1 - Urząd Gminy Brójce
advertisement
EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- SPIS TREŚCI 1. WSTĘP .......................................................................................................... 2 2. CHARAKTERYSTYKA GMINY .............................................................. 3 3. CHARAKTERYSTYKA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH ORAZ TECHNICZNEJ INFRASTRUKTURY OCHRONY ŚRODOWISKA ............................ 11 3.1. Wody podziemne .......................................................................................................11 3.2. Wody powierzchniowe ..............................................................................................12 3.3. Gospodarka wodno-ściekowa ...................................................................................13 3.4. Gleby .........................................................................................................................18 3.5. Surowce mineralne ...................................................................................................20 3.6. Gospodarka odpadami ..............................................................................................20 3.7. Ochrona powietrza atmosferycznego ........................................................................22 3.8. Źródła hałasu i ich wpływ na środowisko ................................................................25 3.9. Źródła i wpływ pól elektromagnetycznych na środowisko ......................................26 3.10. Zasoby przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe obszaru ........................................28 3.11. Uciążliwe elementy zagospodarowania ....................................................................30 4. ANALIZA SWOT ..................................................................................... 32 4.1. 4.2. Mocne i słabe strony gminy ........................................................................................32 Szanse i zagrożenia dla gminy ....................................................................................33 5. CELE I KIERUNKI DZIAŁANIA W ZAKRESIE RACJONALNEGO UŻYTKOWANIA ZASOBÓW NATURALNYCH I POPRAWY JAKOŚCI SRODOWISKA W GMINIE ................................................ 35 5.1. 5.2. 5.3. 5.4. 5.5. 5.6. 5.7. 5.8. Cele i kierunki zawarte w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Brójce ....................................................................................35 Ochrona zasobów wodnych i racjonalizacja użytkowania wody ...............................36 Ochrona powierzchni ziemi ........................................................................................42 Gospodarka odpadami ................................................................................................44 Ochrona powietrza atmosferycznego..........................................................................44 Przeciwdziałanie hałasowi ..........................................................................................51 Ochrona środowiska przed polami elektromagnetycznymi ........................................52 Ochrona przyrody, krajobrazu i walorów kulturowych gminy..................................53 6. PROGRAM ZADAŃ INWESTYCYJNYCH na lata 2004-2007........... 58 7. MONITORING I OCENA REALIZACJI PROGRAMU .................... 62 7.1. 7.2. Monitoring .................................................................................................................62 Mierniki oceny realizacji Programu ...........................................................................62 8. MATERIAŁY WYKORZYSTANE W OPRACOWANIU ................... 64 9. ZAŁĄCZNIKI ............................................................................................. 65 Lipiec 2004 1 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 1. WSTĘP Wprowadzenie Program ochrony środowiska ma za zadanie pomoc w rozwiązywaniu istniejących problemów, a także przeciwdziałać zagrożeniom, które mogą pojawić się w przyszłości. "Program ochrony środowiska dla gminy Brójce" jest zarówno długoterminowym planem strategicznym do 2012 r., jak też planem wdrożeniowym na lata 2004-2007. W myśl art. 10 Ustawy o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw z dnia 27 lipca 2001r. (Dz.U. z 2001r. Nr 100, poz. 1 085) niniejszy program ochrony środowiska został opracowany zgodnie z polityką ekologiczną państwa. Wdrożenie programu umożliwi osiągnięcie celów założonych w tej polityce oraz realizację zasad, a także stworzenie i funkcjonowanie na analizowanym obszarze zintegrowanego zespołu instalacji i urządzeń służących ochronie środowiska naturalnego, spełniającego wymagania określone w nowych przepisach o ochronie środowiska. Podstawa opracowania Podstawą opracowania jest umowa zawarta przez Spółkę EKO-EFEKT z Urzędem Gminy w Brójcach. Opracowanie niniejszego programu ochrony środowiska wynika z art. 10 Ustawy z dnia 27 lipca 2001r. o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2001r. Nr 100, poz. 1 085) - nakładającego na gminę obowiązek opracowania ww. programu do dnia 30 czerwca 2004 r. Programy są opracowywane na szczeblu gminnym. Projekt gminnego programu ochrony środowiska uchwala rada gminy. Cel i zawartość programu Program ochrony środowiska daje wytyczne dla formułowania polityki ochrony środowiska w regionie. Zawarte w nim zadania pozwolą zapewnić odpowiednie warunki życia mieszkańców przy zakładanym rozwoju gospodarczym. Długoterminowy cel programu sformułowany został następująco: Harmonijny, zrównoważony rozwój gminy, w którym wymagania ochrony środowiska mają nie tylko istotny wpływ na przyszły charakter regionu, ale również wspierają jego rozwój gospodarczy. Cele ekologiczne zostały określone dla dwóch okresów: na lata 2004 - 2012 wraz z kierunkami działań, na lata 2004 - 2007 wraz z listą zadań inwestycyjnych. Opracowanie obejmuje zakresem: określenie aktualnego stanu środowiska w gminie, prognozowane kierunki rozwoju gminy wynikające ze Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, cele i kierunki działania w zakresie ochrony środowiska, zadnia dla gminy na lata 2004-2007, system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów. Lipiec 2004 2 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 2. CHARAKTERYSTYKA GMINY Gmina Brójce położona jest w południowej części województwa łódzkiego, sąsiadami jej są: - od północnego-zachodu gmina Łódź - od północy gmina Andrespol - od północnego-wschodu gmina Koluszki - od wschodu gmina Rokiciny - od południowego-zachodu gmina Będków - od południa gmina Czarnocin - od południowego-zachodu gmina Tuszyn - od zachodu gmina Rzgów GMINA BRÓJCE W skład gminy wchodzi 18 wsi - 14 sołectw: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. Brójce - wieś gminna Bukowiec Giemzów Karpin Kotliny Kurowice Kurowice Kościelne Leśne Odpadki Lipiec 2004 3 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 9. Pałczew 10. Przypusta 11. Stefanów 12. Wardzyn 13. Wola Rakowa 14. Wygoda Podstawową funkcją gminy jest rolnictwo, funkcjami uzupełniającymi są: - mieszkalnictwo - usługi związane z obsługą ludności oraz funkcji podstawowej - rekreacja w formach zabudowy letniskowej i ogrodów działkowych Według danych uzyskanych w Urzędzie Gminy Brójce, na koniec 2001 roku obszar gminy zamieszkiwało 5138 osób. Według GUS na koniec 2002 r. mieszkańców było 5211. Liczbę mieszkańców w poszczególnych wsiach (stan na dzień 31.12.2001 r. wg danych Urzędu Gminy ) przedstawia poniższe zestawienie: Tabela nr 1. Liczba mieszkańców gminy Brójce Lp. Nazwa wsi Sołectwo 1 Brójce Brójce 2 Bukowiec Bukowiec 3 Giemzów Giemzów 4 Karpin Karpin 5 Kotliny Kotliny 6 Kurowice Kurowice 7 Kurowice Kościelne Kurowice Kościelne 8 Leśne Odpadki Leśne Odpadki 9 Pałczew Pałczew 10 Przypusta Przypusta 11 Giemzówek Przypusta 12 Stefanów Stefanów 13 Wandalin Stefanów 14 Budy Wandalińskie Stefanów 15 Posada Stefanów 16 Wardzyn Wardzyn 17 Wola Rakowa Wola Rakowa 18 Wygoda Wygoda Ogółem Ilość mieszkańców 380 1095 180 219 279 1101 79 270 73 122 71 84 31 36 439 585 94 5138 Z analiz rozwoju ludności na przestrzeni ostatnich lat wynika dość wyraźny wzrost liczby mieszkańców. Tabela nr 2. Zmiana liczby ludności Ludność na terenie gminy 1998 Brójce 5073 1999 5111 Rok 2000 5120 2001 5138 2002 5211 Zmiany zachodzące w rozwoju ludności gminy są następstwem dwóch zjawisk demograficznych, a mianowicie dodatniego przyrostu naturalnego i salda migracji do 2001 r. Lipiec 2004 4 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Jednak już w 2002 r. przyrost naturalny był ujemny i wynosił –28, saldo migracji nadal utrzymywało się dodatnie +42. Według Studium zakłada się wzrost zaludnienia gminy do wielkości ok. 7500 osób w przypadku pełnej realizacji programu rozwoju mieszkalnictwa, jako strefy podmiejskiej Łodzi. Trudno w obecnej chwili przesądzać o wzroście lub spadku zatrudnienia na obszarze gminy. Niewątpliwie w przypadku realizacji nowych funkcji usługowo - produkcyjnych zatrudnienie w niewielkim stopniu, ale będzie wzrastać. Nie przewiduje się tworzenia nowych, dużych inwestycji przemysłowych na obszarze gminy, a te niewątpliwie podwyższyłyby znacznie wskaźnik zatrudnienia. Rozwój przestrzenny gminy podporządkowany jest funkcji podstawowej tj. rolnictwu. Funkcję podstawowego ośrodka obsługi pełni, położona centralnie wieś gminna - Brójce z wykształconym centrum administracyjno - usługowym. Ośrodki wspomagające, zwłaszcza w zakresie usług, działają na obszarze wsi Kurowice, Bukowiec i Wola Rakowa. W tych wsiach najintensywniej postępuje proces urbanizacji, głównie poprzez rozwój mieszkalnictwa, usług i rzemiosła. Przez teren gminy przebiegać będzie projektowana autostrada A1 z węzłem komunikacyjnym w Giemzowie. Wszystkie wsie połączone są z ośrodkiem gminnym i między sobą siecią dróg, tworzących zorganizowany układ osadniczy. Występujące na terenie gminy formy zabudowy mieszkaniowej to głównie ciągi zabudowy zagrodowej i w mniejszym stopniu jednorodzinnej wzdłuż dróg komunikacji kołowej oraz enklawy zwartej zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej na terenie wsi Bukowiec i Kurowice. Na terenie całej gminy w niewielkim stopniu występuje rozproszona zabudowa zagrodowa. Na terenie wsi Bukowiec powstają, z tendencjami rozwojowymi, skupiska zwartej zabudowy letniskowej, natomiast we wsi Kotliny, wokół zbiornika wodnego, istnieje zespół ogrodów działkowych o charakterze zabudowy letniskowej. Na obszarze tym ze względu na jego niewątpliwe walory przyrodniczo-rekreacyjne zarysowuje się dążność do rozwijania tej funkcji. Usługi podstawowe zlokalizowane są w rozproszeniu na terenie całej gminy. W strukturze własnościowej gminy przeważa własność prywatna. Dominującą formą budownictwa mieszkaniowego na terenie gminy jest budownictwo zagrodowe i jednorodzinne. Budownictwo mieszkaniowe wielorodzinne występuje we wsiach: Brójce, Wola Rakowa, Bukowiec. Wg danych Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego w Łodzi zasoby mieszkaniowe na terenie gminy Brójce w ostatnich latach przedstawiały się następująco: Tabela nr 3. Liczba mieszkań na terenie gminy liczba 1999 r. 2000 r. mieszkań 1367 1369 2001 r. 1386 Z posiadanych danych wynika, że gminę Brójce, podobnie jak ogółem tereny województwa, z każdym rokiem cechuje poprawa warunków mieszkaniowych. Najwięcej budynków powstaje we wsiach: Bukowiec, Kurowice, Wola Rakowa i Kotliny. Rozwój budownictwa mieszkaniowego nie będzie odbiegał od przyjętych dotychczas schematów tj.: - zabudowy mieszkaniowej skoncentrowanej we wsiach - ośrodkach podstawowych - zabudowy mieszanej zagrodowej i jednorodzinnej - we wszystkich wsiach sołeckich Lipiec 2004 5 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- - zabudowy letniskowej we wsiach Bukowiec, Kotliny i Pałczew. Pozwoli to na poprawę warunków zamieszkania ludności, które na przestrzeni ostatnich lat uległy znacznej poprawie (nastąpił wzrost średniej wielkości mieszkania oraz rozgęszczenie mieszkań). Oświata Obecnie na terenie gminy nie funkcjonuje żadna placówka przedszkolna. Na terenie gminy funkcjonują 4 szkoły podstawowe. Są to szkoły we wsiach: Bukowiec (99 ucznów), Kurowice (184 uczniów), Wola Rakowa (190 uczniów), Wardzyn (190 uczniów), do których w roku szkolnym 2000/2001 w sumie uczęszczało ok. 540 uczniów. We wsi Kurowice znajduje się także gimnazjum - 263 uczniów. Zdrowie i opieka społeczna Bezpośrednią obsługę ludności w zakresie zdrowia zapewnia istniejący Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Brójcach z siedzibą w Kurowicach oraz 2 apteki we wsi Kurowice i Brójce. Administracja Obiekty administracji państwowej zlokalizowane zostały głównie we wsi Brójce. Należą do nich: Urząd Gminy Brójce, w budynku którego znajduje się między innymi Urząd Stanu Cywilnego, punkt filialny Komisariatu Policji w Tuszynie Bank Spółdzielczy w Andrespolu, oddział w Brójcach. Kultura Na terenie gminy znajdują się : 2 biblioteki we wsiach Brójce i Kurowice. 2 kościoły rzymsko-katolickie we wsiach Wola Rakowa i Kurowice. 1 kaplica rzymsko-katolicka we wsi Giemzówek. Handel, gastronomia Placówki handlowe znajdują się w następujących wsiach: Brójce, Bukowiec, Kurowice, Karpin, Pałczew, Wola Rakowa, Leśne Odpadki, Przypusta, Wardzyn. Są to obiekty przeważnie w dobrym stanie technicznym. Oprócz tego istnieje również placówka handlowa czynna sezonowo we wsi Kotliny. Grupę urządzeń z zakresu gastronomii stanowią cztery bary: dwa we wsi Bukowiec i po jednym w Kurowicach i Woli Rakowej. Łączność Z zakresu łączności gmina posiada 1 urząd pocztowy znajdujący się we wsi Brójce (w budynku Urzędu Gminy). Lipiec 2004 6 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- OSP Na terenie gminy występuje 11 jednostek OSP, w następujących wsiach: Brójce, Bukowiec, Giemzów, Karpin, Kotliny, Kurowice, Leśne Odpadki, Pałczew, Stefanów, Wardzyn, Wola Rakowa. Wszystkie obiekty są w dobrym stanie technicznym. Inne Na terenie gminy funkcjonują stacje paliw w: CPN we wsi Bukowiec, stacja paliw przy składzie opału we wsi Kurowice i stacja LPG oraz stacja Auto-gaz w Stefanowie. Do największych firm funkcjonujących na terenie gminy należą: Firmy działające na terenie gminy Nazwa firmy AGROPHARM – laboratorium Central „SOYA„ - hurtownia koncentratów i pasz M.&M. Logistik - zespół magazynowo - logistyczny 2 tartaki i składy drewna DOŻA - zakład produkcji elementów budowlanych Masarnia Wyrób farb suchych BUKPOL - zakład produkcji kotłów metalowych BSH Sp. z o.o. - magazyny sprzętu gospodarstwa domowego tartak 2 składy opału i sprzedaży materiałów budowlanych GRANEX - zakład produkcji pieczywa Piekarnia GS Zakład mięsny Zakład wyrobu okien Zakład wędliniarski – produkcja wędlin „Sochaczewscy” S.C. Zakład drobiarski INTAP – producent siedzeń samochodowych Tabela nr 4. Lokalizacja Przypusta Wola Rakowa Wola Rakowa Wola Rakowa Wola Rakowa Bukowiec Bukowiec Bukowiec Bukowiec Bukowiec Kurowice Brójce Kurowice Kotliny Karpin Pałczew Budy Wandalińskie Bukowiec Podstawową funkcją gminy jest rolnictwo. Na terenie gminy użytki rolne zajmują 5 949 ha, co stanowi ok. 86,2% jej ogólnej powierzchni. Produkcja rolnicza prowadzona jest głównie przez gospodarstwa indywidualne, których jest 947. Lesistość obszaru jest bardzo mała i wynosi ok. 6,4 . Na terenie gminy brak jest większych kompleksów leśnych. Struktura użytkowania ziemi w gminie przedstawia się następująco: Lipiec 2004 7 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Tabela nr 5. Struktura użytkowania ziemi w gminie forma użytkowania powierzchnia [ha] - grunty orne - sady - łąki - pastwiska 4956 130 493 370 83,31 2,18 8,29 6,22 Razem użytki rolne 5949 100 - lasy - pozostałe tereny 442 509 6,40 7,38 Ogółem 6900 100,0 86,22 Większość powierzchni użytków rolnych (ok. 65,6%) zajmują gospodarstwa obszarowo średnie i duże - powyżej 10,0 ha. Ogólnie struktura tej grupy gospodarstw na terenie gminy przedstawia się następująco: Tabela nr 6. Struktura gospodarstw wielkość [ha] ilość ogółem 5 - 10 10 - 15 pow.15 431 62 10 powierzchnia ogółem [ha] 2 858 721 325 ogółem 503 3905 Warunki przyrodniczo - ekonomiczne narzucają kierunki produkcji rolnej. Na większości obszaru występują gleby średnie i słabe, zaliczane do IV-VI klasy bonitacyjnej: grunty orne - powierzchnia 4956 ha klasa IIIa – IIIb - 8,0 % klasa IVa – IVb - 38,7 % klasa V – VIz - 53,3 % Z uwagi na to podstawowym kierunkiem w produkcji roślinnej jest uprawa zbóż i ziemniaków, w produkcji zwierzęcej hodowla bydła mlecznego, trzody chlewnej. Struktura zasiewów w gospodarce indywidualnej przedstawia się następująco: - pszenica - żyto - jęczmień - owies - pszenżyto - mieszanki zbożowe Lipiec 2004 - 228 ha - 1720 ha - 50 ha - 210 ha - 230 ha - 400 ha 4,62 34,88 1,01 4,26 4,66 8,11 8 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- - kukurydza - 60 ha 1,22 - ziemniaki - 1100 ha 22,30 - pozostałe uprawy - 934 ha 18,94 -------------------------------------------------------------------------------Razem - 4932 ha 100,0 W produkcji zwierzęcej głównym kierunkiem jest chów bydła mlecznego (1700 krów), trzody chlewnej (300 loch). Hodowla drobiu prowadzona jest we wsi Budy Wandalińskie, owiec we wsi Wola Rakowa. Według regionalizacji fizyczno-geograficznej Kondrackiego obszar gminy Brójce położony jest w obrębie mezoregionu Wzniesień Łódzkich. Tabela nr 7. Regionalizacja fizyczno - geograficzna terenu Jednostka Nazwa jednostki Symbol Prowincja Niż Środkowoeuropejski 31 Podprowincja Niziny Środkowopolskie 318 Makroregion Wzniesienia Południowomazowieckie 318.8 Mezoregion Wzniesienia Łódzkie 318.82 W podłożu gminy zalega struktura mezozoiczna skał osadowych okresu kredowego (kreda dolna i górna), która jest nośnikiem znacznego w rejonie łódzkim zbiornika wód podziemnych, od szeregu lat otoczonego ochroną i znacznymi obostrzeniami w ewentualnym poborze wody. Jest to zasięg synklinorium szczecińsko-łódzko-miechowskiego, a dokładnie niecka mogileńsko-łódzka, wypełniona właśnie utworami kredy. Utwory kredowe prawie wyłącznie wykształcone są w facji węglanowej, jako wapienie, wapienie margliste i margle. Miąższość osadów kredowych osiąga tutaj wartość ponad 700 m. Osady trzeciorzędowe nie stanowią ciągłej pokrywy. Stratygraficznie należą do miocenu i wykształcone są jako iły, mułki i piaski jeziorne. Ich miąższość jest bardzo zmienna i waha się od kilku centymetrów do ok. 20 m. Utworów trzeciorzędowych, w wielu rejonach gminy brak i na utworach kredowych zalega bezpośrednio gruba (znacznie grubsze niż na północy województwa) warstwa materiałów jeszcze młodszych, związanych z wkroczeniem na ten teren lądolodu skandynawskiego. Materiał ten to głównie luźne żwiry, piaski, mułki iły oraz gliny morenowe o różnym stopniu zapiaszczenia. Na terenie gminy nie obserwuje się, tak charakterystycznych dla środkowych rejonów województwa, zmiennych grubości warstw utworów lodowcowych i zaburzeń sedymentacyjnych związanych z naciskiem lodowca (wypiętrzenia utworów starszych, w zagłębieniach utwory młodsze). Charakterystyczny na południu województwa jest jednolity, gruby płaszcz utworów gliniasto -piaszczystych z przewagą glin, bez przemieszczenia tektonicznego, co wskazuje na to, że genetycznie jest to morena denna. Utwory gliniaste urozmaicone są w rejonie południowo-zachodnim gminy licznymi płatami żwirowo-piaszczystymi (kemy). Najmłodszymi utworami, także współczesnymi, są aluwia rzeczne występujące wzdłuż cieków i obejmujące materiał żwirowo-piaszczysto-mułowy z utworami organicznymi i często torfami. Lipiec 2004 9 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- W wyniku wyżej opisanych warunków geologicznych obszar