Rolnictwo UEEU – podejmując wyzwanie zmian klimatycznych

Komisja Europejska Dyrekcja
Generalna Rolnictwa i Rozwoju
Obszarów Wiejskich
Komisja Europejska
Rolnictwo i rozwój obszarów wiejskich
Dodatkowe Informacje
Rue de la Loi 200, B-1049 Bruksela, Belgia
Telefon
Centrala(+32 2) 2 99 11 11
Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa i Rozwoju Wsi
http://ec.europa.eu/agriculture/index_pl.htm
Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Środowiska
http://ec.europa.eu/environment/climat/eccp.htm
http://ec.europa.eu/environment/climat/adaptation/index_en.htm
Europejska Agencja Środowiska (EEA)
http://www.eea.europa.eu/themes/climate
IPCC
http://www.ipcc.ch
Europe Direct to serwis, który pomoże Państwu
znaleźć odpowiedź na pytania dotyczące Unii Europejskiej
Oto numer bezpłatny (*): 00 800 6 7 8 9 10 11
(*) n
iektórzy operatorzy telefonii komórkowej nie udostępniają połączeń z numerami 00 800
lub pobierają za nie opłaty
© Wspólnoty Europejskie, 2008
Printed in the EU
Tekst niniejszej publikacji służy wyłącznie celom informacyjnym
i nie jest w żaden sposób wiążący prawnie.
Cover photo © fotolia.com
KF-30-08-150-PL-C
DRUK NA PAPIERZE BIAŁYM BEZCHLOROWYM
Rolnictwo UEEU – podejmując
wyzwanie zmian klimatycznych
Co mówią eksperci
Zmiana klimatu jest obecnie uznawana za jedno z najpoważniejszych wyzwań,
którejakie stoi przed środowiskiem, społeczeństwem i gospodarką świata.
Dowody naukowe dobitnie wykazują, że wysoka koncentracja gazów cieplarnianych w atmosferze, wynikająca z działalności człowieka, wzmacnia
efekt cieplarniany i w efekcie prowadzi do podniesienia temperatury Ziemi.
Koncentracja gazów cieplarnianych, głównie dwutlenku węgla (CO2), wzrosła
o 70 % od 1970 r.
Wykres 1: Efekt cieplarniany
© fotolia.com
Powierzchnia ziemi i atmosfera
odbija część promieniowania
słonecznego.
Część promieniowania podczerwonego przenika przez
atmosferę, a część jest pochłaniana i ponownie emitowana
we wszystkich kierunkach przez
molekuły gazu cieplarnianego.
W efekcie powierzchnia Ziemi i
niższe warstwy atmosfery ulegają
podgrzaniu.
Promieniowanie słoneczne przenika przez czystą
atmosferę.
Ziemia
Promieniowanie podczerwone
jest emitowane z powierzchni
Ziemi.
Większość promieniowania jest przechwytywana przez powierzchnię Ziemi,
która w efekcie ulega ociepleniu.
© fotolia.com
Atmosfera
© fotolia.com
Źródło: http://www.combatclimatechange.ie/index.asp
W ostatnim stuleciu temperatura Europy wzrosła o prawie 1 °C, szybciej niż
światowa średnia. Proces ocieplenia przyspieszył w ciągu ostatnich 50 lat.
Sytuacja nie zdawałaby się dramatyczna gdyby nie fakt, że ten trend wywarł
już znaczny wpływ na liczne systemy fizyczne i biologiczne (woda, środowisko,
zdrowie), które stają się coraz bardziej kruche. Warunki klimatyczne są coraz
bardziej zmienne. W Północnej Europie coraz częściej pojawiają się opady
deszczu i śniegu, coraz częstsze są powodzie, natomiast w Europie Południowej
opady deszczu są zdecydowanie rzadsze (wykres 1), podczas gdy na sile przybierają susze. Temperatury stały się bardziej skrajne. W ostatnich dziesięcioleciach zanotowano wzrost strat gospodarczych wywołanych drastycznymi
warunkami pogodowymi.
