Wiedza o spoeczeństwie powtórzenie gimnazjum
advertisement
Wiedza o społeczeństwie – powtórzenie gimnazjum ROK SZKOLNY 2016/2017 Grupy społeczne GRUPA SPOŁECZNA - zbiór co najmniej TRZECH osób, którego członkowie współdziałają ze sobą na zasadzie odrębności od innych, w celu zaspokajania własnych potrzeb, charakteryzujący się trwałą strukturą i względnie jednolitym systemem norm i wartości. Grupy społeczne Zbiorowość społeczna (zbiorowość ludzka) w socjologii jest to zbiór osób, zajmujących w danym czasie, trwale lub nie, daną przestrzeń, między którymi dochodzi do interakcji i pojawiać mogą się stosunki społeczne. W przypadku gdy w danej zbiorowości społecznej wytwarza się struktura społeczna, a jej członkowie zaczynają wspólnie realizować jakieś istotne dla wszystkich cele, wówczas zbiorowość taka może stawać się grupą społeczną. Grupy społeczne a/ ze względu na typ struktury społecznej (wielkość) - małe : opierają się na bezpośrednich kontaktach i więzi osobistej członków , nie posiadają podgrup – mają prostą strukturę. Przykłady: rodzina, krąg rówieśniczy . - duże : mają złożoną strukturę , a stosunki w nich mają charakter pośredni i bezosobowy . Przykłady : naród , grupa wyznaniowa , zbiorowość regionalna , kategoria społeczno-zawodowa . Grupy społeczne b/ ze względu na typ więzi społecznej - pierwotne: istnieją więzi oparte na kontaktach osobistych i podstawach emocjonalnych np. rodzina lub grupa przyjaciół - wtórne : istniejące w nich więzi oparte są na wspólnych interesach ( członków łączy cel ) i mają charakter bezosobowy, przynależność do nich jest wynikiem dobrowolnego wyboru. Przykłady: partie polityczne , związki zawodowe . Grupy społeczne c/ ze względu na stopień sformalizowania - formalne : posiadają ściśle określone struktury , cel , zakres działania . Funkcjonują w oparciu o zasady prawne i mają sformalizowaną kontrolę społeczną . Przykłady : wojsko , policja , partie , związki zawodowe , szkoły . - nieformalne : powstają spontanicznie , a więzi między członkami oparte są na zwyczaju .Nie mają formalnie wytyczonych zadań , a ich struktura jest płynna .Dominują więzi osobowe. Przykłady: krąg towarzyski , koło zainteresowań . Rola społeczna 1) system oczekiwań dotyczących przewidywanych zachowań człowieka wobec grupy, w której zajmuje on określoną pozycję. Rola społeczna wyznacza wówczas zespół reguł, norm i wzorów postępowania. Rola społeczna 2) system stałych zachowań osobnika, zgodnych z systemem oczekiwań i wzorów społecznych. W różnych grupach istnieje wiele rozmaitych ról (np. w rodzinie rola ojca, matki, brata itp.). Pełnienie ich jest ważnym czynnikiem regulującym zachowanie jednostki i kształtującym jej postawy. Społeczeństwo Społeczeństwo - duża zbiorowość społeczna, zamieszkującą dane terytorium, posiadające wspólną kulturę, wspólną tożsamość oraz sieć wzajemnych stosunków społecznych. Społeczeństwo masowe Społeczeństwo masowe – typ współczesnego społeczeństwa biernych odbiorców kultury masowej. Powstaje jako skutek oddziaływania negatywnych procesów związanych z industrializacją i urbanizacją. Następuje osłabienie tradycyjnych struktur społecznych wraz z ich wartościami, normami i kontrolą społeczną, upadek religii, zmiana stylu pracy na zmechanizowaną i monotonną. Społeczeństwo masowe jest zatomizowane. Społeczeństwo obywatelskie Społeczeństwo obywatelskie – społeczeństwo charakteryzujące się aktywnością i zdolnością do samoorganizacji oraz określania i osiągania wyznaczonych celów bez impulsu ze strony władzy państwowej. Społeczeństwo obywatelskie potrafi działać niezależnie od instytucji państwowych. Podstawową cechą społeczeństwa obywatelskiego jest świadomość jego członków potrzeb