gminy jest płaską równiną akumulacyjną opadającą ku południowi i południowemu-zachodowi, przeciętą paroma ciekami wodnymi , w tym większymi rzekami Miazgą i Nerem. To powoduje, że doliny rzek są na ogół słabo zaznaczone, stoki dość płaskie i szerokie, a krawędzie dolin niewyraźne. Rzeźba obszaru jest dość monotonna (deniwelacje rzędu 20 m). Tylko na południowym zachodzie gminy pagórki kemowe, wznoszące się 10 - 15 m powyżej otaczającego terenu i częściowo zalesione, przydają nieco urody krajobrazowi. Warunki klimatyczne panujące w obszarze gminy należy uznać za względnie korzystne w zakresie potrzeb gospodarczych, a szczególnie korzystne w zakresie potrzeb rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Do walorów klimatycznych terenu należą : dość korzystne warunki solarne wyróżniające się dość dużą ilością dni pogodnych (5,5 miesięcznie), średnim zachmurzeniem, stosunkowo wysokim usłonecznieniem w ciągu roku, korzystne warunki termiczne przy okresie bezmroźnym średnio 280 dni w roku, znaczną ilością dni bezwietrznych, dość korzystne warunki biometeorologiczne przy wskaźniku biometeorologicznym wahającym się pomiędzy wiosną a jesienią w granicach 1,7 – 2,0. Tabela nr 8. Podstawowe parametry klimatyczne, bioklimatyczne i meteorologiczne terenu Rodzaj parametru klimatycznego średnioroczna prędkość wiatrów udział najczęstszych wiatrów z kierunków zachodnich średnioroczna suma opadów atmosferycznych średnioroczne parowanie terenowe średnioroczna temperatura dobowa średnioroczny wskaźnik zadeszczenia średnioroczny wskaźnik pluwiotermiczny wskaźnik termiczny Wielkość 3 - 5 m/s 31% zbioru 580 mm/a 510 mm/a + 7,7oC 32,7 3,0 23oC Do czynników klimatycznych niekorzystnych z punktu widzenia potrzeb gospodarczych, a zwłaszcza potrzeb rolniczej przestrzeni produkcyjnej należy zaliczyć : średnioniską roczną sumę opadów atmosferycznych (580mm) przy niskiej rocznej liczbie dni z opadem (8 dni), wysoką wartość rocznej sumy parowania terenowego (510mm) co może powodować okresowy deficyt wody w glebie, w okresach letnio-jesiennych, potencjalne występowanie mroźnych nocy zwłaszcza w okresach wczesnowiosennych, w obszarach obniżeń i skłonów obniżeń, długość okresu bezprzymrozkowego – ok. 140 dni w roku, a więc dość krótko. Lipiec 2004 10 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 3. CHARAKTERYSTYKA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA, ZASOBÓW NATURALNYCH ORAZ TECHNICZNEJ INFRASTRUKTURY OCHRONY ŚRODOWISKA 3.1. Wody podziemne Jak wspomniano wyżej, przez teren gminy przebiegają zasięgi użytkowych poziomów wodonośnych w utworach dolnej i górnej kredy (wg. A. Kleczkowskiego główny zbiornik wód podziemnych GZWP nr 401 o nazwie "Niecka Łódzka"). Strefa wodonośna układa się od Wiskitna przez Leśne Odpadki, Kurowice po Kotliny i jest uznawana za obszar najwyższej ochrony wód kredowych (ONO). Obszar na południe od tej strefy podlega wysokiej ochronie wód (OWO). Wody kredowe występują na głębokości 80 - 100 m i są przedzielone prawie w całej gminie ok. 10 m nadkładem trzeciorzędowych iłów, oddzielających je od poziomów czwartorzędowych. Wydajności potencjalne studni wynoszą od 70 do ponad 120 m3/h. Piętro górno i dolno- kredowe występuje w spękanych wapieniach i marglach. W zależności od stopnia spękania, wykształcenia litologicznego i rejonu występowania wskaźniki przewodności hydraulicznej wykazują dużą rozpiętość od 80 do ponad 100 m2/24 h. Możliwe jest jednak przesączanie wód mimo słabej przepuszczalności utworów. W związku z tym w obszarze ONO obowiązywać powinien absolutny zakaz lokalizacji obiektów mogących naruszać stan czystości wód czwartorzędowych do wgłębnych wód kredowych, w tym: - wysypisk odpadów - mogilników środków ochrony roślin - dużych stacji przeładunkowych paliw płynnych. Na obszarze wysokiej ochrony OWO można dopuszczać funkcje uciążliwe, pod warunkiem realizacji stosownych zabezpieczeń uniemożliwiających przedostawanie się zanieczyszczeń do wód. Wody kredowe pozostają pod ścisłą ochroną i kontrolą. Decyzją Ministerstwa O.Sr. ZNiL z 1984 r. nałożony został zakaz depresjonowania poziomu kredowego poniżej rzędnej 100 m p.p.t. pod groźbą czasowego zamknięcia studni czerpiących wodę z tego poziomu. Obecnie jedyną studnią pobierającą w gminie wodę z górnej kredy jest ujęcie w Stefanowie. Pobór wody jest nieduży. Nie obserwuje się ostatnio obniżenia zwierciadła, istnieje zresztą stały monitoring wód, zlecany przez Wydział Ochrony Środowiska. Podstawowymi poziomami wodonośnymi, pokrywającymi zapotrzebowanie gminy w wodę są poziomy czwartorzędowe. Korzystna budowa geologiczna i przemienność nie zaburzonych warstw przepuszczalnych i nieprzepuszczalnych, stwarza dogodne warunki do gromadzenia się wody i dość dużej zasobności zbiorników. Wahanie poziomów wodonośnych, szczególnie wód płytszych zależne są co prawda od warunków pogodowych, ale stwierdzone kontakty hydrauliczne między różnymi poziomami tworzą pewną stabilność poziomów użytkowych. Lipiec 2004 11 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Poziomów wód czwartorzędowych jest kilka, te głębsze, na kilkudziesięciu metrach są poziomami międzymorenowymi. Są one pod naporem, wydostając się na powierzchnię jak obserwujemy to na przykładzie źródeł w Wardzyniu. Wody są dobrej jakości, szczególnie te z głębszych poziomów wykazują duże podobieństwo do wód kredowych. Te z poziomów płytszych (wody gruntowe) cechują się dużą zawartością jonów żelaza i wymagają uzdatniania. W załączeniu mapka GZWP. Według informacji WIOŚ Łódź badania wód podziemnych na terenie gminy Brójce nie są prowadzone. 3.2. Wody powierzchniowe Obszar odwadniają dwie duże rzeki z dopływami: Ner na północnym zachodzie i Miazga na wschodzie. W przypadku Neru jest to początkowy odcinek spływu wody, Miazgi - bieg środkowy. Przez obszar gminy przebiega więc dział wodny I rzędu między dorzeczami Wisły (Miazgi) i Odry (Neru) oraz dział wodny IV rzędu między zlewnią rzeki Miazgi i Wolbórki. Ma to swoje odbicie w ukształtowanym systemie dolin i rowów odwadniających, wyznaczających w naturalny sposób kierunki spływu ścieków i wód opadowych. Nie wszystkie z lewo i prawobrzeżnych dopływów rzek głównych charakteryzują się stałym przepływem wody. Ich zasobność uzależniona jest zarówno od warunków zewnętrznych (warunki pogodowe, przepuszczalność gruntu) jak i - a może przede wszystkim - od zasilania wgłębnego. Czystość wód w obu głównych rzekach jest pozaklasowa, w perspektywie ma osiągnąć II klasę czystości. Miazga jest lewobrzeżnym dopływem Wolbórki, która bezpośrednio wpływa do Pilicy w Tomaszowie Mazowieckim. Rzeka Miazga płynie wschodnim skrajem gminy, przez wieś Bukowiec. W dalszym biegu oddziela wsie Karpin i Kotliny od pozostałej części gminy. We wsi Kotliny utworzono na niej sztuczny zbiornik o powierzchni 22,5 ha, który jest otoczony skarpą i posiada duże walory krajobrazowe i widokowe. W miejscowościach Bedoń, Karpin i Prażki znajdują się profile pomiarowo-kontrolne na rzece Miazdze, odpowiednio na 18,2 km, 8,5 km, 0,6 km rzeki. Według raportu WIOŚ w 2002 r. stwierdzono pozaklasowy stan czystości wody w rzece. Wskaźnikami, które zadecydowały o klasie czystości były ChZT-Mn, zawiesiny, Pog, NO2, PO4, chlorofil „a”. Pozostałe klasy czystości wg grup zanieczyszczeń przedstawiały się następująco: substancje organiczne – klasa III, w przekroju Bedoń - non substancje mineralne – klasa I substancje biogenne – klasa non zawiesiny – klasa I, w przekroju Bedoń - non miano Coli – klasa II. Na terenie gminy znajduje się także fragment zlewni rzeki Wolbórki, która nie jest w tym rejonie objęta monitoringiem WIOŚ. Jakość wody badana na całej długości Neru była gorsza od III klasy czystości. Najwyższą czystością cechował się górny odcinek. W punkcie kontrolnym w Łodzi przy ul. Zastawnej o Lipiec 2004 12 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- jej pozaklasowym charakterze decydowały dwa parametry biogenne (azotyny i fosfor ogólny). Pozostałe wskaźniki odpowiadały przeważnie wymaganiom I lub II klasy czystości. Wyraźne pogorszenie jakości wody Neru następuje w punkcie pomiarowym w Józefowie na 97,2 km biegu rzeki, po przyjęciu oczyszczonych ścieków miejskich z Łodzi, odprowadzanych poprzez grupową oczyszczalnię ścieków w Smulsku. Według danych Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi, terenowego Inspektoratu w Łodzi stan ewidencyjny cieków melioracji podstawowych i szczegółowych przedstawiał się na koniec 2003 r. następująco: Tabela nr 9 . Zestawienie długości cieków podstawowych na terenie gminy Brójce l.p. nazwa rzeki Długość [km] mb. 1 Miazga 3+750-10+505 6755 2 Ner 1121+970-124+980 3010 Razem 9765 Obszar zmeliorowany urządzeniami melioracji szczegółowych i podstawowych wynosił: grunty orne – 528 ha trwałe użytki zielone – 322,8 ha. Długość rowów melioracji szczegółowej wynosiła 48500 m i znajdowało się na nich 149 przepustów i zastawek. Sieć drenarska obejmuje obszar 483 ha. Na terenie gminy Brójce działa Spółka Wodna, która obejmuje swoją działalnością w 100% urządzenia melioracji szczegółowych. 3.3. Gospodarka wodno-ściekowa 3.3.1. Eksploatacja zasobów wodnych Zaopatrzenie gminy w wodę oparte jest o wody podziemne, ujmowane za pośrednictwem studni głębinowych z czwartorzędowych i kredowych utworów wodonośnych i dostarczane odbiorcom siecią wodociągów wiejskich. W obsłudze gminy bierze udział 8 systemów wodociągów grupowych, dla których źródłem wody są ujęcia wykonane we wsiach: Bukowiec, Brójce, Kotliny, Kurowice, Pałczew Stefanów, Wardzyn i Wola Rakowa oraz 2 wodociągi spoza obszaru gminy, w tym: wodociąg "Kalinko" w gminie Rzgów, z którego korzystają mieszkańcy wsi Przypusta i Giemzówek wodociąg "Kraszew" w gminie Andrespol, obsługujący część wsi Bukowiec. Lipiec 2004 13 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Na bazie ujęć głębinowych zrealizowane zostały stacje uzdatniania wody. Z wody wodociągowej korzysta blisko 100 mieszkańców oraz większość obiektów usługowych, administracyjnych i użyteczności publicznej. Wydajność eksploatacyjna wszystkich ujęć wody określona jest na 6105,6 m3/d. Przyjmując orientacyjnie, że gminę zamieszkuje obecnie ok. 5000 mieszkańców, zużycie wody dla celów bytowo-gospodarczych przez mieszkańców gminy (przy założeniu zużycia 160 l /mk/d ) powinno się kształtować na poziomie ok. 800 m3 /d. Pozostała ilość wody tzn. ok. 5300 m3 /d zużywana jest dla potrzeb produkcji rolnej i zwierzęcej oraz przez istniejące zakłady. Zatwierdzone zasoby wody w eksploatowanych ujęciach na terenie gminy Brójce obejmują 11930,4 m3 /d, co w pełni pokrywa przyszłe potrzeby wodne gminy. Ujęcia, z wyjątkiem jednego w Stefanowie, bazują na czwartorzędowym poziomie wodonośnym. Najpłytsze są utwory ujęcia w Kurowicach (30 i 33 m. p.p.t.), głębokość pozostałych ujęć waha się w granicach 40-53,5 m. p.p.t. Ujmowana jest pierwsza warstwa wodonośna czwartorzędu, często praktycznie nie izolowana od wpływów z powierzchni terenu. Miąższość utworów o niskiej przepuszczalności w stropie warstwy wodonośnej nie przekracza 10 m. Zwierciadło statyczne wody w utworach czwartorzędowych kształtuje się, w zależności od rzeźby terenu i budowy geologicznej na zróżnicowanych głębokościach: od 2,5 m p.p.t. w Kurowicach, do 4,9 m p.p.t. w Wardzyniu, ok. 10 m p.p.t. w Bukowcu i ok. 18 m p.p.t. w Pałczewie. Stan techniczny sieci wodociągowej jest zadowalający. Wodociągi wykonane są z rur AC, żeliwnych i PCV. Rury azbestocementowe znajdują się w Woli Rakowej, Pałczewie i Wardzyniu, Stefanowie i Brójcach. Wszystkie te odcinki wymagają wymiany. W sumie długość sieci wodociągowej wynosi 87,5 km. Ujęcie wody w Bukowcu Według pozwolenia wodnoprawnego nr RGRiOŚ.6223-13/01 z 10.10.2001 r. na pobór wód podziemnych i eksploatację ujęcia komunalnego w Bukowcu średni pobór wód podziemnych: ze studni numer I o głębokości 65 m. i wydajności 100 m3/h oraz ze studni nr II o głębokości 64,5 m. i wydajności 100 m3/h może wynosić Qmaxh=100 m3/h i Qśr.dob=1342 m3/d. Obecnie pobór rzeczywisty ujęcia wynosi 25,4 m3/h. Wyniki badania wody z końca ubiegłego roku wskazują na przekroczenia dopuszczalnych parametrów. Do stacji podłączona jest miejscowość Bukowiec (1150 osób + działki), a długość sieci wynosi 9,5 km. Pozwolenie wodnoprawne ważne jest do 31.11.2011 r. Stwierdzono występowanie jednej warstwy wodonośnej związanej z utworami czwartorzędu. Warstwa ta charakteryzuje się swobodnym lustrem wody stabilizującym się na głębokości 16,5 m ppt. Parametry hydrauliczne ujętej warstwy wodonośnej są przeciętne, przy wydajnościach ogólnych 31,0-96,0 m3/h. Jest to woda słabo zmineralizowana, średnio twarda, o zawartości związków żelaza i związków manganu w pobliżu normy dla wód pitnych. Pozostałe składniki nie budzą zastrzeżeń. Ujmowana warstwa nie znajduje się pod presją czynników antropogenicznych. Ujęcie wody w Brójcach Według pozwolenia wodnoprawnego nr RGRiOŚ.6223-13/02 z 29.08.2002 r. średni pobór wód: ze studni nr I o głębokości 49 m. i wydajności 58,48 m3/h ze studni nr II o głębokości 47 m i wydajności 50 m3/h (studnia awaryjna) Lipiec 2004 14 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- może wynosić Qmaxh=12,6 m3/h i Qśr.dob= 80,8 m3/d. Obecnie pobór rzeczywisty ujęcia kształtuje się na poziomie 7,9 m3/h. Z uwagi na podwyższoną zawartość żelaza i manganu w stosunku do wartości dopuszczalnych w wodzie surowej przewidziano jej uzdatnianie. Z ujęcia korzystają mieszkańcy Brójec (550 osób), a długość sieci wynosi 13 km. Wynik badania wody z października 2003 r. potwierdza jej przydatność do picia. Pozwolenie wodnoprawne ważne jest do końca sierpnia 2012 r. Stwierdzono występowanie jednej warstwy wodonośnej w przelocie 16,7-45,0 m, a napięte zwierciadło wody stabilizuje się na głębokości 9,7 m. Ujęcie składa się z dwóch studni. Każda z nich jest w stanie ze znaczną nadwyżką pokryć zapotrzebowanie na wodę wodociągu. Analizy wody wykazują, że badana woda wykazuje zwiększoną mętność i nieznacznie zwiększony poziom żelaza. Poza tym skład chemiczny i bakteriologiczny nie budzi zastrzeżeń. Ujęcie wody w Kotlinach Według pozwolenia wodnoprawnego nr RGRiOŚ.6223-19/02 z dnia 05.11.2002 r. średni pobór wód: ze studni nr I o głębokości 46 m. i wydajności 55,8 m3/h ze studni nr II o głębokości 49 m i wydajności 55,8 m3/h może wynosić Qmax.h=13,6 m3/h i Qśr.dob= 118,4 m3/d. Obecnie pobór wody wynosi 11,3 m3/h. Ponieważ woda surowa z obu studni posiada podwyższoną zawartość żelaza i manganu przewidziano jej uzdatnianie. Z ujęcia korzystają mieszkańcy wsi Kotliny i Karpin (490 osób), a długość sieci równa się 30 km. Próbki wody badane w październiku 2003 r. wskazały na to, że woda spełnia wymagania dla wody pitnej. Pozwolenie wodnoprawne ważne jest do 31.10.2012 r. Poziom wodonośny nawiercono na głębokości 33,5 m, a napięte zwierciadło wody stabilizuje się na głębokości 3 m. Badania potwierdziły znaczną zasobność ujętego poziomu. Ujęcie składa się z dwóch studni. Każda z nich jest w stanie w pełni pokryć zapotrzebowanie na wodę wodociągu. Badana woda jest mętna o zwiększonej zawartości związków żelaza. Pod względem bakteriologicznym nie budzi zastrzeżeń. Ujęcie wody w Kurowicach Według pozwolenia wodnoprawnego nr RGRiOŚ.6223-17/02 z 28.08.2002 r. pobór wód z 2 studni: nr I o głębokości 32 m i wydajności 49,5 m3/d nr II o głębokości 33 m i wydajności 38,5 m3/d (studnia awaryjna) może wynosić Qmax.h=22.2 m3/h i Qśr..dob= 194 m3/d. Rzeczywisty pobór kształtuje się na poziomie 15,0 m3/h. Z ujęcia korzystają mieszkańcy wsi Kurowice (1100 osób), a długość sieci wynosi 13,6 km. Woda wymaga uzdatniania ze względu na podwyższone zawartości żelaza i manganu. Badania wody z końca ubiegłego roku potwierdzają dobrą jakość uzdatnionej wody. Pozwolenie wodnoprawne ważne jest do 31.08.2012 r. W rejonie Kurowic powinny występować dwa poziomy wodonośne związane z utworami czwartorzędowymi i kredowymi. Wody kredowe nie są ujmowane. Czwartorzędowa warstwa wodonośna wykształcona jest w postaci piasków i żwirów o różnej granulacji. Zwierciadło wody posiada charakter swobodny lub lekko napięty i stabilizuje się na głębokości 4-8-12 m. Wodonośność tej warstwy jest na ogół duża. Wydajność ogólna kształtuje się na poziomie 38- Lipiec 2004 15 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 57 m3/h. Zawartość związków żelaza jest nikła, natomiast związków manganu nieco zwiększona. Skład bakteriologiczny prób wody nie wzbudza większych zastrzeżeń. Ujęcie wody w Pałczewie Według pozwolenia wodnoprawnego nr RGRiOŚ.6223-14/02 z dnia 5.08.2002 r. pobór wody z ze studni głębinowej: nr I o głębokości 52 m i wydajności 44 m3/d nr II o głębokości 55 m i wydajności 43 m3/d może wynosić Qśr.dob= 42,2 m3/d. Obecnie pobór wody równa się 3,8 m3/h. Z ujęcia korzystają mieszkańcy Pałczewa (270 osób), a długość sieci - 3 km. Woda nie wymaga uzdatniania, a badanie wody z października 2003 r. potwierdza jej dobrą jakość. Pozwolenie wodnoprawne ważne jest do 31.08.2012 r. Nawiercono tu jeden poziom wodonośny o zwierciadle swobodnym stabilizującym się na głębokości 17,8 m. Ujęcie składa się z dwóch studni, które pojedynczo są w stanie pokryć zapotrzebowanie na wodę wodociągu. Wydajność maksymalna studni wynosi 43 m3/h, przy zapotrzebowaniu 29 m3/h. Skład chemiczny wody nie budzi zastrzeżeń. Ujęcie wody w Stefanowie Według pozwolenia wodnoprawnego nr RGRiOŚ.6223-16/02 i 23/02 z 30.08.2002 r. i 30.12.2002 r. pobór wód z 2 studni: nr I o głębokości 100 m i wydajności 66 m3/d nr II o głębokości 101 m i wydajności 55 m3/d może wynosić, po zmianie Qmax.h=13,9 m3/h i Qśr.dob= 121,4 m3/d. Pobór rzeczywisty ujęcia kształtuje się na poziomie 10 m3/h. Z ujęcia korzystają mieszkańcy Stefanowa, Giemzowa i Wandalina (480 osób), a długość sieci – 5,7 km. Z uwagi na podwyższoną zawartość żelaza i manganu w stosunku do wartości dopuszczalnych przewidziano jej uzdatnianie. Próbki wody do badania pobierane były w październiku 2003 r. w 3 punktach. W 2 z nich woda nie spełniała wymagań przewidzianych dla wody pitnej. Pozwolenie wodnoprawne ważne jest do 31.09.2012 r. Ujmowany jest poziom kredowy. Statyczne zwierciadło wody kształtuje się na poziomie 1415 m ppt. Ujęcie wody w Wardzyniu Według pozwolenia wodnoprawnego nr RGRiOŚ.6223-21/02 z 5.11.2002 r. pobór wód z 2 studni: nr I o głębokości 40 m i wydajności 32 m3/d nr II o głębokości 40 m i wydajności 30,2 m3/d może wynosić Qmax.h=13 m3/h i Qśr.dob.=113,7 m3/d. Obecnie pobór rzeczywisty ujęcia równa się 10,5 m3/h. Z ujęcia korzystają mieszkańcy Wardzynia (430 osób), a długość sieci kanalizacyjnej wynosi 4,4 km. Woda musi być uzdatniana ze względu na wysoką zawartość żelaza i manganu. Woda spełnia wymogi wody do picia. Pozwolenie wodnoprawne ważne jest do 31.11.2012 r. Pod względem hydrogeologicznym występuje tutaj jeden poziom wodonośny związany z osadami piaszczystymi, posiadający zwierciadło wody o charakterze lekko napiętym, stabilizujące się na głębokości 5,05 m. Wody ujmowanego poziomu czwartorzędowego należą do twardych, słabo zasadowych o nieznacznie podwyższonej zawartości związków żelaza oraz zwiększonej mętności. Bakteriologicznie nie budzą zastrzeżeń. Lipiec 2004 16 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Ujęcie wody w Woli Rakowej Według pozwolenia wodnoprawnego nr RGRiOŚ.6223-2/03 z 17.02.2003 r. pobór wód z 2 studni: nr I o głębokości 50 m i wydajności 30 m3/d nr II o głębokości 50 m i wydajności 30 m3/d może wynosić Qmax.h=26 m3/h i Qśr.dob.