Islam jest jedną z największych religii świata
advertisement
PIĘĆ FILARÓW ISLAMU W KONTEKŚCIE TRADYCJI MUZUŁMAŃSKIEJ. 1 Krzysztof Cembrzyński Rok studiów I – tryb eksternistyczny Rok akademicki 2006/2007 Świat i rzeczywistość każdego człowieka są kształtowane przez wiele różnych czynników. Na to, jakimi ludźmi jesteśmy, jak myślimy, jaki jest nasz system aksjologiczny i światopogląd wpływ ma kultura, miejsce zamieszkania, wykształcenie a także religia. Kształtuje ona osobowość indywidualną jak również społeczną, dlatego jej wpływ na człowieka jest ogromny. Nie da się ukryć, że dla wielu ludzi różnych części świata i kultur, religia odgrywa znaczącą rolę zarówno w życiu prywatnym jak i społecznym czy politycznym. Aktualnie wiele osób deklaruje swój ateizm, jednak w rzeczywistości jest to ateizm pozorny. Statystyki i rzeczywistość wskazują na ogromne zainteresowanie religią. Niesłabnącą popularnością cieszą się religie zarówno małe jak i te, które skupiają setki tysięcy wiernych. Tak ogromna ilość zaangażowanych duchowo i fizycznie ludzi, nie jest bez znaczenia dla historii ludzkości a tym bardziej dla jej przyszłości. W mojej pracy chciałbym zająć się Islamem, który jest jedną z największych religii świata. Bazując na literaturze, internecie i wiedzy własnej, chcę omówić zagadnienia 2 związane z tą religia a w szczególności scharakteryzować i poddać krótkiej analizie fundamenty tej wiary wskazując na zakorzenioną w nich tradycję. Islam powstał i rozwinął się w potężną religię na terenie Półwyspu Arabskiego. Ten specyficzny obszar, skutecznie izolowany geograficznie od innych krajów, był dobrym gruntem dla rozwoju nowej religii, tak zresztą rygorystycznej. Jak podają źródła, kraj ten był miejscem skupiającym wiele kultur i sekt religijnych. Na terenie tym, żyli obok siebie ludzie prowadzący osiadły tryb życia jak i koczownicy. Stosunki między nimi były poprawne, choć łączyły ich tylko różnorodne interesy. Wszystkie te czynniki wpływały na swojego rodzaju religijny i kulturowy zamęt. Tym samym islam stał się jakby odpowiedzią na taki wyznaniowy chaos. Oczyścił kraj z zabobonów i dał podstawy wierze silnej i ujednoliconej. W literaturze możemy przeczytać jak wyglądał kraj arabski przed powstaniem nowej religii. „ Arabię zamieszkiwały różne szczepy, wyznające rozmaite religie; i kraj ten posiadał jak wszystkie prawie klimaty, tak wszystkie stopnie kultury. Spotykało się w nim, obok wykształconych mieszkańców miast, koczujących Beduinów, nieokrzesanych ichtyofagów (zjadaczów ryb) nad Zatoką Perską, przytem mnóstwo cudzoziemców(…) Przewagę posiadało pogaństwo, szczególnie kult gwiazd i zabobonna wiara, w amulety.(…) W Arabii północnej istniała sekta podobna do Eseńczyków Hanyfowie (…) Stwierdzić zresztą można już w ówczesnych arabskich śpiewach i poematach tu i ówdzie idee monoteistyczne i chrześcijańskie. Wszelkie też prawdopodobieństwo zdaje się przemawiać za tem że idee te występowały już do walki przeciwko krewiącemu się coraz bujniej bałwochwalstwu, zanim pojawił się Mahomet, założyciel nowego prawa polityczno- religijnego i opartego na prawie panowania.” 