Nawet gdyby emisja gazów została dziś zatrzymana, zmiany klimatyczne
postępowałyby dalej przez kolejne dziesięciolecia z powodu nagromadzenia
2
3
Zmiana klimatu: fakty
1. Z m i a n a k l i m a t u : f a k t y
ilości gazów w atmosferze. Konsekwencje zmian klimatycznych na świecie
będą coraz boleśniej odczuwalne.
Wykres 2: Obserwowany trend w skąpych opadach deszczu
(1900–1998 – rejon Morza Śródziemnego)
Międzyrządowy Zespół do spraw Zmian Klimatu (w skrócie IPCC) – w skład
którego wchodzą światowi eksperci do spraw zmian klimatu 1 – uważa, że
wzrost temperatury jest wynikiem działalności człowieka, szczególnie spalania
paliwa kopalnego i wycinania lasów, co w obu przypadkach prowadzi do emisji
CO2 oraz innych gazów.
Zmiana klimatu stanowi dziś podwójne wyzwanie: z jednej strony należy
położyć kres emisji gazów odpowiedzialnych za proces ocieplenia (tak zwane
uśmierzanie), z drugiej strony przystosować się do zmieniającego się klimatu, aby zmniejszyć jego szkodliwe efekty. Takie właśnie wyzwania stoją przed
rolnictwem oraz polityką rolną Unii Europejskiej (UE). Niniejsza ulotka ma
wyjaśnić, jak globalne ocieplenie wpływa na rolnictwo i jak UE zamierza poradzić sobie z tymi wyzwaniami.
Międzynarodowe wysiłki oraz działania UE przeciwko zmianom klimatu
Od lat 90. podejmowane są działania na arenie międzynarodowej. UE odegrała kluczową rolę w stworzeniu Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych
w Sprawie Zmian Klimatu (UNFCCC) i Protokołu z Kioto. Protokułół wyznacza krajom uprzemysłowionym prawnie wiążące cele prowadzące do redukcji
emisji gazów cieplarnianych (GHG). 15 Krajów Członkowskich UE 2 zobowiązało się do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych poniżej 8 % do roku 2012
w porównaniu z rokiem 1990. Na początku 2007 roku UE poszła o krok dalej,
obiecując wykonanie jeszcze bardziej restrykcyjnego planu – redukcji emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 20 % do 2020 r. i o 30 % przy równym
zaangażowaniu krajów rozwiniętych.
-30°
-20°
-10°
0°
10°
20°
40°
30°
50°
60°
60°
50°
50°
40°
40°
0°
0
500
1000
10°
20°
30°
1500
różnice w opadach
< -15
25 do 50
-15 do -5
50 do 75
-5 do 5
> 75
© fotolia.com
© fotolia.com
5 do 25
Źródło: Europejska Agencja Środowiska (EEA), Raport techniczny Nr 7/2005, w oparciu o
M. Hulme (1999) – historyczne zestawienie średnich opadów na świecie w latach 1900–1998
1
Niedawno IPCC otrzymało nagrodę Nobla razem z byłym wice prezydentem USA Al Gorem.
2
Państwa Członkowskie, przed powiększeniem Unii w roku 2004 i 2007, gdy 12 nowych państw
zostało przyjętych.
4
70°
5
40°
Rolnictwo również emituje gazy cieplarniane do atmosfery, chociaż na mniejszą
skalę niż inne sektory gospodarki. Rolnictwo emituje niewiele dwutlenku węgla CO2
– najbardziej rozpowszechnionego gazu cieplarnianego. W rzeczywistości użytki
rolne, obejmujące ponad połowę powierzchni UE, magazynują spore zasoby węgla,
który przyczynia się do ograniczenia obecności CO2 w atmosferze. Jednak rolnictwo
nadal wciąż musi zmierzyć się z podwójnym wyzwaniem, jakim jest redukcja emisji
gazów cieplarnianych w procesie adaptacji do nowych warunków klimatycznych.
