwoje śródścienne narządów jamy brzusznej i miednicy mniejszej) Wchłanianie w przewodzie pokarmowym – nieznaczne (również po podaniu p.r.), wysokie stęż. terapeutyczne w przewodzie pokarmowym oraz w pęcherzu moczowym i drogach żółciowych Wiązanie z białkami – słabe Dystrybucja – głównie do komórek mięśniowych okolic brzucha i miednicy, do narządów jamy brzusznej, jako IV-rz. pochodna amoniowa nie przenika przez barierę krew-mózg Metabolizm – hydroliza wiązania estrowego Wydalanie – mocz, kał Zastosowanie: stany skurczowe przewodu pokarmowego, dróg żółciowych, dróg moczowo-płciowych, kolki, stany skurczowe związane z kamicą moczowodową Działania niepożądane: typowe cholinolitycze, odczyn alergiczny, tachykardia (po podaniu drogą parenteralną) CYKLOPLEGIKI, MYDRIATYKI – na czym polega różnica? Mydriatyki – rozszerzają źrenice, cykloplegiki – porażają akomodację TROPIKAMID – powoduje rozkurcz mięśni zwieracza źrenicy i mięśnia rzęskowego, rozszerza źrenice, poraża akomodację uwaga na ryzyko zamknięcia kata przesączania – ostry atak jaskry Zastosowanie: porażenie akomodacji (badanie refrakcji) krótkotrwałe rozszerzenie źrenicy (przed i po zabiegu okulistycznym, badanie dna oka) Dz. niepożądane: obrzęk, przekrwienie, pieczenie, światłowstręt, również objawy cholinolityczne, ogólnoustrojowe! LEK Początek działania Działanie max. Siarczan atropiny 30-40 min. Ok. 2 h Tropikamid 15-20 min. 20-25 min. Czas ustąpienia działania ok. 2 tygodni – źrenica ok. 5dni – porażenie akom. 3-5 h OKSYBUTYNINA • blokuje nieselektywnie wszystkie typy rec. muskarynowych oraz kanały wapniowe Wchłanianie z przewodu pokarmowego: szybkie Wiązanie z białkami: wysoki stopień Dystrybucja: szybka do tkanek całego ciała Metabolizm: wątroba, znaczny efekt pierwszego przejścia (10% dostaje się do krążenia) Wydalanie: nerki krótki T0,5= ok. 2h Zastosowanie: nadreaktywny pęcherz moczowy, nietrzymanie moczu spowodowane parciem Działania niepożądane: objawy cholinolityczne, nasilenie objawów nadczynności tarczycy i NS bromek TIOTROPIUM, bromek IPRATROPIUM • IV-rz. sole amoniowe • blokują wszystkie podtypy rec. musakrynowych (rec. M3 odgrywa kluczową rolę w mechanizmie skurczu dróg oddechowych - ↑ stęż. Ca w cytozolu) • hamują odruchy - przewodzone drogą n. błędnego Wchłanianie z dróg oddechowych – szybkie do ukł. krążenia, słabe z przewodu pokarmowego Dostępność biologiczna – zależna od miejsca wchłaniania Metabolizm- wątroba Eliminacja – nerki, kał Zastosowanie: leczenie podtrzymujące POChP, astma Dz. niepożądane: suchość jamy ustnej, podrażnienia, kandydozy, paradoksalny skurcz oskrzeli!, zab. żołądkowo-jelitowe, objawy cholinolityczne - rzadziej Bromek ipratropium Bromek tiotropium Postać Początek działania Czas działania r-r do inhalacji, aerozol wziewny, aerozol do nosa 15 min. 6h proszek do inhalacji, r-r do inhalacji 0,5 h 24 h Przeciwwskazania dla leków cholinolitycznych: • jaskra z wąskim kątem przesączania • niedrożność jelit • przerost gruczołu krokowego (względnie) • Miasthenia gravis • tachykardia (atropina, hioscyna) Inne leki o działaniu cholinolitycznym: • leki antyhistaminowe • trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne • leki przeciwpsychotyczne • amantadyna UWAGA na