1 Mający swoje początki w odległej historii islam jest obecnie drugim, co do wielkości wyznaniem na świecie. Islam jest religia globalną. Ponad miliard muzułmanów zamieszkuje Bliski Wschód, kolebkę islamu, a wielka ich liczba – subsaharyjską Afrykę, środkową, południową i południowo – wschodnią Azję; największe muzułmańskie skupiska na świecie tworzą Indonezja, Bangladesz, Pakistan i Indie; nowe powstały w zachodniej Europie i Stanach Zjednoczonych.2 Rozmieszczenie wyznawców islamu przedstawia poniższa mapka, uwzględniając dwa kierunki tego wyznania: sunnitów i szyitów. 1. Rozmieszczenie muzułmanów na świecie (kraje z populacją islamską ponad 10%, stan na rok 2000; obecnie [2006] prawdopodobnie także Francja, Czarnogóra i Rosja, w Kenii Andrzej Sarwa, „Rzeczy ostateczne człowieka i świata. Eschatologia Islamu.”, Łódź 2003, str.17. Cyt..za: J.Hergenröther, „Historyja powszechna Kościoła Katolickiego", t. IV, W-wa 1901,str. 14144. 2 Francis Robinson, „Historia świata islamu”, W-wa 2001, str. VII. 1 3 populacja muzułmańska przekroczyła prawdopodobnie 20%). Kolor czerwony – szyici, kolor zielony - sunnici3 Aby lepiej zrozumieć świat islamski, przedstawię krótko historię tej religii i jej początki, które datujemy na VII wiek naszej ery. W tamtym okresie Bliski Wschód pozostawał we władaniu dwóch ogromnych mocarstw: sasanidzkiego Iranu i grecko – rzymskiego Bizancjum. Mocarstwa te były niezwykle dynamicznymi i ekspansyjnymi podmiotami na tamtejszej arenie międzynarodowej. Prowadziły nieustanne walki z sobą nawzajem, oraz z okolicznymi plemionami. Ponadto były silnymi organizatorami życia religijnego. Na ich terenach kwitły potężne religie: w Bizancjum chrześcijaństwo a w Iranie zoroastryzm. Tym samym imperia te, silnie oddziaływały na współczesny im świat. Właściwie było kwestią czasu, kiedy wybuchnie konflikt pomiędzy Bizancjum, Iranem a Arabami, którzy żyli w najbliższym sąsiedztwie. Na terenie ziem arabskich leżała granica obu mocarstw. Ważny jest fakt, że obszar zamieszkiwany przez Arabów był też terenem przecinania się szlaków handlowych, które były bardzo ważne dla obu imperiów. Tak więc Arabowie zamieszkujący te tereny chcąc nie chcąc byli angażowani w walki imperialne; występując niejednokrotnie przeciwko własnym pobratymcom.4Jednak ludność arabska nie była tak łatwym obiektem ekspansji jak to się mogło początkowo wydawać. Arabowie byli ludnością prowadzącą koczowniczo – osiadły tryb życia, w zależności jaki region kraju zamieszkiwali. Ich stosunki społeczne oparte były na strukturze plemiennej, która zapewniała poszczególnym jednostkom bezpieczeństwo i pozycję społeczną. Należy jednak zaznaczyć, że najważniejsze plemiona arabskie: Ghassanidzi, Lachmidzi i Kindyci, rywalizowały między sobą. Ponadto Arabowie byli ludem niezwykle honorowym i dumnym a za ogromną hańbę uważali podporządkowanie się innym ludziom czy całym krajom. Arabowie mawiali: „Najgorsze, co się może człowiekowi przytrafić to zgięty kark. Potem już nic dobrego nie może się zdarzyć.”5 Ta trudna sytuacja panująca na Półwyspie Arabskim wkrótce doprowadziła do spustoszenia i wyniszczenia kraju. Zbiedniały i podupadły miasta, kryzys przeżywało rolnictwo, wsie i okoliczne mieściny były wyniszczone ciągłymi przemarszami wojsk i toczącymi się bitwami. Ten stan rzeczy szybko zmęczył ludność arabską, która w takich Źródło internetowe: http://pl.wikipedia.org/wiki/islam. Data pobrania:04.04.2007. Janusz Danecki, „Kultura i sztuka islamu.”, W-wa 2003, str18. 5 Francis Robinson, „Historia świata islamu”, W-wa 2001, str. 3. 