Wykres 3: Wykaz rolnych emisji gazów cieplarnianych i ich udział w całkowitej
emisji UE (UE 27 ) – 2005
51 % N2O – Gleby uprawne
31 %
CH4 – Enteric Fermentation
11 %
CH4 – Zarządzanie obornikiem
7 %
N2O – Zarządzanie obornikiem
0 %
CH4 – Uprawa ryżu
59,0 % Energia, z wyłączeniem transport
21,0 % Transport
9,0 % Rolnictwo
8,0 % Przemysł
3,0 % Odpady
Redukcja emisji w rolnictwie
Rolnictwo stanowi ważne źródło dwóch gazów o ogromnym znaczeniu: podtlenku
azotu (N2O) oraz metanu (CH4) (wykres 3):
• N2O jest wydalany do atmosfery z użytków rolnych, głównie w efekcie mikrobiologicznego przetwarzania nawozów azotowych w glebie. Emisje N2O stanowią
połowę wszystkich emisji rolnych;
• Emisje CH4 są głównie wynikiem procesów trawiennych zwierząt przeżuwających
(przede wszystkim krów i owiec);
Zarówno emisje CH4 jak i N2O są związane ze składowaniem i rozwożeniem
obornika.
Żródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa, opracowanie w oparciu o dane z EEA
Dostosowywanie się do ryzyka zmian klimatu
Zmiana klimatu dotyczy wielu sektorów. Rolnictwo, ze względu na swą zależność
od zmian pogodowych, jest jedną z najbardziej narażonych gałęzi gospodarki.
W efekcie wszyscy mieszkańcy Europy odczuwają te zmiany, ponieważ użytki rolne
i na zróżnicowane plony i zwiększa ryzyko w sektorze rolnictwa, które czeka walka
z wpływami zmian klimatu.
6
7
Podwójne wyzwania zmian klimatu dla rolnictwa
2 . P o d w ó j n e w y z w a n i a z m i a n k l i m a t u
dla rolnictwa
Emisje rolnych gazów cieplarnianych maleją
Emisje z sektora rolnego EU-27 stanowią około 9 % emisji gazów cieplarnianych ze wszystkich krajów UE. Jednakże udział rolnictwa w emisjach zaczyna maleć. Nieustające wysiłki
podejmowane przez sektor rolny powinny doprowadzić do dalszej redukcji w przyszłości.
W latach 1990–2005 całkowity poziom emisji rolnych spadł o 20 %, głównie dzięki wprowadzeniu nowych technik rolnych tj. zmniejszone wykorzystanie nawozów azotowych
oraz mniej liczebny inwentarz (wykres 4). Dla porównania, emisje ze źródeł rolniczych
na świecie wzrosły o prawie 17 %. Redukcja tych emisji jest znacznie wyższa niż ogólna
redukcja emisji we wszystkich sektorach UE i wynosi około 8 %. Zatem rolnictwo UE
może pochwalić się znaczącym wkładem w zobowiązania przyjęte w Protokole z Kioto.
Rolnictwo będzie konsekwentnie redukować emisje
Zgodnie z planem emisje rolne będą nadal ulegały redukcji – o 23 % w porównaniu z 1990 r.
(UE -27) i o 15 % w UE-15. Ten oczekiwany trend jest wynikiem ulepszeń w technice rolniczej, systematycznego spadku liczebności bydła, widocznych efektów Wspólnej Polityki
Rolnej przyjętej w 2003 r. (WPR), rozwiązań reformatorskich i legislacji dotyczącej ochrony środowiska. Wyniki dobrze widać na tle innych gałęzi gospodarki (wykres 5). UE jest
jedynym regionem na świecie, gdzie spodziewana jest redukcja emisjiz produkcji rolnej.
