Prawo miedzynarodowe prywatne
advertisement
Prawo międzynarodowe prywatne EGZAMIN w formie pisemnej – pytania otwarte opisowe, egzamin „zerowy” - termin 27.11 lub styczeń, pytania tylko z wykładów OPRACOWAĆ SAMEMU Strona USTAWA z dnia 04 lutego 2011 roku Prawo prywatne międzynarodowe 1 PODRĘCZNIK nie ma aktualnego, bo zmiana ustawy, Maksymilian Pazdan „Prawo prywatne międzynarodowe” - Lexis Nexis, aktualna wersja zobowiązania – Rzym I i Rzym II prawo rodzinne – rozdział 11, 12, 15 PPM prawo osobowe: przysposobienie, opieka i kuratela – rozdział 13 i 14 PPM sprawy spadkowe – rozdział 16 PPM ZERÓWKA 2 lub 3 pytania z części ogólnej i 1 lub 2 pytania z części szczegółowej, nacisk na część ogólną 02.10.2011 CZĘŚĆ OGÓLNA Pojęcie prawa prywatnego międzynarodowego Zespół norm prawnych dotyczących stosunków opartych na równorzędności stron (art. 1 PPM stosunki prawa prywatnego) obejmuje przede wszystkim stosunki z prawa cywilnego, rodzinnego, opiekuńczego i pracy. Podmiotami stosunków prawnych mogą być osoby fizyczne i prawne. „Międzynarodowe” oznacza zespół norm prawnych, które dotyczą stosunków prawnych związanych z więcej niż jednym państwem. element obcy podmiotem stosunku jest osoba fizyczna mająca obywatelstwo obcego państwa, osoba prawna mająca za granicą siedzibę gdy przedmiot stosunku prawnego znajduje się zagranicą dokonanie czynności prawnej lub zaistnienie stosunku prawnego miało miejsce poza granicami w znaczeniu wąskim – obejmuje wyłącznie normy kolizyjne, które mają na celu rozgraniczenie sfer działania różnych systemów prawnych w przestrzeni – określenie które z Strona 2 zakres pojęcia norm należy zastosować w danym stosunku, wskazują właściwość norm merytorycznych danego państwa, normy są normami drugiego stopnia, normy te są zazwyczaj pochodzenia krajowego, każde państwo ma takie normy w znaczeniu szerokim – obejmuje zespół norm kolizyjnych, a także normy merytoryczne o zasięgu międzynarodowym, pochodzą one zazwyczaj z umów międzynarodowych, konwencji Prawo międzynarodowe prywatne, a dziedziny pokrewne Prawo obcych/cudzoziemców – regulują sytuację prawną cudzoziemca w kraju, mają charakter norm merytorycznych i należą do różnych dziedzin prawa, to pojęcie szerokie (szersze niż międzynarodowe prywatne), zachodzi tu stosunek krzyżowania Międzynarodowe postępowanie cywilne – ściśle związane z prawem międzynarodowym prywatnym, zawiera normy jurysdykcyjne, które wyznaczają kompetencję do rozstrzygania danych spraw Międzynarodowe prawo publiczne – inny zakres regulacji – stosunki między państwami, źródłem prawa międzynarodowego prywatnego jest prawo krajowe, co oznacza, że obowiązuje tylko na terenie jednego państwa Geneza prawa międzynarodowego prywatnego zasada personalizmu – wiązała właściwość prawa z czynnikami dotyczącymi osoby, wątpliwości rozstrzygano w drodze oświadczenia stwierdzającego, jakiemu prawu dana osoba podlega, professio iuris Strona 3 Młoda dziedzina, jej rozwój rozpoczął się około 100 lat temu. Początki należy wiązać z VII wiecznymi zasadami: zasada terytorializmu – prawa ma bezwzględną moc wiążącą w obrębie obszaru, na którym obowiązuje; sądy orzekają zgodnie z prawem obowiązującym w ich siedzibie także rozpatrując sprawę osoby pochodzącej z innego obszaru Szkoła statutowa Cały dorobek doktryny PPM do polowy XIX wieku dawna szkoła statutowa – od XII do XVI wieku, dzisiejsze Włochy i Francja; dokonano rozróżnienia między normami dotyczącymi postępowania sądowego i normami prawa materialnego, w odniesieniu do norm regulujących postępowanie przyjęto zasadę właściwości legis fori (Jakub Balduni); locus regit formam Artus (Wilhem de Cun) XIII wiek – podział na statuty Szkoła francuska – Ch. Dumolina,– podział statutów na dotyczące formy czynności prawnej oraz statuty dotyczące treści czynności prawnej lub prawa ( zależne – zobowiązania i niezależne od woli stron – rzeczowe i osobowe; B. d’Argentre – utrzymał podziały, sprzeciwiał się przywiązywaniu znaczenia do woli stron 4 statut rzeczowy – obejmował normy, które według intencji prawodawcy miały określać prawny reżim rzeczy statut osobowy – odnosił się do osób statuty wprowadzające zakaz nieznany prawu powszechnemu – statuta prohibativa, statuta prohibativa favorabilia (statuty korzystne dla osób, których