=152,3 m3/d. Rzeczywisty pobór ujęcia równa się obecnie 13 m3/h. Z ujęcia korzystają mieszkańcy Woli Rakowej (610 osób), a długość sieci – 8,3 km. Woda musi być uzdatniana ze względu na wysoką zawartość żelaza i manganu. Próbki wody do badania pobierane były 6 i 20 października oraz 3 listopada 2003 r. W 3 przypadkach woda nie spełniała wymogów wody do picia. Pozwolenie wodnoprawne ważne jest do 28.02.2013 r. W dokumentowanych studniach stwierdzono występowanie jednej warstwy wodonośnej związanej z utworami czwartorzędu. Warstwa ta charakteryzuje się lekko napiętym lustrem wody stabilizującym się na głębokości 14,83-14,96 m ppt. Parametry hydrauliczne ujętej warstwy wodonośnej są przeciętne. Uzyskano wydajności ogólne 11,6-46,6 m3/h. Woda jest słabo zmineralizowana, typu wodorowęglanowego, średnio twarda, o zwiększonej zawartości żelaza i związków manganu. Pozostałe składniki nie budzą zastrzeżeń. Na podkreślenie zasługuje niska mętność i barwa oraz brak związków azotowych, które świadczyć mogą iż ujęta warstwa wodonośna nie znajduje się pod presją czynników antropogenicznych. Uchwałą Rady Gminy Brójce nr V/41/2003 z dnia 3 kwietnia 2003 r. zatwierdzony został regulamin dostarczania wody na terenie gminy. Przez północne tereny gminy przebiega magistrala wodociągowa 800 mm Tomaszów Maz. - Łódź, stanowiąca uwarunkowanie dla urbanizacji. W 16-metrowej strefie ochronnej tej magistrali (po 8 m z każdej strony krawędzi przewodu) obowiązuje zakaz wznoszenia obiektów kubaturowych i trwałych nasadzeń roślin. Wszystkie pozwolenia wodnoprawne, wyniki badań wody zamieszczono w Załączniku nr 1 do opracowania. 3.3.2. Gospodarka ściekowa Dobre zaopatrzenie gminy w wodę rodzi we wszystkich punktach poboru także zwiększoną produkcję ścieków bytowo - gospodarczych. Przyjmując przetwarzanie zużywanej wody dla celów konsumpcyjnych na poziomie 90% otrzymujemy ok. 720 m3 /d ścieków sanitarnych, do czego dochodzą jeszcze ścieki odzwierzęce, poprodukcyjne itp. (obiekty administracji i usługowe), które można w przybliżeniu określić na 50% zużycia wody tzn. na 2600 m 3 /d. Łącznie, problem odprowadzania i unieszkodliwiania ścieków sanitarnych w gminie Brójce dotyczyć może ok. 3320 m3 /d. Na obszarze gm. Brójce, w wiejskich jednostkach osadniczych kanalizacja zbiorcza nie występuje. Istnieją indywidualne rozwiązania przyobiektowe, oparte o zbiorniki bezodpływowe, z których ścieki usuwane są okresowo przez użytkowników na własne pole lub przez tabor asenizacyjny do punktów zlewnych. Pozwolenie na świadczenie usług w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych na terenie gminy Brójce posiadają trzy firmy: - Produkty Naturalne U.W. Berezińscy S.c. z Tuszyna, zezwolenie jest ważne do 15.12.2013 r., Lipiec 2004 17 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- - Usługi asenizacyjne, J.Zaturski, Łódź, zezwolenie jest ważne do 30.09.2013 r. - EKO-VIR T.Łaźniak, Kurowice, zezwolenie jest ważne do 31.03.2013 r. Istniejąca we wsi Bukowiec (przy masarni GS) mini oczyszczalnia-bioblok została zamknięta, Ścieki prowadzone wybudowanym systemem kanałów ściekowych z zabudowy jednorodzinnej i szkoły w Bukowcu są gromadzone na terenie oczyszczalni i wywożone na oczyszczalnię w Kraszewie. Po wybudowaniu systemu zbiorczego „BUKOWIEC”, określonego poniżej poszczególne elementy tego układu mogą być adaptowane. Nie przewiduje się w studium reaktywowania tej oczyszczalni. Gmina posiada opracowaną w 2001 r. koncepcję kanalizacji dla wsi Bukowiec opracowaną przez „ESO” S.c. Ekonomiczne Systemy Ogrzewania z Łodzi. Koncepcja uwzględnia dwa warianty: podłączenie do oczyszczalni ścieków w gminie Andrespol lub budowę własnej oczyszczalni ścieków. 3.4. Gleby Na podłożu gliniasto-piaszczystym wytworzyły się w gminie głównie gleby bielicowe i pseudobielicowe oraz brunatne. Środkową i zachodnią cześć gminy zajmują gleby bielicowe wytworzone na glinie, na ogół o dobrych warunkach nawilgocenia, klasy bonitacyjnej IIIIV, zaliczane przeważnie do kompleksu przydatności rolniczej 4 i 5 jako kompleks żytni dobry i bardzo dobry, we fragmentach w części środkowej gminy spotykamy także kompleks pszenny - dobry. Generalnie natomiast wschodnie rejony gminy (od drogi z Bukowca do Kotlin) zbudowane z piasków wodnolodowcowych, są bazą dla gleb o typie gleb brunatnych w kompleksie żytnim słabym i najsłabszym. Dość zmienne warunki, z przewagą jednak gleb słabszych, panują w części południowozachodniej gminy, gdzie zaznacza się duży udział piasków kemowych. Mamy tu przykłady kompleksów od najsłabszych żytnich do bardzo dobrych żytnich, na obu ww. głównych typach gleb. W dolinach rzek Miazgi, Neru i Wolbórki oraz w dolinach ich dopływów występują znaczne obszary łąk. Są to kompleksy użytków zielonych, o odpowiednich warunkach wodnych, zaliczane do użytków zielonych średnich, rzadziej słabych i bardzo słabych. W kompleksach tych, zgodnie z Ustawą o ochronie gruntów rolnych i leśnych z dnia 03.02.1995 r, oraz Ustawy z dnia 07.07.1994 r o zagospodarowaniu przestrzennym, na podstawie map glebowo - rolniczych, wykazano gleby pochodzenia organicznego (gleby hydromorficzne), obejmujące gleby zaliczane do chronionych: mułowo-torfowe i torfowo-mułowe, torfowe i murszowo-torfowe, murszowo-mineralne i murszowate. Powierzchniowy udział tych gleb w poszczególnych sołectwach, przedstawia się następująco: Lipiec 2004 18 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Tabela nr 10. Udział gleb organicznych w poszczególnych sołectwach Nazwa sołectwa Lp. Powierzchnia [ha] 1. Brójce - 2. Bukowiec 8,9 3 Giemzów 8,4 4. Karpin 10,0 5. Kotliny 33,0 6. Kurowice 30,6 7. Kurowice Kościelne 7,9 8. Leśne Odpadki 9. Pałczew 33,8 10. Przypusta 0,4 11. Stefanów 2,0 12. Wardzyn 15,1 13. Wola Rakowa 6,7 14. Wygoda - Ogółem 156,8 Gleby mułowo-torfowe i torfowo-mułowe występują jedynie na terenie kompleksów użytków zielonych we wsi Bukowiec i Karpin. Pozostałe dwie grupy gleb pochodzenia organicznego występują w 11 sołectwach. Występujące na terenie gminy gleby, zaliczane do III-IV klasy bonitacyjnej, oraz gleby pochodzenia organicznego, wskazane są do bezwzględnego wykorzystania rolniczego. Rozległe zagrożenia dla gleb powodują czynniki naturalne, takie jak erozja wietrzna i wodna powierzchniowa. Procesy te są wynikiem bardzo niskiej lesistości gminy. Ważną rolę odgrywają tu także procesy chemicznego degradowania gleb poprzez niewłaściwie zorganizowaną gospodarkę ściekową (wylewanie ścieków bytowych z szamb bezpośrednio na pola, do lasów i rowów przydrożnych), odpadową (przenikanie zanieczyszczeń do gleb z „dzikich wysypisk”) oraz poprzez emisję zanieczyszczeń do powietrza (spalanie odpadów, niska emisja). Specyficzne dla obszarów wiejskich są też wylewiska gnojowicy, a także zła agrotechnika i chemiczna ochrona roślin. W Stacji Chemiczno-Rolniczej O/Łódź w 2002 r. przeprowadzone zostały badania gleb na terenie gminy Brójce. W wyniku tych badań sporządzono mapki bonitacyjne zawartości magnezu, fosforu, potasu i stanu zakwaszenia gleb w poszczególnych sołectwach (w załączeniu). Generalnie gleby na terenie gminy wymagają zwiększonego nawożenia we wszystkich przypadkach. Lipiec 2004 19 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 3.5. Surowce mineralne Rejon gminy jest dość zasobny w kopaliny pospolite, przydatne do potrzeb budowlanych i drogowych. Istnieją tutaj 3 złoża kruszywa naturalnego: - złoże w Bukowcu – 165 tys. ton, wydobycie 0 - złoże w Kurowicach – 99 tys. ton - złoże Pałczew-Zawał – 125 tys. ton, wydobycie 12 tys. ton rocznie (stan na koniec 2002 r.) Zestawienie złóż kopalin o zasobach udokumentowanych i zarejestrowanych występujących na obszarze gminy Brójce według stanu na dzień 31.12.2002 r., opracowane przez Przedsiębiorstwo Geologiczne POLGEOL S.A., zakład w Łodzi, 2002 r. zamieszczono w Załączniku nr 3. Są to jednak zasoby niewielkie, nie mające istotnego znaczenia gospodarczego. Tylko ostatnie z nich jest eksploatowane (nr koncesji RGRiOŚ7512-2-3/00 z dnia 3 lipca 2000 r.). Obszar górniczy ma powierzchnię 13044 m2, a koncesja jest ważna do 2010 r. Przed uzyskaniem koncesji na wydobywanie kopaliny konieczne jest uzyskanie koncesji na rozpoznanie złoża i zatwierdzenie (przyjęcie) dokumentacji geologicznej ustalającej jego zasoby. W przypadku ubiegania się przedsiębiorcy o koncesję u wojewody koniecznym jest również przedstawienie organowi koncesyjnemu projektu zagospodarowania złoża. Projekt zagospodarowania złoża kopaliny powinien zapewnić w szczególności ochronę złóż kopalin zwłaszcza poprzez ich kompleksowe i racjonalne wykorzystanie i stosowanie technologii eksploatacji ograniczających ujemny wpływ na środowisko. Koncesja określa granice terenu, w którym ma być prowadzona działalność, rodzaj i sposób prowadzenia tej działalności oraz zawiera inne wymagania niezbędne w zakresie bezpieczeństwa powszechnego i ochrony środowiska. W przypadku gminy Brójce rozwoju gospodarczego nie należy jednak wiązać z eksploatacją kopalin, gdyż możliwości udokumentowania dużych, wartościowych złóż są tutaj ograniczone, zarówno przez lokalną budowę geologiczną, jak i zagospodarowanie terenu. 3.6. Gospodarka odpadami W całej gminie ponad 80% nieruchomości objętych jest zorganizowanym wywozem odpadów. Do zbiórki odpadów stosowane są pojemniki metalowe o pojemności 110 dm3 i plastikowe o pojemności 120 dm3. Przeważnie na jedną nieruchomość przypada jeden pojemnik na odpady. Na terenie gminy Brójce pozwolenie Wójta na prowadzenie działalności w zakresie gospodarki odpadami posiadają trzy firmy: Rethmann Recycling sp. z o. o. – Zezwolenie nr 2/2000 z dn. 10 lipca 2000 r. Wójta Gminy Brójce Zakład Oczyszczania „Czystość” – Zezwolenie nr 1/2000 z dn. 10 lipca 2000 r. Wójta Gminy Brójce MPO-Łódź sp. z o. o. - Decyzja nr 1/2002 z dn. 26 lutego 2002 r. Wójta Gminy Brójce Lipiec 2004 20 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Według danych w/w firm, wywożą one ok. 4500 m3 odpadów komunalnych rocznie z terenu gminy. Koszt wywozu pokrywa wytwórca odpadów. Wszystkie odpady deponowane są na składowiskach poza terenem gminy. W gminie brak dokładnych danych dotyczących ilości wytwarzanych odpadów komunalnych i gospodarowania nimi. Część odpadów komunalnych jest z pewnością wywożona w sposób niekontrolowany do lasów, zagłębień terenów oraz w inne miejsca do tego celu nie przeznaczone. Powoduje to tworzenie „dzikich wysypisk”, które obniżają walory krajobrazowe oraz zanieczyszczają środowisko. Gospodarka odpadami w gminie nie jest prowadzona w sposób racjonalny i bezpieczny dla środowiska: - Stopień obsługi mieszkańców w zakresie gromadzenia i wywozu zmieszanych odpadów jest niedostateczny. - Brak prowadzenia zbiórki selektywnej odpadów poużytkowych. - Brak informacji o wytwarzanych odpadach niebezpiecznych powstających w gospodarstwach domowych oraz systemie zbierania i unieszkodliwiania tych odpadów, a w szczególności przeterminowanych leków, opakowań po środkach ochrony roślin, odpadów zawierających azbest, wielkogabarytowych. - Brak rozwiązań w przypadku odpadów ulegających biodegradacji, - Nierozwiązany problem nieczynnego składowiska odpadów przemysłowych w Pałczewie, które nie posiada zabezpieczeń chroniących środowisko przed negatywnym wpływem - Nierozwiązany problem nieczynnego składowiska odpadów komunalnych w Wardzyniu, którego teren stanowi własność Skarbu Państwa i jest w wieczystym użytkowaniu MPO Łódź. Obszary poeksploatacyjne złóż kopalin „Pałczew” i „Wardzyn” (wykreślone z bilansu kopalin), w postaci rozległych wyrobisk, przeznaczone zostały w przeszłości na składowiska odpadów komunalnych i przemysłowych. Obecnie oba obiekty są nieczynne. Nieczynne składowisko odpadów komunalnych w Wardzyni (teren w wieczystym użytkowaniu MPO Łódź) W miejscowości Wardzyn znajduje się nieczynne składowisko odpadów komunalnych wypełnione zaledwie w 2%, o powierzchni całkowitej 34 ha. Od 1985 roku składowisko jest bez formalnej legalizacji, nieczynne ze względu na protesty okolicznej ludności. Podłoże składowiska stanowią utwory piaszczysto – gliniaste, wyrobisko jest suche, dno składowiska jest częściowo uszczelnione. Obecnie obszar składowiska jest zarośnięty. Częściowo złożone odpady zasypano, a teren uległ samorekultywacji. Składowisko posiada sieć piezometrów i jest częściowo ogrodzone. Nieczynne składowisko odpadów przemysłowych w Pałczewie. W miejscowości Pałczew znajduje się nieczynne od wielu lat składowisko odpadów przemysłowych, użytkowane przez nieistniejące już Zakłady Włókien Sztucznych ChemitexAnilana w Łodzi. Okres eksploatacji trwał od 1975 do 1996 roku. Po roku 1995 wstrzymano produkcję włókien akrylowych, co wiązało się z całkowitym wyeliminowaniem odpadów mogących zawierać rodanki, cyjanki, akrylonitryl i siarczany. Ograniczono również produkcję wyrobów antykorozyjnych i nici lateksowych. Szacuje się, że na składowisku zgromadzono 286 000 Mg odpadów przemysłowych (wg Raportu o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2002 r., WIOŚ). Prawnym właścicielem terenu jest Skarb Państwa, a od 4.08.1999 r. wieczystym użytkownikiem gmina Brójce. Lipiec 2004 21 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Nieczynne składowisko zajmuje teren o powierzchni 4,6 ha. Składowisko znajduje się w zagłębieniu po żwirowisku, podłoże stanowią utwory piaszczysto – gliniaste, dno jest uszczelnione. Nieczynne składowisko stanowi zagrożenie dla środowiska ze względu na możliwość zanieczyszczania wód gruntowych. Zostało zamknięte na skutek protestów mieszkańców oraz upadłości Zakładu Włókien Sztucznych Chemitex-Anilana w Łodzi i zaprzestanie w nich produkcji. Składowisko posiada sieć piezometrów obserwacyjnych. Teren składowiska jest nie ogrodzony i zarośnięty. Po rezygnacji z lokalizacji składowiska odpadów stałych w Pałczewie, Studium przewiduje pełną rekultywację zdegradowanego terenu wyrobiska w kierunku leśnym. WIOŚ nie prowadzi badań na terenie tego składowiska. Obecny stan gospodarki odpadami komunalnymi prowadzonej na terenie gminy nie spełnia wymogów nowoczesnego systemu, a przede wszystkim: zapobiegania i minimalizacji wytwarzania odpadów, recyklingu, bezpiecznych składowisk. Stan aktualny w zakresie gospodarki odpadami został dokładniej przedstawiony w opracowaniu Plan gospodarki odpadami dla gminy Brójce. 3.7. Ochrona powietrza atmosferycznego 3.7.1. Stan czystości powietrza Powietrze atmosferyczne jest dobrem powszechnym, niezbędnym do życia, a jego jakość ma wpływ na zdrowie ludzi. Działalność człowieka jest związana z wprowadzaniem do powierza różnych substancji, które mają wpływ na zmianę jego składu. W związku z tym, za zanieczyszczenie powietrza będziemy uważali bądź jego składniki naturalne, jeśli ich udziały w powietrzu będą wyższe od zawartości określonej składem wzorcowym, bądź inne składniki obce nie występujące w składzie naturalnym nawet w dowolnie małych ilościach. Oceny jakości powietrza dokonuje się oddzielnie uwzględniając kryteria ustanowione ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz kryteria ustanowione ze względu na ochronę roślin. Ocena obejmuje wszystkie substancje ujęte w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu, oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz. U. nr 87, poz.796). W zależności od faktu ustanowienia w ww. rozporządzeniu marginesów tolerancji dla wartości dopuszczalnych poziomów substancji, lub też ich braku wyróżniono dwa rodzaje klasyfikacji stref, jeżeli ocenianej substancji przyznano margines tolerancji (MT), to możliwe klasy jakości powietrza to: A ( najłagodniejsza klasa, poziom < D ), B ( poziom stężenia > D ), B/C ( na niektórych obszarach poziom stężenia > D + MT, podstawy oceny uznane za niewystarczające dla nadania klasy C), C ( najgorsza, poziom stężenia > D + MT ). Powyższym klasom przyporządkowano różne działania: Lipiec 2004 22 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w pierwszej rocznej ocenie jakości powietrza, dla przypadków gdy jest określony margines tolerancji Klasa Poziom stężeń Wymagane działania strefy Tabela nr 11. nieprzekraczający wartości dopuszczalnej * powyżej wartości dopuszczalnej* lecz nie przekraczający wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji* powyżej wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji* możliwość przekroczenia wartości dopuszczalnej powiększonej o margines tolerancji* na niektórych obszarach; ocena dla tych obszarów oparta na podstawach uznanych za niewystarczające do zaliczenia strefy do klasy C (do opracowania POP) A brak B -określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych C - określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji - opracowanie programu ochrony powietrza (POP) - określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych oraz potencjalnych obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych powiększonych o margines tolerancji (uzyskanych w oparciu o dostępne „niewystarczająco pewne”, lecz wstępnie zaakceptowane, dane i metody) - przeprowadzenie dodatkowych badań w celu potwierdzenia potrzeby (lub braku potrzeby) działań na rzecz poprawy jakości powietrza (opracowania POP) B/C * z uwzględnieniem dozwolonej częstości przekroczeń określonych w RMS w sprawie dopuszczalnych poziomów jeżeli ocenianej substancji nie przyznano marginesu tolerancji (MT), to możliwe klasy jakości powietrza to: A ( najłagodniejsza klasa, poziom < D ), A/C (na niektórych obszarach poziom stężenia > D, podstawy oceny uznane za niewystarczające dla nadania klasy C), C ( najgorsza, poziom stężenia > D ). Powyższym klasom przyporządkowano różne działania: Tabela nr 12. Klasy stref i wymagane działania w zależności od poziomów stężeń zanieczyszczenia, uzyskanych w pierwszej rocznej ocenie jakości powietrza, dla przypadków gdy margines tolerancji nie jest określony Poziom stężeń Klasa strefy nieprzekraczający wartości dopuszczalnej * powyżej wartości dopuszczalnej* A brak C - określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych - działanie na rzecz poprawy jakości powietrza, opracowanie programu ochrony powietrza (POP) - określenie obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych oraz (uzyskanych w oparciu o „niewystarczająco pewne”, lecz wstępnie zaakceptowane, dane i metody) - przeprowadzenie dodatkowych badań w celu potwierdzenia potrzeby (lub braku potrzeby) działań na rzecz poprawy jakości powietrza (opracowania POP) możliwość przekroczenia wartości dopuszczalnej* na niektórych obszarach: ocena dla tych obszarów oparta na podstawach uznanych za niewystarczające do zaliczenia strefy do klasy C (do opracowania POP) A/C Wymagane działania * z uwzględnieniem dozwolonej częstości przekroczeń określonych w RMS w sprawie dopuszczalnych poziomów Wyniki klasyfikacji stref dla powiatu łódzkiego wschodniego dla poszczególnych zanieczyszczeń powietrza (SO2, NO2, PM10 , CO, Pb, O3, benzen) pod kątem ochrony zdrowia oraz (SO2, NOx, O3) pod kątem ochrony roślin zostały przedstawione w tabelach nr 13 i nr 14. Lipiec 2004 23 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Tabela nr 13. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna strefy, uzyskane w ocenie rocznej (OR), dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony zdrowia za rok 2003 Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych Klasa Nazwa zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy ogólna powiatu strefy SO2 NO2 PM10 Pb C6H6 CO O3 Łódzki wschodni A A A A A A A NO2; C6H6 Działaniem wynikającym z klasyfikacji jest wzmocnienie systemu oceny (ze wskazaniem zanieczyszczeń). Tabela nr 14. Wynikowe klasy stref dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasa ogólna strefy, uzyskane w ocenie rocznej (OR) dokonanej z uwzględnieniem kryteriów ustanowionych w celu ochrony roślin za rok 2003 Symbol klasy wynikowej dla Nazwa poszczególnych zanieczyszczeń dla Klasa ogólna strefy powiatu obszaru całej strefy SO2 NOx O3 Łódzki wschodni A A A A Warunki topograficzne całego powiatu łódzkiego wschodniego, charakteryzujące się małym urozmaiceniem hipsometrycznym i stosunkowo małym zalesieniem, co powoduje podatność na napływ zanieczyszczeń z miasta Łodzi wraz z przeważającymi wiatrami zachodnimi. Z drugiej strony takie ukształtowanie terenu sprzyja dobremu przewietrzaniu i nie „zaleganiu” zanieczyszczeń. Na terenie gminy Brójce źródłami zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery są przede wszystkim tzw. źródła „niskiej emisji”, a także ruch samochodowy. Do źródeł niskiej emisji należą indywidualne posesje, w których występuje opalanie węglowe, a także mniejsze zakłady produkcyjne, usługowe i handlowe. Ze względu na dużą ilość punktów emisji nie jest możliwe monitorowanie każdego z nich, a tym samym określenie ilości dostających się z nich do atmosfery zanieczyszczeń. W 2003 r. WIOŚ w Łodzi prowadził pomiary jakości powietrza na terenie gminy Brójce w 2 punktach pomiarowych – w miejscowości Bukowiec Górny i Wardzyn. Pomiary prowadzone były metodą z pasywną ekspozycją próbek. Mierzone były stężenia średniomiesięczne SO2 i NO2. (wyniki w załączeniu na następnej stronie). W celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń podejmowane mogą być różnego rodzaju działania, polegające na: likwidacji nisko spalarnych kotłowni lokalnych opalanych węglem likwidacji palenisk indywidualnych opalanych węglem wprowadzaniu paliw ekologicznych prowadzeniu modernizacji budynków w celu ograniczenia strat ciepła. W 2003 r. wykonano termomodernizację budynku Urzędu Gminy wraz z modernizacją systemu grzewczego. Koszt inwestycji wyniósł około 262 tys. zł. Lipiec 2004 24 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Tabela nr 15. Kotłownie w budynkach użyteczności publicznej olej lekki Ilość zużywanego paliwa rocznie 19000 dm3 gimnazjum i szkoła podstawowa w Kurowicach jw 31000 dm3 Urząd Gminy jw 42900 dm3 blok mieszkalny w Woli Rakowej jw 46500 dm3 ZOZ jw 3000 dm3 Strażnice OSP - 2 jednostki (Pałczew, Bukowiec) jw 3100 dm3 Zespół Szkół Gminy Brójce – 2 obiekty (Wardzyn, Wola Rakowa) węgiel, koks ~50 Mg Obiekt szkoła podstawowa w Bukowcu Źródło emisji Gmina Brójce nie posiada systemu gazu przewodowego. Tylko w miejscowości Bukowiec istnieje odcinek gazociągu: Ø90 - 900m Ø63 – 1600m. Jedynym źródłem zasilania jest gaz wysokiego ciśnienia 400 przebiegający przez zachodnią część gminy Rzgów. Obecnie potrzeby gazu realizowane są głównie z butli gazowych, napełnianych gazem płynnym. 3.8. Źródła hałasu i ich wpływ na środowisko Klimat akustyczny środowiska kształtują następujące podstawowe typy źródeł hałasu: komunikacyjne (drogowe, kolejowe, lotnicze), przemysłowe, Wokół tych zagadnień koncentrują się badania dotyczące stanu środowiska. Najtrudniejszy problem, ze względu na obszar i liczbę osób objętych oddziaływaniem oraz praktyczne możliwości ograniczania, stanowią aktualne hałasy komunikacyjne, w szczególności drogowe. Wprowadzono obowiązek dokonywania oceny stanu akustycznego środowiska dla: aglomeracji o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys. terenów poza aglomeracjami, położonych w zasięgu oddziaływania akustycznego dróg, linii kolejowych lub lotnisk innych terenów wskazanych w powiatowym programie ochrony środowiska. Zagadnienia dotyczące hałasów przemysłowych są dobrze rozpoznane, istniejące konflikty mają zwykle charakter lokalny, a obowiązujące regulacje prawne oraz dostępne technologie i metody zmniejszania hałasu, umożliwiają skuteczną eliminację istniejących zagrożeń. W gminie brak jest źródeł hałasu o charakterze przemysłowym. System komunikacyjny gminy w stanie istniejącym oparty jest głównie na układzie drogowym, który stanowią drogi krajowe o znaczeniu regionalnym, drogi wojewódzkie, drogi gminne oraz lokalne, dojazdowe znaczące w układzie. Drogi wojewódzkie to: Lipiec 2004 25 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Droga Nr 713 o relacji Łódź - Andrespol - Kurowice - Ujazd - Tomaszów Mazowiecki, o znaczeniu regionalnym, posiada IV klasę techniczną z nawierzchnią asfaltową. Droga Nr 714 o relacji Pabianice - Rzgów – Kurowice, posiada III klasę techniczną z nawierzchnią asfaltową. Drogi powiatowe to: - Droga Nr 24 156 o relacji Wola Rakowa - Stróża - Andrespol - Bedoń - Brzeziny, V klasa techniczna, nawierzchnia asfaltowa o szer. 4,5 - 6,0 m. - Droga Nr 24 158 o relacji Łódź - Wiskitno - Wola Rakowa, V klasa techniczna, nawierzchnia asfaltowa o szer. 7,0 m. - Droga Nr 24 159 o relacji Kraszew - Bukowiec - Brójce - Dalków, nawierzchnia asfaltowa o szer. 5,0 - 5,5 m. - Droga Nr 24 160 o relacji Karpin – Borowa - Brzeziny, nawierzchnia asfaltowa o szer. 5,5 m. - Droga Nr 24 161 o relacji Kurowice - Dalków, nawierzchnia asfaltowa o szer. 5,0 m. - Droga Nr 24 162 o relacji Kurowice - Kotliny - Zamość, nawierzchnia asfaltowa o szer. 4,0 - 5,0 m i odcinkowo żwirowo - tłuczeniowej o szer. 6,0 m . - Droga Nr 24 163 o relacji Wola Rakowa - Pałczew, V klasa techniczna, nawierzchnia asfaltowa o szer. 5,0 - 6,0 m. - Droga Nr 24 164 o relacji Pałczew - Wardzyn, nawierzchnia asfaltowa o szer. 4,5 - 5,5 m. - Droga Nr 24 165 o relacji Wola Rakowa - Romanów - Tuszyn, V klasa techniczna, nawierzchnia asfaltowa o szer. 5,0 m. - Droga Nr 24 166 o relacji Stefanów - Kalinko, nawierzchnia asfaltowa o szer. 5,0 m. - Droga Nr 24 218 o relacji Wola Kutowa - Modlica, nawierzchnia gruntowo-żwirowa o szer. 5,0 m. Pozostałe drogi włączone do układu to drogi gminne stanowiące ważniejsze powiązania funkcjonalne w obrębie gminy oraz drogi lokalne dojazdowe, pozwalające na bezpośrednią obsługę istniejącego zagospodarowania. Obszar gminy obsługiwany jest komunikacją autobusową PKS, która przebiega drogami wojewódzkimi oraz niektórymi drogami powiatowymi oraz linią autobusową lokalną, utrzymywaną ze środków własnych Urzędu Gminy. Stan techniczny układu drogowego należy zaliczyć do średnich z uwagi na: stopień zniszczenia istniejących nawierzchni asfaltowych, zarówno dróg krajowych jak i wojewódzkich, istniejące niepełne parametry techniczne wymagane dla poszczególnych klas dróg, drogi gminne w większości mają nawierzchnie ulepszone. 3.9. Źródła i wpływ pól elektromagnetycznych na środowisko Głównymi źródłami sztucznych pól elektromagnetycznych są: linie elektroenergetyczne, obiekty radiokomunikacyjne, w tym: stacje nadawcze radiowe i telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowych, stacje radiolokacyjne. W otoczeniu linii elektroenergetycznych występują pola elektryczne i magnetyczne. Z punktu widzenia ochrony środowiska znaczenie mają linie i stacje elektroenergetyczne o napięciach znamionowych równych co najmniej 110 kV, bądź wyższych. Lipiec 2004 26 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- W krajowych przepisach na obszarach zabudowy mieszkaniowej dopuszcza się występowanie pól elektrycznych pochodzących od linii elektroenergetycznych o natężeniach mniejszych od 1 kV/m. Natężenia pól elektrycznych szybko maleją wraz z oddalaniem od linii do 1 kV/m w odległości od 10 do 30 metrów, licząc od rzutu skrajnego przewodu na powierzchnię terenu. Pola magnetyczne o natężeniach wyższych od dopuszczalnych, w miejscach dostępnych dla ludności, w praktyce nie występują. Na terenie gminy nie ma stacji transformatorowo-rozdzielczej 110/SN i wyżej, natomiast przez teren gminy przebiegają linie wysokiego napięcia tj: - linia 110 kV relacji Janów - Tomaszów Maz. - linia 220 kV relacji Janów - Rogowiec - linia 220 kV relacji Janów - Piotrków Tryb. - linie 2x400 kV relacji Bełchatów - Płock Dla linii obowiązują strefy ochronne, które wyznacza się ze względu na: - oddziaływanie pola elektromagnetycznego i konieczność zapewnienia bezpiecznej strefy dla pracy zmechanizowanego sprzętu budowlanego typu: dźwigi, koparki. - oddziaływanie akustyczne W planach zagospodarowania przestrzennego przyjmuje się strefy ochronne w wymiarach maksymalnych, liczone od rzutów skrajnych przewodów linii w jedną stronę i w drugą stronę, tj. zgodnie z przepisami zawartymi dla linii: - LN 110 kV ~ 40 m - LN 220 kV ~ 60 m - LN 400 kV ~ 90 m Strefy obowiązują dla realizacji nowej zabudowy mieszkaniowej i funkcji chronionych. Zagospodarowanie terenu w bezpośrednim sąsiedztwie linii wymaga każdorazowo opinii Zakładu Energetycznego. Zasilanie w energię elektryczną odbiorców w gminie odbywa się z układu sieci napowietrznej SN i nn. Podstawowym źródłem zasilania jest RPZ „Kalinko”, zlokalizowany w sąsiedztwie południowo - zachodniej granicy gm. Brójce - na terenie gm. Rzgów. Udział w zasilaniu ma również RPZ „Wola Łaznowska”. Sieć rozdzielcza, reprezentowana jest przez napowietrzne linie magistralne z rozgałęzieniami, odczepami, rozciągnięte w wybranych punktach układu. Rozcięte linie magistralne zapewniają możliwość dwustronnego zasilania awaryjnego. Sieć pracuje jako promieniowa i jest generalnie po modernizacji. W radiokomunikacji wykorzystywane są urządzenia wytwarzające pola elektromagnetyczne o częstotliwości od około 0,1 MHz do około 100 GHz. Przez zachodnie tereny gminy przebiega radiolinia, łącząca stacje radiowo - telewizyjne w Dąbrowie i Majkowie. Strefa swobodnego promieniowania anten wynosi 500 m tj. po 250 m w obie strony od osi wiązki. W obrębie strefy ochronnej obowiązuje ograniczenie wysokości zabudowy. Obiektami radiokomunikacyjnymi, o oddziaływaniu istotnym z punktu widzenia ochrony środowiska są także stacje bazowe telefonii komórkowych. Stacje te są obecnie najbardziej rozpowszechnionym rodzajem obiektów radiokomunikacyjnych. W Polsce istnieją sieci telefonii komórkowych wykorzystujących częstotliwości od 450 do 1800 MHz. Lipiec 2004 27 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 3.10. Zasoby przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe obszaru 3.10.1 Zasoby krajobrazowe i przyrodnicze Parki wiejskie Obiektem tego typu jest park w Giemzowie. Jest to zabytkowy park z dworem o łącznej powierzchni terenu 5,6 ha, użytkowany obecnie przez osobę prywatną. Park wpisany jest do Rejestru Zabytków województwa łódzkiego pod nr A-205, natomiast obiekt dworu pod nr A-135. Wszelkie działania inwestycyjne dotyczące zarówno obiektów kubaturowych jaki i koniecznych uporządkowań, pielęgnacji drzewostanu czy nowych nasadzeń winny być prowadzone według planów ochrony i zagospodarowania parków, w ścisłym uzgodnieniu z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków i Przyrody. Drugim obiektem jest park podworski w Woli Rakowej, który pełni rolę parku wiejskiego i nie jest objęty ochroną. Pomniki przyrody W gminie istnieje kilkanaście cennych gatunków. Są to: okazów drzewostanu różnorodnych rodzajów i grusza polna - obwód pnia 302 cm w Wardzyniu Nowym lipa drobnolistna - obwód pnia 357 cm w Stefanowie lipy drobnolistne o obwodach 323, 351, 367 cm w Pałczewie klon pospolity - obwód pnia 345 cm w Kotlinach klon pospolity - obwód pnia 280 cm w Kurowicach lipy drobnolistne o obwodach pni 317, 320, 418 i 513 cm w Kurowicach lipa drobnolistna - obwód pnia 420 cm w Leśnych Odpadkach lipy drobnolistne o obwodach pni 270, 290, 300 i 310 cm w parku wiejskim w Giemzowie. Pomniki przyrody podlegają ochronie prawnej. W celu ochrony drzew obowiązują zakazy: wycinania niszczenia lub uszkadzania drzew, zrywania pąków, owoców i liści, zanieczyszczania terenu i wzniecania ognia w pobliżu drzewa, wchodzenia na drzewo, wykonywania robót ziemnych w zasięgu korony drzewa, umieszczanie tablic, znaków, napisów (poza dopuszczonym oznakowaniem), nacinania drzewa. Zabiegi pielęgnacyjne należy każdorazowo uzgadniać z Wojewódzkim Konserwatorem Ochrony Przyrody. Lipiec 2004 28 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Obszary chronionego krajobrazu. Obszary takie zostały ustanowione w woj. łódzkim w celu ochrony terenów o stosunkowo niskim stopniu przekształcenia środowiska przyrodniczego Uchwałą Nr XXVI/156/87 Rady Narodowej m. Łodzi z dnia 28 maja 1987 r. Na terenie gminy Brójce mamy do czynienia tylko z fragmentem takich obszarów. Jest to przygraniczny fragment Bukowca. Obszar o dość intensywnej zabudowie, nie posiadający większych walorów przyrodniczych i będący raczej łącznikiem, właściwych przyrodniczych struktur: lasu Wiśniowa Góra (gm. Andrespol) z kompleksem leśnym Zielona Góra – Borowa (gm. Koluszki). Obszary dolinne Przez teren gminy przebiegają dwa główne systemy dolinne: rzeki Ner i rzeki Miazgi, oraz kilka mniejszych związanych z dopływami. Są to: w systemie Neru, dolina lewobrzeżnego cieku z Wiśniowej Góry, w systemie Miazgi, dolina prawobrzeżnego cieku z Wygody oraz na południu dolinka lewobrzeżnego dopływu Wolbórki. Jako formy geomorfologiczne oraz element krajobrazu przyrodniczego najważniejsze są doliny główne. Strefa ochronna obejmuje dno doliny oraz częściowo przydenne, rejony stoków z terasami zalewowymi oraz nad zalewowymi. W gminie Brójce strefa ochronna doliny wyznaczona została dla: doliny Miazgi 300 m doliny Neru - 200 m doliny cieku z Wygody - 50 do 150 m innych dolin - 50 - 100 m. Wyznaczone strefy mają służyć ochronie specyficznego ekosystemu doliny rzecznej, ochronie naturalnych zasobów wód w źródłach i ciekach powierzchniowych, powstrzymaniu dalszej degradacji wód płynących i docelowo poprawie klasy czystości wody , ochronie wód przed skażeniem, ochronie zieleni łęgowej oraz ochronie ludności i mienia przed wodami powodziowymi. Na obszarze objętym strefą zabrania się: lokalizacji wszelkich obiektów, urządzeń bądź instalacji, bez indywidualnego uzgodnienia z odpowiednimi władzami. wprowadzania nie oczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych i gruntu, zmiany użytkowania terenów poprzez ograniczanie powierzchni istniejącego drzewostanu, łąk, zakrzewień, niszczenia zieleni, zmiany stosunków wodnych, obniżania poziomu wód gruntowych poprzez wykonywanie melioracji lub odwodnień dla potrzeb budowlanych (drenaże, wykopy) zaśmiecania terenu, wyrzucania odpadów przemysłowych i komunalnych, mycia pojazdów mechanicznych. Lipiec 2004 29 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Użytki ekologiczne W przypadku gminy Brójce wydzielono dwa obszary użytków ekologicznych. Pierwszy w Woli Rakowej, związany z małym ciekiem wodnym płynącym obecnie okresowo na południe przez Wardzyn do Wolbórki, drugi to duży obszar dolinny na południe od Wardzynia, rejon zawodniony z liczną zielenią, stanowiący pole źródliskowe zasilające rzekę Wolbórkę. Oba użytki wytypowane zostały na etapie „Studium...” w celu ochrony walorów przyrodniczych gminy i będą mogły być prawnie chronione po zatwierdzeniu przez Wojewodę. Na obszarze tym występują liczne źródła wody czwartorzędowej, pochodzącej z głębszych poziomów śródglinnych. Wody te są pod naporem, stąd ich zwierciadło osiąga poziom pierwszego horyzontu wód gruntowych, znajdujących się tu prawie na powierzchni. Należy sądzić zatem, że wszystkie horyzonty wód czwartorzędowych i te wgłębne i te przypowierzchniowe mają związek hydrauliczny. Stąd dość duża wydajność powierzchniowego i wgłębnego zasilania rzeki Wolbórki. Choć wydzielono ten rejon - właśnie z racji unikalnych w skali województwa cech obszaru źródłowego - jako użytek ekologiczny, to jednak w niniejszym opracowaniu postuluje się włączenie tego terenu w system obszarów krajobrazu chronionego i pod takim hasłem zatwierdzenie. Jest to bowiem "łódzka część" doliny Wolbórki, ta zaś została w całości na terenie byłego województwa piotrkowskiego zatwierdzona w planie regionalnym jako obszar chroniony. Zagrożeniem dla tego obszaru jest projektowana (postulowana) budowa trasy ekspresowej (umowna nazwa S-74) – przedłużenia trasy S-8 w kierunku Tomaszowa Mazowieckiego. Obszar przyrodniczy w Woli Rakowej jest podobny do ww. rejonu Wardzynia. Stanowi go fragment dolinki okresowo płynącego cieku w kierunku Wardzynia i doliny Wolbórki. Wskutek dość intensywnej urbanizacji, dolinka została częściowo zniszczona, spływ wody zahamowany i dopiero od Wardzynia ciek ma stały odpływ. Świadczy to o jego wgłębnym zasilaniu. Teren użytku jest obecnie bardziej terenem bezodpływowym, zastoiskowym, obszarem otwartym o cechach przyrodniczych z kilkoma "oczkami wodnymi" sporą ilością zieleni w małych, rozproszonych kompleksach. Trudno stwierdzić czy istotą stosunków wodnych tego terenu jest kontakt z zasobnymi wodami czwartorzędu, bliższych czy wgłębnych horyzontów, czy z warunkami zewnętrznymi, pogodowymi. Stan tego terenu wskazuje, że bardziej prawdopodobna jest ta druga współzależność. 3.10.2. Zasoby kulturowe Gmina nie posiada starych, szczególnie cennych zabytków architektury, poza paroma obiektami ujętymi w rejestrze zabytków oraz ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Spis tych obiektów przedstawiono w Załączniku nr 4 do niniejszego opracowania. 3.11. Uciążliwe elementy zagospodarowania Do uciążliwych elementów zagospodarowana zalicza się: 1. przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko, wymagające sporządzenia raportu oddziaływania na środowisko. Lipiec 2004 30 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 2. przedsięwzięcia, dla których obowiązek sporządzania raportu o oddziaływaniu na środowisko może być wymagany. W gminie Brójce jest tych obiektów niewiele, część znajduje się w projektowaniu: Z grupy 1. są to: autostrada A-1 w rejonie Giemzowa i Przypusty (proj.) projektowana droga ekspresowa S-74 linia energetyczna o napięciu 400 kV linia energetyczna o napięciu 220 kV Z grupy 2. : ropociąg naftowy o przekroju 300 mm w rejonie wsi Kotliny i Karpin zbiornik retencyjny w Kotlinach drogi krajowe (proj.) i wojewódzkie linie energetyczne 110 kV stacje paliw w Bukowcu i Kurowicach tartaki (Bukowiec). cmentarze. Lipiec 2004 31 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 4. ANALIZA SWOT 4.1. Mocne i słabe strony gminy Klasycznym narzędziem, stosowanym od wielu lat w analizie strategicznej, jest zestawienie silnych stron (atutów) i słabych stron (braków, problemów) analizowanego podmiotu (w tym przypadku gminy) oraz określenie jego szans i zagrożeń rozwojowych. Przyjęta metoda pozwala na zebranie i uszeregowanie informacji o potencjale rozwojowym gminy oraz o dostrzeganych barierach. Zwraca jednocześnie uwagę na pojawiające się zewnętrzne szanse i zagrożenia. W opracowaniu nacisk położono na elementy związane z ochroną środowiska. Tabela nr 16 . Mocne i słabe strony gminy Mocne strony Wysoki stopień zwodociągowania gminy Braki, problemy Brak kanalizacji i oczyszczalni ścieków w gminie, opracowania dopiero w fazie koncepcji Wystarczające zasoby wód podziemnych, Brak stref ochrony pośredniej ujęć wody zabezpieczające potrzeby gminy Ogólnie dobra jakość środowiska naturalnego Średnia jakość bonitacyjna gleb Wysoki stopień zakwaszenia gleb, braki w Położenie gminy w bliskim sąsiedztwie zawartości magnezu, fosforu i potasu w aglomeracji łódzkiej glebach Sprzyjające warunki klimatyczne i korzystne Niski stopień zalesienia gminy ukształtowanie terenu dla rozwoju rolnictwa Mało korzystne warunki wilgotnościowe Działalność Spółki Wodnej na terenie gminy, oraz duży deficyt wody w niektórych dbającej o stan melioracji wodnych rejonach Istnienie sztucznego zbiornika wodnego na Brak zorganizowanego systemu gospodarki rzece Miazdze odpadami Dynamiczny rozwój funkcji mieszkalnictwa Brak zbiórki selektywnej (sypialnia dla Łodzi) opakowaniowych odpadów Nieźle rozwinięta sieć komunikacyjna Nierozwiązany problem składowiska odpadów przemysłowych po byłych zakładach CHEMITEX-ANILANA Walory przyrodniczo-krajobrazowe znacznych obszarów gminy, zwłaszcza otwartych przestrzeni wokół dolin rzecznych postulowanych do ochrony Brak gazyfikacji Lipiec 2004 32 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Projektowany przebieg autostrady A1 i trasy drogi ekspresowej S-74 (wraz z nowym układem drogowym uzupełniającym) Opracowane studium uwarunkowań i kierunków rozwoju zagospodarowania przestrzennego gminy Dobre wyposażenie społeczną w Brak rozwiązań promujących wykorzystanie odnawialnych źródeł energii Brak aktualnego planu zagospodarowania przestrzennego gminy infrastrukturę Niski poziom świadomości ekologicznej społeczeństwa Podsumowując, do najistotniejszych braków na terenie gminy Brójce zaliczyć trzeba: brak kanalizacji i oczyszczalni ścieków, niezadowalający stan gospodarki odpadami, zwłaszcza brak selektywnej zbiórki. Działania, zmierzające do pełnego wyposażenia gminy w w/w infrastrukturę techniczną będą jednymi z najpilniejszych i z pewnością najbardziej kosztochłonnych elementów strategicznego planu rozwoju gminy, zwłaszcza w aspekcie „przyciągnięcia” potencjalnych inwestorów i nowych mieszkańców gminy. 