Wykres 4: Trendy w liczbie bydła oraz wykorzystaniu nawozów azotowych w latach
1990–2005 (indeksowane do poziomu z 1990 r.) – EU-25
105
Wykres 5: Planowane trendy emisji rolnych do 2010 r. (UE-15)
100
Nawozy i stosowanie obornika
Liczba bydła
95
Transport
90
-7 %
85
18 %
Energia (z wył. transportu)
Źródło: Komisja, Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa, opracowane w oparciu o dane z EEA (wskaźniki
2005
2004
2003
2002
2001
1998
2000
Odpady
1999
-47 %
1997
Przemysł
1996
-15 %
1995
70
1994
Rolnictwo
1993
-15 %
1992
75
1991
-11,4 %
1990
80
Źródło: Komisja Europejska
rolno-przyrodnicze)
8
9
Wszystkie sektory
Jak rolnictwo wpływa na zmianę klimatu
3 . J a k r o l n i c t w o w p ł y w a
na zmianę klimatu
4 . J a k p o l i t y k a U E p r z y c z y n i a s i ę
do redukcji emisji
W przeciwieństwie do innych gałęzi przemysłu, emisją gazów w rolnictwie nie da się sterować
za pomocą guzika. Działalność rolnicza wiąże się ze złożonymi procesami biologicznymi i ekologicznymi. Rozwiązania mające na celu ograniczenie emisji gazów cieplarnianych z rolnictwa są wynikiem długoterminowej polityki nakierowanej na bezpieczeństwo środowiska oraz
prywatnej inicjatywy samych rolników.
Wspólna Polityka Rolna (WPR) ma bardzo duże znaczenie
Podjęto już kroki, mające na celu uwzględnienie kwestii dotyczących zmian klimatu we
Wspólnej Polityce Rolnej (WPR). Reforma WPR z 2003 r. przesunęła pomoc finansową dla
rolników w kierunku bezpośredniego wsparcia nie związanego z produkcją (wysokość produkcji nie ma znaczenia), tym samym ograniczając motywację do intensyfikacji produkcji. To
„rozłączne” wsparcie wiąże się z obowiązkami ciążącymi na rolnikach, od których oczekuje się
gospodarowania ziemią w sposób bezpieczny dla środowiska. „Zasada wzajemnej zgodności”
łączy bezpośrednie finansowanie dla rolników z poszanowaniem środowiska oraz innymi normami prawnymi. Szereg działań z zakresu rozwoju wsi przyczynia się do tzw. złagodzenia, np.
wsparcie modernizacji gospodarstw poprzez energowydajne wyposażenie i budynki, szkolenia
i usługi doradcze oraz promocję produkcji z wykorzystaniem biogazu.
MT
CY
ES
PT
IE
IT
SE
LU
SI
FR
BE
AT
EL
GB
NL
EU
DE
FI
DK
PL
HU
RO
CZ
SK
LT
EE
BG
LV
-70
-60
-50
-40
-30
-20
-10
0
10
% zmiana 1990–2005: całkowite emisje CH4 i N2O
Źródło: EEA
Ustawodawstwo dotyczące ochrony środowiska ma znaczenie
Podczas gdy wiele problemów wynikających ze zmiany klimatu dotyczących rolnictwa jest
rozwiązywanych poprzez techniki zarządzania gospodarstwem, takie działania są realizowane zgodnie z zasadami wyznaczającymi prawne granice niektórych z nich. Przykładem niech
będzie Dyrektywa Azotanowa. Wprowadzona przez Kraje Członkowskie, zakłada ona: monitoring jakości wody, oznaczenie stref zagrożonych zanieczyszczeniem azotanami i opracowanie zasad dobrej praktyki rolnej (takich jak ograniczenia w stosowaniu nawozów i warunki
rozwożenia nawozu, metody składowania obornika, ograniczenia w liczbie bydła i wymagania
dotyczące płodozmianu).
10
How EU policies can help reduce emissions
Wykres 6: Zmiana w całkowitej emisji CH4 i N2O (1000 ton CO2 odpowiednik)
pochodzących z rolnictwa – 1990–2005 (UE-27)
11
20
30
40
50
60
70
5 . J a k z m i a n a k l i m a t u w p ł y w a n a r o l n i c t w o
Zmiana klimatu wpływa na rolnictwo globalnie
Eksperci twierdzą, że nawet niewielkie reperkusje globalnego ocieplenia spowodują zmniejszenie plonów i przyczynią się do zwiększenia ich różnorodności w regionach świata położonych na małej szerokości geograficznej. Negatywne skutki odczuwalne w rolnictwie zaostrzą
ponadto częstsze, drastyczne zdarzenia pogodowe (powodzie, fale upałów i susze). Szczególnie
dotknięte zostaną małe gospodarstwa rolne i rolnicy produkujący tylko na własne potrzeby ze
względu na mniejsze możliwości adaptacyjne. Fakt ten wpłynie na wzrost głodu, głównie na
kontynencie afrykańskim.