dotyczą – „towarzyszą” osobom na zasadach ogólnych dotyczących statutu osobowego statuty przyznające osobom prawa, których ius commune im odmawia – statuta permissiva, statuta permissiva (wprowadzające zakazy niekorzystne dla osób – nie „towarzyszą” osobom, są więc stosowane jedynie w granicach danego terytorium statut mieszany – łączy powyższe Strona Szkoła holenderska – P. Voet, J. Voet, U. Huber – każde prawo ze swojej natury jest terytorialne, logiczna konsekwencją suwerenności jest stosowanie tylko prawa danego terytorium, brak obowiązku stosowania prawa obcego Doktryna angolska i północnoamerykańska – J. Story Fryderyk von Savigny (1779 – 1861) Twórca teorii „siedziby” stosunku prawnego, siedzibę stanowi obszar prawny, z którym stosunek jest ściśle związany, do którego ze względu na swą naturę „należy”, któremu „podlega”. Wprowadził ograniczenia w stosowaniu prawa obcego: ustawy bezwzględnie wiążące – wchodzące w skład systemu prawnego obowiązującego w siedzibie sądu, które wymuszają swoje zastosowanie bez względu na to, jakiemu prawu podlega dany stosunek, należą do nich przepisy wprowadzające zakazy lub ograniczenia ze względów obyczajowych lub ze względu na dobro publiczne przepisy prawa obcego dotyczące instytucji nieznanych prawu obowiązującemu w siedzibie sądu Zaproponował nową metodę poszukiwania rozwiązań kolizyjnych, wysuwając na pierwsze miejsce indukcję, zwrócił uwagę na potrzebę badania istoty stosunków prawnych jako przygotowania do rozstrzygnięcia kolizyjnego. Nowa szkoła włoska zasada narodowości – podstawowe znaczenia ma zasada właściwości legis partiae (dotyczy głównie stosunków osobistych, rodzinnych i spadkowych) zasada wyboru prawa zasada porządku publicznego – ogranicza zastosowanie prawa obcego Strona 5 Pasquale Stanislao Mancini Czasy nowsze i najnowsze Francja - A. Pillet, J.P. Niboyet, H. Batioffil Wielka Brytania, USA – teoria praw nabytych – sędzia stosuje zasadniczo własne prawo merytoryczne, jeśli jednak prawo podmiotowe powstało na skutek zdarzenia, które miało miejsce w obcym państwie, należy to uszanować; ten kto powołuje się na prawo nabyte pod rządem obcego prawa, musi to udowodnić W. Cook – local law theory – norma obcego prawa jako wzór utworzenia lub wyszukania we własnym systemie prawnym podobnej normy B. Currie – goverbmental interest – sprzeciw wobec tworzenia ogólnych norm kolizyjnych D.V. Caverns – należy poszukiwać rozstrzygniec kolizyjno prawnych w oderwaniu od treści norm merytorycznych systemów prawnych pozostających w danym przypadku w konflikcie, prawo właściwe należy okreslic w wyniku poszukiwania słusznego rozstrzygnięcia konkretnej sprawy R. Leflar – zasada analizy kolizyjno prawnej: przewidywalność rozstrzygnięć sadu, zapewnienie międzynarodowej równowagi, ułatwienie zadań sądu, uwzględnienie governmental interest oraz zastosowanie „lepszej normy prawnej” A.E. Ehrenzweig – zwolennik powrotu legis fori Strona Przeważające w nauce europejskiej było przekonanie o przydatności ujętych abstrakcyjnie ogólnych reguł kolizyjnych, za których pośrednictwem następuje wskazanie prawa właściwego, co nie wyklucza aktywności sędziego. 6 W.L.M. Reese – za cel PPm uważa sprawiedliwe i harmonijne rozwiązanie kolizji, dążenie do pewności, przewidywalności i jednolitości wyroku, krytykował Curriego oraz Ehrenzweig , cenił Caversa, jego poglądy wywarły znaczący wpływ na Restatment II z 1971 roku, czyli druga prywatną kodyfikację prawa kolizyjnego przygotowaną przez American Law institute Polska nauka PPM Początek w XIX wieku, rozwój po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku Pierwsza ustawa o PPM - 2 sierpnia 1926 roku Kazimierz Przybyłowski – główny referent projektu nowej ustawy – 1965 rok Źródła Akty prawa wewnętrznego ustawa z dnia 4 lutego 2011roku prawo prywatne międzynarodowe prawo wekslowe, kodeks morski, prawo lotnicze Umowy międzynarodowe – zawierają normy jednolite, merytoryczne, mogą się w nich znaleźć normy kolizyjne, konwencje i umowy bilateralne Prawo UE Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady 593/2008 z 17.06.2008r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rozporządzenie Rzym I) Rozporządzenie Rzym II 864/2007 o prawie właściwym dla pozaumownych stosunków zobowiązaniowych