FIZJOLOGIA ZWIERZĄT WYKŁAD 1 8.10.2021 HEMATOLOGIA 1. Historia Thomas Schwencke- „hematologia” jako nazwa stosowana obecnie nazwą o nauce krwi. haima (z grec. Krew) logia (nauka) Hematologia- nauka o krwi, narządach krwiotwórczych i chorobach krwi 2. Elementy krwi - komórki (erytrocyty, leukocyty) - płytki krwi (nie są komórkami) - osocze 3. Procesy związane z krwią - krzepnięcie - wymiana gazowa - krwiotworzenie (powstawanie i usuwanie) - przeszczep szpiku kostnego 4. Narządy krwiotwórcze - układ krwionośny - układ limfatyczny - śledziona - szpik kostny 5. Choroby krwi - problemy z krzepnięciem - infekcja krwi (sepsa) - białaczki 6. Krew - erytrocyty - leukocyty - płytki krwi - osocze (bez elementów morfotycznych krwi) - czerwona (erytrocyty) - wymiana gazowa - substancje odżywcze-metabolity - temperatura ciała -pH - białka dyfundujące i niedyfundujące (albuminy, globuliny, fibrynogen) – nie wnikają do komórki ! - krzepnięcie - krąży z i do serca - kolor grupa hemowa 7. Limfa = chłonka - leukocyty (głownie limfocyty) - płyn tkankowy - biaława (tłuszcze) - funkcje obronne - odzyskiwanie osocza z tkanek - transport tłuszczu i witamin rozpuszczalnych w tłuszczach - białka dyfundujące - słabe krzepnięcie (mało fibrynogenu) - przepływ poza sercem (w jego kierunku) - wpływa do krwi 8. Naczynia krwionośne - aorta - żyła główna (vena cava) - czerwone tętnice – transport krwi utlenowanej - niebieskie żyły – transport krwi odtlenowanej - zastawki są zbudowane z fałdów błony wewnętrznej żyły - zastawki w sercu i naczyniach limfatycznych (zastawki chłonne) - krew w żyłach- zawsze płynie w kierunku serca - krew w tętnicach – zawsze od serca - naczynia włosowate – w kapilarach przekazanie tlenu i substancji odżywczych 9. Żylaki - rozszerzenie światła przyczynia się do niewydolności zastawek żylnych - mniejsza ilość tkanki sprężystej w ścianach naczyń żylnych - przyczyna: praca siedząca/stojąca 10. Naczynia włosowate -tętniczki -> naczynia włosowate -> żyłki - endotelium 11. Naczynia limfatyczne - włosowate naczynia chłonne 🡪 zbierające naczynia chłonne 🡪 węzły chłonne - zastawki naczyń limfatycznych: naczynia włosowate- prosta budowa; zastawki pierwotne, chłonne naczynia zbierające- zastawki złożone, podobne do żylnych - naczynia włosowate chłonne przechodzą pomiędzy naczyniami włosowatymi układu krwionośnego nie penetrując ich fizycznie (odzyskiwanie osocza przez układ) Zastawki 12. Szpik kostny 🡪 czerwony hematopoetycznie czynny= miejsce powstawania erytrocytów, leukocytów i trombocytów (później pozostaje w miednicy, czaszce, mostku) tracenie od 25 roku zaczyna się od trzonu kości 🡪 żółty hematopoetycznie nieczynny= składa się głównie z komórek tłuszczowych, jego zawartość wzrasta z wiekiem, wzrasta ilość od 25 roku życia 🡪 szpik kostny stanowi 4-6% masy ciała człowieka 13. Hematopoeza (= hemopoeza*, hemocytopoeza) – proces wytwarzania i różnicowania się elementów morfotycznych krwi, produkcja 500 miliardów komórek dziennie. 14. HSC – komórki macierzyste hematopoezy = hemocytoblast 🡪 zdolność do potencjalnie nieograniczonej liczby podziałów (samoodnawiania się) 🡪 różnicowanie się w komórki innych typów MPP – multipotencjalne komórki progenitorowe (wszystkie kolejne stadia ale nie może wrócić do HSC) 🡪 podtyp komórek macierzystych 🡪 swoiste tkankowo komórki macierzyste występujące w narządach dorosłych osobnikow, służące do regeneracji tych narządów, krew: służące do ciągłej produkcji komórek krwi -CLP – wspólne komórki progenitorowe limfoidalne -CMP – wspólne komórki progenitorowe linii mieloidalnej i granulocytarnej Stadia CLP (limfopoeza) - limfoblast (duże 10-18 um, szybkie podziały, okrągłe/owalne jądro, zasadochłonna cytoplazma, 1-2 jąderka) - prolimfocyt (duże 10-18 um, może być mniejszy od limfoblastu, okrągłe/owalne jądro ze zbitą chromatyną, zasadochłonna cytoplazma, 1 lub brak jąderek) - limfocyty (rąbek cytoplazmy, jądro dominuje w komórce) komórki NK- natural killer Monocytopoeza