POS dla gminy Dobrzen Wielki
advertisement
Gmina Dobrzeń Wielki ul. Namysłowska 44 46-081 Dobrzeń Wielki Tytuł opracowania: Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki na lata 2005 – 2008 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2009 - 2012 Tom I. Program Ochrony Środowiska Wykonane przez: ZAKŁAD SYSTEMÓW EKOLOGICZNYCH CMG KOMAG Skład zespołu autorskiego: Prowadzący zadanie: mgr inż. Marta Pyzik Zespół współpracujący mgr inż. Aneta Augustyn mgr inż. Marek Jedziniak dr inż. Ewa Pietrasik mgr inż. Waldemar Salbert mgr inż. Zbigniew Szkudlarek Zatwierdził: Kierownik Zakładu: dr inż. Tomasz Zacharz Gliwice, listopad 2005 r. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki na lata 2005 – 2008 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2009 - 2012 Tom I. Program Ochrony Środowiska Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 3 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Spis treści: Rozdział I. WSTĘP .................................................................................................................... 7 I.1. Przedmiot i cel opracowania ........................................................................................ 7 I.2. Zakres i metodyka wykonania opracowania ................................................................ 7 I.3. Podstawy formalno – prawne ..................................................................................... 10 I.3.1. Krajowe przepisy prawne ...................................................................................... 10 I.3.2. Programy rządowe ................................................................................................. 11 I.3.3. Programy rangi regionalnej i lokalnej ................................................................... 17 I.4. Materiały wejściowe................................................................................................... 18 Rozdział II.OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY DOBRZEŃ WIELKI ................... 19 II.1. Położenie administracyjne gminy .............................................................................. 19 II.2. Powierzchnia i zagospodarowanie terenu .................................................................. 21 II.3. Sytuacja demograficzna i stan zatrudnienia ............................................................... 22 II.4. Rolnictwo ................................................................................................................... 23 II.5. Przemysł ..................................................................................................................... 24 II.6. Infrastruktura techniczna ............................................................................................ 25 II.7. Transport i komunikacja ............................................................................................. 30 II.8. Turystyka i rekreacja .................................................................................................. 31 II.9. Przynależność do związków międzygminnych .......................................................... 32 II.10. Strategiczne założenia rozwoju Gminy ...................................................................... 33 Rozdział III. CHARAKTERYSTYKA I OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA W GMINIE DOBRZEŃ WIELKI ......................................... 35 III.1. Położenie geograficzne i typy środowiska przyrodniczego ....................................... 35 III.2. Klimat ......................................................................................................................... 35 III.3. Budowa geologiczna .................................................................................................. 36 III.4. Zasoby kopalin ........................................................................................................... 38 III.5. Rzeźba terenu i typy krajobrazu ................................................................................. 38 III.6. Gleby .......................................................................................................................... 40 III.6.1. Rodzaje i jakość gleb ........................................................................................ 40 III.6.2. Zagrożenia gleb i powierzchni ziemi ................................................................ 43 III.7. Wody powierzchniowe i podziemne .......................................................................... 44 III.7.1. Zasoby wód powierzchniowych ....................................................................... 44 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 4 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych III.7.2. Zasoby wód podziemnych ................................................................................ 45 III.7.3. Zaopatrzenie w wodę ........................................................................................ 47 III.7.4. Odprowadzanie ścieków ................................................................................... 53 III.7.5. Zagrożenia jakości wód powierzchniowych i podziemnych ............................ 67 III.7.6. Ochrona przed powodzią i suszą....................................................................... 70 III.8. Gospodarka odpadami ................................................................................................ 71 III.8.1. Odpady komunalne ........................................................................................... 71 III.8.2. Odpady pochodzące z podmiotów gospodarczych (przemysłowe) .................. 75 III.8.3. Odpady niebezpieczne ...................................................................................... 78 III.9. Powietrze atmosferyczne ............................................................................................ 80 III.9.1. Stan jakości powietrza atmosferycznego .......................................................... 80 III.9.2. Źródła zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego ......................................... 81 III.10. Klimat akustyczny ............................................................................................ 90 III.10.1. Stan klimatu akustycznego ............................................................................... 90 III.10.2. Źródła hałasu ..................................................................................................... 91 III.11. Promieniowanie elektromagnetyczne ............................................................... 93 III.12. Ochrona przyrody ............................................................................................. 95 III.13. Poważne awarie, bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne oraz klęski żywiołowe ................................................................................................................ 103 Rozdział IV. CELE, PRIORYTETY I ZADANIA OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE DOBRZEŃ WIELKI .................................................................. 106 IV.1. Ochrona gleb i powierzchni ziemi............................................................................ 106 IV.1.1. Regulacje prawne ............................................................................................ 106 IV.1.2. Identyfikacja potrzeb w zakresie ochrony gleb i powierzchni ziemi .............. 108 IV.1.3. Cele krótkookresowe do 2008 roku ................................................................ 109 IV.1.4. Cele średniookresowe do 2012 roku ............................................................... 109 IV.2. Gospodarka wodno-ściekowa................................................................................... 109 IV.2.1. Regulacje prawne ............................................................................................ 109 IV.2.2. Identyfikacja potrzeb w zakresie gospodarki wodno-ściekowej .................... 114 IV.2.3. Cele krótkookresowe do 2008 roku ................................................................ 118 IV.2.4. Cele średnioookresowe do 2012 roku ............................................................. 