Strona Orzecznictwo i doktryna 7 Prawo zwyczajowe – używane obecnie przede wszystkim do wykładni przepisów prawa prywatnego międzynarodowego Funkcje prawa międzynarodowego prywatnego rozgraniczenie sfery działania praw różnych państw w stosunkach z elementem obcym ustalenie stanu faktycznego z obszarem prawa obcego, rozstrzygnięcie kolizji między systemami nie prowadzi do rozwiązania sprawy, wskazuje prawo właściwe Normy kolizyjne prawa prywatnego międzynarodowego Normy nie regulują bezpośrednio stosunków prawnych, rozstrzygają jedynie kolizję norm, a kolizja ta wynika z tego, że stosunek prawny jest powiązany z więcej niż jednym państwem, usunięcie kolizji polega na wskazaniu właściwości jednego z obszarów prawnych. Adresatem normy kolizyjnej jest podmiot stosujący prawo - sąd, organ administracyjny. Budowa – nie różni się od budowy normy merytorycznej – hipoteza, dyspozycja, sankcja Hipoteza – mieści się w niej zakres, który zawiera opis pewnej sytuacji faktycznej do której norma się odnosi; zakres składa się z wyrażeń o zabarwieniu prawnym zaczerpniętych z własnego prawa merytorycznego składa się z nakazu/zakazu zastosowania jakiegoś obszaru prawnego oraz łącznika, za pomocą łącznika następuje powiązanie sytuacji faktycznej znajdującej się w hipotezie z danym obszarem prawnym nakaz zastosowania obszaru prawnego wyrażany jest za pomocą zwrotów: podlega prawu państwa, stosuje się prawo państwa łącznik – kryterium wskazujące o jakiego państwa prawo w danej normie chodzi, może się w nim znaleźć doprecyzowanie pewnych treści zawartych w hipotezie - jest to baza faktyczna łącznika w łączniku, wyróżnia się w nim 2 części: określnik nominalny – składa się z podstawy i dopełniacza Strona 8 Dyspozycja podstawa – stanowią ja różnego rodzaju więzi takie jak obywatelstwo, miejsce zamieszkania, miejsce położenia, czy miejsce dokonania dopełniacz - stanowi uzupełnienie podstawy, odpowiada na pytanie „czyje”, „czego” subokreślink temporalny - precyzuje określnik nominalny pod względem czasowym, np. z chwili urodzenia, z chwili śmierci, każdoczesny, występuje w każdej normie, jednak nie zawsze określony jest expresis verbis, w takich okolicznościach należy go ustalić w drodze wykładni Sankcja – nie występuje w żadnym przepisie normy kolizyjnej, sankcji należy szukać w przepisach z zakresu KPC, które przewidują konsekwencje w przypadku błędnego zakwalifikowania stanu faktycznego do normy prawnej przy wydawaniu wyroku statut (prawo właściwe) – obszar prawny, który wskazuje łącznik dla określonego zakresu normy kolizyjnej; statut rzeczowy, personalny, kontraktowy normy kolizyjne pierwszego oraz drugiego stopnia pierwszego stopnia – pierwszego planu, szczegółowe, rozgraniczają sferę działania norm merytorycznych w przestrzeni drugiego stopnia – dalszego planu, pomocnicze, nadrzędne, rozgraniczają działanie norm kolizyjnych pierwszego stopnia, znajdują się w części ogólnej PPM, gdyż mogą mieć wpływ na wskazanie prawa właściwego, np. art. 5, art. 7 PPM normy zupełne i niezupełne zupełne - wskazują prawo właściwe dla danego stosunku bez względu na to czy prawem właściwym będzie prawo obce, czy prawo własne niezupełne – nie rozgraniczają systemów prawnych całkowicie, mają charakter jednostronny lub dwustronny Strona 9 Rodzaje norm kolizyjnych jednostronna – wskazuje okoliczności, w których należy zastosować prawo własne organu orzekającego dwustronna – wskazuje częściowo prawo własne, a częściowo prawo obce obowiązujące bezwzględnie i względnie ukryte – mogą mieć postać norm merytorycznych, która zawierają w sobie normę kolizyjną Wykładnia normy kolizyjnej Ogólne zasady wykładni nie odbiegają od zasad teorii prawa, zwłaszcza prawa cywilnego. kwalifikacja normy prawnej – pozwala na ustalenie przesłanek zastosowania danej normy prawnej, przeprowadzenie kwalifikacji wymaga zastosowania przepisów kolizyjnych i merytorycznych Źródła trudności kwalifikacyjnych nadawanie w poszczególnych systemach prawnych tak samo brzmiącym wydarzeniom różnym znaczeń występowanie w jednych systemach prawnych instytucji prawnych nie znanych w innych systemach prawnych odmienna ocena prawna w różnych systemach prawnych tych samych zdarzeń i ich skutków Metody kwalifikacyjne Strona Lex causae – interpretacja pojęć prawnych