3 4 4 warunkach stała się szczególnie podatna na nowe wpływy i silną, scalającą kraj władzę. Taki grunt był nad zwyczaj podatny na nauki Mahometa, który miał własny projekt naprawy kraju i sytuacji społeczno – politycznej. Mahomet właściwe nazywał się Muhammad Ibn Abd Allah. Pochodził z bogatego plemienia Kurajsz zamieszkującego Mekkę. Na świat przyszedł, jak mówi tradycja, 29 sierpnia 570 n.e. w Mekce. Wywodził się z kupieckiej rodziny, związanej z opieką nad przedmuzułmańską świątynią Kaaby (Al – Kaba). Gdy jego rodzice wcześnie zmarli, Mahomet miał wtedy sześć lat, wychowywany był najpierw przez swego dziadka Abd Al - Muttaliba, a później przez wuja, Abu Taliba. U niego, podjął pracę w charakterze przewodnika karawan do Syrii. W czasie jednej z takich wypraw chrześcijański mnich przepowiedział mu prorocką przyszłość. Mając 25 lat ożenił się z bogatą wdową Chadidżą. To małżeństwo zapewniło Mahometowi niezależność finansową i możliwość rozwijania własnych idei. Zdegustowany panującymi stosunkami społecznymi, niezadowolony z dysproporcji w standardzie życia ludności i rozgniewany ciągłymi wojnami, Mahomet zaczął rozmyślać nad próbą rozwiązania tego złego impasu. 2. Mahomet podczas modlitwy przy Kaabie – ilustracja pochodzi z tureckiej książki z wieku XVI.6 Uznał, że najlepszą metodą zintegrowania ludzi i zorganizowania życia społecznego jest religia. Stało się dla niego kwestią bezsporną, że musi to być religia ściśle Źródło internetowe: http://pl.wikipedia.org/wiki/Mahomet. Data pobrania:04.04.2007. Ostatnia modyfikacja strony:07.04.2007 r., godz.15:22. 6 5 monoteistyczna, zakładająca istnienie jednego boga i koncentrująca się wokół jego nakazów.7 Kolejnym elementem jego religijnej rewolucji miał być sposób wprowadzenia nowej wiary. Arabowie byli zmęczeni koktajlem ideologicznym, jaki serwowało im sąsiedztwo ogromnych imperiów. Jednocześnie społeczeństwo to, podatne było na silny impuls, który umiałby je zmobilizować i porwać ku lepszemu życiu. Mahomet uznał, że najlepszą drogą do rozwoju nowej religii będzie objawienie. Sprawdzona prze inne religie metoda, okazała się niezwykle skuteczna. Zamknęła drogę wszelkiej polemice i groźnej krytyce, a jednocześnie była dla społeczeństwa idealnym faktem boskiej interwencji. W wieku czterdziestu lat Mahomet doznał, więc objawienia. W górskiej grocie, w której medytował, ujrzał zjawę, która powiedziała mu, kim jest i jakie jest jego posłannictwo. Zjawa, a właściwie Archanioł Gabriel (arab. Dżibril), nazwała go wysłannikiem Boga. Anioł ukazywał się Mahometowi do śmierci i przynosił mu fragmenty Koranu, świętej księgi islamu. Mahomet rozpoczął głoszenie swojej nauki, początkowo wśród znajomych, później publicznie.8 Jego nauki nie zostały jednak zaakceptowanie przez licznych pogan i Mahomet wraz ze swymi wyznawcami musiała opuścić Mekkę. Później, kiedy nowa religia była bardziej zorganizowania i silna, Mahomet prowadził liczne podboje w celu ujednolicenia społeczeństwa arabskiego. Po latach walk i podbojów Mahomet ponownie wkroczył do Mekki i odtąd stała się ona świętym miastem islamu. 3. Mahomet powracający do Mekk, po zawarciu pokoju w 628r. w Al. – Hudajbijji. Ilustracja z XVI w.9 Na podstawie: Janusz Danecki, „ Kultura i sztuka islamu”., W-wa 2003, str.22-23. Na podstawie: Francis Robinson, „ Historia świta islamu”., W-wa 2001, str. 5-7 9 Źródło internetowe: http://pl.wikipedia.org/wiki/Mahomet. Data pobrania:04.04.2007. Ostatnia modyfikacja strony:07.04.2007 r., godz.15:22. 