4.2. Szanse i zagrożenia dla gminy Szanse dla rozwoju gminy wynikać mogą z: nowoczesnych przepisów ochrony przyrody i środowiska, w tym przepisów związanych z koniecznością wykonywania ocen oddziaływania inwestycji na środowisko i monitoringu stanu środowiska, wprowadzenia nowych zasad finansowania inwestycji i działań proekologicznych (preferencyjne kredyty, ulgi podatkowe, dotacje z budżetu państwa), możliwości uzyskiwania dotacji i pożyczek z funduszy krajowych i zagranicznych na inwestycje zmniejszające uciążliwość gospodarki dla środowiska oraz na rozwój infrastruktury, prawnego nakazu opracowywania programów ochrony środowiska przez jednostki administracji samorządowej, wzrostu uspołecznienia procesów podejmowania decyzji mających wpływ na stan środowiska, doskonalenia krajowego systemu formalnej edukacji środowiskowej, wdrożenia instrumentów prawno-ekonomicznych mobilizujących do realizacji inwestycji pro środowiskowych wynikających ze strategii krajowych oraz przyjętych zobowiązań międzynarodowych, możliwości wzmocnienia systemu ochrony przyrody poprzez utworzenie obszarów chronionych możliwości wdrożenia programów rolno-środowiskowych UE możliwości uzyskania zewnętrznego (krajowego i/lub zagranicznego) wsparcia finansowego programów ochrony różnorodności przyrodniczej oraz realizacji programu zalesiania gruntów o niskiej przydatności rolniczej Lipiec 2004 33 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- wspierania inicjatyw podmiotów gospodarczych zmierzających do uzyskania dofinansowania inwestycji eliminujących zagrożenia dla środowiska i wspierających rozwój zrównoważony ze środków krajowych i zagranicznych, wzrostu krajowego i zagranicznego popytu na "zdrową żywność", bezpiecznych dla środowiska form sportu i rekreacji, turystyki i kontaktu z przyrodą, rozwijania rolnictwa ekologicznego, budowy autostrady A1, bliskości Łodzi. Z kolei zagrożenia dla gminy mogą wynikać z: braku skutecznych przepisów z zakresu budownictwa i zagospodarowania przestrzennego, zabezpieczających krajobraz przed degradacją (np. wznoszeniem budynków o formie niedostosowanej do krajobrazu), opóźnienia w przygotowywaniu nowych aktów prawnych i przepisów wykonawczych dotyczących ochrony przyrody i środowiska. nasilenia transportu materiałów niebezpiecznych, budowy dróg ekspresowych i autostrady, intensyfikacji produkcji rolnej prowadzącej do wzrostu nawożenia, stosowania pestycydów, homogenizacji użytków rolnych oraz zaniku lokalnych odmian roślin uprawnych i ras zwierząt hodowlanych, braku kompleksowych rozwiązań w zakresie gospodarki ściekowej, wzrastającego wskaźnika bezrobocia, braku promocji gminy na rynku krajowym. Lipiec 2004 34 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 5. 5.1. CELE I KIERUNKI DZIAŁANIA W ZAKRESIE RACJONALNEGO UŻYTKOWANIA ZASOBÓW NATURALNYCH I POPRAWY JAKOŚCI SRODOWISKA W GMINIE Cele i kierunki zawarte w Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Brójce Według Studium celem nadrzędnym rozwoju gminy jest: Stworzenie warunków do poprawy życia jej mieszkańców, a więc zabezpieczenie godziwych warunków zamieszkania, odpowiednich standardów zaspokojenia potrzeb w zakresie infrastruktury społecznej, odpowiedniej ilości miejsc pracy oraz właściwych warunków wypoczynku. Cele strategiczne to: 1) odtworzenie utraconych walorów środowiska przyrodniczego, ochrona i umacnianie stanu środowiska naturalnego i kulturowego, 2) właściwe wyposażenie wsi w obiekty usługowe z zachowaniem odpowiednich stref dojść i dojazdów, 3) rozwijanie lokalnej bazy miejsc pracy, 4) udostępnianie miejsc wypoczynku i rekreacji, 5) działanie na rzecz czystości środowiska, 6) budowa systemów odprowadzania i unieszkodliwiania ścieków oraz rozbudowa systemów zaopatrzenia w wodę na terenach rozwojowych Jako główne ekologiczne cele rozwoju przyjęto: ochronę unikatowych i charakterystycznych cech naturalnych środowiska przyrodniczego, w tym: terenów proponowanych do objęcia ochroną, istniejących pomników przyrody, zespołów przyrodniczo – kulturowych, dolin rzecznych z uwzględnieniem obszarów źródliskowych rzeki Wolbórki dążenie do stanu równowagi ekologicznej, polegającej m.in. na: osiągnięciu przez wody otwarte normatywnych klas czystości, przeciwdziałaniu i zapobieganiu degradacji gleb, wzmocnieniu przyrodniczej roli szaty roślinnej, ochronie i stwarzaniu odpowiednich warunków dla bytowania fauny. Metoda gospodarowania w gminie i programy podejmowanych działań na rzecz rozwoju przestrzennego w jego warstwie przyrodniczej, krajobrazowej, kulturowej, ludzkiej Lipiec 2004 35 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- i technicznej winny być zorientowane na ekorozwój. Polegać będą na prawidłowym gospodarowaniu: zasobami naturalnymi (ziemią, powietrzem, wodą), substancją kubaturową i energią, obiegiem zasobów materiałowych oraz prawidłowym kształtowaniu krajobrazu poprzez: rehabilitację obszarów zdegradowanych i zaniedbanych, podnoszenie estetyki wsi, zachowanie szczególnie wysokich wymogów estetycznych dla przekształceń krajobrazu terenów zurbanizowanych Strategia ochrony środowiska w gminie do roku 2012 została sformułowana w oparciu o ocenę stanu istniejącego, tendencje mające istotne znaczenie dla przyszłości gminy i najważniejsze kierunki rozwojowe. Została ona opracowana w odniesieniu do poszczególnych elementów środowiska przyrodniczego, dla których zdefiniowano długoterminowe cele, opisano strategię ich osiągnięcia i wyznaczono kierunki działań. Jako główne cele programu przyjęto: Ochronę zasobów wodnych – zapewnienie odpowiedniej jakości użytkowej wód, racjonalizacja zużycia wody, zwiększenie zasobów wód w zlewni Ochronę powierzchni ziemi i gospodarkę odpadami – ochrona gleb przed degradacją, minimalizowanie ilości wytwarzanych odpadów, wdrożenie nowoczesnego systemu odzyskiwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów Ochronę powietrza atmosferycznego, przeciwdziałanie hałasowi i wpływowi pól elektromagnetycznych – zminimalizowanie uciążliwego hałasu, redukcja emisji gazów cieplarnianych, promowanie i wdrażanie wykorzystywania odnawialnych źródeł energii, ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Ochronę przyrody i krajobrazu- utrzymanie i racjonalne wykorzystanie istniejących walorów przyrodniczych w gminie oraz systematyczne zwiększanie jej lesistości Edukację ekologiczną - podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców oraz zapewnienie szybkiego przepływu informacji z tej dziedziny wśród wszystkich grup społecznych 5.2. Ochrona zasobów wodnych i racjonalizacja użytkowania wody 5.2.1. Podstawy prawne Polityka Ekologiczna Państwa oraz Program Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego stawiają następujące cele średniookresowe do roku 2010: zwiększenie skuteczności ochrony zasobów wód podziemnych, zwłaszcza głównych zbiorników tych wód, przed ich ilościową i jakościową degradacją na skutek nadmiernej eksploatacji oraz przenikania do warstw wodonośnych zanieczyszczeń z powierzchni ziemi; Lipiec 2004 36 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł punktowych: miejskich, przemysłowych i wiejskich; zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł przestrzennych, trafiających do wód wraz ze spływami powierzchniowymi (z terenów rolnych oraz z terenów zurbanizowanych, nie skanalizowanych); kontynuacja podjętych działań w zakresie racjonalizacji zużycia wody poprzez wdrażanie najlepszych dostępnych technik (BAT) w przemyśle i w gospodarstwach domowych; eliminowanie wykorzystania wód na cele przemysłowe; budowa zbiorników retencyjnych i działania mające na celu ochronę przed powodzią; Podstawową regulację prawną dotyczącą ochrony wód i gospodarki wodnej stanowią ustawy: Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, o odpadach i o zmianie niektórych ustaw z dnia 27 lipca 2001 r. Ustawy regulują gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności kształtowanie i ochronę zasobów wodnych, korzystanie z wód oraz zarządzanie zasobami wodnymi. Ustawa Prawo wodne zakłada gospodarowanie wodami z zachowaniem zasady racjonalnego i całościowego traktowania zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, z uwzględnieniem ich ilości i jakości. Gospodarowanie wodami uwzględnia zasadę wspólnych interesów i jest realizowane przez współpracę administracji publicznej, użytkowników wód i przedstawicieli lokalnych społeczności tak, aby uzyskać maksymalne korzyści społeczne. Ustawa ostatecznie wprowadza i reguluje zasady zlewniowego zarządzania gospodarką wodną poprzez utworzenie regionalnych zarządów gospodarki wodnej. Podstawowymi przepisami Unii Europejskiej w zakresie ochrony zasobów wodnych jest Ramowa Dyrektywa Wodna oraz wynikające z niej: Dyrektywa nr 96/61/EC dotycząca zintegrowanej ochrony przed zanieczyszczeniem, Dyrektywa nr 91/271/EEC w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych, Dyrektywa nr 91/676/EEC w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniami azotanami ze źródeł rolniczych. 5.2.2. Cele ekologiczne i kierunki działań Cel 1: Ochrona zasobów wodnych i racjonalizacja zużycia wód podziemnych Cel 2: Ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł punktowych Cel 3: Zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł przestrzennych, Cel 4: Poprawa bilansu hydrologicznego Cel 1: Ochrona zasobów wodnych i racjonalizacja zużycia wód podziemnych Kierunki działań: K1 - Ochrona ujęć wód podziemnych K2 - Poprawa zaopatrzenia w wodę i jakości wody do picia Lipiec 2004 37 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Gmina jest w większości zwodociągowana. Zasoby wód podziemnych zabezpieczają potrzeby ludności. W przyszłości ważna będzie ochrona jakości zasobów wód podziemnych, którą należy prowadzić m.in. poprzez ustanawianie stref ochrony pośredniej ujęć. Obecnie jedynie ujęcie wody w Bukowcu posiada taką strefę o szerokości 48 m. Zgodnie z art. 51 prawa wodnego strefy ochronne ujęć zaopatrujących ludność w wodę do picia oraz ujęć zaopatrujących przemysł spożywczy i farmaceutyczny mogą być ustanawiane na wniosek użytkownika. Istnieje potrzeba opracowania dokumentacji stref ochronnych dla ujęć oraz ich ustanowienia, szczególnie tam, gdzie warunki hydrogeologiczne wskazują na możliwość łatwej migracji zanieczyszczeń do użytkowej warstwy wodonośnej. Duże znaczenie gospodarcze oraz występujące powszechne zagrożenie wód podziemnych zmusza do prowadzenia stałej kontroli. Dobrze rozwinięty monitoring ma na celu wspomaganie działań zmierzających do likwidacji lub ograniczenia ujemnego wpływu czynników antropogenicznych oraz określenia trendów i dynamiki zmian jakości wód podziemnych. Zabezpieczenie odpowiedniej jakości wody i ograniczenie zużycia wody w przypadku wodociągów komunalnych wymaga: polepszania procesów uzdatniania wody, zmniejszania strat wody na sieci poprzez jej modernizację opomiarowania odbiorców inwentaryzacji i likwidacji nieczynnych i nie nadających się do eksploatacji (z uwagi na złą jakość wody) studni wierconych i kopanych. Cel 2: Ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł punktowych (obszarów zurbanizowanych) Kierunki działań: K1 - Uporządkowanie gospodarki ściekowej na terenach zwartej zabudowy K2 - Rozwiązanie problemu gosp. ściekowej na obszarach zabudowy rozproszonej Jednym z większych problemów w gminie Brójce jest dysproporcja pomiędzy stopniem zwodociągowania gminy, a poziomem jej skanalizowania. Potrzeba kompleksowych rozwiązań gospodarki ściekowej spowodowana jest głównie dwoma czynnikami: koniecznością zagwarantowania odpowiednich warunków sanitarnych i utrzymania czystości środowiska. podnoszeniem standardu życia ludności wiejskiej i wyposażaniem mieszkań w niezbędne urządzenia sanitarne. Przy ciągle wzrastającym zużyciu wody dostarczanej siecią wodociągów wiejskich, brak właściwych urządzeń do unieszkodliwienia ścieków stanowi duże zagrożenie dla wód podziemnych, zwłaszcza dla płytko zalegających i często niedostatecznie izolowanych od powierzchni wód czwartorzędowych. Dotychczasowe rozwiązania, sprowadzające się w większości przypadków do stosowania ustępów suchych czy też indywidualnie wykonywanych zbiorników bezodpływowych, z zasady nieszczelnych, nie stanowią żadnych zabezpieczeń dla środowiska. Lipiec 2004 38 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- W związku z tym na terenie gminy zakłada się budowę 3 podstawowych zbiorczych systemów ściekowych odprowadzania ścieków sanitarnych w układach grawitacyjnych oraz opartych na przepompowniach ścieków: I system zbiorczy „BUKOWIEC” – dla którego gmina opracowała „Koncepcję kanalizacji sanitarnej wsi Bukowiec gm. Brójce z uwzględnieniem wariantu kierowania ścieków do istniejącej oczyszczalni w gm. Andrespol oraz wariantu budowy własnej oczyszczalni”. Zgodnie z powyższym opracowaniem sieć kanalizacji sanitarnej obejmie docelowo swym zasięgiem całe sołectwo Bukowiec. Układ sieci konstruowano w ten sposób, by w maksymalnym zakresie można było odprowadzić ścieki w sposób grawitacyjny. Teren sołectwa podzielony został na cztery zlewnie cząstkowe: Zlewnia I – obejmuje północno-zachodnią część sołectwa (Bukowiec A) oraz tereny wzdłuż ul. Dolnej. W zlewni tej konieczna jest budowa przepompowni PS1.1; PS1.2; PS1.3 i PS1.4 - przy wariancie do własnej oczyszczalni Zlewnia II – obejmuje północno-wschodnią część sołectwa (Bukowiec B) oraz tereny poniżej do ul. Jesionowej. W zlewni tej konieczna jest budowa jednej przepompowni PS2 Zlewnia III – obejmuje centralną i południowo-wschodnią część sołectwa (Bukowiec F i C) oraz tereny wzdłuż ul. Dolnej do ul Zielonogórskiej i w rejonie ul. Górnej. W zlewni tej konieczna jest budowa przepompowni PS3.2 oraz przy wariancie do oczyszczalni Kraszew - PS3.1; Zlewnia IV – obejmuje południowo-zachodnią część sołectwa (Bukowiec E) oraz tereny wzdłuż ul. Górnej, do granic wsi. W zlewni tej konieczna jest budowa przepompowni PS4.1; PS4.2; z przerzutem do zlewni III Opracowanie koncepcji kanalizacji zakłada rozwiązania wariantowe w zakresie odprowadzenia ścieków – do istniejącej oczyszczalni ścieków w Kraszewie gm. Andrespol lub do projektowanej oczyszczalni na terenie wsi Bukowiec, w dolinie rz. Miazgi. Zrzut oczyszczonych ścieków w obu przypadkach następować będzie do rz. Miazgi. II System zbiorczy „KUROWICE” - obejmujący zasięgiem grawitacyjnym centralną i zachodnią część wsi Kurowice oraz poprzez przepompowanie: A – północną część wsi Kurowice, ul. Rządową B – wschodnią część wsi Kurowice, ul. Rządową C – wsie Karpin i Kotliny D – wieś Brójce (razem z południową częścią dawnego Józefowa oraz zachodnią częścią dawnej wsi Folwark) z projektowaną oczyszczalnią mechaniczno-biologiczną zlokalizowaną po wschodniej stronie drogi Kurowice-Dalków nad rowem – lewym dopływem „Cieku z Kurowic” III System zbiorczy „WOLA RAKOWA” - obejmujący zasięgiem grawitacyjnym ul. Główną, centralną część wsi Wola Rakowa oraz poprzez przepompowanie: A – ul. Tuszyńską B – ul. Południową z projektowaną oczyszczalnią mechaniczno-biologiczną lokalizowaną po lewej stronie drogi do Giemzowa z odprowadzeniem oczyszczonych ścieków do lewego dopływu rzeki Ner, uchodzącego na km 120+200. Lipiec 2004 39 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Zakłada się, że ścieki wyprodukowane we wszystkich innych wsiach na terenie gminy Brójce, które nie będą objęte w/w systemami sieciowymi, będą odprowadzane i unieszkodliwiane w sposób indywidualny, wg najczęściej stosowanych rozwiązań: - zbiorniki bezodpływowe z wywozem ścieków taborem asenizacyjnym - osadniki gnilne współpracujące z drenażem rozsączającym - osadniki gnilne współpracujące ze studniami chłonnymi - osadniki gnilne współpracujące z filtrami gruntowymi. Gmina musi w najbliższym czasie przystąpić do opracowania koncepcji gospodarki ściekowej dla całej gminy, która powinna uwzględniać wariantowe rozwiązania dla poszczególnych miejscowości w celu umożliwienia wyboru optymalnego pod względem technicznym i ekonomicznym systemu unieszkodliwiania ścieków. Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne zobowiązuje gminy do realizacji zadania własnego gmin w zakresie usuwania i oczyszczania ścieków na obszarach aglomeracji wyznaczonych na ich terenie w terminach: do 31 grudnia 2015 r. w przypadku aglomeracji o równoważnej liczbie mieszkańców (RLM) od 2000 do 15000 do 31 grudnia 2010 r. w przypadku aglomeracji o RLM powyżej 15000. Aglomeracja oznacza teren, na którym zaludnienie lub działalność gospodarcza są wystarczająco skoncentrowane, aby ścieki były zbierane i przekazywane do oczyszczalni ścieków komunalnych. Gmina Brójce nie została zgłoszona do Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych. Obecnie trwa weryfikacja tego programu w poszczególnych województwach i uzupełnianie gmin, które nie zostały wcześniej uwzględnione. Wszelkich informacji na ten temat udziela p. Jacek KOĆ, Główny Specjalista, Departament Zasobów Wodnych w Ministerstwie Środowiska, Samodzielne Stanowisko Pracy ds. Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych, tel. 0-22 57-92-359, E-mail: [email protected] Tekst i załączniki KPOŚK są dostępne na stronie internetowej Ministerstwa: www.mos.gov.pl W Załączniku nr 5 zamieszczono ankietę do KPOŚK. Cel 3: Zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł przestrzennych Kierunki działań: K1 - Ograniczenie spływu zanieczyszczeń azotowych ze źródeł rolniczych Do zanieczyszczeń przestrzennych (obszarowych) należą zanieczyszczenia pochodzące z produkcji rolnej: z nawożenia pól uprawnych, oprysków oraz z nieprawidłowej gospodarki odchodami zwierzęcymi. Związki azotowe, w różnych formach i w zależności od stężenia oraz warunków środowiskowych, mogą stymulować rozwój glonów, obniżać poziom tlenu rozpuszczonego, powodować toksyczne działania w stosunku do organizmów wodnych, wywierać wpływ na skuteczność dezynfekcji chlorem, ograniczać możliwość wtórnego wykorzystania wody i stanowić potencjalne zagrożenie zdrowotne. Na obszarach silniej zurbanizowanych, wzdłuż ciągów komunikacyjnych, powstają zanieczyszczenia komunikacyjne, dostające się do wód powierzchniowych poprzez spływy wód deszczowych, w przypadku braku odpowiednich systemów ich odprowadzania i podczyszczania. Lipiec 2004 40 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Zanieczyszczenia obszarowe wód są również spowodowane brakiem odpowiednich urządzeń do gromadzenia lub unieszkodliwiania ścieków sanitarnych. W wielu przypadkach istnieją szamba, ale są nieszczelne i ścieki przesiąkają do wód gruntowych, zamiast być wywożone. Źródła takie powinny być ewidencjonowane. Na terenach nie skanalizowanych, gdzie brak rozwiązań systemowych (np. przydomowe oczyszczalnie ścieków) konieczne jest wskazanie (zabezpieczenie) miejsc wywożenia ścieków. Rozwinięty układ hydrograficzny na terenie gminy, w zlewniach rzek: Miazgi, Neru i Wolbórki oraz ich dopływów zapewnia sprawne powierzchniowe odprowadzanie wód opadowych z obszaru całej gminy, jednocześnie nie powodując zagrożeń powodziowych. W związku z tym nie przewiduje się budowy systemów sieciowych odprowadzania ścieków opadowych. Lokalne rozwiązania systemowe mogą być stosowane przy projektowanych nowych układach komunikacyjnych. Dla dużych powierzchni terenów o utwardzonej nawierzchni (np. parkingów, placów manewrowych itp.) obowiązuje wykonanie kanalizacji deszczowej lokalnej z możliwością gromadzenia wód opadowych w zbiornikach lokalizowanych na terenie działki inwestora lub odprowadzanie do odbiorników z obowiązkiem uprzedniego podczyszczenia tych wód, zgodnie z obowiązującymi przepisami szczególnymi. Cel 4: Poprawa bilansu hydrologicznego Kierunki działań: K1 - Utrzymanie i odbudowa urządzeń melioracyjnych podstawowych i szczegółowych; K2 - Rozwój małej retencji K3 - Ochrona dolin rzecznych Magazynowanie wód powierzchniowych jest zabiegiem kosztownym, a jednocześnie najprostszą formą retencji. Zbiorniki wodne zlokalizowane na obszarach zabudowanych lub w ich pobliżu stanowią korzystny element krajobrazu oraz czynnik poprawiający mikroklimat. Na obszarach rolniczych stanowią rezerwę wodną, miejsce gdzie można skoncentrować zakrzaczenie i zadrzewienia stanowiące ostoje zwierzyny i ptactwa. Zbiorniki pełniące funkcje gospodarcze winny utrzymywać wodę przez cały rok, tam gdzie występuje funkcja przyrodnicza czy też krajobrazowa, nie zawsze taki wymóg jest konieczny. Prowadzone jednostronne melioracje szczegółowe w wielu przypadkach doprowadziły do obniżenia poziomu wód gruntowych, a regulacja cieków powodowała przyspieszony odpływ wód powierzchniowych ze zlewni. Obecnie konieczne jest doprowadzenie do zwiększenia zasobów wodnych przez wykorzystanie wód okresowo występujących w nadmiarze oraz wstrzymanie odpływu w okresie wegetacyjnym. Aby to osiągnąć należy skoncentrować się na: budowie i odbudowie urządzeń wodnych na małych rzekach i ciekach wykorzystaniu stawów wiejskich i oczek jako miejsc retencji budowie małych zbiorników retencyjnych wykorzystaniu istniejących wyrobisk jako zbiorników retencyjnych wykorzystaniu terenów podmokłych jako naturalnych zbiorników retencyjnych Lipiec 2004 41 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Według informacji Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi, są obecnie przygotowywane materiały do opracowania „Programu małej retencji” dla województwa łódzkiego, w którym przewidywane są następujące zbiorniki wodne na terenie gminy Brójce: Tabela nr 17. Przewidywane zbiorniki wodne Powierzchnia Pojemność Nazwa zbiornika Ciek [ha] [tys. m3] Wardzyń Pałczew Giemżówek Sadowski Misiak rów melioracyjny rów melioracyjny rów melioracyjny Miazga Miazga 0,1 0,3 1,5 3,5 4 1,5 8,7 18 50,4 60 Planuje się, że przyjęcie przez województwo łódzkie tego programu nastąpi w 2005 r. (opracowanie uzależnione jest od możliwości pozyskania środków finansowych na ten cel) z uwzględnieniem przybliżonych terminów i kosztów realizacji poszczególnych zadań. Jednocześnie WZMiUW w Łodzi informuje, że ujęte w w/w programie obiekty nie powinny być traktowane jako zadania inwestycyjne przewidziane do realizacji przez województwo. Program stanowi raczej zestawienie potrzeb w zakresie retencjonowania wody na terenie województwa i jest zgodny ze strategią jego rozwoju. Realizacja poszczególnych zadań ujętych w programie może być podjęta przez inne jednostki (np. gminy, inwestorów prywatnych) przy ewentualnym wsparciu funduszy pozabudżetowych lub środków UE na podstawie składanych wniosków. Określenie czasu realizacji poszczególnych zadań, źródeł finansowania oraz instytucji, które będą je realizować, jest obecnie niemożliwe. Stanem melioracji szczegółowych zajmuje się na terenie gminy Spółka Wodna. Przestrzeganie wyznaczonych stref ochrony dolin rzecznych (m.in. Miazgi, Neru) służyć będzie przede wszystkim ochronie naturalnych zasobów wód w źródłach i ciekach powierzchniowych oraz powstrzymaniu dalszej degradacji wód płynących i docelowo poprawie klasy czystości wody. Zabrania się tutaj: lokalizacji wszelkich obiektów, instalacji bez uzgodnienia z odpowiednimi władzami wprowadzania nieoczyszczonych ścieków do wód powierzchniowych i gruntu zmiany użytkowania terenów poprzez ograniczenie powierzchni istniejącego drzewostanu, łąk, zakrzewień, niszczenia zieleni, zmiany stosunków wodnych, wykonywania melioracji lub odwodnień zaśmiecania terenu. Należy uznać za obszar chroniony fragment doliny rzeki Wolbórki na południe od Wardzynia i Pałczewa, stanowiący powierzchniowe źródło zasilania rzeki. 5.3. Ochrona powierzchni ziemi 5.3.1. Podstawy prawne Zgodnie z Prawem ochrony środowiska, ochrona powierzchni ziemi polega na zapewnieniu jak najlepszej jej jakości, poprzez: racjonalne gospodarowanie, zachowanie wartości przyrodniczych, zachowanie możliwości produkcyjnego wykorzystania, ograniczanie zmian naturalnego ukształtowania oraz doprowadzenie jakości gleby do wymaganych standardów, bądź utrzymanie tych standardów. Lipiec 2004 42 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Do najważniejszych celów polityki ekologicznej państwa w dziedzinie ochrony gleb, do roku 2010 należą m.in.: podniesienie poziomu wiedzy użytkowników gleb i gruntów w zakresie możliwości eksploatacji gleb, przy zwróceniu szczególnej uwagi na nieodwracalność degradacji zasobów glebowych; wprowadzenie w rolnictwie sposobu produkcji zgodnego z ustawą o rolnictwie ekologicznym; przygotowanie podstaw oraz doprowadzenie do powstania uregulowań prawnych ustalających zasady i procedury ograniczające nadmierną eksploatację gleb (np. poprzez zmianę kierunku ich zagospodarowania) oraz określających niezbędne środki zaradcze – np. zasady i procedury postępowania przy użytkowaniu gleb zanieczyszczonych; identyfikacja zagrożeń i rozszerzenie prac na rzecz rekultywacji terenów zdegradowanych, w tym terenów poprzemysłowych. Natomiast w zakresie gospodarki odpadami: ratyfikacja konwencji międzynarodowych dotyczących gospodarki odpadowej oraz dostosowanie do wymagań tych konwencji prawodawstwa krajowego; zwiększenie poziomu odzysku (w tym recykling) odpadów przemysłowych poprzez odpowiednią politykę podatkową i system opłat za korzystanie ze środowiska; stworzenie podstaw dla nowoczesnego gospodarowania odpadami komunalnymi, zapewniającej wzrost odzysku zmniejszającego ich masę unieszkodliwianą przez składowanie co najmniej o 30% do 2006 roku i o 75% do 2010 roku (w stosunku do 2000 r.); zbudowanie – w perspektywie 2010 r. – krajowego systemu unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych. 5.3.2. Cel ekologiczny i kierunki działań Cel: Ochrona gleb Kierunki działań: K1 - Identyfikacja zagrożeń zanieczyszczenia gleb i rekultywacja terenów zdegradowanych K2 - Ochrona gleb przed erozją i stepowieniem K3 - Podnoszenie poziomu wiedzy użytkowników gleb w zakresie kodeksu dobrych praktyk rolniczych i zasad rolnictwa ekologicznego. Dotychczas brak przepisów prawnych, które by zapewniały ochronę gleb przed ich nadmierną eksploatacją w ramach danego rodzaju użytkowania oraz które chroniłyby naturalny potencjał gleb. Dlatego największy nacisk należy położyć na zadania w zakresie ochrony gleb przed degradacją powodowaną przez intensyfikację produkcji rolniczej oraz na zadania w zakresie rekultywacji gleb zdegradowanych, w celu ich włączenia do zagospodarowania przyrodniczego (zalesianie, zakrzewianie, zadarnienie, uprawa). Ważne jest zagospodarowanie gleb zgodnie z przyrodniczymi walorami i ich bonitacją. Dlatego na obszarach chronionych powinno się propagować sposoby produkcji rolnej zgodne z zasadami rolnictwa ekologicznego. Lipiec 2004 43 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Wykorzystanie gleb już skażonych np. w sąsiedztwie dróg o dużym natężeniu ruchu może powodować poważne zagrożenie dla zdrowia ludzi. Następnym elementem wpływającym negatywnie na jakość gleb jest rosnący niedobór wody w ekosystemach i obniżanie się poziomu wód gruntowych. Dlatego tak ważne jest odbudowywanie naturalnej retencji wodnej, a także prowadzenie zadrzewień i zakrzewień. Ten ostatni element służy również zapobieganiu erozji gleb. Ważnymi czynnikami negatywnego oddziaływania na gleby są te związane z terenami zurbanizowanymi, które oddziałują poprzez: składowiska odpadów, emisję zanieczyszczeń powietrza, nieprawidłową gospodarkę wodno-ściekową. 5.4. Gospodarka odpadami Cele, kierunki działań i zadania w tym zakresie zostały opisane w Planie gospodarki odpadami dla gminy Brójce. 5.5. 5.5.1. Ochrona powietrza atmosferycznego Podstawy prawne Największe zmiany w unijnym prawie emisyjnym zapoczątkowane zostały przez dyrektywę 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i zmniejszania zanieczyszczeń (IPPC). Podstawowym narzędziem ograniczania korzystania ze środowiska w Polsce jest instytucja zezwolenia ekologicznego. Pod tym względem prawo polskie jest zbieżne ze wspomnianą dyrektywą. Ww. dyrektywa jest transponowana do prawa polskiego poprzez Ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 roku - Prawo ochrony środowiska (Dz.U. nr 62 poz.627, z późniejszymi zmianami) i ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. nr 100 poz. 1085). A w szczególności na gruncie następujących rozporządzeń: Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz.U. nr 87, poz. 796), które dostosowuje polskie przepisy dotyczące monitoringu środowiska do wymaganego przez akty prawne Unii Europejskiej. Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 roku w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz.U. nr 122, poz. 1055) oraz Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 roku w sprawie odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. nr 1/03, poz. 12) Ministra Środowiska z dnia 4.08.2003 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz.U. nr 03.163.1584) Ministra Gospodarki z dnia 20 września 2000 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi dalekosiężne do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie (Dz.U. nr 98, poz. 1067) oraz Ministra Gospodarki z dnia 20 grudnia 2002 roku, zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi dalekosiężne do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie (Dz.U. Nr 1/03, poz. 8). Odrębnym problemem jest dostosowanie polskiego ustawodawstwa do dyrektyw unijnych dotyczących odnawialnych źródeł energii. Podstawowym aktem prawnym w Polsce Lipiec 2004 44 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- związanym z odnawialnymi źródłami energii jest Ustawa Prawo Energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. z późniejszymi zmianami. W artykule 15 w/w Ustawy ustanowiono wymóg opracowywania założeń polityki energetycznej państwa zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju kraju Artykuł 16 obliguje przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się przesyłaniem i dystrybucją paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła do sporządzania dla obszarów swojego działania planów rozwoju w zakresie zaspokajania obecnego i przyszłego zapotrzebowania na paliwa gazowe, energię elektryczną lub ciepło, które powinny uwzględniać w szczególności przedsięwzięcia związane z modernizacją, rozbudową lub budową sieci oraz ewentualnych nowych źródeł, w tym źródeł odnawialnych. Zapisy artykułu 19 nakładają na gminy obowiązek przygotowania projektów założeń do planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczna i paliwa gazowe, z uwzględnieniem wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, w tym skojarzonego wytwarzania energii cieplnej i elektrycznej oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych. Duże znaczenie praktyczne dla rozwoju wykorzystania OZE w Polsce ma zapis artykułu 32, który zwalnia z wymogu uzyskania koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania energii elektrycznej w źródłach o mocy mniejszej od 5 MW oraz energii cieplnej w źródłach o mocy mniejszej od 1 MW, a przede wszystkim artykuł 9 i jego nowelizacja z dnia 26 maja 2000 r., który zobowiązał Ministra Gospodarki do nałożenia na przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się obrotem lub przesyłem i dystrybucją energii elektrycznej i cieplnej obowiązku zakupu energii pochodzącej z niekonwencjonalnych i odnawialnych źródeł energii oraz wytwarzanej w kogeneracji. Nakłada ono obowiązek zakupu energii elektrycznej i cieplnej z ww. źródeł na przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się obrotem oraz przesyłaniem i dystrybucją energii. 5.5.2. Cele ekologiczne i kierunki działań Cel 1: Cel 2: Cel 3: Cel 4: Cel 1: Zmniejszenie zużycia energii Ograniczenie niskiej emisji Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii Poprawa stanu technicznego dróg i pojazdów Zmniejszenie zużycia energii Kierunki działań: K1 - Wykonanie termomodernizacji budynków komunalnych i użyteczności publicznej Jednym ze sposobów realizacji jest przeprowadzenie termomodernizacji, zarówno w skali indywidualnego odbiorcy jak i zakładów, która pozwala na redukcję zużycia energii nawet o 60%, co automatycznie oznacza ograniczenie emisji zanieczyszczeń. Bardzo duże znaczenie w tym zakresie będzie miało prowadzenie odpowiedniej polityki informacyjnej, przede wszystkim na poziomie gmin, uświadamiającej również korzyści ekonomiczne, jakie są możliwe do osiągnięcia. Lipiec 2004 45 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Opłacalne przedsięwzięcia termomodernizacyjne to w przypadku budynków oświatowych i użyteczności publicznej: zaizolowanie dachu uszczelnienie lub wymiana stolarki okiennej zabudowa części okien do poziomu spełniającego normy oświetlenia montaż układu automatyki. W obecnej sytuacji całkowita termomodernizacja budynków połączona z wymianą okien oraz regulacja strumienia powietrza wentylacyjnego jest jak najbardziej opłacalna i możliwa do zrealizowania w oparciu o przepisy ustawy o termomodernizacji. Możliwe jest zatem uzyskanie 25% zwrotu kosztów od razu po wykonaniu inwestycji. Od strony energetycznej można założyć redukcję sezonowego zapotrzebowania ciepła z 300 MJ/m3a do 180 MJ/m3a oraz mocy zamówionej o 35-45%. Cel 2: Ograniczenie niskiej emisji Kierunki działań: K1 - Wspieranie inwestycji polegających na modernizacji systemów grzewczych K2 - Budowa sieci gazowej Niska emisja, pochodząca głównie z lokalnych kotłowni i gospodarstw indywidualnych stanowi lokalnie poważny problem, w szczególności na terenach wiejskich. Niska emisja jest zagadnieniem trudnym do szybkiego rozwiązania ze względu na brak informacji o rozkładzie przestrzennym emisji, a także bardzo duże rozproszenie jej źródeł. Dodatkowo, uciążliwości związane z niską emisją charakteryzują się sezonowością - wyraźnie wzrastają w sezonie grzewczym zaś w lecie ich znaczenie jest niewielkie. Konieczne jest rozwinięcie monitoringu, który pozwoliłby pozyskać informacje o poziomie emisji na poszczególnych obszarach i wyznaczyć regiony, w jakich w pierwszej kolejności powinna być ona ograniczana. Kierunkiem modernizacji i usprawnienia gospodarki energetycznej gminy w zakresie ogrzewania budynków może być budowa sieci gazu ziemnego w miejscowościach o zwartej zabudowie. Na terenach wiejskich, gdzie względy ekonomiczne nie pozwolą na rozwój gazyfikacji w znaczącym stopniu, wykorzystywane powinny być lokalne zasoby energii odnawialnej i olej opałowy. W tym celu powinien powstać program, którego realizacja przebiegałaby przy wsparciu ze strony władz. Na poniższym wykresie przedstawiono porównanie jednostkowych emisji zanieczyszczeń powstających w wyniku spalania paliw kopalnych (węgiel kamienny, olej opałowy, gaz ziemny) i biopaliw (słoma, drewno opałowe) w różnych źródłach ciepła. Wielkość emisji wyrażona jest w ilości poszczególnych zanieczyszczeń powstających przy wytworzeniu 1 GJ energii cieplnej. Lipiec 2004 46 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Analizując wykres widać, że zastąpienie węgla kamiennego przez olej opałowy spowoduje obniżenie jednostkowej emisji dwutlenku siarki o ok. 86% w przypadku przemysłowych, dużych źródeł ciepła i ok. 73% w przypadku kotłowni lokalnych i palenisk domowych, emisji tlenku węgla odpowiednio o ok. 98% i o ok. 99,6%, emisji pyłu o ok. 98% w dużych źródłach ciepła i o ok. 93% w źródłach lokalnych. Jeżeli w ciepłowni opalanej węglem zainstalowane są odpylacze to redukcja ta wyniesie ok. 90% . Substytucja węgla kamiennego przez gaz ziemny praktycznie wyeliminuje emisję dwutlenku siarki i pyłu. Jednostkowa emisja tlenku węgla zostanie ograniczona o ok. 98÷99% w dużych źródłach i ok. 99,6÷99,8% w źródłach lokalnych i indywidualnych. Natomiast jednostkowa emisja tlenków azotu pozostanie praktycznie na tym samym poziomie w przemysłowych źródłach energii cieplnej i wyniesie 25÷40%, a w przypadku lokalnych źródeł wzrośnie ok. dwu-, trzykrotnie. Z kolei zastąpienie w paleniskach domowych i kotłowniach lokalnych węgla kamiennego przez drewno opałowe zredukuje praktycznie do zera jednostkową emisję dwutlenku siarki, pyłu o ok. 91%, tlenku węgla o ok. 98%. Natomiast jednostkowa emisja tlenków azotu wzrośnie ok. pięciokrotnie. W przypadku energetycznego spalania słomy zamiast węgla kamiennego emisja SO2 obniży się o ok. 82%, emisja pyłu o ok. 10%, emisja CO o ok.89 %. Z kolei emisja NOx wzrośnie ok. dwukrotnie. Emisja zanieczyszczeń zależeć będzie od zastosowanych w uprawie środków ochrony roślin. Biorąc pod uwagę pochłanianie CO2 przez rośliny w procesie fotosyntezy, sumaryczna emisja tego gazu powstająca w wyniku spalania drewna i słomy będzie zerowa. Natomiast w przypadku zastąpienia węgla kamiennego przez olej opałowy i gaz ziemny jednostkowa emisja dwutlenku węgla zmniejszy się o ok. 50÷60% w bilansie paliw. Cel 3: Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii Kierunki działań: K1- Propagowanie na terenach wiejskich źródeł energii wykorzystujących źródła odnawialne Lipiec 2004 47 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Lokalnie alternatywą dla spalania paliw tradycyjnych jest wykorzystanie takich źródeł energii jak biomasa, energia wiatru, energia wód płynących i energia słoneczna. Obowiązek uwzględnienia wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii w polityce społeczno gospodarczej i politykach sektorowych wynika nie tylko z polityki Unii Europejskiej, ale również z rezolucji Sejmu RP z dnia 8 lipca 1999r. W "II Polityce Ekologicznej Państwa" za cel do roku 2010 uznano co najmniej podwojenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w stosunku do roku 2000 (co jest zgodne z celami Unii Europejskiej). Wykorzystanie alternatywnych źródeł wymaga jednak bardzo szczegółowej analizy stanu istniejącego i możliwych do osiągnięcia korzyści. Poniżej przedstawiono tabelę pokazująca jednostkową cenę energii cieplnej uzyskiwanej z poszczególnych paliw. Analiza ta jest dodatkowym argumentem przemawiającym za wprowadzeniem na szerszą skalę biopaliw. JEDNOSTKOWE KOSZTY ENERGII CIEPLNEJ 70,00 60,00 KOSZT ENERGII [ PLN / GJ ] 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00 KOSZT Biomasa Drewno Węgiel Olej lekki Gaz GZ 50 Gaz płynny 15,20 10,70 11,40 50,90 33,60 64,50 Energia z biomasy Biomasa jest źródłem energii odnawialnej , której pozyskanie jest najprostsze. Najważniejszą cechą biomasy z punktu widzenia emisji zanieczyszczeń jest zerowa emisja CO2, ponieważ ilość tej substancji jest całkowicie akumulowana w procesie fotosyntezy. Obok konieczności ochrony klimatu za wykorzystaniem biomasy przemawia nadprodukcja żywności i bezrobocie na wsi. Energię z biomasy można uzyskać w wyniku procesów spalania, gazyfikacji i fermentacji alkoholowej czy metanowej oraz wykorzystywania olejów roślinnych