według prawa, którym dany stosunek podlega, miarodajne jest prawo wskazane 10 Lex fori – pojęcia zawarte w polskich normach kolizyjnych należy interpretować w duchu polskich norm merytorycznych Metoda porównawcza (autonomiczna) – polega na tworzeniu pojęć wspólnych dla rożnych systemów prawnych – tworzy autonomiczne pojęcia, konieczne jest przeprowadzenie analiz porównawczych Metoda funkcjonalna – nawiązuje do porównawczej, interpretacja zgodnie z celem, metoda zakłada że normy kolizyjne, mimo że są częścią systemu prawnego danego państwa, to jednak ze względu na swój charakter mają być interpretowane w sposób niezależny od norm merytorycznych Łączniki Ogólna zasada posiłkowości prawa polskiego – jeśli nie damy rady ustalić prawa właściwego, to stosujemy prawo polskie. 11 podmiotowe i przedmiotowe podmiotowe (personalne) – decyduje element stosunku prawnego ze względu na który następuje powiązanie z danym obszarem prawnym, mówimy o nim wówczas, gdy określony obszar prawny zostaje podporządkowany ze względu na cechy danej osoby fizycznej lub prawnej – na przykład miejsce zamieszkania, pobyt, siedziba przedmiotowe – łączą dany stosunek prawny ze względu na okoliczności, które nie dotyczą osób, na przykład miejsce położenia rzeczy, dokonania czynności prawnej subiektywne i obiektywne subiektywny – o powiązaniu z danym obszarem prawnym decyduje wola stron, wybór prawa obiektywne – wszystkie inne ze względu na sposób powiązania proste – wskazują jedno prawo właściwe złożone – przewidują właściwość kilku systemów prawnych, wyróżniamy: alternatywne - wskazują kilka systemów prawnych z podobnym nasileniem posiłkowe - mają zastosowanie w dalszej kolejności Strona Łączniki podmiotowe Osoby fizyczne obywatelstwo – art. 2 i 3 PPM zasadą jest, że obywatel polski podlega prawu polskiemu, jeżeli ustawa przewiduje jego właściwość cudzoziemiec w przypadku kilku obywatelstw podlega jako prawu ojczystemu, temu z którym jest najściślej związany; miejsce zamieszkania jeśli cudzoziemca, jeśli jest kilka miejsc zamieszkania będzie to miejsce, z którym jest najściślej związany; przy braku jakichkolwiek okoliczności posiłkowo prawo polskie Osoby prawne statut personalny wskazywany jest przez łącznik siedziby, może oznaczać miejsce wyznaczone w statucie osoby prawnej, albo miejsce, gdzie przebywa organ zarządzający lub gdzie koncentruje się działalność w przypadkach wskazanych w ustawie można dokonać wyboru prawa właściwego stanowi odpowiednik zasady swobody umów, autonomii woli stron czynność prawna dwustronna dla umów, jednostronna dla czynności jednostronnych czynność odrębna względem materialnej umowy głównej czynność kolizyjno - prawna , należy odróżnić od materialno prawnego wskazania, przy materialnym wskazaniu strony włączają normy innego systemu do treści umowy Rodzaje wyboru prawa nieograniczony pełny Strona 12 Wybór prawa ograniczony niepełny Ważność wyboru prawa Czynność odrębną od czynności głównej, podlega odrębnej ocenie co do ważności i skutków. W przypadku, gdy strony nie wybrały prawa, należy ustalić właściwość. Skutki braku wyboru prawa, albo wyboru nieskutecznego – należy ustalić prawo właściwe za pomocą innych kryteriów: prawem powinno być to prawo, które strony same by wybrały prawem powinno być to prawo, które jest najsilniej związane z daną umową prawem powinno być to praw, które ma związek z siedzibą stosunku prawnego Wskazanie - wskazanie właściwości jakiegoś prawa, może być wskazaniem przyjętym albo nieprzyjętym przyjęte – jeżeli oba systemy prawne są ze sobą zgodne w danej sprawie nieprzyjęte - wskazanie właściwości z naszego PPM nie zawsze pokrywa się ze wskazaniem zawartym w normach danego systemu, który wskazaliśmy za właściwy – brak przyjęcia, co wiąże się z odesłaniem – kolizja praw kolizyjnych Odesłanie - prawa państwa a wskazuje prawo państwa b, a państwo b nie przyjęło wskazania i odsyła do państwa X, ze względu na działanie państwa X wyróżniamy odesłanie zwrotne oraz odesłanie dalsze: odesłanie zwrotne – kiedy państwem X jest państwo A - jeśli dojdzie do odesłania zwrotnego art. 5 ust. b PPM, odesłać możemy tylko jeden raz pełne - w takim samym zakresie w jakim nastąpiło wskazanie Strona 13 Stosowanie prawa częściowe – prawo wskazane odsyła w mniejszym