interakcje!! Efekty pobudzenia układu współczulnego: ▪ miesień sercowy – efekt inotropowy dodatni, efekt chronotropowy dodatni, ↑ poj. Minutowej (rec. β1) ▪ naczynia krwionośne: ▪ skurcz, ↑oporu naczyniowego w naczyniach żylnych i tętniczych skóry, błon śluzowych, nerkowych (rec. α1) ▪ relaksacja (rec. β) – tętnice m. szkieletowych, nerkowe ▪ oskrzela – rozkurcz mięśni gładkich (rec. β2) ▪ efekty metaboliczne – nasilenie lipolizy, glikogenolizy, glukoneogenezy Rec. α 1 – m. gładkie naczyń, pęcherza moczowego, cewki moczowej, gruczołu krokowego, wątroba Rec. α 2 – błona presynaptyczna zakończeń nerwowych, m. gładkie naczyń krwionośnych, płytki, trzustka, tkanka tłuszczowa Rec. β 1- mięsień sercowy, tętnice nerkowe, tkanka tłuszczowa Rec. β2- mięśnie gładkie oskrzeli, naczyń krwionośnych, przewodu pokarmowego, macicy Rec. β3 – adipocyty Adrenomimetyki α - mimetyki α i β mimetyki β - mimetyki Fenylefryna - α1 Epinefryna – α1, α2, β1, β2 Norepinefryna - α1, α2, β1 Dopamina - α1, β1 Tetryzolina Nafazolina α1 i α2 (nieselektywne) Dobutamina – β1 Salbutamol, fenoterol - β2 Isoproterenol* – β1 i β2 (nieselektywny) * Lek niezarejestrowany w Polsce EPINEFRYNA agonista α1 i α2 – skurcz naczyń (skurcz naczyń, ↑ciśnienia, ↓pojemności min.) agonista β1 - ↑siły skurczu m. sercowego, ↑pojemności minutowej, działanie arytmogenne agonista β2 – rozkurcz oskrzeli, rozszerzenie tętniczek m. szkieletowych i narządów miąższowych agonista β2 i β3 - efekty metaboliczne ↑lipolizy, ↑glikogenolizy, ↑glukoneogenezy T0,5= 2-3 min., dobra dystrybucja do m. sercowego, wiązanie z białkami umiarkowane, szybki rozkład przez COMT i MAO Zastosowanie: Nagłe zatrzymanie krążenia – 1 mg i.v. + masaż serca powtarzać co 3-5 min., po 10-krotnym rozcieńczeniu lub bez rozcieńczenia, podając następnie bolus 20 ml 0,9% roztworu NaCl. Wstrząs anafilaktyczny - 0,3–0,5 mg i.m., gdy brak poprawy dawkę można powtórzyć po 515min., max. dawka jednorazowa 1 mg. Wstrząs anafilaktyczny zagrażający życiu – 0,3–1 mg i.v. w rozcieńczeniu lub s.c. - gdy nie można uzyskać dojścia donaczyniowego Napad astmy oskrzelowej – 0,3 mg s.c. lub i.m., można podać do 3 dawek w odstępach co 20 min. Ciężka bradykardia – 2–10 µg/min. - wlew ciągły i.v. Wstrząs kardiogenny - wlew ciągły i.v. 0,05–0,5 µg/kg mc./min. (lek II rzutu) Dodatek do anestetyków lokalnych Adrenalina WZF 0,1% r-r do wstrzykiwań Adrenalina WZF 300μg/0,3ml r-r do wstrzykiwań EpiPen Senior 0,3 mg, EpiPen Jr 0,15 mg – ampułkostrzykawka (wstrząs anafilaktyczny, silna reakcja alergiczna) Działania niepożądane: tachykardia, migotanie przedsionków, wzrost ciśnienia (ryzyko krwotoku do mózgu), potliwość, nudności, wymioty, bladość skóry, pobudliwość nerwowa, lęk, skurcz naczyń skóry – ryzyko martwicy Przeciwwskazania: nadwrażliwość, przełom nadciśnieniowy i nadciśnienie, dławica piersiowa, świeży zawał serca, udar mózgu, cukrzyca, jaskra, poród, TLPD, nieselektywne βadrenolityki Norepinefryna (agonista receptorów α1, α2, β1) t0,5 po podaniu i.v. 1–2 min. Metabolizm: MAO i COMT Wydalanie: z moczem w postaci nieczynnych metabolitów Efekty farmakologiczne: • skurcz naczyń tętniczych i żylnych – wzrost ciśnienia, spadek pojemności minutowej serca • pobudzenie receptora β1 (w mniejszym