wspólnoty oraz dążenie do ich zaspokajania, czyli zainteresowanie sprawami społeczeństwa (społeczności) oraz poczucie odpowiedzialności za jego dobro. Społeczeństwo konsumpcyjne Społeczeństwo konsumpcyjne – choć trudno tu o jednoznaczną definicję, z powodu wielości opinii i ekstensywności tematu, to można przyjąć, że jest to społeczeństwo nowoczesne, w którym nadrzędnym celem - ze względu na zwiększenie się jakości życia względem czasów dawniejszych, jest konsumpcja, zaś polityka, moralność społeczna i obyczaje, podporządkowują się jej. Społeczeństwo informacyjne Społeczeństwo informacyjne – terminem określa się społeczeństwo, w którym towarem staje się informacja traktowana jako szczególne dobro niematerialne, równoważne lub cenniejsze nawet od dóbr materialnych. Przewiduje się rozwój usług związanych z 3P (przesyłanie, przetwarzanie, przechowywanie informacji). Społeczeństwo globalne Społeczeństwo globalne oznacza istnienie na całym globie tych samych struktur ("globalna wioska"), wysoki stopień rozwoju cywilizacyjnego, zacieranie granic pomiędzy państwami, działalność wielkich korporacji o zasięgu ogólnoświatowym itp. Proces powstawania społeczeństwa globalnego nazwany jest globalizacją (pojęcie to również odnosi się do gospodarki i oznacza łączenie gospodarek współczesnych państw w wyniku swobodnego przepływu kapitału). Genezy powstania tego typu społeczeństwa należy szukać w bardzo szybkim tempie przepływu informacji, masowym udostępnieniu środków przekazu i rozwoju telekomunikacji. Klasyfikacja społeczeństwa Klasa społeczna – jeden z podstawowych terminów służących do określania klasyfikowania społeczeństwa. podzielił społeczeństwo na klasy ze względu na sumaryczny wskaźnik ekonomiczny i prestiżu społecznego. W tym ujęciu występują trzy klasy: klasa wyższa, klasa średnia i klasa niższa.. Klasyfikacja społeczeństwa Warstwa społeczna jest rozumiana w inny sposób niż klasa społeczna. W przypadku warstwy nie ma ograniczenia tylko do jednej sfery życia – statusu ekonomicznego – ale do wspólnoty różnych sfer życia poszczególnych ludzi. Według Webera podział na warstwy przebiega często w poprzek podziału klasowego. Naród Naród – wspólnota o podłożu etnicznym, gospodarczym, politycznym, społecznym i kulturowym wytworzona w procesie dziejowym, przejawiająca się w świadomości swych członków. Narodowość Narodowość – pochodzenie określane w kręgu kulturowym jednostki zgodnie z pochodzeniem jego przodka; przynależność do określonego narodu. Obywatelstwo Obywatelstwo – więź prawna łącząca jednostkę (osobę fizyczną) z państwem, na mocy której jednostka ma określone prawa i obowiązki wobec państwa, a państwo – analogicznie – ma obowiązki i prawa wobec jednostki. Obywatelstwo Obywatelstwo można nabyć poprzez zasadę krwi albo poprzez zasadę ziemi. Sposoby nabycia obywatelstwa inne niż poprzez urodzenie się określane są jako wtórne. Należą do nich: naturalizacja – legalne zamieszkiwanie na terenie jakiegoś kraju przez określony czas może uprawniać do starania się o jego obywatelstwo, repatriacja, prawo opcji – w przypadku dzieci, które utraciły obywatelstwo polskie na skutek oświadczenia woli rodziców. Patriotyzm Patriotyzm – postawa szacunku, umiłowania i oddania własnej ojczyźnie oraz chęć ponoszenia za nią ofiar; pełna gotowość do jej obrony, w każdej chwili. Charakteryzuje się też przedkładaniem celów ważnych dla ojczyzny nad osobiste, a także gotowością do pracy dla jej dobra i w razie potrzeby poświęcenia dla niej własnego zdrowia lub życia. Patriotyzm to również umiłowanie i pielęgnowanie narodowej tradycji, kultury czy języka. Kosmopolityzm Kosmopolityzm − pogląd negujący wszelkie podziały kulturowo-polityczne i