zakresie aniżeli nastąpiło wskazanie złożone – prawo wskazane odsyła do więcej niż jednego systemu prawnego (częściowe zwrotne, częściowe dalsze) odesłane dalsze - kiedy państwem X jest państwo Y – tylko art. 17 PPM, odesłać można tylko jeden raz 23.10.2011 Klauzula porządku publicznego Art. 7. PPM Prawa obcego nie stosuje się, jeżeli jego stosowanie miałoby skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego Rzeczypospolitej Polskiej. zasada równoważności systemów prawnych, brak możliwości wartościowania; stosowanie tego co jest przewidziane w prawie obcym, nawet jeśli skutki są różne niż w prawie krajowym normy kolizyjne nie wartościują skutków, ale mogą wystąpić sytuacje, gdy stosowanie prawa obcego wywoła skutki sprzeczne z podstawowymi zasadami porządku prawnego RP wyłączenie zastosowania obcych przepisów wskazanych jako prawo właściwe przez normę kolizyjną państwa forum forma ochrony porządku prawnego działanie klauzuli kieruje się tylko przeciwko obcym normom merytorycznym, nie dotyczy obcych norm kolizyjnych powołanie może wystąpić wyłącznie ze względu na własny porządek prawny przedmiotem działania klauzuli porządku publicznego nie jest treść obcego przepisu a jedynie skutki jego zastosowania. Nie piętnuje się w całości przepisu – jedynie w danych okolicznościach wyłącza się skutki. Chodzi nie o eliminację przepisów a o eliminację skutków. Strona 14 Kryteria zastosowania klauzuli wyłączenie obcej normy może nastąpić tylko ze względu na podstawowe zasady porządku prawnego RP. Pojęcie porządku prawnego to zwrot niedookreślony. Treść tego zwrotu wypełni sędzia stosujący to prawo – w chwili orzekania biorąc pod uwagę stan z chwili orzekania. Działanie klauzuli może wpływać różnie na sytuację stron dozwalające – strona wskutek działania klauzuli uzyska więcej niż gdyby zastosowano prawo obce zabraniające – strona uzyska mniej, niż uzyskałaby gdyby zastosowano prawo obce Przebieg czynności związanych ze stosowaniem klauzuli porządku publicznego Zastosowanie norm kolizyjnych forum, które wskaże właściwość prawa Wskazanie normy merytorycznej Ocena skutków stosowania takiej normy pod kątem niezgodności z podstawowymi zasadami porządku prawnego forum Zastosowanie tej klauzuli Kwestia wstępna zagadnienie incydentalne, które wyłoniło się po ustaleniu prawa właściwego; samoistny stosunek prawny, którego ocena wywiera wpływ na rozstrzygnięcie kwestii głównej potrzeba rozstrzygania kwestii wstępnej wymaga rozstrzygania norm merytorycznych prawa właściwego według legis fori – według tego samego prawa na podstawie którego rozstrzygnięto co do właściwości prawa co do kwestii głównej Strona 15 Sposoby rozwiązywanie kwestii wstępnej według legis causae – zastosowanie prawa wskazanego jako właściwe dla rozstrzygnięcia sprawy głównej w zależności od celu normy kolizyjnej i jej charakteru prawnego, zastosowanie takiej normy, które doprowadzi do spodziewanego, sprawiedliwego rezultatu – bardzo otwarty w treści sposób rozstrzygania sprawy głównej – rozwiązania pośrednie. Kwestia wyjściowa, pierwotna element stanu faktycznego opisany w hipotezie normy kolizyjnej będący materialnoprawną przesłanką zastosowania normy kolizyjnej i wymagający oceny według prawa merytorycznego dla oceny kwestii wyjściowej należy stosować prawo wskazane przez miarodajną w danym zakresie normę kolizyjną, wchodzącą w skład własnego systemu prawnego – czyli państwa forum Kwestia wycinkowa, cząstkowa nie podlega prawu właściwemu dla sprawy główne wskazanie prawa właściwego następuje na podstawie odrębnej normy kolizyjnej Strona Art. 9. PPM Jeżeli w państwie, którego prawo jest właściwe, obowiązują różne systemy prawne, prawo tego państwa wskazuje, który z tych systemów należy stosować. W razie braku takiego wskazania, stosuje się ten z tych systemów, który związany jest najściślej z danym stosunkiem prawnym. 