7 8 6 Zbudowana przez Mahometa religia po jego śmierci nie zginęła, ale zaczęła się rozwijać. Aby ją scharakteryzować należy wskazać na jej podstawowe założenia. Wiara ta oparta jest na dogmacie Boga jedynego Allaha, który nie ma początku ani końca. Mamy tu zatem do czynienia z absolutnym monoteizmem (tauhid). Bóg jest jedynym stworzycielem świata i ten świta nadal nieustannie stwarza. Od samego początku możemy więc w tym wyznaniu odnaleźć podobieństwa do innej monoteistycznej religii – chrześcijaństwa. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że w chrześcijaństwie ta jedyność Boga nie jest tak oczywista. Mamy tam bowiem do czynienia z dogmatem trójcy boskiej. Trójca składa się z trzech boskich bytów, które są jednym Bogiem w oparciu o istotową jedność. Monoteizm islamu jest, zatem bardziej przejrzysty i doprecyzowany. Sami islamiści wyraźnie podkreślają, że Allah nie ma syna ani żadnego innego kontynuatora, nie dzieli również z nikim sowiej absolutnej władzy ani Bóstwa.10 Islam zakłada także wiarę w dzień sądu ostatecznego, moment, kiedy wszyscy będziemy sądzeni za to jak żyliśmy na ziemi. Z tym dogmatem wiary wiąże się także wiara w życie pozagrobowe. Muzułmanie w swojej wierze przyjmują także księgi objawione: Koran, Pismo Święte Starego i Nonowego testamentu. Mojżeszowe tablice starotestamentowe były pierwszą objawianą księgą, natomiast ostatnią księgą jest Koran, po nim nie będzie już żadnego objawionego pisma. Wyznawcy islamu zakładają także istnienie bytów duchowych - aniołów, które są bezwzględnie posłuszne i oddane Allachowi. Wyznawcy islamu przyjmują także wiarę w proroków. Pierwszym był Adam, po nim byli różni prorocy znani lub nieznani ludziom. Wszyscy byli przysłani przez Allaha, po to by głosić jego słowo. Ostatnim prorokiem był Mahomet i po nim nie będzie już nikogo. Niezwykle ścisły monoteizm zabrania przedstawiania Allaha pod jakąkolwiek postacią. Ten szeroko rozumiany w religii islamskiej ikonoklazm, zabraniał również przedstawiania zwierząt i ludzi w sztuce oraz jakiegokolwiek upodabniania Boga jedynego do ludzi. Znacząca jest w religii islamskiej wiara w przeznaczenie, zakładająca to, że Allah wyznaczył bieg wszystkich spraw. W oparciu o te fundamentalne założenia wiary islamskiej możemy mówić o filarach islamu, są nimi: Wyznanie wiary – szahada Pielgrzymka do Mekki – hadżdż 10 Andrzej Sarwa, „Rzeczy ostateczne człowieka i świata. Eschatologia Islamu.”, Łódź 2003, str.27. 7 Jałmużna – zaka/zakat Post – saum Modlitwa kanoniczna – sala/salat Postaram się omówić teraz poszczególne filary islamu. Przede wszystkim są one podstawą prawa muzułmańskiego i wynikają bezpośrednio z jego przepisów. Pomimo wielu odłamów islamu, kwestia filarów wiary jest w każdym z nich niezmienna. Filary te nazywamy arkanami wiary ad – din. Szahada to pierwszy filar islamu. Jest to islamskie wyznanie wiary, świadectwo, które zawiera się w szczególnej formule, brzmi ona: „ Nie ma Boga prócz Jedynego Allaha, a Mahomet jest wysłannikiem Allaha.”11 „ La ilaha illa Allah wa- Muhammad Rasul Allach.”12 Każdy wierzący muzułmanin powinien wypowiadać te słowa jak najczęściej, z nabożnością i świadomością tego co mówi. Z całą pewnością powinno być ono elementem każdej rytualnej modlitwy codziennej. Ponadto wypowiedzenie tych słów z pełnym przekonaniem i obecności świadków jest jednoznaczne z przyjęciem islamu. Niektóre interpretacje