terytorialne. Zwolennicy kosmopolityzmu uważają za swoją ojczyznę nie kraj czy inny sformalizowany obszar, ale cały świat. Dążą oni do politycznej i społecznej jedności świata, wolnego od podziałów i konfliktów, stopionego w jedną wspólnotę ogólnoludzką. Tak sformułowana doktryna jest przeciwieństwem patriotyzmu i nacjonalizmu. Nacjonalizm Nacjonalizm – postawa społeczno-polityczna uznająca naród za najwyższe dobro w sferze polityki. Przejawia się głoszeniem pamięci o bohaterach danego narodu, głosi solidarność wszystkich grup i klas społecznych danego narodu. Nacjonalizm uważa interes własnego narodu za nadrzędny wobec interesu jednostki, grup społecznych, czy społeczności regionalnych. Nacjonalizm przedkłada interesy własnego narodu nad interesami innych narodów. Szowinizm Szowinizm – na ogół skrajna postać nacjonalizmu głosi solidarność wszystkich grup społecznych danego narodu, a wobec mniejszości narodowych i innych narodów nakazuje przyjmować wrogą postawę. W szerszym kontekście pojęcie to oznacza też wyolbrzymione, bezkrytyczne i niezreflektowane uczucie przywiązania do własnego gatunku, rasy, grupy społecznej, płci, narodu albo przywódcy oraz wyolbrzymianie ich zalet, a pomniejszanie lub negowanie ich wad, idące zazwyczaj w parze z równie przesadnym i nieuzasadnionym deprecjonowaniem innych oraz uznawaniem prawa do ich ujarzmiania. Szowinizm Ksenofobia - niechęć, wrogość, lęk wobec obcych, przesadne wyrażanie niechęci wobec cudzoziemców. Rasizm, dyskryminacja rasowa – zespół poglądów głoszących tezę o nierówności ludzi, a wynikająca z nich ideologia przyjmuje wyższość jednych ras nad innymi. Antysemityzm – postawa wyrażająca uprzedzenie, niechęć, wrogość i dyskryminację Żydów oraz osób pochodzenia żydowskiego. Mniejszości narodowe Mniejszość narodowa – grupa ludzi zamieszkująca obszar danego państwa, odróżniająca się od większości społeczeństwa językiem, kulturą, pochodzeniem etnicznym bądź religią. Mniejszość narodowa w odróżnieniu od mniejszości etnicznej posiada lub posiadała własne państwo, które zgodnie z funkcjonalną teorią powstania państwa jest najwyższą formą rozwoju grupy społecznej. Państwo Państwo, polityczne zorganizowanie społeczeństwa, wyposażone w suwerenną władzę oraz zajmujące określone terytorium. Cechy państwa: stałą ludność, suwerenną władzę, określone terytorium (wielkość państwa nie wpływa na jego podmiotowość) oddzielone od innych granicą, zdolność wchodzenia w relacje międzynarodowe". Klasyfikacja państwa a) formę rządów – struktura - prezydencka najwyższych organów monarchia państwowych, ich dziedziczna wzajemne relacje i sposób elekcyjna powoływania głowy konstytucyjna państwa parlamentarna patrymonialna Republika stanowa - parlamentarno absolutna gabinetowa despotyczna - półprezydencka Klasyfikacja państwa b) reżim polityczny – sposób rządzenia państwem, metody i techniki sprawowania władzy państwo demokratyczne państwo autorytarne państwo totalitarne Klasyfikacja państwa c) ustrój terytorialny państwa – struktura terytorialna, zakres samodzielności władz lokalnych, podział kompetencji między władze centralne a lokalne państwo unitarne państwo złożone unia personalna unia realna federacja konfederacja Demokracja Demokracja – system rządów i forma sprawowania władzy, w których źródło władzy stanowi wola większości obywateli (sprawują oni rządy bezpośrednio lub za pośrednictwem przedstawicieli). Demokracja ma swój początek w starożytnej Grecji. Demokracja Istnieje wiele wariantów demokracji. Podstawowe rozróżnienie dotyczy formy, w jakiej obywatele wykonują swoją wolę. W demokracji bezpośredniej obywatele bezpośrednio i aktywnie uczestniczą w podejmowaniu decyzji politycznych, natomiast w