16 Niejednolite prawo zachodzi kiedy na terytorium jednego państwa występuje kilka systemów prawnych; niejednolitość prawa w płaszczyźnie terytorialnej, dotyczy państw federalnych sposobu rozwiązania konfliktu należy szukać w ramach prawa wewnętrznego państwa, w którym konflikt nastąpił Zmiana statutu to zmiana powiązania prawnego stanu faktycznego z określonym obszarem prawnym a w konsekwencji zmiana prawa merytorycznego, właściwego dla danego stanu faktycznego Przyczyny zmiany konflikt intertemporalny – zmiana norm kolizyjnych, zastąpienie łącznika głównego łącznikiem posiłkowym zmiana granic państwowych Zastąpienie łącznika podstawowego łącznikiem posiłkowym, przy niemożności posłużenia się tym pierwszym – nie mamy do czynienia ze zmianą norm kolizyjnych w ścisłym tego słowa znaczeniu. Konflikty ruchome – zmiana okoliczności wyrażonych w łączniku danej normy kolizyjnej głównie na skutek działalności stron. statut niezmienny - jeśli subokreślnik temporalny precyzuje chwilę miarodajną dla wskazania prawa właściwego statut zmienny - jeżeli przewiduje właściwość każdoczesnego prawa Strona 17 Przy rozwiązywaniu – najczęściej (w doktrynie) powinno następować przez odwołanie się do roli subokreślnika temporalnego normy kolizyjnej. Zasady przy statucie zmiennym: Zasada właściwości każdoczesnego statutu dla zdarzeń, które miały miejsce w okresie powiązania z tym statutem – zasada tempus regit actum Dwie strony negatywne: zakaz wstecznego działania nowego statutu statut dawny – ocena tylko tych zdarzeń, które nastąpiły w okresie jego właściwości Jedna strona pozytywna: natychmiastowe oddziaływanie nowego statutu. Nowy statut może rozstrzygać o wygaśnięciu praw i sytuacji prawnych powstałych pod dawnym statutem i może swobodnie zmieniać ich treść Nie ma słabego związania właściwości prawa z tym statutem. Zasada prawa nabytych – prawa nabyte pod rządami dawnego statutu zachowują moc nawet, gdy na skutek zmiany powiązania właściwy będzie nam system nie przewidujący nawet możliwości powstania takich praw. Zasada retroaktywności nowego statutu. działanie strony, która może zmierzać do zmiany statutu, do zmiany powiązania pewnego stanu faktycznego z określonym obszarem prawnym, dokonywane w celu uniknięcia skutków zastosowania tego prawa, działanie zamierzone strona zmierza so stworzenia pewnych okoliczności wyrażonych w łączniku, tak aby miarodajna norma kolizyjna wskazała inny – pożądany system prawny najczęściej występuje w sferze praw małżeńskich, polega na zmianie obywatelstwa, miejsca zamieszkania w celu uzyskania rozwodu Strona 18 Obejście prawa działanie związane z obejściem prawa może dotyczyć jedynie norm ius cogens i tylko powiązań o charakterze kategorycznym, obejście jest skierowane przeciwko właściwości prawa merytorycznego, skutek obejścia dotyczy sfery kolizyjno prawnej, przeciwdziałać skutkom obejścia można w ten sposób, że zostanie zastosowane lex fori. skutki obejścia prawa oceniane są przez doktrynę i orzecznictwo – poza pobytem za granicą należy brać pod uwagę również okoliczność, które wskazywałyby na to że jest to działanie, zachowanie sztuczne Dostosowanie, dopasowanie zabieg kwalifikacyjny prowadzony w płaszczyźnie merytoryczno prawnej, jego celem jest usunięcie sprzeczności lub braku harmonii między normami należącymi do różnych systemów prawnych uniemożliwiających ich stosowanie Sposoby dostosowania różnych norm merytorycznych stworzenie syntezy norm, poprzez zbudowanie jednej normy z norm wchodzących w jej skład skonstruowanie z istniejących norm jednej normy merytorycznej na użytek konkretnego przypadku CZĘŚĆ SZCZEGÓŁOWA przy ustalaniu statutu personalnego stosuje się łącznik obywatelstwa lub miejsca zamieszkania, w Europie kontynentalnej dominuje łącznik obywatelstwa, w krajach common low – miejsce zamieszkania (domicyl) Strona Osoby fizyczne – problematyka: zdolność prawna, zdolność do czynności prawnych 19 Podmioty prawem personalnym jest prawo wskazane za pomocą łącznika, statut personalny należy do prawa personalnego Art. 11. 1. PPM Zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych osoby fizycznej podlegają jej prawu ojczystemu. 2. Jeżeli osoba fizyczna dokonuje czynności prawnej w zakresie prowadzonego przez siebie przedsiębiorstwa, wystarczy, że ma ona zdolność do dokonania tej czynności według prawa państwa, w którym przedsiębiorstwo jest prowadzone. 3. Przepis ust. 1 nie wyłącza zastosowania prawa, któremu czynność prawna podlega, jeżeli z tego prawa wynikają szczególne wymagania w zakresie zdolności w odniesieniu do tej czynności prawnej. pojęcie zdolności prawnej ma charakter uniwersalny, jest rozumiane jednolicie we wszystkich systemach prawnych status nasciturusa łącznikiem głównym jest łącznik obywatelstwa, łącznikiem posiłkowym jest łącznik miejsca zamieszkania uznanie za zmarłego i stwierdzenie zgonu Art. 14. 