119 IV.3. Gospodarka odpadami .............................................................................................. 120 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 5 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych IV.3.1. Regulacje prawne ............................................................................................ 120 IV.3.2. Identyfikacja potrzeb w zakresie gospodarki odpadami ................................. 123 IV.3.3. Cele krótkookresowe do 2008 roku ................................................................ 124 IV.3.4. Cele średniookresowe do 2012 roku ............................................................... 124 IV.4. Ochrona powietrza atmosferycznego ....................................................................... 125 IV.4.1. Regulacje prawne ............................................................................................ 125 IV.4.2. Identyfikacja potrzeb w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego ......... 127 IV.4.3. Cele krótkoterminowe do 2008 roku .............................................................. 130 IV.4.4. Cele średniookresowe do 2012 roku ............................................................... 130 IV.5. Ochrona przed hałasem ............................................................................................ 131 IV.5.1. Regulacje prawne ............................................................................................ 131 IV.5.2. Identyfikacja potrzeb w zakresie ochrony przed hałasem .............................. 133 IV.5.3. Cele krótkoterminowe do 2008 roku .............................................................. 134 IV.5.4. Cele średniookresowe do 2012 roku ............................................................... 134 IV.6. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym ........................................ 134 IV.6.1. Regulacje prawne ............................................................................................ 134 IV.6.2. Identyfikacja potrzeb w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym .......................................................................................... 135 IV.6.3. Cele krótkoterminowe do 2008 roku .............................................................. 135 IV.6.4. Cele średniookresowe do 2012 roku ............................................................... 136 IV.7. Ochrona przyrody ..................................................................................................... 136 IV.7.1. Regulacje prawne ............................................................................................ 136 IV.7.2. Identyfikacja potrzeb w zakresie ochrony przyrody ....................................... 137 IV.7.3. Cele krótkookresowe do 2008 roku ................................................................ 138 IV.7.4. Cele średniookresowe do 2012 roku ............................................................... 138 IV.8. Ochrona przed skutkami poważnych awarii oraz bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne ............................................................................................................... 138 IV.8.1. Regulacje prawne ............................................................................................ 138 IV.8.2. Identyfikacja potrzeb w zakresie poważnych awarii ...................................... 139 IV.8.3. Cele krótkoterminowe do 2008 roku .............................................................. 140 IV.8.4. Cele średniookresowe do 2012 roku ............................................................... 140 IV.9. Edukacja ekologiczna ............................................................................................... 141 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 6 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych IV.9.1. Regulacje prawne ............................................................................................ 141 IV.9.2. Identyfikacja potrzeb w zakresie edukacji ekologicznej ................................ 142 IV.9.3. Cele krótkookresowe do 2008 roku ................................................................ 147 IV.9.4. Cele średniookresowe do 2012 roku ............................................................... 147 Rozdział V. PROGRAM WYKONAWCZY ...................................................................... 149 V.1. Instytucje odpowiedzialne ........................................................................................ 149 V.2. Narzędzia realizacji programu.................................................................................. 149 V.3. Źródła finansowania ................................................................................................. 153 V.3.1. Finansowanie ochrony środowiska w gminie ................................................. 153 V.3.2. Państwowe Fundusze Ekologiczne ................................................................. 156 V.3.3. Instytucje i programy pomocowe.................................................................... 158 V.3.4. Rynki finansowe ............................................................................................. 163 V.3.5. Partnerstwo publiczno-prawne........................................................................ 166 V.3.6. Fundusze Unii Europejskiej ............................................................................ 166 V.4. Harmonogram rzeczowo-finansowy wdrażania programu ...................................... 169 V.4.1. Ochrona gleb i powierzchni ziemi .................................................................. 170 V.4.2. Gospodarka wodno-ściekowa ......................................................................... 171 V.4.3. Gospodarka odpadami .................................................................................... 174 V.4.4. Ochrona powietrza atmosferycznego .............................................................. 176 V.4.5. Ochrona przed hałasem ................................................................................... 179 V.4.6. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym .............................. 180 V.4.7. Ochrona przyrody ........................................................................................... 181 V.4.8. Ochrona przed skutkami poważnych awarii ................................................... 182 V.4.9. Edukacja ekologiczna ..................................................................................... 183 V.5. Monitoring i ocena realizacji programu ................................................................... 185 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 7 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Rozdział I. WSTĘP I.1. Przedmiot i cel opracowania Przedmiotem opracowania jest program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla gminy Dobrzeń Wielki; powiat opolski; województwo opolskie. Niniejszy program został sporządzony jako realizacja obowiązków gminy wynikających z zapisów ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z późn. zm.), dotyczących sporządzania gminnych programów ochrony środowiska oraz gminnych planów gospodarki odpadami. Gminny program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami służy realizacji polityki ekologicznej państwa na szczeblu lokalnym. Przyjęte w programie priorytety oraz zadania gminy Dobrzeń Wielki służyć będą realizacji obowiązujących wymogów ustawowych w dziedzinie ochrony środowiska, zasad wynikających z programów rządowych, zasad zrównoważonego rozwoju Polski oraz innych dokumentów strategicznych w gminie. Efektem realizacji programu będzie poprawa stanu środowiska oraz wdrożenie efektywnego zarządzania środowiskiem w gminie. Podstawą wykonania programu jest umowa Nr B.Z.G./prog./2/04 – MR/BE/8979/2004/OR zawarta w dniu 3.06.2004 r. pomiędzy Związkiem Gmin „DOLNA MAŁA PANEW” w Turawie, ul. Opolska 39c i Gminą Dobrzeń Wielki, ul. Namysłowska 44, a CMG KOMAG w Gliwicach, ul. Pszczyńska 37. I.2. Zakres i metodyka wykonania opracowania Przedmiotowe opracowanie „Program ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami dla gminy Dobrzeń Wielki” złożone jest z dwóch integralnych części ujętych w dwa tomy: ­ tom I. Program ochrony środowiska, ­ tom II. Plan gospodarki odpadami. Tom I. Program ochrony środowiska składa się z pięciu rozdziałów: ­ Rozdział I: Wstęp, ­ Rozdział II: Ogólna charakterystyka gminy, ­ Rozdział III: Charakterystyka i ocena aktualnego stanu środowiska w gminie Dobrzeń Wielki, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 8 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ Rozdział IV: Cele, priorytety i zadania ochrony środowiska w gminie Dobrzeń Wielki, ­ Rozdział V: Program wykonawczy. Zakres opracowania spełnia wymagania określone w art. 14 i 17 ustawy Prawo ochrony środowiska. Program obejmuje działania gminy na najbliższe cztery lata, tj. 2005 – 2008 oraz obejmujące w perspektywie kolejne cztery lata, tj. 2009 – 2012. Treść programu jest zgodna z obowiązującymi przepisami prawa (patrz punkt I.3.1), programami rządowymi z zakresu ochrony środowiska (punkt I.3.2.) oraz odpowiednich dokumentów programowych rangi regionalnej i lokalnej (punkt I.3.3). Rozdział II i III programu zawiera ogólną charakterystykę gminy oraz charakterystykę i ocenę aktualnego stanu środowiska, sporządzone na podstawie wnikliwej inwentaryzacji i analizy zagadnień związanych z ochroną środowiska w gminie Dobrzeń Wielki. Analizę przeprowadzono w oparciu o: ­ informacje uzyskane bezpośrednio z gminy, ­ studium zebranych materiałów wejściowych (punkt I.4), ­ dostępne wyniki monitoringu środowiska, ­ wyniki akcji ankietowej, przeprowadzonej w gminie Dobrzeń Wielki dla potrzeb niniejszego opracowania. W celu uzupełnienia i ujednolicenia przyjmowanych danych liczbowych, wykorzystano dane zawarte w „Roczniku Statystycznym Województwa Opolskiego 2003 i 2004 (punkt I.4). Rozdział IV opracowania zawiera cele, priorytety i zadania ochrony środowiska w zakresie: ochrony gleb i powierzchni ziemi, gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, ochrony powietrza atmosferycznego, ochrony przed hałasem i promieniowaniem elektromagnetycznym, ochrony przyrody, ochrony przed skutkami poważnych awarii oraz edukacji ekologicznej. Założone cele podzielono na cele krótkoterminowe, do realizacji w latach 2005 – 2008 oraz średnioterminowe, do realizacji w perspektywie kolejnych czterech lat, czyli do roku 2012. Podstawą formułowania celów i priorytetów były wyniki przeprowadzonej analizy stanu obecnego środowiska i identyfikacja potrzeb gminy w tym zakresie. Przy formułowaniu priorytetów i celów ekologicznych kierowano się wytycznymi zawartymi w obowiązujących Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 9 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych przepisach prawa polskiego, obowiązujących dokumentów rządowych oraz innych dokumentów strategicznych, które omówiono w punkcie I.3. Rozdział V opracowania zawiera program wykonawczy tj. określa: instytucje odpowiedzialne za realizację programu, narzędzia realizacji programu, źródła jego finansowania, harmonogram rzeczowo-finansowy wdrażania programu oraz procedury kontroli realizacji programu. W części dotyczącej gospodarki odpadami (tom II opracowania) program spełnia wymagania art. 14 ustawy o odpadach oraz Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzenia planów gospodarki odpadami (Dz. U. Nr 66, poz. 620) i określa: ­ aktualny stan gospodarki odpadami, ­ prognozowane zmiany w zakresie gospodarki odpadami, ­ działania zmierzające do poprawy sytuacji w zakresie gospodarowania odpadami, ­ projektowany system gospodarki odpadami, w szczególności odpadami komunalnymi, ­ rodzaj i harmonogram realizacji przedsięwzięć oraz instytucje odpowiedzialne za ich realizację, ­ sposoby finansowania, w tym instrumenty finansowe służące realizacji zamierzonych celów, z uwzględnieniem harmonogramu uruchamiania środków finansowych i ich źródeł, ­ system monitoringu i oceny realizacji zamierzonych celów. Podczas sporządzania programu ochrony środowiska z planem gospodarki odpadami kierowano się zaleceniami zawartymi w następujących opracowaniach: ­ „Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym”, Ministerstwo Środowiska, grudzień 2003, ­ „Poradnik: powiatowe i gminne plany gospodarki odpadami”, Ministerstwo Środowiska, wrzesień 2002, ­ Z. Kiedel, E. Mc Mahon, J. Jendrośka: „Zapobieganie i ograniczanie zanieczyszczeń. Tom III Plany i programy ochrony środowiska”; publikacja konsultowana przez ministerstwo Środowiska; Warszawa 2003. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 10 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych I.3. Podstawy formalno – prawne I.3.1. Krajowe przepisy prawne Prawo ochrony środowiska Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.) w art. 17 nakłada na organ wykonawczy gminy, w celu realizacji polityki ekologicznej państwa, obowiązek sporządzania gminnych programów ochrony środowiska. W myśl ustawy projekty gminnych programów ochrony środowiska opiniowane są przez organ wykonawczy wyższego szczebla - powiatu, a następnie uchwalane są przez radę Gminy. Z wykonania programów organ wykonawczy gminy sporządza co dwa lata raporty, które przedstawiane są Radzie Gminy w Dobrzeniu Wielkim, zwanej dalej Radą Gminy. Ustawa określa zasady ochrony środowiska w Polsce oraz warunki korzystania z jego zasobów, z uwzględnieniem wymagań zrównoważonego rozwoju. Ustawa o odpadach Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z późn. zm.) zobowiązuje gminy m.in. do opracowywania planów gospodarki odpadami i ich aktualizacji, nie rzadziej niż co 4 lata. Ustawa ta zawiera zasady postępowania z odpadami w sposób zapewniający ochronę życia i zdrowia ludzi oraz ochronę środowiska zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności zasady zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczania ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko, a także odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Przy sporządzaniu programów ochrony środowiska oraz planów gospodarki odpadami należy uwzględnić ponadto wymagania szeregu aktów prawnych z zakresu ochrony środowiska. Zawierają one m.in. standardy środowiska, jakich należy dotrzymywać, wielkości dopuszczalne emisji, jakich nie można przekraczać, obowiązki podmiotów korzystających ze środowiska i organów administracji oraz szereg innych uregulowań z zakresu ochrony środowiska we wszystkich jej aspektach: gospodarki wodno-ściekowej, gospodarki odpadami, ochrony powietrza, ochrony przed hałasem i promieniowaniem, ochrony przyrody itp. Wśród najważniejszych aktów prawnych należy wymienić ustawy: ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085), Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 11 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. 2001, Nr 92, poz. 880), ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity - Dz. U. z 2004 r. Nr 121, poz. 1266), ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. Nr 11 z późn. zm.), ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr 63, poz. 638 z późn. zm.), ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 63, poz. 639 z późn. zm.), ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z późn. zm.), ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. Nr 72 poz. 747 z późn. zm.), ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (tekst jednolity - Dz. U. z 2004 r. Nr 3 poz. 20), ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz.U. Nr 27, poz. 96). I.3.2. Programy rządowe Polityka Ekologiczna Państwa Obecnie w kwestii polityki ekologicznej państwa obowiązują w Polsce dwa dokumenty: „II Polityka ekologiczna państwa”, przyjęta przez Sejm RP w 2001 roku, określająca cele ekologiczne do 2010 i 2025 roku oraz uszczegóławiająca i aktualizująca ją „Polityka ekologiczna państwa na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010”, która jest polityką krótkookresową. Uwzględnia ona priorytetowe kierunki działań określone w VI Programie działań Unii Europejskiej w dziedzinie środowiska, obowiązującym również do 2010 roku. Opracowany w gminie Program ochrony środowiska powinien odzwierciedlać ogólne zasady leżące u podstaw polityki ekologicznej naszego państwa oraz polityki ochrony środowiska Unii Europejskiej tj.: ­ zasadę zrównoważonego rozwoju, która opiera się na założeniu, że polityka i działania w poszczególnych sektorach gospodarki i życia społecznego powinny być prowadzone w taki sposób, aby zachować zasoby i walory środowiska w stanie