Stadia CMP: - monoblast ( owalne jądro centralne lub acentryczne, z początkiem wgłębienia, 1-4 jąderek, cytoplazma bez ziarnistości) - promonocyt ( jądro z większym wgłębieniem (zachodzące płaty), mniej jąderek, mogą być niewidoczne, cytoplazma z ziarnistościami - monocyt (ziarnistości, fasolkowato/nerkowate jądro, makrofagi w tkankach rezydentne lub osiadłe powstają w czasie życia płodowego) ( w tkance krąży makrofag) zapalenie -> monocyt do tkanki róznicuje się w makrofagach ale jest to tzw makrofag zapalny Granulocytopoeza Stadia CMP: - mieloblast (owalna komórka, 10-18 um z dużym jądrem i małym zrąbkiem cytoplazmy, jądro z 2-4 jąderkami, brak ziarnistości) - promielocyty (większa komórka >20um z rozbudowanym ER, obecność jąderek, więcej cytoplazmy, pojawiają się ziarnitości I-rzędowe (azurofilne)) - mielocyty ( mniejsza komórka 12-18 um z bardziej zbitym jądrem położonym acentralnie, jąderka mogą być jeszcze obecne, pojawiają się ziarnistości II-rzędowe (swoiste) - metamielocyty (zwiększona kondensacja chromatyny, jądro ma wpuklenie, brak jąderek, na końcu tej fazy pojawiają się ziarnistości III-rzędowe (żelatynowe) i pęcherzyki wydzielnicze - formy pałeczkowate ( dalsza rearanżacja kształtu jądra- pałeczka) - z jądrem segmentowanym (neutrofil/bazofil/eozynofil) ( forma dojrzała z wielopłatowym jądrem) (w krwi już) 15. Megakariocytopoeza = trombocytopoeza 🡪 płytka krwi oprócz krzepnięcia pomaga limfocytom do pewnych reakcji - megakarioblast (8-30 um, jądro owalne, 3-5 większe jądro niż obj. Cytoplazmy, liczne jąderka, cytoplazma zasadochłonna, raczej bez ziarnistości) - promegakariocyt ( liczne ziarnistości, endomitoza- częściowa mitoza, niekompletna (bez podzialu cytoplazmy; zasadochłonna cytoplazma) - megakariocyt (8-32 jąder !!) Rozpad megakariocytu - megakariocyt - pseudopodia - proplatelet Trombopoetyna- enzym, konstytutywna produkcja w wątrobie i nerkach (hormon odpowiedzialny za produkcję i dojrzewanie trombocytów na drodze trombopoezy) ERYTROCYTY 16. Erytropoeza - proerytroblast ( duże jądro, 2-3 jąderka) - erytroblast zasadofilny (mniejsza komórka, zanik jąderek, dużo rybosomów), erytroblast polichromatyczny ( obojętnochłonna cytoplazma, jądro pyknotyczne, znowu mniejszy niż), erytroblast kwasochłonny= normoblast (znacznie mniejszy, w czasie przechodzenia przez ścianę zatoki następuje wyrzut z jądra) - erytrocyt polichromatyczny=retikulocyt (1- stadium bezjądrzaste, synteza hemoglobiny, usuwanie organelli - erytrocyt Erytrocyty powstają z erytroblastów z szybkością ok. 120 mln na minutę Ile trwa dojrzewanie? ok. 3 dni pyknoza- nieodwracalna kondensacja chromatyny 17. Erytrocyt 🡪 komórka dwuwklęsła w środku- taki kształt zwiększa do max wymianę tlenu 18. Budowa błony erytrocytów 3 warstwy błony komórkowej erytrocytów: - glikokaliks (zewnętrzna) – bogata w węglowodany, liczne białka sialoglikoproteiny=glikoforyny (A,B,C,D,E) silnie ujemnie naładowane- dzięki ujemnie naładowanej powierzchni błony erytrocytów odpychają się wzajemnie. Mają też utrudniony kontakt z leukocytami, komórkami śródbłonka i mikroorganizmami Podczas starzenia się erytrocyty tracą ujemny ładunek. - dwuwarstwa lipidowa (cholesterol i fosfolipidy) – obecne liczne białka transbłonowe - szkielet błony- sieć białek ulokowanych po wewnętrznej stronie dwuwarstwy lipidowej 19. Regulacja erytropoezy Erytropoetyna EPO (enzym) – 90% wytwarzane jest w nerkach, 10% w innych tkankach, głównie w wątrobie. Bodźcem do wzrostu produkcji erytropoetyny jest zmniejszenie zawartości tlenu. Maksymalna produkcja erytropoetyny jest osiągana po upływie 24h od zadziałania bodźca. Wzrost liczby erytrocytów we krwi obwodowej obserwuje się po upływie około 5 dni. 20. Czynniki powodujące zmniejszenie zawartości tlenu w tkankach: - zmniejszenie prężności tlenu w powietrzu - mała objętość krwi krążącej - mała liczba erytrocytów - niskie stężenie hemoglobiny - znaczne zmniejszenie przepływu krwi - choroby układ oddechowego