1. PPM Do uznania za zmarłą albo stwierdzenia zgonu osoby fizycznej stosuje się jej prawo ojczyste. Strona Zakres działania statutu personalnego: ocena nabycia i utraty zdolności prawnej, ograniczeń zdolności prawnej, domniemania prawne co do życia i śmierci 20 2. Jeżeli o uznaniu za zmarłego albo o stwierdzeniu zgonu cudzoziemca orzeka sąd polski, stosuje się prawo polskie. Zdolność do czynności prawnych łącznikiem jest łącznik obywatelstwa status przedsiębiorcy – wystarczy że ma zdolność do czynności prawnych w państwie, w którym działalność jest prowadzona ochrona osób działających w dobrej wierze – zawarcie umowy przez osoby fizyczne znajdujące się w tym samym państwie i mające według prawa tego państwa zdolność do jej zawarcia dokonanie przez osobę fizyczną jednostronnej czynności prawnej w państwie, którego prawo zdolność do jej dokonania jej przyznaje działanie w jednym z tych 2 przypadków przez przedstawiciela Zakres działania statutu personalnego: przesłanki zdolności do czynności prawnych, stopnie zdolności, przejawy i następstwa ograniczonej zdolności do czynności prawnych, skutki dokonała czynności prawnej przez ograniczonego lub niezdolnego do czynności prawnej Ubezwłasnowolnienie Art. 13. 1. PPM Ubezwłasnowolnienie podlega prawu ojczystemu osoby fizycznej, której ono dotyczy. 2. Jeżeli o ubezwłasnowolnieniu cudzoziemca orzeka sąd polski, stosuje się prawo polskie. Strona Imię i nazwisko osoby fizycznej oraz dobra osobiste podlegają jej prawu ojczystemu 21 o ile przepisy dotyczące jurysdykcji krajowej na to zezwolą i nie będą miały na to zastosowania przepisy innych aktów prawnych mających pierwszeństwo, sprawy dotyczące ubezwłasnowolnienia cudzoziemców będą rozstrzygane na podstawie legis fori Osoby prawne statut personalny dotyczy jej podstawowych atrybutów, od statutu personalnego należy odróżnić jej przynależność łączniki: podstawowy - siedziba – faktyczna (rzeczywista), albo statutowa odesłanie – prawo państwa na podstawie którego osoba prawna została utworzona Zakres statutu personalnego osoby prawnej (art. 17.3 PPM) powstanie, łączenie, podział, przekształcenie lub ustanie osoby prawnej; charakter prawny osoby prawnej; nazwa oraz firma osoby prawnej; zdolność osoby prawnej; kompetencje i zasady działania oraz powoływanie i odwoływanie członków organów; reprezentacja; nabycie i utrata statusu wspólnika lub członkostwa oraz prawa i obowiązki z nimi związane; odpowiedzialność wspólników lub członków za zobowiązania osoby prawnej; skutki naruszenia przez osobę reprezentującą osobę prawną ustawy, aktu założycielskiego lub statutu. Przedstawicielstwo i pełnomocnictwo Strona przedstawicielstwo powstaje w wyniku innego niż czynność prawna zdarzenia 22 Art. 22. PPM Przedstawicielstwo ustawowe podlega prawu właściwemu dla stosunku prawnego, z którego wynika umocowanie do reprezentowania. Art. 23. 1. PPM Pełnomocnictwo podlega prawu wybranemu przez mocodawcę. Jednakże wobec osoby trzeciej, z którą pełnomocnik dokonał czynności prawnej, można się powołać na prawo wybrane tylko wtedy, gdy osoba ta o wyborze wiedziała albo mogła się z łatwością o nim dowiedzieć. Mocodawca może się powołać wobec pełnomocnika na prawo wybrane tylko wtedy, gdy ten o wyborze prawa wiedział lub mógł się z łatwością o nim dowiedzieć. źródłem umocowania jest jednostronne oświadczenie woli mocodawcy autonomiczny, samodzielny łącznik – jednostronny wybór prawa przez mocodawcę, w razie braku wyboru prawa łączniki posiłkowe (art. 23.2 PPM) prawo państwa siedziby pełnomocnika, w której on stale działa, albo prawo państwa, w którym znajduje się przedsiębiorstwo należące do mocodawcy, jeżeli tu stale działa pełnomocnik, albo prawo państwa, w którym pełnomocnik rzeczywiście działał, reprezentując mocodawcę, lub w którym wedle woli mocodawcy powinien działać Forma czynności cywilnoprawnych Art. 25. 1. PPM Forma czynności prawnej podlega prawu właściwemu dla tej czynności. Wystarczy jednak zachowanie formy przewidzianej przez prawo państwa, w którym czynność zostaje dokonana. Jeżeli umowę zawierają osoby znajdujące się w chwili złożenia oświadczeń woli w różnych państwach, wystarczy wówczas zachowanie formy przewidzianej dla tej czynności przez prawo jednego z tych państw. 