demokracji pośredniej (przedstawicielskiej) władza polityczna sprawowana jest pośrednio poprzez wybieranych przedstawicieli. Państwo demokratyczne 1. władza zwierzchnia należy do ludu; 2. suwerenność narodu (oznacza, że najwyższą władzą jest władza narodu, który powierza władzę swoim przedstawicielom, wyłanianym w powszechnych wyborach. Dzięki zasadzie suwerenność naród może uczestniczyć w sprawowaniu rządów); Państwo demokratyczne 3. pluralizm (to możliwość istnienia i poszanowania różnych poglądów, idei i obyczajów, do których każdy obywatel ma swobodny dostęp i wybór. Istnieje pluralizm społeczny, polityczny i ekonomiczny); Państwo demokratyczne 4. trójpodział i równowaga władz (zaproponowany przez Monteskiusza podział na władzę wykonawczą – tworzy przepisy prawa, ustawodawczą – wprowadza uchwalone przepisy w życie i sądowniczą – kontroluje czy wprowadzone prawo jest przestrzegane. Każda z poszczególnych władz powinna sprawowana być przez inne organy, wzajemnie się kontrolujące); Państwo demokratyczne Państwo demokratyczne 5. państwo prawa i konstytucji (oznacza, że państwo oparte jest na prawie zapisanym w konstytucji, która reguluje stosunki między organami władzy państwowej a obywatelami); 6. wolne wybory oraz wolności przekonań i słowa; 7. przestrzeganie praw człowieka oraz poszanowanie praw mniejszości. Prawo wyborcze Do zasad ogólny prawa wyborczego zaliczamy: powszechność wyborów równość bezpośredniość tajność Prawo wyborcze Zasada powszechności wyborów mówi nam o tym, że każdy obywatel posiadający czynne prawo wyborcze (ukończone 18 lat) ma prawo do udziału w wyborach. Jedynie prawomocnym wyrokiem sądu obywatel może być pozbawiony tego prawa. Zasada równości wyborów oznacza, iż każdy oddany głos ma równą wartość, a więc jest równy głosowi oddanemu przez innego wyborcę. Liczba głosów przysługujących obywatelom jest równa (nie tylko pod względem formalnym, ale także i pod względem siły danego głosu). Prawo wyborcze Zasada bezpośredniości głosowania oznacza, że wyborca bezpośrednio oddaje swój głos na wybranego przez siebie kandydata. Nie ma więc żadnych ogniw pośrednich. Wybory powinny odbywać się w odpowiednich warunkach, aby zapewnić wyborcom możliwość anonimowego oddania głosów. O tym mówi zasada tajności głosowania. Władza ustawodawcza Władza ustawodawcza Władza ustawodawcza Władza ustawodawcza Z funkcją posła lub senatora związany jest przywilej immunitetu parlamentarnego. Posłowi/senatorowi zapewnia on nietykalność osobistą oraz zwalnia z odpowiedzialności sądowej. Zgodnie z art. 105 poseł/senator nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność, wchodzącą w zakres sprawowania przez niego mandatu ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu. Za swoją działalność poseł/senator odpowiada wyłącznie przed Sejmem/Senatem. Władza wykonawcza Władza wykonawcza Wybory prezydenckie – wybory prezydenta odbywają się w Polsce co 5 lat, chyba że z jakiegoś powodu (głównie z powodu śmierci lub rezygnacji z urzędu prezydenta) kadencja prezydenta zakończy się szybciej. Ta sama osoba może sprawować urząd prezydenta jedynie przez dwie kadencje. Bierne prawo wyborcze przysługuje wszystkim obywatelom Rzeczypospolitej Polskiej, którzy ukończyli 35 lat, nie są pozbawieni praw wyborczych do Sejmu i zbiorą przynajmniej 100 tysięcy podpisów osób popierających ich kandydaturę. Czynne prawo wyborcze posiadają wszyscy pełnoletni obywatele Polski, również ci zamieszkali na stałe za granicą (od 2000 roku mogą głosować również w drugiej turze). Władza wykonawcza Prezydentem zostaje ten kandydat, który otrzyma ponad połowę wszystkich ważnie oddanych głosów. Frekwencja wyborcza nie wpływa na ważność wyborów (trzeba