Polityka innowacyjna

CYKL KONIUNKTURALNY
Rodzaje wahań aktywności
gospodarczej
1. Wahania cykliczne- powtarzające się ze względną
regularnością zmiany aktywności gospodarczej, wyrażające
się fluktuacjach wokół trendu
2. Wahania sezonowe- zmiany aktywności gospodarczej
występujące w ciągu określonego okresu (np. w tych
samych porach roku)
3. Wahania przypadkowe – spowodowane
jednorazowymi zdarzeniami o charakterze losowym
• Koniunktura – ogólny stan gospodarki, określony
wskaźnikami produkcji, cen, popytu, stanu zatrudnienia, itp.
• Cykl koniunkturalny – zjawisko występowania w
gospodarce krótkookresowych wahań różnych mierników
ekonomicznych charakteryzujących poziom koniunktury,
wokół rosnącego trendu wzrostu gospodarczego,
analizowanego w długim okresie.
Najczęściej tymi zmiennymi są: PKB, zatrudnienie, ceny,
wielkość eksportu i importu, wskaźniki rynku kapitałowego,
nakłady inwestycyjne i zapasy przedsiębiorstw, dochody i
wydatki ludności, obroty i zyski przedsiębiorstw.
Wahadłowy ruch całkowitego produktu narodowego, dochodu i
zatrudnienia, któremu towarzyszy wzrost lub spadek poziomu
aktywności gospodarczej w większości sektorów (Samuelson)
• Trend – inaczej tendencja rozwojowa produkcji to
wygładzona ścieżka obrazująca rozwój produkcji w długim
okresie po wyeliminowaniu krótkookresowych wahań.
8,00
7,00
trend
6,00
5,00
4,00
cykl koniunkturalny
3,00
2,00
1,00
0,00
1
2
3
czas
4
5
6
7
• Wahania produkcji mogą być spowodowane szokami gospodarczymi,
które dzieli się na:
• Szoki popytowe powstają wskutek nagłych i nieprzewidzianych zmian
popytu wewnętrznego i zewnętrznego. Zmiany te mogą być wywołane
m.in. przez politykę gospodarczą, otwarcie na nowe rynki, zmiany
preferencji i gustów konsumentów. Oddziaływanie szoku popytowego
może być pozytywne (wzrost popytu globalnego) lub negatywne
(spadek popytu globalnego).
Przykładami szoku popytowego są: wzrost popytu wewnętrznego w
RFN po włączeniu NRD w 1990 r. (szok pozytywny) oraz spadek
popytu w latach 1929-30 w USA wywołany głównie spadkiem podaży
pieniądza (szok negatywny).
• Szoki podażowe są wywołane przez zmiany w sferze realnej, np. duże
zmiany technologiczne, wahania cen surowców (wskutek np. klęski
żywiołowej, zmowy kartelowej) i wahania poziomu płac.
Oddziaływanie szoku podażowego może być pozytywne (wzrost
podaży globalnej i spadek kosztów produkcji) albo negatywne (spadek
podaży globalnej i wzrost kosztów produkcji).
Przykładami szoku podażowego są: gwałtowny wzrost cen ropy
naftowej w latach 1973/74 i 1979 (szok negatywny), długotrwałe
obniżenie cen ropy naftowej w latach 90. (szok pozytywny), wzrost
produktywności gospodarki japońskiej w latach 60. i 70. (szok
pozytywny).
Rodzaje cykli:
1)Krótkie (Kitchina)
–
–
–
Ok. 3-4 lata
Główna przyczyna – zmiana stanu zapasów, cen hurtowych, jak
również z rozliczaniem operacji bankowych.
Łagodne zakończenie
2)Średnie (Jurgala)
–
–
–
Ok. 6-10 lat
Związane ze zmianami wydatków inwestycyjnych (zmiany
wyposażenia technicznego produkcji), Produktu Narodowego Brutto,
inflacją i bezrobociem
Często kończą się gwałtownie, nagłym załamaniem rynku, paniką na
rynkach
3)Długie (Kondratiewa) – teoria fal Kondratiewa
–
–
Ok. 45-60 lat
Związane z odkryciami lub ważnymi innowacjami technicznymi
oraz procesem ich rozprzestrzeniania się, zmiany na rynku pieniądza,
wydarzenia polityczne.
4 cykle Kondratiewa
Cykle
lata
W tym faza
wzrostu
Czas
Lider
gospodarczy/innowacja
I
1785-1843
Do 1816
58 lat
Wielka Brytania/maszyna
parowa
II
1844-1893
Do 1873
49 lat
Wielka Brytania/ kolej,
elektryczność
III
1894-1939
Do 1919
Do 1929
45 lat
USA/samochód, chemikalia,
plastik
IV
19401985/2000
Do 1973
45-60 lat USA/ samolot, komputer,
internet
V cykl
2000
?
?