podają, że obecność świadków jest niepotrzebna, jeśli wypowiadający te słowa ma autentyczną wolę wiary i prawdziwe przyjmuje dogmaty, o których mówi. W takim przypadku sam Allah jest świadkiem i przyjmuje nowego wyznawcę do grona wiernych. Istnieje także obyczaj, który mówi, że jeśli człowiek jest na łożu śmierci a z nabożnością i wiarą wyzna świadectwo, to staje się pełnoprawnym członkiem islamu i nie ważne jest to, że przez całe życie nie był muzułmaninem. W tradycji islamskiej słowa te towarzyszą każdemu muzułmaninowi od najmłodszych lat i właściwie są tak zakorzenione w codzienności każdego wierzącego, że jest on z tą formułą niejako zespolony. Faktycznie muzułmanie wypowiadają te słowa niezwykle często. A wszystko po to by nieustannie świadczyć o tym, co jest podstawą wiary i dawać jej dowód przed innymi. W efekcie formuła wyznania wiary obejmuje dwa najważniejsze artykuły doktryny islamu – muzułmanin musi wierzyć w jedyność Boga i posłannictwo proroka Mahometa.13 Ta precyzja i ścisłość monoteizmu islamskiego jest więc dla każdego wyznawcy bardzo ważna. Wypowiadanie tej szczególnej formuły miało także inne znaczenie. Zawarta w nim istota artykułów wiary, odróżnia muzułmanów od niewiernych i politeistów, a także od żydów i chrześcijan, którzy również należeli do tradycji Andrzej Sarwa, „Rzeczy ostateczne człowieka i świata. Eschatologia Islamu.”, Łódź 2003, str.27 „Obilcza współczesnego islamu” red. Ewa Machut – Mendecka, W-wa 2003, str. 49. 13 „Obilcza współczesnego islamu” red. Ewa Machut – Mendecka, W-wa 2003, str. 49. 11 12 8 monoteistycznej.14 Owo wyznanie wiary jest zatem klamrą scalającą podstawowe założenia islamu i symbolem jej fundamentalnych dogmatów. Dla muzułmanina oznacza całkowite poddanie się woli bożej i aktywne uczestniczenie w kulcie. Hadżdż – czyli pielgrzymka do Mekki, to kolejny filar islamu. Arabowie zarówno przedmuzułmańscy jak i muzułmańscy przypisywali Bogu stałe siedziby i pielgrzymowali do tych miejsc prosząc Boga o wstawiennictwo i oddając mu cześć. Po okresie działalności Mahometa, świętym miastem islamu stała się Mekka. Pielgrzymowano tam do czworobocznej świątyni Al – Kaaby. Świątynia ta zbudowana jest na dziedzińcu Świętego meczetu Masdżid al Haram w Mekce. W narożniku tej świątyni wbudowany jest Czarny Kamień, największa świętość Muzułmanów. Scalone obręczą trzy kawałki meteorytu lub lawy są wmurowane w ścianę na wysokości półtora metra. Kamień był przedmiotem kultu jeszcze w czasach przedislamskich. W 683 roku Kaaba została uszkodzona podczas zamieszek wywołanych przez wojujące plemiona arabskie. Ucierpiał wówczas także kamień rozpadając się na trzy części (dziś scalone srebrną obręczą).15 4. Meczet Masdżid al Haram (Mekka)16 Wedle prawa muzułmańskiego taką świętą pielgrzymkę powinien odbyć każdy wierzący przynajmniej raz w życiu. Z racji tego, że taka wyprawa dla przeciętnego muzułmanina jest niezwykle kosztowna, niejednokrotnie cała społeczność zbiera finanse, aby wysłać na pielgrzymkę jednego człowieka. Odbycie tej świętej pielgrzymki zostało nakazane przez Allaha w Koranie, Mahomet pokazał natomiast jak powinna ona wyglądać. Dokonał tego, kiedy w 632 r., kiedy sam odbył ostatnią w swoim życiu podróż – pielgrzymkę do Mekki. Nakaz ten ma charakter fakultatywny, co znaczy, że pielgrzymkę Albert Hourani, „ Historia arabów.”, Gdańsk 2002, str.154. Źródło internetowe: http://pl.wikipedia.org/wiki/Mekka. Data pobrania:11.04.2007. Ostatnia modyfikacja strony:07.04.2007 r., godz.14:51. 