zapewniającym trwałe, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 12 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych nie doznające uszczerbku, możliwości korzystania z nich zarówno przez obecne, jak i przyszłe pokolenia. Istotą zrównoważonego rozwoju jest równorzędne traktowanie racji społecznych, ekonomicznych i ekologicznych, ­ zasadę równego dostępu do środowiska przyrodniczego, którą należy postrzegać w następujących kategoriach: sprawiedliwości międzypokoleniowej - zaspokajanie potrzeb materialnych i cywilizacyjnych obecnego pokolenia z równoczesnym tworzeniem i utrzymywaniem warunków do zaspokajania potrzeb przyszłych pokoleń, sprawiedliwości międzyregionalnej i międzygrupowej - zaspokajanie potrzeb materialnych i cywilizacyjnych grup społecznych i jednostek ludzkich w ramach sprawiedliwego dostępu do ograniczonych zasobów i walorów środowiska, równoważenia szans pomiędzy człowiekiem a przyrodą - zapewnienie zdrowego i bezpiecznego funkcjonowania w sensie fizycznym, psychicznym, społecznym i ekonomicznym jednostek ludzkich przy zachowaniu trwałości podstawowych procesów przyrodniczych wraz z ochroną różnorodności biologicznej, ­ zasadę przezorności, która przewiduje, że rozwiązywanie pojawiających się problemów ekologicznych powinno następować już wtedy, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo, że problem wymaga rozwiązania, a nie dopiero wtedy, gdy istnieje pełne naukowe tego potwierdzenie, ­ zasadę uspołecznienia polityki ekologicznej, która powinna być realizowana w gminie poprzez stworzenie warunków do udziału obywateli w procesie kształtowania modelu zrównoważonego rozwoju, przy jednoczesnym rozwoju edukacji ekologicznej, rozbudzaniu świadomości i wrażliwości ekologicznej oraz kształtowaniu nowej etyki zachowań wobec środowiska naturalnego, ­ zasadę „zanieczyszczający płaci”, która nakłada pełną odpowiedzialność, w tym materialną, za skutki zanieczyszczania i stwarzania innych zagrożeń dla środowiska na ich sprawcę, ­ zasadę prewencji, która zakłada, że przeciwdziałanie negatywnym skutkom dla środowiska naturalnego musi być podejmowane na etapie planowania przedsięwzięć mogących negatywnie oddziaływać na środowisko, ­ zasadę skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej przy wyborze planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych w zakresie ochrony środowiska - oznacza Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 13 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ona potrzebę minimalizacji nakładów inwestycyjnych na jednostkę uzyskanego efektu ekologicznego. „II Polityka ekologiczna państwa” określa ważniejsze limity krajowe związane z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i poprawą stanu środowiska, które powinny znaleźć odzwierciedlenie w gminnych programach ochrony środowiska, w całości lub wybrane spośród nich, w zależności od specyficznych warunków danej gminy, tj.: ­ zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu z 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle); ­ ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób, aby uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państw OECD (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB); ­ ograniczenie zużycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. i 25% w stosunku do 2000 r. również w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB); ­ dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r.; ­ odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów komunalnych; ­ pełna (100%) likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miast i zakładów przemysłowych; ­ zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych, w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego – również o 30%; ­ ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu w 1990 r.; ­ do końca 2005 r. wycofanie z użytkowania etyliny i przejście wyłącznie na stosowanie benzyny bezołowiowej. Program Wykonawczy do II Polityki Ekologicznej Państwa „Program wykonawczy II polityki ekologicznej państwa na lata 2002 – 2010” jest dokumentem o charakterze operacyjnym, tj. wskazującym wykonawców i terminy realizacji konkretnych zadań lub pakietów zadań, przewidzianych do realizacji, zgodnie z polityką ekologiczną państwa w latach 2002 – 2010, a także szacującym niezbędne nakłady i źródła Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 14 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych finansowania. Przy formułowaniu poszczególnych zadań i pakietów zadań uwzględniono następujące priorytety: ­ konieczność likwidacji związanych ze stanem środowiska bezpośrednich zagrożeń dla życia i zdrowia ludzi (w tym likwidacji tzw. „gorących punktów”); ­ konieczność przeciwdziałania degradacji środowiska przyrodniczego na terytorium kraju, zwłaszcza na obszarach o szczególnych walorach przyrodniczych (w tym przestrzeni rolniczej i leśnej); ­ konieczność partycypowania przez Polskę w przeciwdziałaniu zagrożeniom środowiska o charakterze globalnym. Proponowane w Programie wykonawczym zadania uwzględnia się przy formułowaniu zadań w gminnych programach ochrony środowiska. Długookresowa Strategia Trwałego i Zrównoważonego Rozwoju – Polska 2025 Strategia zakłada sukcesywne eliminowanie procesów i działań gospodarczych szkodliwych dla środowiska i zdrowia ludzi, promowanie sposobów gospodarowania "przyjaznych środowisku" oraz przyśpieszanie procesów przywracania środowiska do właściwego stanu, wszędzie tam, gdzie nastąpiło naruszenie równowagi przyrodniczej. Realizacja tych postulatów nie może jednak jednocześnie powodować niepożądanego zmniejszania tempa wzrostu gospodarczego, ani poszerzać marginesu ubóstwa, czyli pogłębiania lub powstawania nowych napięć społecznych i zagrożeń ekonomicznych. Strategia zakłada pomoc państwa dla działalności proekologicznej, rekultywacji terenów i zasobów skażonych, dla czynnej ochrony środowiska i różnorodności biologicznej. Narodowy Plan Rozwoju Narodowy plan Rozwoju na lata 2004 – 2006 został opracowany w celu zaprogramowania pomocy wspólnotowej oraz zapewnienia efektywnego jej wdrażania. Podstawą jej przygotowania jest Rozporządzenie Rady Nr 1260/1999 wprowadzające ogólne przepisy odnośnie funduszy strukturalnych. Polska, jako członek Unii Europejskiej, zostanie w latach 2004-2006 objęta w całości celem 1 wspólnotowej polityki regionalnej, którym jest wspieranie rozwoju i strukturalnego dostosowania regionów słabo rozwiniętych. Polityka ta realizowana jest poprzez współfinansowanie, za pomocą funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności, uzgodnionych z Komisją Europejską krajowych programów i projektów rozwoju regionalnego. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 15 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Narodowy Plan Rozwoju 2004-2006 określa najważniejsze działania strukturalne, które Polska jako członek Unii Europejskiej zamierza uruchomić w latach 2004-2006. Celem strategicznym Narodowego Planu Rozwoju jest rozwijanie konkurencyjnej gospodarki opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zdolnej do długofalowego, harmonijnego rozwoju, zapewniającej wzrost zatrudnienia i poprawę spójności społecznej, ekonomicznej i przestrzennej z Unią Europejską na poziomie regionalnym i krajowym. Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej Odnawialne źródła energii, w myśl Strategii Rozwoju Energetyki Odnawialnej, stanowić mogą istotny udział w bilansie energetycznym poszczególnych gmin, czy nawet województw naszego kraju. Mogą przyczynić się do zwiększenia bezpieczeństwa energetycznego regionu, a zwłaszcza do poprawy zaopatrzenia w energię na terenach o słabo rozwiniętej infrastrukturze energetycznej. Potencjalnie największym odbiorcą energii ze źródeł odnawialnych może być m.in. rolnictwo, a także mieszkalnictwo i komunikacja. Szczególnie dla regionów, dotkniętych bezrobociem, odnawialne źródła energii stwarzają nowe możliwości, w zakresie powstawania nowych miejsc pracy. Natomiast tereny rolnicze, które z uwagi na silne zanieczyszczenie gleb, nie nadają się do uprawy roślin jadalnych, mogą być wykorzystane do uprawy roślin przeznaczonych do produkcji biopaliw. Racjonalne wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych tj. energii rzek, wiatru promieniowania słonecznego, geotermalnej lub biomasy, jest jednym z istotnych komponentów zrównoważonego rozwoju przynoszącym wymierne efekty ekologicznoenergetyczne. Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowoenergetycznym, przyczynia się do poprawy efektywności wykorzystania i oszczędzania zasobów surowców energetycznych, poprawy stanu środowiska poprzez redukcję zanieczyszczeń do atmosfery i wód oraz redukcję ilości wytwarzanych odpadów. Jako cel strategiczny określono zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo-energetycznym kraju do 7,5% w 2010 roku i do 14% w 2020 roku w strukturze zużycia nośników pierwotnych. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 16 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Krajowy Program Zwiększania Lesistości (KPZL) – aktualizacja 2003 r. KPZL zawiera założenia metodyczne i kryteria określania preferencji zalesieniowych, które mogą być pomocne w tworzeniu oryginalnych rozwiązań regionalnych oraz lokalnych. Zwiększanie lesistości kraju jest jednym z ważniejszych elementów polityki leśnej państwa (1997). Konsekwentna realizacja celów tej polityki powinna zapewnić zwiększenie lesistości kraju do 30% w roku 2020 i 33% po roku 2050. Elementem KPZL jest ocena i oszacowanie potencjalnej podaży gruntów rolnych do zalesienia. Program przewiduje zróżnicowanie funkcji lasów i wymienia następujące funkcje: ­ ekologiczna (ochronna) zapewniająca stabilizację obiegu wody w przyrodzie, ­ produkcyjna (gospodarcza) polegająca na zachowaniu odnawialności i trwałego użytkowania drewna, ­ społeczna, służąca kształtowaniu korzystnych warunków zdrowotnych i rekreacyjnych dla społeczeństwa, a także zmierzająca do zagospodarowania terenów zdegradowanych i marginalnych, wzmocnienia obronności oraz służąca rozwojowi kultury, oświaty, nauki i edukacji ekologicznej społeczeństwa. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej Podstawowe cele Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej „Przez edukację do równoważonego rozwoju” to: ­ upowszechnianie idei ekorozwoju we wszystkich sferach życia, uwzględniając również pracę i wypoczynek człowieka, czyli objęcie permanentną edukacją ekologiczną wszystkich mieszkańców Rzeczypospolitej Polskiej, ­ wdrożenie edukacji ekologicznej jako edukacji interdyscyplinarnej na wszystkich stopniach edukacji formalnej i nieformalnej, ­ tworzenie wojewódzkich, powiatowych i gminnych programów edukacji ekologicznej, stanowiących rozwinięcie Narodowego Programu Edukacji Ekologicznej, a ujmujących propozycje wnoszone przez poszczególne podmioty realizujące projekty edukacyjne dla lokalnej społeczności, ­ promowanie dobrych doświadczeń z zakresu metodyki edukacji ekologicznej. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 17 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Inne dokumenty rządowe, komplementarne z Polityką ekologiczną państwa, pomocne przy opracowaniu programów ochrony środowiska to m.in.: ­ Program oczyszczania ścieków komunalnych, ­ Program ograniczania odpływu azotu ze źródeł rolniczych, ­ Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej, ­ Krajowa strategia ograniczania emisji metali ciężkich i trwałych zanieczyszczeń organicznych, ­ Polityka leśna państwa, ­ Koncepcja polityki przestrzennego zagospodarowania kraju, ­ Założenia polityki energetycznej polski do 2020 r., ­ Program usuwania azbestu i wyrobów zawierających azbest, stosowanych na terytorium Polski, ­ Średniookresowa strategia rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich, ­ Strategia rozwoju turystyki w latach 2001 – 2006. I.3.3. Programy rangi regionalnej i lokalnej Program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla gminy uwzględnia postanowienia odpowiednich programów i planów opracowanych przez jednostki administracyjne wyższego szczebla w myśl obowiązujących przepisów prawa ochrony środowiska i ustawy o odpadach tj.: ­ Krajowego Planu Gospodarki Odpadami, ­ Kompleksowego programu gospodarki odpadami niebezpiecznymi w regionie Polski południowej, ­ Programu Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010, ­ Planu Gospodarki Odpadami w Województwie Opolskim, ­ Program Ochrony Środowiska Powiatu Opolskiego na lata 2004 – 2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008 – 2011, ­ Plan Gospodarki Odpadami w Powiecie Opolskim. Ponadto założenia Programu ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami dla gminy Dobrzeń Wielki są zgodne z obowiązującą „Strategią Rozwoju Gminy Dobrzeń Wielki Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 18 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych od roku 2000” oraz „Studium uwarunkowań i kierunkami zagospodarowania przestrzennego gminy Dobrzeń Wielki” (patrz punkt II.10). I.4. Materiały wejściowe 1) Studium uwarunkowań i kierunki zagospodarowania przestrzennego gminy Dobrzeń Wielki; mgr inż. arch. Maria Oleszczuk; Opole, lipiec 1996 r., 2) Strategia Rozwoju Gminy Dobrzeń Wielki od roku 2000, 3) Program Ochrony Środowiska gminy Dobrzeń Wielki; Dobrzeń Wielki, listopad 2001., 4) Inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza gminy Dobrzeń Wielki, Stowarzyszenie na rzecz ochrony przyrody Stobrawskiego Parku Krajobrazowego; Opole, listopad 2001 r., 5) Przegląd ekologiczny Składowiska Odpadów Komunalnych w Chróścicach; EKOBUD Sp. z o.o.; Opole, czerwiec 2002 r., 6) Aktualizacja projektu budowlanego - gminne składowisko odpadów komunalnych w Chróścicach gmina Dobrzeń Wielki; ABRYS Technika Sp. z o.o.; Poznań, maj 2004 r., 7) Stan środowiska w województwie opolskim w roku 2003; Biblioteka monitoringu środowiska; Opole, maj 2004 r., 8) Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe gminy Dobrzeń Wielki; FRODO Przedsiębiorstwo Prywatne; mgr inż. Tadeusz Łuszczek; Winów, czerwiec 2002 r., 9) Podstawowe informacje ze spisów powszechnych. Gmina wiejska Dobrzeń Wielki; Urząd Statystyczny w Opolu, Opole 2003 r., 10) Rocznik statystyczny województwa opolskiego, Urząd Statystyczny w Opolu; Opole, październik 2003 r., 11) Rocznik statystyczny województwa opolskiego 2004; Urząd Statystyczny w Opolu, Opole 2004 r. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 19 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Rozdział II. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA GMINY DOBRZEŃ WIELKI II.1. Położenie administracyjne gminy Gmina Dobrzeń Wielki położona jest w centralnej części województwa opolskiego i powiatu opolskiego. W skład gminy wchodzi 9 sołectw: Dobrzeń Wielki, Chróścice, Czarnowąsy, Kup, Dobrzeń Mały, Borki, Świerkle, Krzanowice, Brzezie. Od południa gmina Dobrzeń Wielki graniczy z miastem Opole, od południowego- zachodu, poprzez rzekę Odrę, z gminą Dąbrowa, od północnego- zachodu z gminą Popielów, od północy z gminą Pokój, od północnego- wschodu z gminą Murów oraz od wschodu z sołectwami gminy Łubniany. Lokalizację gminy Dobrzeń Wielki wraz z granicami administracyjnymi przedstawiono na rysunku 1. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 20 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych rys 1 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 21 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych II.2. Powierzchnia i zagospodarowanie terenu Powierzchnia gminy Dobrzeń Wielki wynosi 9 142 ha (91,4 km2), co stanowi 0,97 % obszaru województwa opolskiego. Struktura użytkowania gruntów w gminie Dobrzeń Wielki przedstawia się następująco (wg Rocznika Statystycznego Województwa Opolskiego 2003): ­ użytki rolne 4 544 ha, w tym: grunty orne 3 422 ha, sady 8 ha, łąki 1 085 ha, pastwiska 29 ha, ­ lasy i grunty leśne 3 406 ha, ­ pozostałe grunty i nieużytki 1 192 ha. W strukturze funkcjonalno-przestrzennej terenu gminy największą powierzchnię zajmują użytki rolne, stanowią one 49,7 % powierzchni gminy. Wśród użytków rolnych największy udział mają grunty orne (37,43 % powierzchni gminy). Lasy i grunty leśne stanowią 37,3 % powierzchni gminy. Pozostałe 13 % stanowią tereny zainwestowane. Tablica 1. Użytkowanie gruntów w gminie Dobrzeń Wielki na tle powiatu i województwa Sposób Gmina Dobrzeń Wlk. Powiat Opolski Woj. Opolskie zagospodarowania [%] [%] [%] Powierzchnia ogółem, 100 100 100 w tym: Razem użytki rolne, 49,70 41,49 59,92 w tym: grunty orne, 37,43 32,99 52,84 sady, 0,09 0,10 0,18 łąki, 11,87 7,67 5,66 pastwiska. 