23 do zakresu formy nie należą według prawa polskiego elementy wywierające wpływ na samą czynność, czynności takie jak wydanie rzeczy należą do materialno prawnych Strona 2. Przepisu ust. 1 zdanie drugie i trzecie nie stosuje się do rozporządzeń dotyczących nieruchomości oraz do czynności prawnych, których przedmiotem jest powstanie, łączenie, podział, przekształcenie lub ustanie osoby prawnej albo jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej. 3. Jeżeli czynności prawnej dokonał przedstawiciel, w razie stosowania przepisu ust. 1 zdanie drugie i trzecie, bierze się pod uwagę okoliczności dotyczące przedstawiciela. w art. 25.2 PPM alternatywne łączniki: lex causae, zasada locus Regit actum ma charakter uzupełniający konsekwencje niedochowania formy rozstrzyga się wg łącznika głównego (prawa właściwego) dla danej czynności utrzymanie ważności czynności prawnej – cel łącznika posiłkowego wyjątki od zasady formy – art. 49, 66 PPM Przedawnienie roszczeń najważniejszą rolę odgrywa w stosunkach zobowiązaniowych Art. 26. PPM Przedawnienie roszczenia podlega prawu właściwemu dla tego roszczenia. Art. 26 PPM obejmuje normę przedawnienia, która nie jest należycie rozumiana w prawie angielskim przedawnienie jest konstrukcją procesową Statut przedawnienia: dot. skutków, podstaw przedawnienia Strona Art. 41. 1. PPM Własność i inne prawa rzeczowe podlegają prawu państwa, w którym znajduje się ich przedmiot. 24 Własność i inne prawa rzeczowe lex rei sitae – powszechnie stosuje się jeden łącznik dla nieruchomości i rzeczy ruchomych miejsce położenia rzeczy 2. Nabycie i utrata własności, jak również nabycie i utrata oraz zmiana treści lub pierwszeństwa innych praw rzeczowych, podlegają prawu państwa, w którym przedmiot tych praw znajdował się w chwili, gdy nastąpiło zdarzenie pociągające za sobą wymienione skutki prawne. kwalifikacja dotyczy praw rzeczowych i posiadania „przedmiot” jest pojęciem szerszym niż pojęcie „rzecz”, odnosi się również do praw, np. wierzytelności, papiery wartościowe Położenie rzeczy situs civilis miejsce położenia rozumiane w sensie prawnym situs naturalis – miejsce położenia rozumiane w sensie fizycznym, może być korygowane przez situs civilis Wyjątki na rzecz situs civilis prawa rzeczowe na środkach transportowych, prawa rzeczowe na przewożonych przedmiotach – res in transitu Zmiana miejsca położenia rzeczy Nie dotyczy nieruchomości - chyba, że granice państwa się przesuną. Dotyczy ruchomości, w przypadku gdy jest to naturalne przemieszczenie (nie w transporcie – bo situs civilis), ale w układzie statycznym. Ocena sytuacji następuje w układzie statycznym a nie dynamicznym Strona 25 Rzecz przemieszczona z terytorium jednego państwa do terytorium drugiego państwa, w skutek czego zmiana powiązania z określonym obszarem prawnym. Zasada każdoczesnego miejsca położenia rzeczy zmiana miejsca położenia rzeczy prowadzi do zmiany statutu., zasada zmienności prawa rzeczowego, czyli do zmiany obowiązuje dawny statut, po zmianie – nowy statut nie dotyczy nabycia i utraty własności, zmiany treści i pierwszeństwa innych praw rzeczowych – to zgodnie z art. 24.2 PPM (statut niezmienny) prawo państwa, gdzie znajdował się przedmiot w chwili zdarzenia pociągającego za sobą dane skutki prawne ściśle powiązane chwile powiązania – czyli tutaj statut niezmienny Zakres statutu rzeczowego: Powstanie, zmiana, przeniesienie, wygaśnięcie oraz treść określonego prawa rzeczowego. Zdarzenie wywołujące skutki prawnorzeczowe, czynności prawnej, zasiedzenie, znalezienie, przetworzenie, nie muszą podlegać lex rei sitae – mogą wchodzić w zakres innych statutów, np. umowa sprzedaży w Polsce samochodu skradzionego za graniczą – właściwe jest wyłącznie prawo polskie. Ochrona praw rzeczowych Strona 26 Do zakresu działania statutu rzeczowego nie należą tytuły nabycia praw rzeczowych, prawo spadkowe, własność poszczególnych składników majątku należącego do wspólności małżeńskiej, zdolność prawna i zdolność do czynności prawnych dokonanych w ramach prawa rzeczowego odpowiednio stosuje się przepisy dotyczące prawa własności 27 – Strona Posiadanie