USA/ biotechnologie,
nanotechnologie, sieci
komputerowe, pieniądz
wirtualny
Budowa klasycznego cyklu koniunkturalnego
4 fazy
•
•
•
•
faza kryzysu
faza depresji
faza ożywienia
faza rozkwitu
2 punkty zwrotne
• dno
• szczyt
Przebieg cyklu klasycznego
produkcja
A
szczyt
B
dno
kryzys
depresja
ożywienie
8-12 lat
rozkwit
czas
Przebieg cyklu klasycznego
depresja
Cechy faz cyklu
1. Faza kryzysu:
–
–
–
nadwyżka podaży nad popytem, wzrost zapasów u
producentów
spadek produkcji, przychodów, zysków i zatrudnienia
spadek cen (współcześnie zwolnienie tempa inflacji)
2. Faza depresji
–
–
–
trend spadkowy produkcji , zatrudnienia , płac , cen , zysku ,
inwestycji i konsumpcji zanikają
przywrócona zostaje stabilizacja i równowaga na niskim
poziomie
niski poziom cen , niska stopa zysku – zmusza firmy które
przetrwały kryzys do poprawy rentowności
Cechy faz cyklu
3. Faza ożywienia
–
–
–
wzrasta popyt (najpierw inwestycyjny)
wzrost produkcji, przychodów, zysków i zatrudnienia
rosną ceny
4. Faza rozkwitu (szczyt, boom)
–
–
–
występuje, gdy aktywność gospodarcza osiąga najwyższy
poziom tj. przekracza poziom aktywności podczas ostatniego
szczytu
stabilizacja i równowaga na wysokim poziomie produkcji
(wysoka sprzedaż, wysoki poziom zatrudnienia, wysokie stopy
zysku)
wysoki poziom cen
• Rozwój gospodarki rynkowej i w efekcie zmiana
jej struktury spowodowały deformację
klasycznego cyklu koniunkturalnego we
współczesny cykl koniunkturalny
• Deformacja polega na wydłużeniu fazy
ożywienia i rozkwitu, czyli tzw. okresu ekspansji,
oraz skróceniu fazy kryzysu i depresji, czyli
okresu recesji.
• Jest to jednoznaczne ze złagodzeniem recesji,
która ujawnia się w dynamicznie rozwijających
się gospodarkach w postaci przyhamowania
tempa wzrostu gospodarczego, nie zaś w postaci
absolutnego zmniejszenia produkcji
Budowa współczesnego cyklu koniunkturalnego
2 fazy
• faza spadku (recesji),
• faza wzrostu (ekspansji)
Przebieg cyklu współczesnego
recesja
(niska
aktywność
gospodarcza)
ekspansja
(wysoka
aktywność
gospodarcza)
~3-5 lat
Skrócenie i spłycenie fazy spadkowej
współczesnych cykli to skutek:
• wieloletnie i skuteczne oddziaływanie polityki stabilizacyjnej
państwa
• dynamiczna ekspansja sektora usług, który charakteryzuje się
dużą odpornością na spadki koniunktury
• istnienie bardziej wiarygodnych informacji o sytuacji
gospodarczej i jej perspektywach
• szybkość przepływu informacji
• procesy globalizacji i internacjonalizacji
• współczesny system bankowy i finansowy
Polityka antycykliczna państwa
CEL: pobudzanie wzrostu w fazach spadku i hamowanie w sytuacji
„przegrzania” koniunktury = zapewnienie odpowiednich warunków
rozwoju gospodarczego w długim okresie (interwencjonizm
rozwojowy)
• Narzędzia polityki fiskalnej
– pobudzanie – obniżka podatków + zwiększanie wydatków;
wady: wzrasta deficyt budżetowy, rosną ceny
– hamowanie – zwiększenie podatków + zmniejszanie wydatków
rządowych
wady: zmniejsza się poziom produkcji, bezrobocie.
• Narzędzia polityki pieniężnej
– hamowanie – „polityka drogiego pieniądza” – ograniczanie podaży
pieniądza przez zwiększenie stopy rezerw obowiązkowych, stóp
procentowych banku centralnego i sprzedaż obligacji
– pobudzanie – „polityka taniego pieniądza” – …
Porównanie kilku cech klasycznych i
współczesnych cykli gospodarczych
Cykl klasyczny
Cykl współczesny
cykl czterofazowy: ożywienie,
rozkwit, kryzys, depresja
cykl dwufazowy: faza wysokiej i faza
niskiej aktywności gospodarczej
punkty zwrotne gwałtowne, ostre
punkty zwrotne łagodne
faza pomyślnej koniunktury 4-6 lat
faza spadkowej koniunktury 4-6 lat
Cykl 8-12 lat
faza pomyślnej koniunktury 2-3 lat
faza spadkowej koniunktury 1,5-2 lat
Cykl 3,5-5 lat
niska częstotliwość zmian
wysoka częstotliwość zmian
Każdy cykl koniunkturalny jest inny, ale obserwuje
się podobne zachowania pewnych wielkości
ekonomicznych w czasie trwania każdego kolejnego
cyklu.
Z tego względu wyróżniamy:
zmienne procykliczne - zmienne wykazujące
dodatnią korelację z PKB
zmienne antycykliczne - zmienne wykazujące
ujemną korelację z PKB
zmienne acykliczne - zmienne wykazujące
brak korelacji z PKB
Wydatki:
konsumpcja ( C)
inwestycje (I)
-budownictwo mieszkaniowe
-zapasy
wydatki rządowe (G)
eksport netto (X)
Rynek pracy:
zatrudnienie
bezrobocie
wydajność
płace realne
Podaż pieniądza
Inflacja
Ceny akcji
Stopa procentowa
pro-cykliczne
pro-cykliczne
pro-cykliczne
pro-cykliczne
acykliczne
słabo antycykliczne
pro-cyklicznie
anty-cyklicznie
pro-cyklicznie
pro-cyklicznie
pro-cyklicznie
pro-cyklicznie
pro-cyklicznie
pro-cyklicznie