Własność Własność jest kategorią zarówno ekonomiczną prawną W sensie ekonomicznym własność określana jest jako stosunek do dóbr materialnych, obejmujący wszelkie formy przynależności tych dóbr do poszczególnych osób. Prawo własności stanowi formę takiej przynależności uregulowaną przez prawo. Prawo własności Instytucja prawa własności jest najdonioślejszą instytucją prawa rzeczowego. Spośród wszystkich praw rzeczowych prawo własności daje właścicielowi najszersze uprawnienia . Treść prawa własności określa art. 140 kc. zgodnie z którym w granicach określonych przez ustawy i zasady współżycia społecznego właściciel może z wyłączeniem innych osób korzystać z rzeczy zgodnie ze społeczno gospodarczym przeznaczeniem swego prawa, w szczególności może pobierać pożytki i inne dochody z rzeczy. W tych samych granicach może rozporządzać rzeczą. Prawo własności Prawo własności ma : • stronę pozytywną – pozytywna strona własności obejmuje uprawnienie do: korzystania z rzeczy, rozporządzania rzeczą, posiadania rzeczy. • stronę negatywną - możność wyłączenia przez właściciela ingerencji innych osób w sferę jego prawa Uprawnienie do korzystania z rzeczy Uprawnienie właściciela do korzystania z rzeczy wyraźnie jest wskazane w normie art. 140 k.c., zgodnie z którym właściciel może korzystać z rzeczy, w szczególności może pobierać pożytki oraz inne dochody z rzeczy. W zakres prawa do korzystania z rzeczy można zaliczyć uprawnienie do: 1. używania rzeczy 2. pobierania pożytków 3. pobierania innych dochodów z rzeczy 4. przyrostu 5. zużycia 6. przetworzenia rzeczy. Rozporządzanie rzeczą Uprawnienie do rozporządzania rzeczą ( ius disponendi) jest drugim wśród wymienionych wyraźnie w art. 140 k.c. uprawnień właściciela. Uprawnienie do rozporządzania rzeczą oznacza możliwość dokonywania czynności prawnych dotyczących rzeczy i umożliwia właścicielowi realizację w sensie ekonomicznym wartości wymiennej rzeczy. Uprawnienie właściciela do rozporządzania rzeczą obejmuje zatem uprawnienie do przeniesienia prawa własności, jego obciążenia i zniesienia prawa. Negatywna strona własności Negatywna strona własności stanowi odzwierciedlenie bezwzględnego charakteru własności. „Negacja" odzwierciedla wykluczenie ingerencji osób trzecich. Właściciel może korzystać z rzeczy i rozporządzać rzeczą z „wyłączeniem" innych osób. Zatem każdy jest zobowiązany negatywnie do biernego zachowania się, a mianowicie do poszanowania cudzego prawa własności, do powstrzymywania się od działań naruszających cudze prawo własności. Granice prawa własności Granice prawa własności określają 3 wyznaczniki: przepisy ustaw, (całokształt obowiązującego ustawodawstwa) zasady współżycia społecznego społeczno – gospodarcze przeznaczenie danej własności Przestrzenne granice prawa własności: art. 143 k.c. stanowi, że w granicach określonych przez społeczno – gospodarcze przeznaczenie gruntu jego własność rozciąga się na przestrzeń nad i pod jego powierzchnią. Nabycie prawa własności Od strony stosowanego mechanizmu można mówić o: umowie przeniesienia własności, nabyciu własności ex lege, z mocy orzeczenia sądowego lub z mocy innych zdarzeń prawnych Nabycie prawa własności wyróżnia się także następujące sposoby nabycia własności: 1. nabycie pochodne (następca prawny nabywa własność od poprzednika prawnego). Z nabyciem pochodnym mamy do czynienia w razie a. przeniesienia własności (sukcesja syngularna) i b. dziedziczenia (sukcesja uniwersalna). 2. nabycie pierwotne (nabywca nie wywodzi swojego prawa od innej osoby) c. - zasiedzenie; d. - wywłaszczenie; e. - nacjonalizacja; f. - objęcie w posiadanie samoistne rzeczy niczyjej. Przeniesienie własności Termin „przeniesienie własności" oznacza w terminologii prawa cywilnego przejście własności na podstawie umowy. Organizacji obrotu służą różnorodne umowy zobowiązujące do przeniesienia własności, np.umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, dożywocia, dostawy, kontraktacji. Na przeniesienie własność (w drodze umowy) składają się dwie czynności: a). z mocy, której zbywca zobowiązuje się przenieść własność (czynność prawna zobowiązująca, czyli umowna); b). na mocy której dochodzi do przeniesienia własności (umowa rozporządzająca ponieważ przenosi własność). Zasiedzenie, przemilczenie (od art.172kc) Zasiedzenie - to jedna z form nabycia własności pierwotnego, jest to nabycie na skutek upływu czasu. Przemilczenie jest to nabycie również na skutek upływu czasu. Polega na nabyciu prawa własności na skutek: a) niewykonywania przez właściciela swego prawa, b) przez czas w ustawie określony. Zrzeczenie się, porzucenie (art.179-181kc) Zrzeczenie się – właściciel może wyzbyć się nieruchomości przez to, że jej się zrzeknie. Zrzeczenie się wymaga formy aktu notarialnego. art.179kc. Właścicielem staje się Skarb Państwa. Zrzeczenie się własności rzeczy ruchomej następuje przez: porzucenie rzeczy z zamiarem wyzbycia się własności. Rzecz ruchoma, której właściciel się zrzekł staje się rzeczą niczyją. Połączenie, przetworzenie, pomieszanie (art.191-193kc) Sposoby nabycia rzeczy ruchomej: połączenie rzeczy ruchomej z nieruchomością, przetworzenie czyli wytworzenie nowej rzeczy z cudzych materiałów połączenie, pomieszanie rzeczy ruchomych Wywłaszczenie Dopuszczalność wywłaszczenia nieruchomości, jako wyjątek od konstytucyjnej zasady ochrony własności, przewiduje art. 21 ust. 2 Konstytucji RP, który stanowi, iż wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem odpowiadającym wartości wywłaszczonej nieruchomości lub wartości odebranego prawa. Zasady wywłaszczenia precyzuje ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz.U. z 2004 r. Nr 261, poz. 2603). Współwłasność (art.195-221kc) Współwłasność – własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom. Rodzaje współwłasności: współwłasność łączna (bezudziałowa), kilku osobom przysługuje własność w częściach, żaden z współwłaścicieli nie może sprzedać swej części (wspólność majątkowa małżeńska, Spółka Cywilna), nie może też żądać zniesienia jej współwłasność w częściach ułamkowych – każdy ze współwłaścicieli ma swój określony ułamkiem udział, który może zbyć lub żądać zniesienia Zniesienie współwłasności (sposoby) Zniesienie współposiadania – to likwidacja stosunku prawnego, jaki łączy współwłaścicieli. Sposoby zniesienia współwłasności: (art. 210 i następne kc) przez podział rzeczy wspólnej (tzw. podział fizyczny) przez przyznanie tej rzeczy jednemu (lub niektórym) ze współwłaścicieli przez sprzedaż rzeczy wspólnej (tzw. podział cywilny)