Rolnictwo UE również odczuwa zmiany – kluczowe kwestie dotyczące zmiany klimatu
Podczas gdy niektóre z przewidywanych skutków zmian klimatu mogą być korzystne dla pewnych regionów Europy, głównie regionów północnych (na przykład wydłużenie się sezonu
uprawnego i polepszenie jakości zbiorów dzięki cieplejszemu klimatowi), to jednak większość
z nich będzie prawdopodobnie miała negatywny charakter przekładający się na straty gospodarcze, które pojawią się w regionach już teraz zagrożonych czynnikami socjo-ekonomicznymi
oraz przyrodniczymi, takimi jak niedobór wody.
Spodziewana zmiana warunków klimatycznych będzie znacznie zróżnicowana regionalnie,
jednak przewidywane skutki, które nastąpią w XXI wieku, da się ogólnie podsumować jako:
łagodniejsze i bardziej wilgotne zimy, gorętsze i bardziej suche lata oraz częstsze i bardziej
intensywne zdarzenia pogodowe. Najdrastyczniejsze konsekwencje zmian pogodowych nie
będą odczuwalne do 2050 r., jednak już wcześniej da się odczuć znaczne, negatywne ich skutki, czyli ekstremalne zdarzenia pogodowe takie jak częstsze i przedłużone fale upałów, susze
i powodzie.
Konkretne zagrożenia dla rolnictwa
Większość konsekwencji zmiany klimatu w rolnictwie widać na przykładzie wody. Niedobory
wody wpłyną głównie na produkcję rolną i krajobraz Europy. Na wielu obszarach, szczególnie
południowych krajów UE, od setek lat stosowano metody nawadniania jako część tradycji rolnej – teraz kraje te będą musiały zmodyfikować swoje techniki nawadniania. Sektor rolnictwa
będzie także zmuszony do podniesienia wydajności użytkowania wody i zmniejszenia jej strat.
Spodziewane są także negatywne skutki prawdopodobnego namnożenia i rozprzestrzenienia
istniejących już szkodników, chorób i chwastów jako efekt wyższej temperatury i wilgotności.
Efekt ten będzie prawdopodobnie bardzo zróżnicowany regionalnie.
Przewidywane zmiany klimatu wpłyną na poziom i różnorodność plonów, a w dłuższej perspektywie uprawy niektórych gatunków mogą przenieść się na bardziej wysunięte na północ
szerokości geograficzne.
Różne skutki zmiany klimatu w rejonach UE
We wszystkich regionach UE coraz bardziej odczuwane są negatywne skutki zmiany klimatu, jednak niektóre z nich dotknięte zostały intensywniej od pozostałych. Europa Południowa
i basen Morza Śródziemnego odczują połączone konsekwencje wzrostu temperatury i ograniczonych opadów atmosferycznych. Równie narażone są regiony górskie, głównie Alpy, a także
małe wyspy. Gęsto zaludnione tereny zalewowe będą zagrożone ze względu na wzrost ryzyka
sztormów, intensywnych opadów deszczu i gwałtownych powodzi, wyrządzających ogromne
szkody. Zmiana klimatu uwypukli różnice regionalne w naturalnych zasobach Europy.
Wpływ niektórych zmian warunków pogodowych już teraz da się zauważyć na powierzchni
Ziemi. Liczne, zaobserwowane efekty to: wcześniejsze kwitnienie drzew, wydłużenie sezonu
wzrostu winorośli, zmiany w naturalnych cyklach innych roślin. Zmiany w kalendarzu prac
rolnych (zasiew, żniwa, itd.) sugerują, że rolnicy już się dostosowują do nowych warunków
klimatycznych.