jako paliwa. Biopaliwa stałe, które mogą być szerzej wykorzystywane w kotłach energetycznych na analizowanym terenie to przede wszystkim słoma i drewno. Koszt kotła do spalania słomy o mocy 100 kW wraz z palikiem i automatyką wynosi 32500 zł. Koszt małych kotłów o mocy 28 kW z nadmuchem wynosi 3410 zł . Kolejną możliwością pozyskania energii z biomasy na terenach wiejskich jest biogaz uzyskiwany w wyniku fermentacji metanowej. W rolnictwie biogaz otrzymuje się przede wszystkim w wyniku fermentacji odchodów zwierzęcych, głównie gnojowicy. Nakłady inwestycyjne na budowę biogazowni zależą głównie od wielkości instalacji. W przypadku biogazowni z komorą fermentacyjną o pojemności 25 m3 wynoszą one od 60 tys. Lipiec 2004 48 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- do 90 tys. zł, a roczna produkcja biogazu wyniesie 6387 m3. Biogazownie takie przeznaczone są dla gospodarstw od 20 do 60 SD. Informacje na temat dofinansowania tego typu inwestycji znajdują się na stronie internetowej EKOFUNDUSZU: www.ekofundusz.org.pl. i w Załączniku nr 6 do niniejszego opracowania. Plantacje wierzby energetycznej W uprawie wierzby energetycznej ważne jest przygotowanie gruntów. Polega to przede wszystkim na odchwaszczeniu gleby oraz jej spulchnieniu poprzez orkę i bronowanie. W zależności od potrzeb i warunków lokalnych przed sadzeniem sadzonek należy stosować chemiczne środki zwalczania chwastów. W trakcie wzrostu wierzby można usuwać chwasty mechanicznie. Powyższe zabiegi agrotechniczne przeprowadza się tylko w pierwszym roku, a raz posadzona wierzba energetyczna daje efektywne plony przez okres około 30 lat. Do założenia 1 ha plantacji potrzebne jest 30 tys. sadzonek. Wierzba nie jest wymagającą rośliną, a jak powszechnie wiadomo najbardziej lubi tereny podmokłe. W pierwszym roku po sadzeniu wierzby najefektywniej przeprowadza się ścinkę w celu uzyskania sadzonek. Z każdego posadzonego drzewka po jednym roku uprawy uzyskuje się do 15 sadzonek, które można wykorzystać do powiększenia swojej plantacji lub je odsprzedać. W kolejnych latach przeprowadza się zbiór wierzby na cele energetyczne, a ścinkę przeprowadzamy w miesiącach grudzień-marzec po opadnięciu liści. W latach osiemdziesiątych XX w rozpoczęto próby zagospodarowania osadów ściekowych przy użyciu krzewów wierzbowych. W zależności od powierzchni plantacji sadzenie odbywa się mechanicznie lub ręcznie przez wbijanie ich w glebę nawiezioną osadami o uwodnieniu około 80% lub w wytworzony materiał glebowy utworzony z osadów ściekowych i substancji mineralnych. Dla osadów o wyższym uwodnieniu stosuje się technologię Salimat polegającą na poziomym rozłożeniu na powierzchni osadu mat z przytwierdzonymi sadzonkami z wikliny. Maty wykonane są z materiałów ulegających szybkiej biodegradacji. Są one owinięte dookoła rury tworząc rolki, które są następnie rozwijane na powierzchni osadów. Powolne zanurzanie mat odbywa się samoistnie pod własnym ciężarem. Wykorzystanie energii wiatru Energia wiatrowa zaliczana jest do kategorii odnawialnych i niewyczerpywalnych potencjalnych źródeł energii, które mogą być wykorzystywane do celów produkcyjnych i komunalnych. Jako siła napędowa niektórych urządzeń technicznych energia wiatru była i jest wykorzystywana na znaczną skalę zwłaszcza tam, gdzie warunki klimatyczne sprzyjają średnio dużym i stabilnym prędkością wiatru. Nowoczesne urządzenia techniczne do wytwarzania energii elektrycznej, umożliwiają obecnie nawiązanie do tych tradycji i wykorzystanie „alternatywnych”, ekologicznie czystych źródeł energii. Istnieje jednak problem ekonomicznej opłacalności budowy elektrowni wiatrowych małej mocy – jednym z elementów decydujących o celowości wykorzystania energii wiatru jest efektywność urządzeń, zależna m. in. od meteorologicznych warunków panujących na terenach przeznaczonych do lokalizacji elektrowni wiatrowych. Z warunków anemometrycznych wynika, że w okolicach Łodzi istnieją tereny, na których uzasadnione byłoby podjęcie prób wykorzystania wiatru. Rejon najlepszej użyteczności na terenie gminy Brójce występuje w rejonie wsi: Budy Wandalińskie i Posada. Są to tereny korzystne w stopniu równym jak tereny lotniska Łódź - Lublinek (zaliczane do najbardziej korzystnych). Ponieważ elektrownie wiatrowe z natury rzeczy sytuowane są na terenach otwartych i wzniesieniach terenowych – byłyby widoczne z daleka i wypełniały przez to funkcję dydaktyczną. Lokalizacja ewentualnych elektrowni wiatrowych w sąsiedztwie autostrady jest Lipiec 2004 49 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- tym bardziej uzasadniona, gdyż będzie to w przyszłości teren pozbawiony zabudowy (pas drogi i strefa ochronna) i w naturalny sposób posiadający korzystne warunki anemometryczne. Produkcja energii z promieniowania słonecznego Wykorzystanie energii słonecznej w przyszłości jest możliwe w zasadzie wyłącznie przez zamianę jej na ciepło. Szereg liczących się na rynku firm oferuje instalacje z kolektorami słonecznymi do podgrzewania wody i powietrza w domach jednorodzinnych i gospodarstwach rolnych. W polskich warunkach klimatycznych kolektory słoneczne mogą być z powodzeniem wykorzystywane do: przygotowywania c.w.u. w instalacjach pracujących cały rok, zarówno w domach mieszkalnych, jak i w budynkach użyteczności publicznej, w rolnictwie w hodowli roślin (szklarnie), w procesach suszarniczych (suszenie ziarna zbóż, warzyw, dosuszanie zielonek itp.). Ceny kolektorów słonecznych do ogrzewania wody dostępne na polskim rynku wahają się, w zależności od konstrukcji i producenta, od 800 do 2000 zł/m2 powierzchni kolektora. Ceny całego systemu przygotowania ciepłej wody składającego się dodatkowo ze zbiornika magazynującego, zaworów, pomp, wymienników ciepła i aparatury kontrolnej, wynosi od 2000 do 5400 zł/m2. Wykorzystanie wód geotermalnych Za rozwojem ciepłownictwa geotermalnego przemawiają następujące czynniki: znaczne zasoby ciepła geotermalnego, które nawet jeżeli są niskotemperaturowe, to mogą być wykorzystane poprzez pompy ciepła łatwa możliwość kojarzenia energii geotermalnej z energią gazu ziemnego energia geotermalna jest czysta ekologicznie i przez jej użytkowanie ogranicza się zanieczyszczenie atmosfery. Ze wstępnej analizy możliwości wykorzystania energii geotermalnej na omawianym terenie wynika, że w rejonie Łodzi znajdują się zbiorniki takich wód występujące w: piaszczystych utworach kredy dolnej – wody o temp. 20-30 C, niskiej mineralizacji i ciśnieniu subartezyjskim węglanowych utworach jury górnej – wody o temp. 30-40 C, średniej mineralizacji i ciśnieniu artezyjskim i subartezyjskim piaszczystych utworach doggeru – wody o temp. 40-60 C i ciśnieniu subartezyjskim piaszczystych utworach liasu – wody o temp. 85-95 C i ciśnieniu subartezyjskm. Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że poprawnie zaprojektowane ciepłownie geotermalne mogą być konkurencyjnymi cenowo źródłami ciepła, nawet w stosunku do kotłowni opalanych dotowanymi paliwami kopalnymi. Gminy zainteresowane wykorzystaniem energii geotermalnej otrzymują wsparcie naukowe i projektowe, często brakuje im jednak wsparcia finansowego. Cel 4: Poprawa stanu technicznego dróg Kierunki działań: K1 - Modernizacja dróg gminnych Lipiec 2004 50 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Bardzo duże znaczenie będzie miało podniesienie standardu dróg i poprawa ich stanu technicznego. W obliczu bardzo szybkiego rozwoju motoryzacji konieczne jest rozbudowywanie i modernizacja infrastruktury drogowej. 5.6. Przeciwdziałanie hałasowi 5.6.1. Podstawy prawne Zgodnie z Polityką Ekologiczną Państwa oraz Programem Ochrony Środowiska Województwa Łódzkiego, cele średniookresowe do 2010 roku w zakresie poprawy klimatu akustycznego państwa i województwa są następujące: Ograniczenie hałasu na terenach miejskich wokół głównych dróg i szlaków kolejowych do poziomu równoważnego nie przekraczającego w porze nocnej 55 dB; Sporządzenie dla wszystkich aglomeracji powyżej 100 tysięcy mieszkańców map akustycznych oraz, na ich podstawie, programów ograniczania hałasu na obszarach, na których poziom hałasu przekracza wartości dopuszczalne; Uruchomienie procesów sporządzenia map akustycznych dla miast poniżej 100 tysięcy mieszkańców oraz, na ich podstawie, sporządzania w ramach powiatowych programów ochrony środowiska programów ograniczania hałasu na obszarach, na których poziom hałasu przekracza wartości dopuszczalne; Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed hałasem, z wyznaczeniem stref ograniczonego użytkowania wokół terenów przemysłowych oraz głównych dróg i linii kolejowych wszędzie tam, gdzie jest przekraczany równoważny poziom hałasu wynoszący 55 dB w porze nocnej. Prawne podstawy ochrony klimatu akustycznego stanowią następujące akty prawne: Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62 poz. 627); Rozporządzenie dot. dopuszczalnych poziomu hałasu w środowisku z 3 maja 1998 r (Dz.U. Nr 66, poz. 436), obowiązuje do dnia 1.07.2004 r.; Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 roku w sprawie wartości progowych poziomu hałasu (Dz. U. Nr 8, poz. 81); Ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 roku; Dyrektywa COM (2000)468 final dotycząca oceny i zarządzania hałasem środowiskowym. 5.6.2. Cel ekologiczny i kierunki działań Cel: Poprawa klimatu akustycznego Kierunki działań: K1 - Ograniczenie hałasu wokół głównych dróg i obiektów przemysłowych Coraz większy procent ludności, na coraz większym obszarze jest dotknięty hałasem. Do zanieczyszczenia środowiska przyczynia się hałas kolejowy, lotniczy, przemysłowy i drogowy przy czym ten ostatni wydaje się stanowić największe zagrożenie w nadchodzących Lipiec 2004 51 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- latach. Coraz częściej problem ten dotyczy nie tylko mieszkańców terenów znajdujących się w pobliżu większych tras komunikacyjnych ale także dróg dojazdowych i okolic. W "II polityce Ekologicznej Państwa" za cel do roku 2010 uznano m.in. ograniczenie hałasu na obszarach miejskich wokół lotnisk, terenów przemysłowych, oraz głównych dróg i szlaków kolejowych do poziomu nie przekraczającego w porze nocnej 55 dB (poziom równoważny) i 65 dB (chwilowe przekroczenia). Projektowana na terenie gminy autostrada A-1 może być znacznie uciążliwszym elementem zagospodarowania, o znacznie szerszym ujemnym oddziaływaniu niż zakładał to projekt. Wynika to z bardzo burzliwego rozwoju motoryzacji. Niezależnie od przyjętej w projekcie strefy uciążliwości, już teraz należy świadomie przystosowywać obszar do koniecznych zmian, jakie w tej strefie muszą nastąpić. Między innymi niewykluczona będzie, na pewnych odcinkach, realizacja ekranu akustycznego (Giemzów, Wola Rakowa, Bukowiec, Kurowice). Podobnemu negatywnemu oddziaływaniu będą podlegały tereny wsi Pałczew w rejonie projektowanej trasy ruchu szybkiego S-74. Zapewnienie właściwego kształtowania klimatu akustycznego w otoczeniu obiektów przemysłowych i warsztatów rzemieślniczych jest obowiązkiem ich właściciela. Na mocy art. 141 i 144 działalność zakładów nie może powodować przekraczania standardów emisyjnych, jeśli zostały ustalone, ani też powodować przekraczania standardów jakości środowiska poza terenem, do którego zarządzający ma tytuł prawny, a w przypadku utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania, poza tym obszarem. Jeżeli w otoczeniu zakładu hałas w środowisku przekracza obowiązujące wartości dopuszczalne, wymagane jest uzyskanie pozwolenia na emitowanie hałasu. 5.7. Ochrona środowiska przed polami elektromagnetycznymi 5.7.1 Podstawy prawne Polityka Ekologiczna Państwa i Program Ochrony Środowiska Województwa wyznaczają następujące cele do roku 2010 związane z ograniczaniem wpływu pół elektromagnetycznych na środowisko: Opracowanie i wydanie przepisów wykonawczych i wytycznych, zapewniających wdrożenie ustawy Prawo ochrony środowiska w części dotyczącej ochrony przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych oraz odpowiednich przepisów prawa budowlanego i przepisów dotyczących planowania przestrzennego; Stworzenie odpowiednich struktur organizacyjnych zajmujących się monitorowaniem i badaniem pól elektromagnetycznych, przeszkolenie personelu i zapewnienie im środków technicznych. Podstawowe akty prawne dotyczące oddziaływania pól elektromagnetycznych na środowiska to: Prawo ochrony środowiska, Rozporządzenie MOŚZNiL z dnia 11 sierpnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ochrony przed promieniowaniem szkodliwym dla ludzi i środowiska, dopuszczalnych poziomów promieniowania, jakie mogą występować w środowisku oraz wymagań obowiązujących przy wykonywaniu pomiarów kontrolnych promieniowania (Dz. U. Nr 107 poz. 676). Lipiec 2004 52 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Określone w wyżej wymienionym rozporządzeniu dopuszczalne poziomy promieniowania są zgodne z przepisami Unii Europejskiej oraz z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia. 5.7.2. Cel ekologiczny i kierunki działań Cel: Ograniczenie szkodliwego oddziaływania na środowisko i zdrowie ludzi pól elektromagnetycznych Kierunki działań: K1 - Uwzględnianie w miejscowych planach zagosp. przestrzennego obiektów emitujących pola elektromagnetyczne i określenie poziomów zagrożeń wynikających z przebiegu linii wysokiego napięcia i innych źródeł promieniowania niejonizujacego W celu identyfikacji problemu oddziaływania pół elektromagnetycznych na obszarze gminy niezbędne jest prowadzenie inwentaryzacji obiektów emitujących takie pola. Rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku jest prowadzony przez wojewodę i corocznie aktualizowany. Ponadto konieczne jest umieszczanie informacji o lokalizacji i oddziaływaniu na środowisko takich obiektów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i wyznaczanie obszarów ograniczonego użytkowania w przypadkach, gdzie jest przewidywane lub rejestrowane przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych W Studium przyjęto całkowite strefy bezpieczeństwa od linii elektromagnetycznych wysokiego napięcia: dla linii 110 kV – strefa szerokości 40 m. dla linii 220 kV – strefa szerokości 60 m. dla linii 400 kV – strefa szerokości 90 m. W strefach tych zaleca się odstąpienie od realizacji nowych obiektów przeznaczonych na stały pobyt ludzi. Lokalizacja nowej zabudowy w tak określonych granicach wymaga każdorazowo opinii Zakładu Energetycznego. W przypadku radiolinii szerokość strefy ochronnej wynosi 500 m. Zakazuje się w niej wznoszenia obiektów wyższych niż 8 m. Na terenie gminy ewentualne inwestycje energetyczne przewidziane są po roku 2010 i będą związane z uruchomieniem projektowanej stacji GPZ „Rzgów” – 400/110/SN. Stacja będzie włączona do istniejącej linii 400 kV na terenie gminy Brójce oraz powiązana liniami 110 kV z GZP „Janów”. Trasy linii sugeruje się: linia 400 kV – w rejonie granicy gmin Brójce-Tuszyn linia 110 kV – wzdłuż projektowanej autostrady A1. 5.8. Ochrona przyrody, krajobrazu i walorów kulturowych gminy 5.8.1. Podstawy prawne Ochrona przyrody na terenie kraju odbywa się zgodnie z następującymi regulacjami prawnymi: Lipiec 2004 53 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Ustawą o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz.U. 04.92.880 z dnia 30.04.2004 r.) Ustawą o lasach z dnia 28 września 1991 r. (Dz. U. Nr 101 poz. 444, z późniejszymi zmianami), Ustawą prawo łowieckie z dnia 13 października 1995 r. (Dz. U. Nr 147 poz. 713, z późniejszymi zmianami), Ustawą prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. 62 poz. 627). Na sytuację ochrony przyrody w Polsce oddziałują również uregulowania prawne Unii Europejskiej. Są to dwie dyrektywy unijne – ptasia i siedliskowa (habitatowa). Dyrektywy te określają gatunki i siedliska godne ochrony ma obszarze krajów Unii Europejskiej, a także sposoby ich ochrony w postaci ogólnoeuropejskiej sieci obszarów chronionych pod nazwą NATURA 2000. Ponadto obowiązującym dokumentem odnośnie lasów jest Krajowy Program Zwiększania Lesistości (aktualizacja z 2003 roku). Obszary chronionego krajobrazu są tworzone w drodze rozporządzenia wojewody lub uchwały rady gminy. Rozporządzenie wojewody lub uchwała rady gminy może określać zakazy i ograniczenia przewidziane w art. 26a ust. 1 ustawy o ochronie przyrody. Ustanowienie Obszarów Chronionego Krajobrazu powinno znaleźć odzwierciedlenie w planie zagospodarowania przestrzennego. 5.8.2. Cel ekologiczny i kierunki działań Opierając się na wyżej omówionych dokumentach, a także uwarunkowaniach i przesłankach wynikających ze Studium rozwoju gminy, sformułowano następujące cele średniookresowe: Cel Prowadzenie polityki proekologicznej na terenie gminy Kierunki działań: K1- Ochrona walorów przyrodniczych gminy K2 - Prowadzenie zalesień K3 - Edukacja przyrodnicza K4 - Ochrona obiektów będących pod ochroną Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Walory krajobrazowe obszaru gminy, rozumiane jako walory naturalnego krajobrazu geomorfologicznego i roślinnego zostały na znacznym obszarze od dawna utracone, ze względu na lokalizację terenu w strefie przyległej do dużego ośrodka miejskiego. Geomorfologiczny krajobraz gminy nie został naruszony podobnie jak ukształtowany w ostatnich stuleciach krajobraz roślinny. Można stwierdzić, że dotychczasowy sposób użytkowania i zagospodarowania obszaru gminy jest w pełni zgodny z cechami i uwarunkowaniami przyrodniczymi. W wyniku antropopresji nie została w sposób nieodwracalny naruszona powierzchnia ziemi na większych obszarach, czy też jakiekolwiek elementy środowiska przyrodniczego objęte ochroną lub wymagające ochrony. Ochrona walorów przyrodniczych powinna objąć: Lipiec 2004 54 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- ochronę i rewaloryzację parku wiejskiego w Giemzowie, zgodnie z planem ochrony parku, uzgodnionym z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków, ochronę dolin rzecznych - otwartych ciągów o charakterze przyrodniczym, z zielenią wysoką bez zabudowy - w granicach wyznaczonych stref ochrony krajobrazu doliny, ochronę terenów leśnych, zieleni śródpolnej i dolinnej z zakazem wycinania i przeznaczenia terenów na inne cele, ochronę 16 pomników przyrody - pojedynczych i udokumentowanych drzew, objętych ochroną prawną, ochronę zespołu dolinowo-łąkowego rzeki Miazgi i fragmentu wsi Pałczew poprzez włączenie tego obszaru w system krajobrazu chronionego województwa łódzkiego (Koluszkowsko-Lubochniański Obszar Chronionego Krajobrazu), ochronę dwóch zespołów proponowanych użytków ekologicznych: - zespołu łąkowo - hydrograficznego „Wardzyn”, bogatego florystycznie, z licznymi źródłami, poprzez włączenie tego obszaru w system krajobrazu chronionego województwa łódzkiego, - zespołu dolinowo - łąkowego „Wola Rakowa” o bogatych stosunkach wodnych, z liczną zielenią wysoką, z oczkami wodnymi, jako potencjalnego obszaru o walorach florystyczno - faunistycznych (po uprzednim zbadaniu naukowym i potwierdzeniu walorów ekologicznych obszaru ), ochronę najcenniejszych areałów gleb klasy III i IV z przeznaczeniem wyłącznie na cele gospodarki rolnej, ochronę gleb pochodzenia organicznego ochronę udokumentowanych i perspektywicznych złóż surowcowych (kruszywo naturalne w Bukowcu i Kurowicach). Prowadzenie polityki proekologicznej polegać będzie na koncentracji zalesień o funkcji wodochronnej w rejonach zachodnich i południowo zachodnich gminy, mniej przydatnych dla rolnictwa - Wola Rakowa, Wardzyn, Pałczew dla wzmożenia retencji - główny dział wodny Wisła-Odra - oraz poprawienia bardzo małego wskaźnika lesistości gminy, wzbogaceniu w zieleń wysoką o układzie szpalerowym, kwaterowym i kępowym obszarów o najwyższej przydatności rolniczej dla