stopniu niż epinefryna) – wzrost częstotliwości rytmu serca, wzrost siły skurczowej • odruchowe pobudzenie nerwu błędnego – spadek częstotliwości rytmu serca Zastosowanie: groźne stany związane z niedociśnieniem (np. wstrząs septyczny), dodatek do środków znieczulenia miejscowego Działania niepożądane: niepokój, drażliwość, bezsenność, drżenia, osłabienie, bóle i zawroty głowy, nadciśnienie tętnicze, bradykardia, obwodowe niedokrwienie tkanek (uwaga nerki), martwica w miejscu wstrzyknięcia Lek X jest mediatorem wykazującym dawko-zależne działanie w układzie sercowo-naczyniowym. W niskich dawkach poprawia perfuzje nerkową, w wysokich dawkach zwiększa siłę skurczu i podnosi BP. Jaki to lek? DOPAMINA - agonista receptorów D1, D2, α1 i β1 0,5-2 μg/kg m.c/min. Naczyniowy rec. D1 – agonista w małych stężeniach, bez wpływu na serce, rozszerza naczynia nerkowe, krezkowe, wieńcowe Nerkowy rec. D1 - ↓ transportu Na, ↓ wymiany Na-H, blokada pompy Na-K-ATPaza, ↑ GFR - ↑diurezy 2-10 μg/kg.m.c./min.: ↑ kurczliwości m. sercowego, ↑ objętości wyrzutowej, ↑ ciśnienia skurczowego (pobudzenie rec. β1) > 10 μg/kg m.c./min.: skurcz naczyń (pobudzenie naczyniowego rec. α1), ↑ wydzielania NE, wzrost ciśnienia skurczowego i rozkurczowego, ↓ ukrwienia tkanek obwodowych DOPAMINA Metabolizm: szybki rozkład przez MAO i COMT w wątrobie, nerkach, surowicy (T0,5 = 10 min. !!! ) Zastosowanie – wyłącznie we wlewie i.v. po rozcieńczeniu 0,9% NaCl lub 5% r-rem glukozy: ▪ wstrząs kardiogenny lub septyczny (konieczność redukcji hipowolemii przed podaniem) ▪ dekompensacja zastoinowej niewydolności serca ▪ niewydolność nerek (po wstrząsie) Dopamina we wstrząsie spowodowanym zawałem serca Początkowo 1-5 μg/kg m.c./min., dawkę można zwiększać co 10-30 min. o 1-5 μg/kg m.c./min., max. do 20-50 μg/kg m.c./min. Działania niepożądane: tachykardia, bóle dławicowe, nudności, wymioty, bóle głowy Przeciwwskazania: guz chromochłonny nadnerczy, częstoskurcze napadowe, migotanie komór LEK A jest syntetycznym, selektywnym agonistą receptora β1 o silnym działaniu inotropowym i chronotropowym dodatnim. Jaki to lek? DOBUTAMINA (agonista β1) zwiększa kurczliwość m. sercowego i rzut serca nieznacznie zwiększa częstość skurczów i przewodzenie przedsionkowokomorowe T0,5 = 2 min. (stosowana w infuzji, pod kontrolą ciśnienia, rytmu, diurezy) Zastosowanie: dla zwiększenia siły i pojemności minutowej bez podnoszenia ciśnienia - stany dekompensacji sercowej (ostry zawał m. sercowego, zastoinowa niewydolność serca, zabiegi kardiologiczne) Działania niepożądane: tachykardia, wysypka skórna, skurcz oskrzeli, eozynofilia, ↑ wzrost obszaru niedokrwienia w mięśniu sercowym – zwiększa zapotrzebowanie m. sercowego na tlen (duże dawki), zapalenie żył Dobutamina w ostrej niewydolności serca Początkowo 2–3 µg/kg/min we wlewie dożylnym bez dawki nasycającej, dawkę można zwiększać co 10-30 min. do 20 µg/kg/min, zależnie od stanu klinicznego (objawów podmiotowych, diurezy i parametrów hemodynamicznych). Działanie arytmogenne amin katecholowych Pobudzenie rec. β1 Wolna faza 4 wolna napływ wapnia Aktywacja kinazy białkowej A SZYBKA faza 4 Fosforylacja białek kanałów Ca ↑ aktywności kanałów L ↑ napływu Ca do kardiomiocytów i ↑ uwalniania Ca z retikulum ↑ sumaryczny napływ wapnia Jakie leki należą do selektywnych β2-mimetyków i jakie jest ich działanie farmakologiczne? Pobudzenie rec. β2 ↑cAMP: relaksacja mięśni gładkich, blokada wydzielania mediatorów reakcji alergicznej Początek działania Czas działania SALBUTAMOL 5 min. 3-6 h FENOTEROL 5 min. 4-6 h FORMOTEROL 1-3 min. 12 h SALMETEROL 10-20 min. > 12h Zastosowanie: objawowe leczenie zaostrzeń jak i zapobieganie napadom astmy, POChP, stany skurczowe oskrzeli, przedwczesna czynność skurczowa macicy (fenoterol) Działania niepożądane: drżenia, bóle głowy, tachykardia, kołatania serca, pobudzenie, niepokój, zaburzenia snu Salbutamol w astmie wysiłkowej (przed spodziewanym wysiłkiem) Rp. Ventolin 100μg/dawka lag 1 DS. 2 wziewy przed spodziewanym wysiłkiem Fenylefryna agonista α1 – skurcz naczyń krwionośnych obwodowych, zmniejsza przekrwienie i obrzęk błon śluzowych, stosowana do worka spojówkowego powoduje skurcz naczyń i rozszerzenie źrenicy, (w dużych dawkach również agonista rec. β1) Zastosowanie: - przeziębienie, nieżyt błon śluzowych nosa (jako składnik wielu preparatów skojarzonych Febrisan, Coldrex MaxGrip C, Choligrip) - sezonowy lub całoroczny, alergiczny nieżyt nosa (z antagonistą rec. H1) - w okulistyce (krótkotrwałe rozszerzenie źrenicy, zapobieganie zrostom tęczówki) Działania niepożądane: niepokój, lęk, bezsenność, drżenia, wzrost ciśnienia, odruchowa bradykardia, częstoskurcz Lek B jest imidazolowym agonistą receptora α stosowanym w leczeniu podrażnień i stanów zapalnych spojówek. Jaki to lek? TETRYZOLINA, NAFAZOLINA stosowane miejscowo zwężają naczynia krwionośne zmniejszając przekrwienie i obrzęki błony śluzowej początek działania ok. 2-4 min. czas działania 4-8 godz. Zastosowanie - obrzęk i przekrwienie spojówek wywołane czynnikami drażniącymi (kurz, wiatr, dym, światło), katar sienny (krople, roztwór do worka spojówkowego) - nieżyt nosa, zatok (krople, roztwór do nosa - nafazolina) Działania niepożądane: przekrwienie, pieczenie, suchość błon śluzowych, rzadko objawy ogólnoustrojowe – wzrost ciśnienia, drżenia, u dzieci zaburzenia ze strony CUN Przeciwwskazania: jaskra, dzieci < 2r.ż. Antagoniści rec. α Nieselektywni • fentolamina* * lek niezarejestrowany w Polsce Selektywni (α1): • doksazosyna • alfuzosyna • urapidil URAPIDIL - antagonista rec. α1, agonista ośrodkowych rec. 5-HT1A - brak wpływu na pojemność minutową serca, ↓ zapotrzebowanie mięśnia sercowego na tlen - stosowany w nagłych stanach w przebiegu nadciśnienia (przełom nadciśnieniowy, nadciśnienie oporne na leczenie) Jaki lek jest silnym selektywnym antagonistą rec. α1 stosowanym w leczeniu objawowym przerostu gruczołu krokowego? DOKSAZOSYNA, ALFUZOSYNA spadek ciśnienia, spadek oporu naczyniowego - blokada α1B (α1B - podtyp receptora α obecny głównie w mięśniach tętnic) ↑ szybkości przepływu moczu, spadek napięcia mięśni gładkich w pęcherzu i moczowodach (blokada współczulna), ↓ ciśn. statycznego w gruczole krokowym - blokada α1A (α1A - podtyp receptora α obecny głównie w sterczu) korzystny wpływ na gospodarkę lipidową ↓ LDL, ↓TG, ↑ HDL Zastosowanie: nadciśnienie, przerost gruczołu krokowego (objawowo) Dz. niepożądane: hipotonia ortostatyczna!, zmęczenie, ból głowy, kołatanie serca Leki