Wykres 7: Przewidywane skutki zmiany klimatu w różnych regionach UE
Strefy klimatyczne
poziom morza/jezior
sztormy, powodzie
gorętsze i bardziej suche lato
sezony wzrostu
potencjał plonów
szkodniki
zmarzlina
zimowe opady deszczu
(powodzie)
poziom morza
gorętsze i bardziej
suche lato
plony, przedział
zimowe opady deszczu
(powodzie)
letnie opady deszczu
ryzyko suszy
ryzyko erozji gleby
długość sezonu wzrostu
plony, przedział
Efekty zmiany klimatu
Zjawisko
Prawdopodobieństwo
Cieplejsze dni. Mniej chłodne dni/noce
prawie pewne (ponad 99 %)
cieplejsze okresy i fale upałów
bardzo prawdopodobne (ponad 90 %)
bardziej intensywne opady deszczu
więcej rejonów dotkniętych suszą
temperatura
roczne opady deszczu,
dostępność wody
ryzyko suszy, upały
plony
obszary nadające się pod
uprawę
prawdopodobne (ponad 66 %)
więcej tropikalnych cyklonów
bardziej ekstremalny poziom wód morskich (nie tsunami)
Źródło: Komisja Europejska, Dyrekcja Generalna ds. Rolnictwa – własny
Źródło: IPCC
dokument opracowany na bazie dostępnej literatury.
12
13
Europa Środkowa
Obszary Północne
Regiony Południowe
i Południowo-Wschodnie
Obszary Zachodnie
i Atlantyckie
7. R o l n i c t w o m u s i z n a l e ź ć
rozwiązania adaptacyjne
Sektor rolnictwa UE jest świadom wyzwań związanych ze zmianą klimatu i odpowiednio na nie
reaguje. Rolnictwo może również podjąć wysiłek, jaką jest walka ze zmianą klimatu, na trzy sposoby
poprzez: ograniczenie emisji gazów produkowanych przez sektor, wzmocnienie funkcji pochłaniania węgla poprzez akumulację w glebie, produkcję energii odnawialnej oraz bioproduktów. Oto kilka
praktycznych przykładów:
Szeroki zakres możliwości adaptacyjnych na różnych poziomach
Dostępny jest szeroki zakres możliwości adaptacyjnych, poczynając od rozwiązań technologicznych
w samych gospodarstwach, kończąc na udoskonalonych metodach zarządzania oraz narzędziach
politycznych (np. przystosowanie planów działania). Aby poradzić sobie z przewidywanymi zmianami warunków klimatycznych, rolnicy mogą stosować płodozmian w celu jak najlepszego wykorzystania dostępności wody, zmieniać terminy zasiewów zgodnie z występującymi temperaturami i opadami deszczu, stosować odmiany zbóż bardziej odpowiadających nowym warunkom pogodowym (np.
bardziej odporne na upał i suszę) lub sadzić parkany krzewów i drzew na terenach uprawnych w celu
zatrzymania wody czy powstrzymania wiatru. Ważne jest również zapewnienie rolnikom dostępu do
informacji na temat ryzyka zmian klimatu oraz możliwych do zastosowania sposobów dostosowania się. Kraje Członkowskie już podjęły działania. Celem dotychczasowych starań było zapobieganie
efektom drastycznych zmian pogody postrzeganych jako podstawowe zagrożenie (jak powodzie).
Przetwarzanie odpadów zwierzęcych w biogaz
Budowa fabryk zajmujących się przetwarzaniem anaerobowym przynosi szczególnie skuteczne efekty
ograniczenia emisji w regionach o wysokim zagęszczeniu liczby zwierząt oraz ilości szlamu i obornika. Przetwarzanie anaerobowe jest naturalnym procesem biologicznej degradacji materii organicznej
bez dostępu powietrza. Stworzony przez człowieka system przetwarzania anaerobowego wykorzystuje wspomniany proces podczas obróbki różnego rodzaju odpadów organicznych i produkcji biogazu.
Biogaz może być przetworzony w ciepło i elektryczność. Proces ogranicza emisje gazów z poddawanego przetworzeniu materiału, produkując jednocześnie cenną energię odnawialną.