ochrony gruntów i wzmożenia procesów fizyko - chemicznych podnoszących produktywność gleb, szczególnej ochronie doliny rzeki Miazgi: otwartości formy dolinnej, zieleni wysokiej, stosunków wodnych, czystości wód stanowiącej jedyny w gminie korytarz ekologiczny między obszarami chronionego krajobrazu (Wiśniowa Góra - Bukowiec), a podobnymi w (dolina Wolbórki), w tym przede wszystkim podniesienie wskaźnika zieleni wysokiej na terenie północnego fragmentu doliny (Bukowiec), uznać z obszar chroniony tereny dolinne na południu od Wardzynia i Pałczewa, zatwierdzić prawnie Zarządzeniem Wojewody jako obszary krajobrazu chronionego w woj. łódzkim wyprzedzając realizacje autostrady A-1 przygotować pakiet zadań dla realizacji izolacyjnych pasów zieleni wysokiej (rejon Przypusty i Giemzowa) W związku z prowadzonymi pracami nad uszczegółowieniem przyjętego przez Radę Ministrów rządowego programu lesistości kraju, do MŚ zostało przekazane zobowiązanie Wójta Gminy Brójce, w którym wskazuje się obszary o łącznej powierzchni 18 ha przewidziane pod zalesienie: 5 ha na terenie wsi Bukowiec stanowiące własność prywatną (teren objęty ustaleniami planu miejscowego) + 2 ha gruntów komunalnych, 11 ha we wsi Pałczew, stanowiących grunty komunalne lub inne niepaństwowe. Lipiec 2004 55 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Jest to program bardzo skromny. Po rezygnacji z lokalizacji wysypiska odpadów stałych w Pałczewie proponuje się również – po rekultywacji wyrobisk, włączenie do programu dolesień jeszcze ok. 12,5 ha terenów powyrobiskowych. W Studium zostały określone strefy dolesień, w obrębie których, przede wszystkim, powinna być prowadzona polityka dolesiania. Są to tereny: - w rejonie zachodnim i południowo-zachodnim gminy, na glebach o najniższej klasie bonitacyjnej, we wsiach Wola Rakowa, Pałczew i Wardzyn, - północna część rozległego obszaru wzdłuż doliny rzeki Miazgi, we wsi Bukowiec, Kurowice i Karpin. - rejon wokół głównego działu wodnego Wisła – Odra Prawie wszystkie tereny objęte strefami są własnością prywatną, a co za tym idzie pozyskanie tych terenów dla programu prowadzenia dolesień będzie się wiązało z wykonaniem, w porozumieniu z właścicielami gruntów, opracowania typującego konkretne działki o niskich klasach bonitacyjnych gleb i uzyskanie zgody właścicieli tych działek na takie ich zagospodarowanie. Dalsza procedura zalesienia będzie się odbywała zgodnie z obowiązującymi w tym zakresie przepisami szczególnymi. Należy się również liczyć z inicjatywą samych rolników w zakresie zalesiania swych gruntów. Najkorzystniejsze z punktu widzenia mieszkańców wsi mających swe zagrody i domy mieszkalne w pobliżu autostrady A-1 byłoby dolesienie obszarów wzdłuż autostrady. Nasadzenia te powinny być realizowane już teraz, aby w momencie uruchomienia autostrady drzewa na tyle podrosły, żeby stanowić strefę izolacyjną. Podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa gminy powinno być realizowane w różnych grupach społecznych, takich jak: dzieci i młodzież, nauczyciele, rolnicy, przedsiębiorcy, Zakres i sposób oddziaływania powinien być różny i zależny od grupy społecznej. Mogą to być różnego rodzaju szkolenia, ulotki, plakaty, publikacje, informacje przekazywane za pomocą mediów (radia, telewizji, prasy lokalnej), festyny, konkursy, happeningi itp. Zadania te powinny być realizowane przez instytucje rządowe, samorządowe, pozarządowe. Na przykład szkolenia rolników powinny być realizowane i koordynowane przez Ośrodki Doradztwa Rolniczego przy współudziale samorządów lokalnych i rolniczych grup producenckich. Przykładowa tematyka takich szkoleń może obejmować: zasady „Zwykłej Dobrej Praktyki Rolniczej” (ZDPR) programy rolnośrodowiskowe (zawarte są w Planie rozwoju obszarów wiejskich dla Polski na lata 2004-2006): „rolnictwo zrównoważone” – polega na ograniczeniu nawożenia, zbilansowaniu gospodarki nawozami i przestrzeganiu odpowiedniego następstwa roślin; „rolnictwo ekologiczne” – polega na stosowaniu metod rolnictwa ekologicznego w rozumieniu ustawy o rolnictwie ekologicznym; „ochrona gleb i wód” – polega na stosowaniu międzyplonów w celu zwiększenia udziału gleb z okrywą roślinną w okresie jesienno-zimowym; „ochrona rodzimych ras zwierząt gospodarskich” – polega na utrzymywaniu hodowli ras bydła, koni i owiec zagrożonych wyginięciem. Lipiec 2004 56 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Ochrona pojedyńczych obiektów architektury gminy polegać musi na przeprowadzaniu remontów i konserwacji domów mieszkalnych ujętych w ewidencji zabytków, pod nadzorem służb konserwatorskich. Poza tym w strefach ochrony konserwatorskiej znalazły się także małe zespoły i układy urbanistyczne: dwór w Giemzowie uliczka przy kościele w Kurowicach wieś Bukowiec – założenia historyczne wieś Kurowice, ul. Rządowa– zespół centralny wsi. Zaleca się również opracowanie dla budownictwa mieszkaniowego na terenie gminy kanonów architektury regionalnej, które powinny posłużyć kształtowaniu atrakcyjnego środowiska regionalnego. Wymagać to będzie określenia pożądanych typów uformowań architektonicznych, które obowiązywałyby w gminie i były wzorem dla sąsiednich obszarów o zbliżonej tradycji kulturowej. Opracowania takiego powinien podjąć się, na zlecenie gminy, zespół złożony z historyków sztuki, konserwatorów i architektów. Lipiec 2004 57 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 6. PROGRAM ZADAŃ INWESTYCYJNYCH na lata 2004-2007 Program działań inwestycyjnych obejmuje: zadania własne gminy (zadania finansowane bezpośrednio z budżetu gminy). zadania koordynowane (zadania finansowane ze środków przedsiębiorstw i ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wyższego). Harmonogram realizacji poszczególnych zadań, wynikających z niniejszego programu, należy dostosować do możliwości pozyskiwania środków finansowych. Kolejność realizacji dopuszcza się wg przyjętych przez Radę Gminy priorytetów. Tabela nr 18.. Zadania inwestycyjne Kierunki działań Opis przedsięwzięcia Szac. koszt Źródła [tys. zł.] finansowa lata nia realizacji OCHRONA ZASOBÓW WODNYCH Cel 1: Ochrona zasobów wodnych i racjonalizacja zużycia wód podziemnych K1 - Ochrona ujęć Z1.1 – Przestrzeganie stref ochrony ujęć wód wód podziemnych podziemnych i wyznaczenie stref ochrony pośredniej K2 - Poprawa Z2.1 - Odbudowa studni i przyłącza w Woli Rakowej zaopatrzenia w wodę oraz likwidacja starego ujęcia wody w Bukowcu i Woli do picia i jej jakości Rakowej Z2.2 – Budowa linii głównej wodociągu w Bukowcu bd budżet gminy 85, 2004 r. budżet gminy 78, 2004 r. budżet gminy Z2.3 – Sukcesywna wymiana sieci azbestocement. w: bd budżet - Woli Rakowej, 8,3 km gminy - Pałczewie, 3 km - Wardzyniu, 4,4 km - Stefanowie, 2 km - Brójcach, 3 km Cel 2: Ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł punktowych (obszarów zurbanizowanych) K1 Z1.1 – Opracowanie koncepcji kanalizacji sanitarnej i 15 budżet Uporządkowanie oczyszczalni ścieków dla gminy Brójce gminy gospodarki ściekowej na terenach Z1.2 - Budowa kanalizacji sanitarnej w Bukowcu, od 570 do budżet zabudowy zwartej wariantowo z budową własnej oczyszczalni ścieków, na 4513 w gminy, etapie koncepcji Z1.3 - Budowa oczyszczalni ścieków w Kurowicach i kanalizacji sanitarnej dla Kurowic, Karpina, Kotlin, Brójec Lipiec 2004 zależności środki UE od wariantu bd budżet gminy, środki UE 58 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Z1.4 – Budowa oczyszczalni ścieków w Woli Rakowej i kanalizacji sanitarnej dla Woli Rakowej K2 - Rozwiązywanie Z2.1 - Budowa przydomowych oczyszczalni ścieków problemu gospodarki ściekowej na obszarach zabudowy Z2.2 - Kontrola szczelności szamb rozproszonej Z2.3 - Inwentaryzacja przydomowych oczyszczalni ścieków budżet gminy, środki UE wg potrzeb budżet gminy, środki UE bd budżet gminy bd budżet gminy bd Cel 3: Zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł przestrzennych K1 - Ograniczanie spływu zanieczyszczeń azotowych ze źródeł rolniczych Z1.1 – Inwentaryzacja źródeł powstawania odchodów zwierzęcych – fermy, hodowle bd budżet gminy Z1.2 – Program budowy płyt obornikowych, zbiorników na gnojówkę i gnojowicę bd pomocowe unijne Z1.1 – Utrzymanie urządzeń melioracji szczegółowej bd Spółka Wodna w Brójcach Z2.1 – Budowa nowych i odtwarzanie starych obiektów małej retencji np. stawów wiejskich, starorzeczy bd WZMiUW środki Cel 4: Poprawa bilansu hydrologicznego K1 - Utrzymanie i odbud. urządzeń melioracyjnych K2 – Rozwój małej retencji K3 – Ochrona zlewni Z3.1 – Ochrona źródłowych odcinków rzeki Miazgi, rzek źródlisk dopływów Wolbórki i Neru bd Łódź środki pomocowe unijne OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI Cel 1: Ochrona gleb K1 - Działania zmierzające do ident. zagrożeń degradacji gleb i rekultywacji ter. zdegradowanych K2 - Ochrona gleb przed erozją i stepowieniem Z1.1 - Rekultywacja zanieczyszczonych i zdegradowanych gleb po składowisku odpadów przemysłowych w Pałczewie Ministerstw bd o w ramach Środowiska, rządowego programu środki UE Z2.1 - Zadrzewianie i zakrzewianie obszarów pól narażonych na nadmierną erozję i stepowienie bd Z2.2 - Odbudowa naturalnych stosunków wodnych (starorzecza, tereny podmokłe) bd budżet gminy, rolnicy budżet gminy, WZMiUW K3 - Podnoszenie poziomu wiedzy użytkowników gleb Lipiec 2004 Z3.1 - Organizowanie szkoleń z zakresu kodeksu dobrych praktyk rolniczych i rolnictwa ekologicznego bd budżet gminy, WODR Łódź, 59 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- OCHRONA POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO Cel 1: Zmniejszenie zużycia energii K1 - Wykonanie termomodernizacji budynków użyteczności publicznej Z1.1 – Termomodernizacja budynków szkolnych na terenie gminy bd budżet gminy, WFOŚiGW Cel 2: Ograniczenie niskiej emisji K1 - Wspieranie inwestycji polegających na modernizacji systemów ogrzewania Z 1.1 - Opracowanie planu zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło oraz paliwa gazowe 20 budżet gminy Z1.2 – Modernizacja kotłowni w szkole podstawowej w Woli Rakowej i Wardzyniu 400 budżet gminy, WFOŚiGW Z1.3 – Wspieranie indywidualnych inwestycji polegających na zmianie ogrzewania węglowego na olejowe do ustalenia budżet Gminy WFOŚiGW Cel 3: Wykorzystanie alternatywnych źródeł energii K1 – Propagowanie na ter. wiejskich źródeł energii wyk. biomasę, energię słoneczną i wiatru Z1.1 – Opracowanie pilotażowej dokumentacji zastosowania np. biomasy do ogrzewania jednego z obiektów użyteczności publicznej do ustalenia budżet gminy, środki UE 50 budżet gminy budżet gminy PRZECIWDZIAŁANIE HAŁASOWI Cel: Poprawa klimatu akustycznego K1 - Ograniczanie uciążliwości hałasu komunikacyjnego i przemysłowego Z1.1 – Opracowanie dokumentacji technicznych na modernizację dróg gminnych w gminie Z1.2 - Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego informacji o możliwości wystąpienia uciążliwości hałasowej bd OCHRONA ŚRODOWISKA PRZED POLAMI ELEKTROMAGNETYCZNYMI Cel: Ograniczenie negatywnego wpływu pól elektromagnetycznych K1 – Działania zabezpieczające środowisko przed oddziaływaniem fal elektromagnet. Lipiec 2004 Z1.1 - Umieszczanie w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego informacji o lokalizacji obiektów emitujących pola elektromagnetyczne i o strefach ograniczonego użytkowania bd budżet gminy 60 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- OCHRONA PRZYRODY, KRAJOBRAZU I WALORÓW KULTUROWYCH Cel: Prowadzenie polityki proekologicznej na terenie gminy K1 - Ochrona walorów przyrodniczych K2 – Prowadzenie zalesień Lipiec 2004 Z1.1 – Wejście w skład „KoluszkowskoLubochniańskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu” o pow. 22430 ha, obejmującego swym zasięgiem gminy Tuszyn, Czrnocin, Będków, Rokiciny, Koluszki i gminy na wschód od Brójec. Z1.2 - Współpraca z Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków w zakresie ochrony parków podworskich i wiejskich, zabytków architektury oraz ochrona stanowisk archeologicznych Z1.3 - Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego gminy obszarów cennych pod względem przyrodniczym Z2.1 - Prowadzenie studiów i analiz z zakresu zagospodarowania i planowania przestrzennego w tym obszarów do zalesiania (grunty kl.VI, Viz, nieużytki, grunty zdewastowane i zdegradowane) Z2.2 – Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego terenów przeznaczonych do zalesiania Z2.3 – Zalesianie gruntów łącznie o powierzchni około 18 ha (5ha we wsi Bukowiec – własność prywatna, 2 ha we wsi Bukowiec i 11 ha w Pałczewie – grunty komunalne lub inne niepaństwowe, 12,5 ha powyrobiskowych, zrekultywowanych terenów w Pałczewie) bd budżet wojew., śr. pomocowe UE bd bd budżet gminy, fund. ochr środowisk budżet gminy, bd budżet gminy, bd budżet gminy bd budżet gminy WFOŚiGW 61 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 7. 7.1. MONITORING I OCENA REALIZACJI PROGRAMU Monitoring Monitoring dostarcza informacji, w oparciu o które można ocenić, czy stan środowiska ulega polepszeniu czy pogorszeniu, a także jest podstawą oceny efektywności wdrażania polityki środowiskowej. Rozróżniamy dwa rodzaje monitoringu: jakości środowiska, polityki środowiskowej. Obydwa rodzaje są ze sobą ściśle powiązane. Monitoring jakości środowiska jest wykorzystywany w definiowaniu polityki ochrony środowiska. Prowadzony jest przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Łodzi. Obejmuje wszystkie sektory środowiska: powietrze, wody powierzchniowe i podziemne, powierzchnię ziemi. Ponadto monitoringiem objęte jest wytwarzanie odpadów, stan wody pitnej, poziom hałasu, oczyszczalnie ścieków. W okresie wdrażania niniejszego programu, monitoring także będzie wykorzystywany w celu uaktualnienia i zwiększenia efektywności polityki środowiskowej poprzez zbieranie, analizowanie i udostępnianie danych dotyczących jakości środowiska i zachodzących w nim zmian. Informacja o stanie środowiska jest niezbędna do ustanawiania priorytetów ochrony środowiska, egzekwowania i przestrzegania przepisów ochrony środowiska. Powinna służyć zarówno podejmującym decyzje, jak i społeczeństwu, sektorowi prywatnemu, pozarządowym organizacjom ekologicznym i wszystkim zainteresowanym grupom. Wdrażanie Programu ochrony środowiska będzie także podlegało monitoringowi, tzn. regularnej ocenie i określeniu: stopnia wykonania działań, stopnia realizacji przyjętych celów, ocenę rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami a ich wykonaniem, ustaleniu przyczyn tych rozbieżności. Koordynator Programu będzie oceniał co dwa lata stopień jego wdrożenia. W latach 20042005 na bieżąco, będzie monitorowany postęp w zakresie wdrażania zdefiniowanych działań, a pod koniec 2005 roku nastąpi ocena rozbieżności między celami zdefiniowanymi w Programie i analiza przyczyn tych rozbieżności. Wyniki oceny będą stanowiły wkład dla następnego Programu, w którym zostaną zdefiniowane działania na lata 2006-2010, z uszczegółowieniem działań na lata, tj. 2006 i 2007. Ten cykl będzie się powtarzał co dwa lata, co zapewni uaktualnienie strategii krótkoterminowej co cztery lata i polityki długoterminowej co sześć lat. 7.2. Mierniki oceny realizacji Programu Do szczególnie ważnych wskaźników stopnia realizacji "II Polityki ekologicznej państwa" należy zaliczyć: ocenę dotrzymania norm jakości poszczególnych komponentów środowiska, określonych wymogami prawnymi, Lipiec 2004 62 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- stopień zmniejszenia różnicy (w %) między faktycznym zanieczyszczeniem środowiska (np. depozycją lub koncentracją poszczególnych zanieczyszczeń), a naukowo uzasadnionym zanieczyszczeniem dopuszczalnym (ładunkiem krytycznym), stopień zmniejszenia zużycia energii, surowców i materiałów na jednostkę produkcji oraz stopień zmniejszenia całkowitych przepływów materiałowych w gospodarce, stopień zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów i emitowanych zanieczyszczeń w przeliczeniu na jednostkę dochodu narodowego lub wielkość produkcji, stosunek uzyskiwanych efektów ekologicznych do ponoszonych nakładów (dla oceny programów i projektów inwestycyjnych w ochronie środowiska), poprawa techniczno-ekologicznych charakterystyk materiałów, urządzeń, produktów (np. zawartości ołowiu w benzynie, poziomu hałasu w czasie pracy samochodu itp.). Poza wymienionymi głównymi wskaźnikami przy ocenie skuteczności realizacji programu mogą być stosowane wskaźniki szczegółowe stanu środowiska: zmniejszenia ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych, poprawy jakości wód płynących, stojących i wód podziemnych, poprawy jakości wody do picia oraz spełnienia przez wszystkie rodzaje wód wymagań jakościowych obowiązujących w Unii Europejskiej; poprawy jakości powietrza - zmniejszenia emisji zanieczyszczeń do powietrza; zmniejszenia uciążliwości hałasu wzdłuż tras komunikacyjnych; zmniejszenia ilości wytwarzanych i składowanych odpadów; ograniczenia degradacji gleb, likwidacji starych składowisk odpadów, zwiększenia skali przywracania obszarów bezpośrednio lub pośrednio zdegradowanych przez działalność gospodarczą do stanu równowagi ekologicznej, ograniczenia pogarszania się jakości środowiska w jednostkach osadniczych; wzrostu lesistości gminy; kształtowania estetycznego krajobrazu zharmonizowanego z otaczającą przyrodą; Wskaźnikami pośrednimi stopnia realizacji programu będą wskaźniki społecznoekonomiczne: poprawy stanu zdrowia obywateli, mierzonego przy pomocy takich mierników jak długość życia, spadek umieralności niemowląt, spadek zachorowalności, corocznego przyrostu netto miejsc pracy w wyniku realizacji przedsięwzięć ochrony środowiska; spójności i efektywności działań w zakresie monitoringu i kontroli; zakresu i efektów działań edukacyjnych oraz stopnia udziału społeczeństwa w procesach decyzyjnych. Lipiec 2004 63 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 8. MATERIAŁY WYKORZYSTANE W OPRACOWANIU Program ochrony środowiska dla województwa łódzkiego, Politechnika Łódzka, lipiec 2003 r. Raport o stanie środowiska w województwie łódzkim w 2002 r., WIOŚ 2003 Program ochrony środowiska dla powiatu łódzkiego wschodniego, GIG, Katowice 2003 Plan gospodarki odpadami dla powiatu łódzkiego wschodniego, GIG, Katowice 2003 Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Brójce, Koncepcja kanalizacji sanitarnej dla wsi Bukowiec, ESO, Łódź 2001 Kodeks dobrej praktyki rolniczej, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, Ministerstwo Środowiska - Warszawa, 2002 Poradnik gospodarowania odpadami Rocznik Statystyczny, GUS, Warszawa Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, 2002 Zalesianie terenów porolnych - praca zbiorowa pod redakcją A. Gorzelaka, Warszawa 1999 r. Materiały Wojewódzkiego Zarządu Melioracji i Urządzeń Wodnych w Łodzi Ankieta wypełniona w Urzędzie Gminy Brójce Wizja lokalna Lipiec 2004 64 EKO-EFEKT Sp. z o.o. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA ul. Modzelewskiego 58A/89 DLA 02-679 WARSZAWA GMINY BRÓJCE ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- 9. ZAŁĄCZNIKI Załącznik nr 1 Pozwolenia wodnoprawne dla ujęć wody, wyniki badań wody Załącznik nr 2 3 decyzje na świadczenie usług w zakresie opróżniania zbiorników bezodpływowych i transportu nieczystości ciekłych Załącznik nr 3 Inwentaryzacja złóż kopalin, POLGEOL S.A., Łódź 2002 Załącznik nr 4 Spis obiektów w ewidencji Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków Załącznik nr 5 Ankieta do Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków Komunalnych Załącznik nr 6 Możliwości dofinansowania inwestycji z zakresu ochrony powietrza Załącznik nr 7 Działania edukacyjno-informacyjne Załącznik nr 8 Fundusze strukturalne + WFOSiGW Fundusz spójności NFOŚiGW EKOFUNDUSZ Lipiec 2004 65