16 Ibidem. 14 15 9 odbyć powinien każdy, kto ma na to pieniądze i komu pozwala na to zdrowie. Sam przebieg i charakter świętej podróży ma znamiona kultu i tradycji. Pielgrzymka rozpoczyna się w miesiącu pielgrzymkowania tj. dwunasty miesiąc kalendarza muzułmańskiego. Ma charakter symboliczny upamiętniający poszczególne momenty życia Abrahama, jego żony Hagar i syna Izmaela, kolejne etapy tej świętej wędrówki mają na celu wskrzeszenie pamięci o ważnych dla religii muzułmańskiej dziejach życia proroka. Sama pielgrzymka podzielona jest na dwa etapy: Pielgrzymkę małą (umra) i pielgrzymka właściwą (hadżdża). Na umrę składa się siedmiokrotne okrążenie Al – Kaaby i say, czyli bieg miedzy pagórkami As – Safa i Al – Marwa, który ma na celu upamiętnienie dzieje Hagar szukającej wody dla spragnionego syna. Właściwy hadżdż rozpoczyna się siódmego dnia miesiąca zu al – hidżdża. Dzień rozpoczyna się kazaniem, chutba, chutba Al – Kabbie. Kolejny dzień to podróż do Miny i Al – Muzdalify z postojem na wzgórzu Arafat. W tym miejscu odbywają się całonocne modlitwy, zarówno one jak i sam pobyt na wzgórzu jest naśladowaniem działań proroka. Kulminacyjnym momentem pielgrzymki jest kazanie 9, zu al – hidżdża, po którym ma miejsce szybki bieg do Al – Muzdalify. Następny dzień pielgrzymki to kolejne kazanie i wędrówka do Miny, gdzie odbywa się obrządek symbolicznego kamienowania szatana. Obrządkiem kończącym pielgrzymkę jest składania ofiar ze zwierzęcia, co ma symbolizować posłuszeństwo Abrahama wobec Boga. Do ostatnich powinności każdego pielgrzyma należy ponowna wizyta w Mekce, Minie, As – Safie i Al – Marwie.17 Zwróćmy więc uwagę, że cała pielgrzymka ma ściśle określony charakter rytualny, nie ma w niej działań przypadkowych a wszystko robione jest w jakimś celu. Nawet szaty pielgrzymów nie są dowolne. Aby zagwarantować czystość rytualną mężczyźni powinni zakładać białe stroje pielgrzymie. Kobiety mogą podróżować we własnych ubiorach. Pielgrzymka jest, zatem niewątpliwie ważnym i trudnym do zrealizowania filarem islamskiej religii. Jałmużna – zaka/zakat, to przykład ewolucji tradycji religijnej w prawo powszechnie obowiązujące. U zarania islamu, jałmużna rzeczywiście była powszechnym, dobrowolnym datkiem na biednych i potrzebujących. Składanie podarunku z własnego dochodu przeznaczane było na następujące cele: dla ubogich, potrzebujących, zadłużonych, na wyzwolenie niewolników, dla wspomożenia podróżnych.18 Tradycja muzułmańska po powstaniu Koranu potępia egoizm bogatych kupców. Początkowo, gdy gminy islamskie były niewielkie, takie proste funkcjonowanie jałmużny Charakterystyki przebiegu i charakteru pielgrzymki dokonałem w oparciu o książkę: „Obilcza współczesnego islamu” red. Ewa Machut – Mendecka, W-wa 2003, str. 52. 18 Albert Hourani, „ Historia Arabów.”, Gdańsk 2002, str. 154. 