β-adrenolityczne kardionieselektywne: propranolol, tymolol, labetalol, karwedilol Leki β-adrenolityczne kardioselektywne: metoprolol, nebiwolol, bisoprolol, acebutolol, atenolol Leki α1 i β adrenolityczne – labetalol, karwedilol Efekty farmakologiczne: mięsień sercowy – efekt inotropowy i chronotropowy ujemny, ↓ obciążenia następczego, ↓ zapotrzebowania m. sercowego na tlen, spowalniają remodeling mięśnia sercowego, - efekt dromotropowy i batmotropowy ujemny zmniejszenie aktywności reninowej osocza ↑ LDL, ↑TG, ↓ HDL, ↓ glikogenolizy, ↓ lipolizy skurcz naczyń obwodowych skurcz oskrzeli zwiększenie gęstości receptorów β (efekt z odbicia!) Wewnętrzna aktywność sympatykomimetyczna (ISA) zdolność do częściowego pobudzenia receptora β-adrenergicznego pomimo jego blokowania np. ACEBUTOLOL (słabsze działanie inotropowe ujemne i chronotropowe ujemne) Korzyści: - działanie rozszerzające naczynia krwionośne, - korzystny wpływ na profil lipidowy - zniesienie "efektu z odbicia" po odstawieniu leku - słabsze działanie tropowe może być wadą lub zaletą (w zależności od sytuacji klinicznej) Dodatkowe efekty plejotropowe: karwedilol Dodatkowe efekty wazodylatacyjne: nebiwolol (wpływ na wydzielanie NO) Wchłanianie z przewodu pokarmowego: dobre Wiązanie z białkami: w różnym stopniu Dystrybucja: dobra Metabolizm: wątroba Wydalanie: wątroba, nerki Zastosowanie: nadciśnienie choroba niedokrwienna serca niewydolność serca (stabilna) częstoskurcze komorowe, nadkomorowe zawał serca profilaktyka bólu migrenowego (propranolol) jaskra (tymolol) Metoprolol w terapii nadciśnienia tętniczego Rp. Metocard 0,1 In tabl. Lag 2 a 30 tabl. DS. 1 tabletka 1x dziennie p.o., do następnej kontroli Bisoprolol w niewydolności serca Rp. Bisocard 0,005 In tabl. obd. Lag 1 a 30 tabl. DS. 1 tabletka 1 raz dziennie doustnie, do następnej kontroli Działania niepożądane: hipotensja, bradykardia, blok A-V skurcz oskrzeli sedacja (propranolol) maskowanie objawów hipoglikemii impotencja skurcz naczyń obwodowych zaburzenia gospodarki lipidowej Przeciwwskazania: astma, dusznica wazospastyczna, choroby naczyń obwodowych, bradykardia, AV- blok, łuszczyca Lek A należy do ośrodkowo działających leków hipotensyjnych pobudzających presynaptyczne receptory α2 oraz rec. imidazolinowe pnia mózgu. Jaki to lek? KLONIDYNA – agonista pre- i postsynaptycznych rec. α2, rec. imidazolinowych OUN, w niewielkim stopniu α1 działa hipotensyjnie, uspokajająco, przeciwlękowo oraz przeciwbólowo (mech. nieznany) Zastosowanie: nadciśnienie (lek II rzutu) Efekt hipotensyjny: pobudzenie presynaptycznych rec. α2 (↓ NE) pobudzenie rec. α2-adrenergicznych pasma samotnego (osłabienie aktywności współczulnej, pobudzenie nerwu błędnego) pobudzenie rec. imidazolinowych Działania niepożądane: sedacja, hipotonia, bradykardia, suchość jamy ustnej, impotencja METYLDOPA blokuje dekarboksylazę DOPA – spadek syntezy NE agonista ośrodkowo-zlokalizowanych rec. α2 - ↓ napięcia ukł. współczulnego ↓ oporu obwodowego, ↓ ciśnienia Zastosowanie: nadciśnienie (jako lek I rzutowy w terapii przewlekłej u kobiet ciężarnych) Działania niepożądane: senność, zawroty głowy, niedociśnienie ortostatyczne, parkinsonizm, suchość w ustach, ↑ Alat, ↑ Aspat, ↑ prolaktyny, impotencja