Wzmocnienie funkcji pochłaniania węgla poprzez akumulację w glebie
Znaczne ilości dwutlenku węgla (CO2) mogą zostać usunięte z atmosfery i zgromadzone w glebie
dzięki licznym metodom rolnym takimi jak: rolnictwo ekologiczne, zerowe lub ograniczone systemy
uprawy ziemi, które powstrzymują lub ograniczają ingerencję w glebę, uprawy roślin strączkowych,
sadzenie rzędu krzewów i drzew, utrzymywanie stałych pastwisk i przekształcanie ziemi uprawnej
na łąki. Można wyprodukować znaczne ilości dwutlenku węgla również poprzez zalesianie, ponieważ
drzewa posiadają w swej strukturze o wiele więcej węgla niż inne rośliny uprawne.
© fotolia.com
Zapewnienie źródeł odnawialnych dla bioenergii i bioproduktów
Bioenergia, pozyskiwana z biomasy, może zastąpić inne źródła energii o wysokim stopniu emisji,
takie jak paliwa kopalne. Rolnicy coraz chętniej wybierają rośliny uprawne do produkcji biopaliw,
na potrzeby mniejszych czy większych elektrowni, czy ciepłowni i elektrowni we własnych gospodarstwach. Trend wykorzystujący w szerszym zakresie rolnicze źródła odnawialne w przemyśle dotyczy
również agromateriałów, bioplastyków i biochemikaliów.
14
Kluczowym zadaniem na najbliższe lata jest znalezienie rozwiązań adaptacyjnych.
Jak WPR (Wspólna Polityka Rolna) wspiera wysiłki adaptacyjne rolników
Rolnicy nie mogą samotnie zmagać się z konsekwencjami zmian klimatu. Polityka państwa musi
zaoferować właściwe wsparcie, umożliwiające rolnikom przystosowanie ich gospodarstw i metod
produkcyjnych oraz stałą gwarancję świadczenia usług środowisku wiejskiemu. WPR już ma kilka
wypracowanych pomysłów, które powinny ułatwić rolnikom przystosowanie się do zmieniających się
warunków klimatycznych. Pomoc rolnikom w zdobyciu narzędzi zarządzania ryzykiem, jak np. system ubezpieczeń, może również okazać się potrzebna w przypadku strat spowodowanych zdarzeniem
pogodowym, wynikającym ze zmiany klimatu.
Polityka rozwoju obszarów wiejskich zapewnia możliwości rekompensaty negatywnych skutków
zmiany klimatu, dotykających rolników i gospodarkę rolną, poprzez oferowane wsparcie inwestycyjne przy zakupie bardziej skutecznego sprzętu nawadniającego. Ważne w procesie adaptacyjnym są
także rolno-przyrodnicze metody, mające na celu zachęcenie rolników do lepszego zarządzania glebą
i zasobami wody.
Zmiana klimatu, rolnictwo i konsument
Podejmowane przez rolników wysiłki, dotyczące problemów związanych ze zmianą klimatu, nie trafiają w próżnię. Rolnicy odpowiadają na zapotrzebowanie na własnych rynkach, czasami w związku ze zmianami klimatu oraz inicjatywami UE. Wielu producentów żywności i konsumentów coraz
częściej stara się ograniczyć obecność węgla poprzez odpowiednią produkcję i zachowania konsumenckie (np. kupując lokalne produkty, by ograniczyć transport). Niektórzy rolnicy wybierają bardziej bezpieczne dla środowiska techniki rolne (np. ekologiczne, zintegrowane zarządzanie plonami).
Możliwe, że zostanie opracowana nowa forma znakowania produktów, ale jeszcze nie jest gotowa.
Zmiana klimatu może również wpływać na ceny żywności i ich stabilność – jednym z powodów
ostatniego wzrostu cen zbóż jest zmniejszenie zbiorów na terenie UE, częściowo będące konsekwencją złych warunków pogodowych w całej Europie.
15
Rolnictwo musi znaleźć rozwiązania adaptacyjne
6 . R o l n i c t w o m o ż e m i e ć w i ę k s z y w p ł y w
na powstrzymanie procesu zmian
klimat yc znych