17 10 jako dowolnego datku było możliwe. Jednak wraz z rozwojem religii swobodna jałmużna stała się mało funkcjonalna. Obowiązek płacenia jałmużny ustalił się dopiero w Medynie, gdzie rozwój wspólnoty nie pozwalał już na proste funkcjonowanie kontaktów osobistych.19 Wkrótce przekształciła się w obowiązkowy, przepisany prawem podatek na biednych i potrzebujących. Wierni płacą 2,5% od majątku, tym samym nie tylko spełniają obowiązek wspomagania ubogich, ale także dziękują bogu za bogactwa, które pozwolił im zgromadzić.20 Należy jednak podkreślić, że przepisowa jałmużna nie znosi jałmużny osobistej. Każdy, kto ma wolę i chęć dzielenia się tym, co ma z innymi może to czynić osobiście i to jest także chwalebny uczynek w oczach Boga. Jałmużna ma jeszcze jeden ważny cel: jest sposobem na oczyszczenie się ze skąpstwa i chciwości, wspomaganie ubogich ma walory oczyszczające. Bogactwo oczyszcza się dzięki dobrowolnej ofierze z jego części. W Koranie możemy przeczytać: „ Weź z ich majątku jałmużnę, abyś przez nią mógł ich oczyścić i usprawiedliwić i módl się za nimi.”21 Dla muzułmanina jałmużna, tak prawna jak i dobrowolna była także drogą do świętości i rodzajem modlitwy. Jest także zadośćuczynieniem za zaniedbanie jakiegoś obrządku. Ostatecznie nigdzie jednak nie jest sprecyzowanie jak duży ma być majątek, aby go obłożyć jałmużna ani od jakiego stanu posiadania ją nakładamy. Post – saum, jest jednym z podstawowych i niezwykle popularnych przepisów prawa w wielu religiach. Dla samych wierzących miał szczególne znaczenie i zazwyczaj był skrupulatnie przestrzegany. Dla muzułmanina post rozpoczyna się w dziewiątym miesiącu kalendarza księżycowego, ramadanie. Post jest obowiązkiem każdego dorosłego i zdrowego wyznawcy wiary i trwa od świtu do zachodu słońca. Z postu zwolnione są jedynie osoby stare i chore, kobiety ciężarne i karmiące piersią, oraz osoby wykonujące odpowiedzialne prace. Początkowo niektóre zakazy związane z postem obowiązywał także nocą (uprawianie seksu). Ale potem zostały one złagodzone do wolnego wyboru, czy wierzący chce czy nie chce zachować wstrzemięźliwość w czasie postu w nocy. Generalnie post obejmował powstrzymanie się od: jedzenia, picia, stosowania używek i seksu. Należy zaznaczyć, że obowiązek postu miał charakter zakazu połączonego z moralnością. Kto przestrzegał postu ale nie postępował moralnie unieważniał sam post. Post dla muzułmanina jest prawem koranicznym, w świętej księdze czytamy: Maurice Gauderfoy – Demombynes, „ Narodziny islamu.”, W-wa 1988, str. 400. „Obilcza współczesnego islamu” red. Ewa Machut – Mendecka, W-wa 2003, str. 49. 21 Maurice Gauderfoy – Demombynes, „ Narodziny islamu.”, W-wa 1988, str. 401. 19 20 11 „ O wy, którzy wierzycie! Jest wam przepisany post, tak jak został przepisany tym, którzy byli przez wami – być może będziecie bogobojni – na określoną liczbę dni.(…) Bóg chce dać wam ulgę, a nie chce dla was utrudnienia.”22 Czas postu jest dla wiernych czasem zadumy, rozmyślania, modlitwy, częstszych pobytów w meczecie, pojednania i przebaczenia. Jest to dany przez Boga miesiąc, w którym wierni mogą dać dowód swojej pobożności, mogą się oczyścić z przewinień i zadośćuczynić za nie, aby zaskarbić sobie miłosierdzie na dzień sądu ostatecznego. Poszczący muzułmanin winien rozpoczynać dzień od wypowiedzenia swojej intencji, że ma zamiar pościć.23 Koran i tradycja muzułmańska przestrzega jednak przez przesadą w stosowaniu postu, należy pościć tylko w dzień, aby nie wyniszczać ciała. Jest ono darem bożym i nie można go źle traktować. Czasami post był formą kary nakładanej na wiernego, który dopuścił się jakiegoś grzechu. Miała być wtedy pokutą za niego i odbywał się niezależnie od ramadanu. Post umacniał w islamistach wiarę i jednoczył ludność muzułmańską, gdyż obowiązywał wszystkich. Ma dla wierzących szczególe znaczenie i