dodać, iż w Polsce podczas wyborów prezydenckich jest ona najwyższa). W przypadku, gdy żaden z kandydatów nie otrzyma wymaganej liczby głosów, dwa tygodnie później odbywa się II tura głosowania, w której uczestniczą dwaj kandydaci z największą liczbą głosów z I tury. Dla zwycięstwa w II turze wystarczy otrzymać więcej głosów, niż inny kandydat (co jednak też znaczy ponad połowę ważnie oddanych głosów, ponieważ głos jest ważny tylko gdy oddany na któregoś z tych dwóch kandydatów). Władza wykonawcza Lech Wałęsa Aleksander Kwaśniewski Władza wykonawcza Lech Kaczyński Bronisław Komorowski Prezydent RP Prezydent RP Kompetencje w stosunku do Rady Ministrów powoływanie rządu desygnowanie premiera przyjmowanie dymisji Rady Ministrów odwołanie ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności zwoływanie Rady Gabinetowej (obrady Rady Ministrów pod przewodnictwem prezydenta; powoływana w sprawach szczególnej wagi) Prezydent RP Kompetencje w stosunku do parlamentu zarządza wybory parlamentarne zwołuje pierwsze posiedzenie nowego Sejmu posiada inicjatywę ustawodawczą posiada prawo weta zawieszającego w stosunku do projektów ustaw podpisuje ustawy zarządza ogłoszenie ich w Dzienniku Ustaw RP posiada prawo rozwiązania parlamentu (w sytuacjach określonych przez konstytucję) Prezydent RP Kompetencje w stosunku do władzy sądowniczej powołuje sędziów powołuje Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego powołuje Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego Kompetencje w zakresie spraw zagranicznych reprezentuje państwo na arenie międzynarodowej (razem z premierem i ministrem spraw zagranicznych) ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe mianuje i odwołuje ambasadorów Polski Prezydent RP Kompetencje w zakresie zwierzchnictwa nad siłami zbrojnymi kraju oraz państwowej obronności jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych za pośrednictwem ministra obrony narodowej, sprawuje w czasie pokoju zwierzchnictwo nad siłami zbrojnymi mianuje szefa Sztabu Generalnego oraz dowódców Sił Zbrojnych na czas wojny mianuje Naczelnego Dowódcę Sił Zbrojnych nadaje stopnie wojskowe w razie zagrożenia państwa zarządza powszechną bądź częściową mobilizację oraz użycie sił zbrojnych do obrony kraju posiada organ doradczy do spraw bezpieczeństwa wewnętrznego i zewnętrznego, którym jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego Prezydent RP Tradycyjne uprawnienia prezydenta nadawanie obywatelstwa nadawanie orderów i odznaczeń prawo łaski nadawanie tytułów naukowych Rada Ministrów Uprawnienia Rady Ministrów • wykonywanie ustaw i prawo inicjatywy ustawodawczej, • wydawanie rozporządzeń, • kontrolowanie i koordynowanie prac organów administracji państwowej, • uchwalanie projektu budżetu i kierowanie jego wykonaniem, • ochrona interesów skarbu Państwa, • zapewnienie bezpieczeństwa wewnętrznego państwa oraz porządku publicznego, • sprawowanie ogólnego kierownictwa w stosunkach z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi, • zapewnienie bezpieczeństwa zewnętrznego kraju i ogólne kierowanie obronnością. Leszek Miller. Premier (2001 – 2004) Rada Ministrów Powoływanie i odwoływanie Rząd jest powoływany przez prezydenta. Najpierw desygnuje on premiera, a następnie na jego wniosek powołuje członków Rady Ministrów. W ciągu 14 dni Rada Ministrów musi uzyskać wotum zaufania od parlamentu. Jeśli tak się nie stanie, sejm przystępuje do wyłonienia rządu w ciągu 14 dni bezwzględną większością głosów. Gdyby sejm nie zdołał wyłonić rządu, robi to prezydent. Jeśli zaproponowany przez niego rząd nie uzyska wotum zaufania, prezydent skraca kadencję parlamentu. Kazimierz Marcinkiewicz. Premier (2005 – 2006)