wielokrotnie był drogą do nawrócenia dla wielu słabych w wierze. Modlitwa kanoniczna – sala/salat. Jest najbardziej charakterystycznym elementem islamu. Każdy muzułmanin odmawia modlitwę pięć razy dziennie, z twarzą zwróconą w kierunku Mekki. Mamy tu do czynienia z następującymi modlitwami: modlitwa poranna (salat as – subh) odprawiana od świtu do wschodu słońca, modlitwa południowa (salat as – zuhr) odprawiana zaraz po zejściu słońca z zenitu, modlitwa popołudniowa (salat al – asr) odprawiana miedzy zakończeniem modlitwy południowej a zachodem słońca, modlitwa po zachodzie słońca (salat al – maghreb) oraz modlitwa nocna (salat az – isza) oprawiana miedzy momentem, gdy zniknie czerwona poświata na zachodzie a świtem.24 Ponadto każdy dorosły mężczyzna jest zobowiązany do odmawiania w każdy piątek modlitwy publicznej. Wierni recytują wtedy Koran. Modlitwa jednoczy – bez żadnych pośredników, bez kapłanów nieznanych islamowi – człowieka z Bogiem, chociaż modlitwie przewodniczy najczęściej osoba dobrze znająca Koran.25 Podobnie, jak w pozostałych tradycjach muzułmańskich, tak i tu obowiązuje czystość rytualna. Podczas modlitwy jest ona zachowywana poprzez symboliczne obmywanie „Obilcza współczesnego islamu” red. Ewa Machut – Mendecka, W-wa 2003, str. 51. Albert Hourani, „ Historia arabów.”, Gdańsk 2002, str.154. 24 „Obilcza współczesnego islamu” red. Ewa Machut – Mendecka, W-wa 2003, str. 50. 22 23 25 Andrzej Sarwa, „Rzeczy ostateczne człowieka i świata. Eschatologia Islamu.”, Łódź 2003, str.28 12 modlącego się muzułmanina i odmawianie modlitwy na specjalnym dywaniku modlitewnym. Modlący się muzułmanin wykonuje serię skłonów i bije czołem w ziemię na cześć Allaha. Te symboliczne obrządki są dla wierzącego istotą wyznania wiary, należy, bowiem podkreślić, że podczas modlitwy powinno się wypowiadać wyznanie wiary. Cała zresztą modlitwa miała na celu głoszenie wspaniałości Boga i znikomości człowieka w zderzeniu z jego majestatem. Modlitwa umacniała w wierze i uczyła pokory oraz obowiązkowości. Islam jest wyznaniem o bogatej historii, tradycji i kulturze. Przez wieki wyznawcy tej religii kształtowali swoją pozycję na świecie, ale sama istota religii nie uległa znacznym zmianom. Do dziś jest to jedna z największych religii monoteistycznych, która ów monoteizm traktuje niezwykle rygorystycznie. Cały świat islamu jest podporządkowany wierze w jednego Boga i tylko jemu oddaje należna cześć. Ten skrajny monoteizm jest dodatkowo podsycany przez rozmaite nakazy i zakazy. Trzon wiary stanowią filary, które omówiłem w pracy. Podkreślają one niejednokrotnie i precyzyjnie jednobóstwo Allaha i jego nieograniczoną władzę. Ta czystość i precyzja wiary jest widoczna nie tylko w doktrynie, ale także w obrządkach. Zawsze towarzyszy im szczegółowa forma i symbolika. Nic w świecie islamskim nie dzieje się przypadkowo i podobnie nic nie dzieje się przypadkowo w obrzędach świętych. Mimo różnych odłamów islam jest religią ujednoliconą doktrynalnie. Podstawowe kanony wiary i prawdy objawione w Koranie są takie same dla każdego. Czasami ma miejsce rozbieżność w ich interpretacji, ale idea pozostaje wciąż taka sama. Niewątpliwie cechą charakterystyczną islamu jest dbałość o szczegóły, tradycję i czystość rytuałów. To tylko potęguje tą ogromna precyzję monoteizmu w islamie i czyni ją religia wyjątkowa mimo, że 13 stworzona na tak powszechnych 14 zasadach.