0,31 0,73 1,24 Lasy i grunty leśne 37,26 45,49 26,94 Pozostałe grunty 13,04 13,02 13,14 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 22 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych II.3. Sytuacja demograficzna i stan zatrudnienia Sytuacja demograficzna Obszar gminy Dobrzeń Wielki zamieszkuje: 13 726 osób (wg stanu na dzień 31.12.2004 r.), z czego ok.: ­ Dobrzeń Wielki 30 %, ­ Chróścice 22 %, ­ Czarnowąsy 21 %, ­ Kup 9 %, ­ Dobrzeń Mały 5 %, ­ Borki 4 %, ­ Świerkle 4 %, ­ Krzanowice 3 %, ­ Brzezie 2 %. Średnia gęstość zaludnienia obszaru gminy wynosi 155 osób/km2. W ostatnich latach liczba ludności w gminie Dobrzeń Wielki uległa niewielkim zmianom. Spadek liczby ludności gminy w latach 2000 i 2002 spowodowany był w głównej mierze migracją, natomiast przyrost liczby mieszkańców w 1999 r w znacznej części związany był z budową Elektrowni OPOLE S.A. Tablica 2. Zmiany liczby ludności w latach 1998-2004 Gmina Dobrzeń Wielki 1998 14 279 1999 14 366 2000 14 259 2001 14 283 2002 14 187 2003 14 193 2004 13 726 Stan zatrudnienia mieszkańców Liczba bezrobotnych z terenu gminy Dobrzeń Wielki zarejestrowanych w Powiatowym Urzędzie Pracy w Opolu na dzień 31.12.2002 r wynosiła 574. Stopa bezrobocia wynosiła 6,5 %. Liczba osób zatrudnionych z terenu gminy Dobrzeń Wielki, wynosiła ogółem ok. 8 600 osób. Wg danych statystycznych nie obejmujących podmiotów gospodarczych, w których liczba pracujących nie przekracza 9 osób oraz rolników indywidualnych, liczba zatrudnionych, wg stanu na dzień 31.12.2003 r., wynosiła 3 725 osób, z czego w: Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 23 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ rolnictwie, łowiectwie i leśnictwie 45 osób, ­ przemyśle i budownictwie 2 298 osób, ­ usługach rynkowych 723 osoby, ­ usługach nierynkowych 659 osób. Gmina Dobrzeń Wielki należy do nielicznych na terenie województwa opolskiego gmin wiejskich silnie uprzemysłowionych. W gminie dominuje przemysł, o czym świadczy duży udział osób zatrudnionych w przemyśle i budownictwie- 62 %. Przemysł koncentruje się głównie w miejscowości Brzezie, gdzie zlokalizowana jest Elektrownia OPOLE S.A. o znaczeniu strategicznym dla państwa. Poprzez swoją działalność stwarza ona warunki do rozwoju przemysłu związanego z produkcją materiałów budowlanych oraz innych zakładów mogących z nią kooperować. Na dalszych miejscach pod względem generowanych miejsc pracy znajdują się placówki usługowe, gdzie zatrudnionych jest 28 % osób, następnie rolnictwo- 10 % oraz oświata, służba zdrowia i administracja- 8 %. Ogółem w Gminie zarejestrowane są 814 prywatne podmioty gospodarcze i 34 państwowe podmioty gospodarcze. II.4. Rolnictwo Gmina ma charakter przemysłowo-rolniczy. Widoczny jest wysoki stopień rozwoju drobnych indywidualnych gospodarstw rolnych. Liczba gospodarstw rolnych w gminie Dobrzeń Wielki wynosi ogółem 606, z czego ponad połowę stanowią gospodarstwa o powierzchni od 1 ha do 3 ha. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 24 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Tablica 2. Liczba gospodarstw rolnych w poszczególnych grupach obszarowych Powierzchnia gospodarstw Ilość 1-2 261 2-3 119 3-5 72 5-7 33 7-10 28 powyżej 10 93 Ogółem 606 W gminie Dobrzeń Wielki dominuje gospodarka indywidualna. Wysoki udział w uprawie roślin mają zboża, które zajmują 55,1 % użytków rolnych. Ogólny wskaźnik waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej, oceniający jednocześnie warunki agroklimatyczne oraz warunki glebowe, daje gminie dopiero 38 miejsce w skali województwa. Wynosi on 72,3 pkt i układa się poniżej średniej województwa opolskiego, która wynosi 87,2 pkt. Ostatecznie pozwala to zakwalifikować gminę do obszarów o średnio dobrych warunkach do produkcji rolnej. Na terenie gminy występuje również produkcja zwierzęca, w której główny udział ma chów bydła i trzody chlewnej. Mniejsze znaczenie ma produkcja pszczelarska, ryb konsumpcyjnych oraz drobiarska. II.5. Przemysł Gmina Dobrzeń Wielki należy do gmin wiejskich silnie uprzemysłowionych. Na terenie gminy działają ok. 863 podmioty gospodarcze, z których największa liczba znajduje się na terenie sołectw Dobrzeń Wielki i Czarnowąsy. Największym zakładem przemysłowym w gminie jest Elektrownia OPOLE S.A. w Brzeziu, zajmująca się wytwarzaniem energii elektrycznej, produkcją ciepła i jego dystrybucją. Inne duże zakłady z terenu gminy, zatrudniające 50 – 250 pracowników, to: KNAUF Bełchatów Sp. z o.o. Fabryka w Brzeziu k/Opola (NORGIPS); produkcja płyt kartonowo-gipsowych, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 25 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych P.U.H. Mercor w Dobrzeniu Wielkim; produkcja drzwi oraz ścianek przeciwpożarowych, Zespół Szpitali Pulmonologiczno-Reumatycznych w Kup, ELKOM Sp. z o.o. w Brzeziu; zbieranie i transport odpadów, letnie i zimowe utrzymanie dróg, zaopatrzenie w wodę, odprowadzanie ścieków, Międzygminny Zakład Wodociągów i Kanalizacji „PROWOD” Sp. z o.o. w Czarnowąsach; zaopatrzenie w wodę, odprowadzanie ścieków, usługi dla ochrony środowiska, wykonawstwo inwestycji w zakresie rozbudowy infrastruktury technicznej, P.P.H.U. NAVISTOR – STOCZNIA DOBRZEŃ Sp. z o.o. w Dobrzeniu Wielkim; remont i budowa jednostek pływających, budowa konstrukcji stalowych statki morskie i śródlądowe, łodzie oraz pozostały sprzęt pływający, sprzęt okrętowy (export), ELTRANS Sp. z o.o. w Brzeziu; usługi transportowe, mechanika pojazdowa. W gminie Dobrzeń Wielki zlokalizowane są ponadto mniejsze zakłady produkcyjne, usługowe i handlowe. II.6. Infrastruktura techniczna Gmina Dobrzeń Wielki posiada w różnym stopniu rozbudowaną infrastrukturę techniczną w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło, gaz, wodę i odprowadzania ścieków. Wodociągi Gmina Dobrzeń Wielki jest w pełni wyposażona w system dystrybucji wody wodociągowej. Z sieci wodociągowej o długości 130,1 km wyposażonej w 2 962 przyłącza (stan na dzień 31.12.2004 r.) korzysta 100 % mieszkańców gminy. Podstawowe źródło zaopatrzenia w wodę w gminie stanowią wody podziemne pochodzące z utworów czwarto- i trzeciorzędowych Woda dla terenu gminy Dobrzeń Wielki dostarczana jest z ujęć zlokalizowanych w: Chróścicach (2 studnie) – zasilające w wodę miejscowość Chróścice oraz niewielką część wsi Dobrzeń Wielki, Czarnowąsach (3 studnie) – zasilające w wodę miejscowości Czarnowąsy, Krzanowice i Borki, Brzeziu (2 studnie) – zasilającego w wodę miejscowości: Brzezie, Kup, Świerkle, Dobrzeń Mały, Dobrzeń Wielki oraz wsie Ładza i Krzywa Góra w gminie Pokój. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 26 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Łączna zdolność produkcyjna ujęć wody wynosi 5 877 m3/dobę i całkowicie pokrywa zapotrzebowanie wody w gminie. Zagadnienia zaopatrzenia w wodę w gminie Dobrzeń Wielki omówiono w punkcie III.7.3. opracowania. Kanalizacja Z sieci kanalizacji sanitarnej o długości ok. 112 km, wyposażonej jest w 2 483 przyłącza kanalizacyjne (stan na dzień 31.12.2004 r.), korzysta ok. 85 % mieszkańców gminy Dobrzeń Wielki. Ścieki odprowadzane są do następujących oczyszczalni ścieków: mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków w Czarnowąsach (o przepustowości 400 m3/d), zbierająca ścieki z miejscowości: Czarnowąsy, Krzanowice i Borki oraz z miejscowości Kępa należących do gminy Łubniany, mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków w Dobrzeniu Wielkim (o przepustowości 800 m3/d), zbierającej ścieki z miejscowości: Dobrzeń Wielki, Dobrzeń Mały, Chróścice, Kup oraz docelowo Brzezie i Świerkle. Ponadto kilka podmiotów gospodarczych z terenu gminy eksploatuje własne oczyszczalnie ścieków. Zagadnienia związane z odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków z terenu gminy omówiono w punkcie III.7.4. niniejszego opracowania. Ciepłownictwo Sieć centralnego zaopatrywania w ciepło na terenie gminy posiadają jedynie sołectwa Dobrzeń Wielki, Czarnowąsy oraz w niewielkim stopniu Brzezie. System ciepłowniczy i gazowniczy pokrywa gminne zapotrzebowanie na ciepło w ok. 20 %, natomiast pozostałe 80 % zapotrzebowania pokrywane jest ze źródeł indywidualnych - kotłownie w domkach jednorodzinnych, ogrzewania etażowe, lokalne kotłownie przemysłowe (wg „Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe gminy Dobrzeń Wielki” maj 2002). Wytwarzaniem energii cieplnej dla systemu ciepłowniczego zajmuje się Elektrownia OPOLE S.A. w Brzeziu, natomiast przesyłem i dystrybucją ciepła zajmuje się „ELKOM” Sp. z o.o. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 27 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych w Dobrzeniu Wielkim, która jest głównym odbiorcą ciepła z kotłowni Elektrowni OPOLE S.A. Ciepło do Dobrzenia Wielkiego dostarczane jest za pomocą sieci magistralnej 250 wykonanej w technologii tradycyjnej oraz z rur preizolowanych. Sieci posiadają rezerwy przesyłu wynoszące ok. 75%. Stan sieci preizolowanych jest dobry. Dystrybucja ciepła na terenie Dobrzenia Wielkiego odbywa się za pomocą 70 węzłów cieplnych: 59 dwufunkcyjnych (pracujących na potrzeby c.o. i c.w.u.), 11 jednofunkcyjnych (pracujących na potrzeby c.o.), z czego 20 węzłów posiada systemy automatyki regulacji pogodowej, pozostałe regulowane są ręcznie. Węzły cieplne w Dobrzeniu Wielkim posiadają ok. 40% rezerwę przesyłową - moc zainstalowana wynosi 8 MW, podczas gdy zapotrzebowanie wynosi 4,65 MW. Stan techniczny węzłów jest dobry. Dostawa ciepła do miejscowości Czarnowąsy odbywa się za pośrednictwem sieci przesyłowej 100 wykonanej w technologii rur preizolowanych. Sieć nie posiada rezerwy przesyłowej. Stan sieci preizolowanej jest bardzo dobry. Dystrybucja ciepła na terenie miejscowości Czarnowąsy odbywa się za pomocą 97 węzłów cieplnych: 65 dwufunkcyjnych (pracujących na potrzeby c.o. i c.w.u.), 32 jednofunkcyjnych (31 pracujących na potrzeby c.o., 1 na potrzeby c.w.u.). 61% mocy zamówionej (1,33 MW) dostarczane jest węzłami wyposażonymi w systemy automatyki regulacji pogodowej, pozostałe regulowane są ręcznie. Węzły cieplne w Czarnowąsach posiadają ok. 53% rezerwę przesyłową - moc zainstalowana wynosi 4,65 MW, podczas gdy zapotrzebowanie wynosi 2,16 MW. Stan techniczny węzłów jest dobry. Obecnie trwa modernizacja i budowa sieci cieplnych wraz z węzłami cieplnymi w miejscowościach Dobrzeń Wielki i Czarnowąsy. Rozważana jest również koncepcja uciepłowienia dla miejscowości Dobrzeń Mały, Brzezie i Borki. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 28 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Obecnie realizowany jest proces uciepłowienia terenów gminy. Wg stanu na miesiąc lipiec 2004r. do sieci cieplnej zostały już podłączone: w Dobrzeniu Wielkim: Osiedle „Energetyk”, Urząd Gminy, Gminny Ośrodek Kultury, Ośrodek Zdrowia, Stacja Opieki CARITAS, Kościół, Bank Spółdzielczy, Salon Gier „Stara Szwalnia”, Dom Pomocy Społecznej, Szkoła Podstawowa, Zakłady (Mercor, Normet), 2 budynki komunalne wielorodzinne oraz ok. 300 domków jednorodzinnych, w Czarnowąsach: Zespół Szkół, Przedszkole, Sala Wiejska, Dom Pomocy Społecznej, Klasztor, Kościół, Plebania, Zakłady (PROWOD, Hortus, Ciurex), Stacja Uzdatniania Wody, Dom Nauczyciela, 4 budynki komunalne wielorodzinne oraz ok. 150 budynków mieszkalnych jednorodzinnych, w Brzeziu: Stacja Uzdatniania Wody oraz 3 budynki mieszkalne jednorodzinne. Gazownictwo Gmina Dobrzeń Wielki jest zasilana w gaz ziemny wysokometanowy z gazociągu wysokociśnienowego 200 6,3 Mpa, wpiętego do gazociągu relacji Kluczbork – Przywory. Dystrybucją gazu na terenie gminy zajmuje się Górnośląska Spółka Gazownictwa Sp. z o.o. w Zabrzu Oddział Zakład Gazowniczy w Opolu. W skład infrastruktury gazowej gminy oprócz sieci wysokiego ciśnienia długości ok. 6 km wchodzą: stacja redukcyjno-pomiarowa I-stopnia Brzezie – NORGIPS o przepustowości 6 000 Nm3/h, oraz prowadzone z niej gazociągi średniego ciśnienia, obejmujące swym zasięgiem miejscowości: Dobrzeń Wielki, Brzezie, Chróścice i Kup. Obecnie realizowany jest proces gazyfikacji terenów gminy. Wg stanu na miesiąc lipiec 2004 r. do sieci gazowej zostały już podłączone: w Dobrzeniu Wielkim: Zespół Szkół, Klub Sportowy LZS „Tor” oraz ok. 150 budynków mieszkalnych jednorodzinnych, w Chróścicach: Zespół Szkół, Szkoła Podstawowa, Biblioteka, Kościół, Plebania, Ośrodek Zdrowia, Klub Sportowy LZS „Victoria”, Zakłady (PROTEC, Blach-Met), Dom Nauczyciela, oraz ok. 100 budynków mieszkalnych jednorodzinnych, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 29 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych w Kup: Zespół Szpitali Pulmonologiczno-Reumatycznych, Ośrodek Zdrowia, Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej, Biblioteka, Zespół Szkół, Nadleśnictwo Kup, Kościół, budynek Parafialny, Sala Wiejska, Restauracja „Pod Dzikiem” oraz ok. 20 budynków mieszkalnych jednorodzinnych. Oprócz ww. odbiorców gaz (bezpośrednio z sieci wysokiego ciśnienia) jest pobierany przez KNAUF Bełchatów Sp. z o.o. Fabrykę w Brzeziu k/Opola. Spółka jest największym odbiorcą gazu na terenie gminy - pobiera gaz do celów technologicznych w ilości 30 mln m3/rok. Stan techniczny istniejącej sieci gazowej jest bardzo dobry. Docelowo planuje się podłączenie odbiorców z terenu miejscowości: – Dobrzeń Wielki (do zasilania gazem przewiduje się tereny północnej części miejscowości), – Kup, Świerkle i Chróścice (przewiduje się objąć siecią gazowniczą całe tereny miejscowości), – Dobrzeń Mały, Czarnowąsy, Brzezie, Borki, Krzanowice (tereny przeznaczone do zasilania gazem będą rozpatrywane wariantowo wraz z rozwojem systemu ciepłowniczego). Elektroenergetyka Wszystkie miejscowości gminy Dobrzeń Wielki są zelektryfikowane. Odbiorcy energii elektrycznej z terenu gminy obsługiwani są przez Rejon Energetyczny Opole Zakładu Energetycznego Opole S.A. za pomocą dobrze rozwiniętej sieci 15 kV z Głównych Punktów Zasilania GPZ Zakrzów (110/15kV) oraz GPZ Siołkowice (110/15kV), zlokalizowanych poza terenem gminy. Na terenie gminy znajduje się GPZ Borki (400/110kV), którego właścicielem jest Elektrownia Opole S.A. i który pracuje na potrzeby zaplecza Elektrowni, firm zlokalizowanych wokół Elektrowni oraz na potrzeby osiedla mieszkaniowego „Energetyk” w Dobrzeniu Wielkim. Stacja transformatorowa GPZ Borki stanowi węzeł sieciowy, z którego wyprowadzane są linie wysokich napięć WN: ­ linia podwójna (2 x 110 kV) o kierunku Dobrzeń - Ozimek, ­ linia pojedyncza (1 x 110 kV) o kierunku Dobrzeń – Zakrzów, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 30 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ linia pojedyncza (1 x 110 kV) o kierunku Dobrzeń - Gosławice, ­ linia pojedyncza (1 x 110 kV) o kierunku Dobrzeń – ul. Sudecka (Dobrzeń Wielki), ­ linia pojedyncza (1 x 110 kV) o kierunku Dobrzeń – Groszowice, ­ linia pojedyncza (1 x 110 kV) o kierunku Dobrzeń – Siołkowice, ­ linia pojedyncza (1 x 110 kV) o kierunku Dobrzeń – Hermanowice, ­ linia pojedyncza (1 x 110 kV) o kierunku Dobrzeń – Borki oraz biegnące przez teren gminy przesyłowe najwyższych napięć (400 kV) relacji: ­ Dobrzeń – Pasikurowice, ­ Dobrzeń – Wielkopole, ­ Dobrzeń – Rokitnica, ­ Dobrzeń – Ząbkowice. Przesył mocy do użytkowników dokonywany jest liniami 15 kV, do których jest włączonych ponad 70 stacji transformatorowych 15/0,4 kV. Stan linii przesyłowych określany jest jako dobry. Wszystkie linie energetyczne posiadają rezerwy przesyłowe. II.7. Transport i komunikacja Transport drogowy Sieć drogową gminy tworzą drogi wojewódzkie, powiatowe oraz lokalne i dojazdowe. Najważniejszymi drogami na terenie gminy Dobrzeń Wielki są: ­ droga wojewódzka nr 454 relacji Opole-Pokój-Namysłów, długości 16,7 km ­ droga wojewódzka nr 457 relacji Brzeg – Dobrzeń Wielki, długości 5,5 km, ­ droga wojewódzka nr 461 relacji Kup – Jełowa, długości 1,3 km, ­ droga wojewódzka nr 464 relacji Narok – rz. Odra - Chróścice, długości 2,4 km, ­ droga wojewódzka nr 465 relacji (droga nr 459) – rz. Odra – Dobrzeń Mały (droga nr 454), długości 0,5 km. Sieć drogową w gminie uzupełniają drogi powiatowe o sumarycznej długości 34,2 km oraz drogi gminne. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 31 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Zły stan techniczny dróg na terenie gminy Dobrzeń Wielki wskazuje na konieczność przeprowadzenia modernizacji i remontów. Na znacznych odcinkach dróg występują zaniżone parametry techniczne w stosunku do pełnionych funkcji przez poszczególne ciągi drogowe. W zakresie rozbudowy układu drogowego przewiduje się modernizację drogi wojewódzkiej, nr 454 w tym budowę obejścia miejscowości Czarnowąsy, Dobrzeń Wielki i Kup, natomiast na drodze 457 planuje się budowę obwodnicy terenów zabudowanych miejscowości Dobrzeń Wielki, Chróścice, Siołkowice Stare, Popielów. Przez gminę przebiegają linie komunikacyjne PKS, które obsługują wszystkie miejscowości gminy Dobrzeń Wielki. Autobusy zapewniają połączenia m.in. do Opola, Brzegu, Kluczborka, Namysłowa. Gęstość połączeń w zakresie przewozów dom – praca, praca - dom w dostatecznym stopniu zaspokaja potrzeby komunikacyjne gminy, jednak ilość pozostałych połączeń jest niewystarczająca. Transport kolejowy Przez teren gminy przebiega linia kolejowa relacji Opole – Jelcz Miłoszyce – Wrocław. Natężenie ruchu osobowego na ww. linii wynosi 6 pociągów/dobę. Gęstość połączenie nie zapewnia dogodnych połączeń z terenami sąsiednimi, a szczególnie z Opolem. Dostępność do linii kolejowej zapewniają stacje kolejowe: Czarnowąsy, Dobrzeń Wielki, Chróścice i przystanek we wsi Borki Transport rzeczny Przez teren gminy przepływa rzeka Odra, która jest drogą wodną II klasy technicznej międzynarodowej, nie jest ona jednak wykorzystywana przez gminę w celach transportowych. Obecnie rozważa się budowę portu śródlądowego na Odrze w rejonie wsi Dobrzeń Mały, który umożliwi transport węgla do Elektrowni OPOLE S.A. drogą wodną, ograniczając jednocześnie dotychczas do tego celu wykorzystywany transport kolejowy. II.8. Turystyka i rekreacja Gmina nie posiada, atrakcyjnych warunków dla rozwoju form wypoczynku pobytowego. Istnieją jednak możliwości dla rozwoju form wypoczynku i rekreacji weekendowej. Głównymi atutami gminy pod względem turystycznym są: Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 32 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ duże powierzchnie leśne, ­ liczne cieki wodne i stawy, ­ falista rzeźba terenu, ­ lasy bogate w grzyby, ­ istniejące pomniki przyrody, ­ bogata fauna i flora, ­ zabytki architektury sakralnej. Jako atrakcyjne dla celów wypoczynku i rekreacji w gminie Dobrzeń Wielki można uznać tereny położone w północno-zachodniej części gminy, we wsi Chróścice (powyrobiskowe zbiorniki wodne, zabytkowy młyn „Chróścicki”, malownicze tereny łąkowo-leśne), a także tereny położone wzdłuż drogi prowadzącej z Kup do Świerkli oraz tereny łąk i lasów doliny Brynicy, położone na zachód od drogi Opole-Namysłów. Ponadto na terenie gminy aktywne formy wypoczynku i rekreacji umożliwiają kluby sportowe: LZS "TOR" Dobrzeń Wielki, LZS "Victoria" Chróścice, LZS "Swornica" Czarnowąsy, LZS Kup. Wszystkie kluby posiadają stadiony i boiska sportowe z zapleczem sanitarno-socjalnym. Na terenie gminy działają drużyny: piłki nożnej, siatkowej i ręcznej oraz tenisa ziemnego i stołowego, skata i szachowe. Kluby sportowe mają możliwość korzystania z sal gimnastycznych, które są przy każdej szkole. II.9. Przynależność do związków międzygminnych Mając na uwadze realizację przedsięwzięć o zasięgu ponadgminnym, gmina Dobrzeń Wielki przynależy do Związku Gmin „Dolna Mała Panew” w Turawie. Na podstawie Uchwały Nr III/13/94 Rady Gminy Dobrzeń Wielki z dnia 10 listopada 1994 r. w sprawie utworzenia Związku Gmin Dolna Mała Panew, Gmina Dobrzeń Wielki utworzyła jako współzałożyciel Związek Gmin Dolna Mała Panew. Zasadniczym zadaniem związku są działania proekologiczne poprzez porządkowanie gospodarki wodno-ściekowej, a w szczególności wspólną budowę, utrzymywanie, eksploatację i modernizację wodociągów, oczyszczalni ścieków, budowę i rozbudowę sieci kolektorowej, budowę sieci gazowej na gaz ziemny. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 33 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych II.10. Strategiczne założenia rozwoju Gminy Kierunki rozwoju gminy Dobrzeń Wielki zostały określone w przyjętej Uchwałą Nr XIV/159/2000 Rady Gminy Dobrzeń Wielki z dnia 24 lutego 2000 r. „Strategii rozwoju gminy Dobrzeń Wielki od roku 2000”. Strategia wyznacza m.in. zadania gminy Dobrzeń Wielki, mające wpływ na ochronę środowiska, tj.: w zakresie planowania przestrzennego: uwzględnianie w m.p.z.p.: budownictwa mieszkaniowego na gruntach rolnych o niskiej bonitacji, terenów pod przyszłe zakłady pracy (Brzezie, Dobrzeń Wielki, Chróścice, Czarnowąsy), ochrony walorów klimatycznych (Kup), ochrony gleb o wysokiej bonitacji (dorzecze Odry i Małej Panwi), wskazanie w m.p.z.p. rozwiązań problemów komunikacyjnych, wskazanie w m.p.z.p. gruntów do zalesiania, w zakresie transportu i komunikacji: modernizacja dróg w tym budowa ścieżek rowerowych, budowa nowych szlaków komunikacyjnych (obwodnic) celem wyeliminowania ruchu tranzytowego z centrów miejscowości Dobrzeń Wielki, Dobrzeń Mały, Chróścice, Czarnowąsy oraz częściowo Kup i Borki, budowa portu rzecznego na Odrze w okolicy Dobrzenia Małego, uporządkowanie nabrzeży Odry od ujścia Małej Panwi w kierunku Chróścic pod kątem transportowym, p/powodziowym i rekreacyjnym, w zakresie rozwoju rolnictwa: przeznaczanie gruntów słabych na potrzeby zalesiania, poprawa i udoskonalenie systemu melioracyjnego gruntów w kierunku lepszej regulacji stosunków wodnych, w zakresie rekreacji: porządkowanie akwenów wodnych i brzegów rzek oraz budowanie infrastruktury rekreacyjnej w celu wykorzystania zasobów leśnych i wodnych dla celów rekreacji i wypoczynku, tworzenie ścieżek rowerowych w lasach oraz nad rzekami i jeziorami, w zakresie ochrony środowiska i gospodarki komunalnej: dokończenie kanalizacji wszystkich miejscowości gminy, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 34 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych modernizacja oczyszczalni ścieków, zmodernizowanie systemu gospodarki odpadami, modernizacja systemów ogrzewań budynków, ukierunkowana na rozwój systemów sieci ciepłowniczej i gazowej, podjęcie działań minimalizujących szkodliwe oddziaływanie przemysłu na zdrowie ludzi i środowisko naturalne, objęcie ochroną naturalnych, małych cieków wodnych, prowadzenie akcji zwiększających świadomość ekologiczną mieszkańców za pośrednictwem placówek oświatowych i lokalnej prasy. Analiza pozytywnych i negatywnych uwarunkowań rozwoju gminy opracowana w ramach omawianej Strategii, jako uwarunkowania pozytywne gminy w zakresie dotyczącym ochrony środowiska wskazuje: ­ korzystne położenie geograficzne, komunikacyjne i przyrodnicze, ­ walory klimatyczne miejscowości Kup, ­ dostęp do źródeł energii: elektrycznej, ciepła i gazu, ­ rozwiniętą infrastrukturę wodociągową i kanalizacyjną, ­ dobre warunki rozwoju budownictwa mieszkaniowego i przemysłu, Natomiast do uwarunkowań negatywnych zaliczono: ­ brak obwodnic drogowych – ruch tranzytowy przebiega przez zabudowane centra Czarnowąsów, Dobrzenia Wielkiego, Chróścic i Kup. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 35 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Rozdział III. CHARAKTERYSTYKA I OCENA AKTUALNEGO STANU ŚRODOWISKA W GMINIE DOBRZEŃ WIELKI III.1. Położenie geograficzne i typy środowiska przyrodniczego Gmina Dobrzeń Wielki, pod względem podziału fizyczno- geograficznego Polski, położona jest w makroregionie Niziny Śląskiej, z wyróżnieniem dwóch mezoregionów: ­ Pradoliny Wrocławskiej- obejmującej zachodnią część gminy. Mezoregion obejmuje szeroką na około 10-12 km pradolinę wypełnioną osadami wyżej położonych nad poziom morza piaszczysto- żwirowych teras plejstoceńskich i holoceńskich. W części Pradoliny Wrocławskiej, na południu gminy zlokalizowany jest ostańcowy górnokredowy Garb Opola (Garb Groszowicko- Opolski), który jest podrzędną jednostką podziału fizyczno- geograficznego, ­ Równiny Opolskiej- położonej we wschodniej i północnej części gminy. Mezoregion obejmuje zalesione obszary zalegania utworów wodnolodowcowych. Ze względu na zróżnicowanie geograficzne rozciągającej się od doliny Stobrawy do doliny Małej Panwi wyróżniono jej części podrzędne w randze mikroregionów, wśród których wyróżnia się: Równinę Stobrawską, Dolinę Małej Panwi. Mezoregion Pradoliny Wrocławskiej i mikroregion Doliny Małej Panwi charakteryzuje znaczne podobieństwo uwarunkowań fizyczno- geograficznych, związane z występowaniem systemów teras rzecznych- piaszczysto- żwirowych plejstoceńskich i pokrytych madami holoceńskich. III.2. Klimat Obszar gminy Dobrzeń Wielki charakteryzuje się łagodnymi warunkami klimatycznymi, co związane jest z położeniem w centralnej części Niziny Śląskiej, która należy do najłagodniejszych pod względem klimatu obszarów Polski. Klimat gminy Dobrzeń Wielki, za sprawą migracji mas powietrza wzdłuż doliny Odry, charakteryzuje się przewagą wpływu oceanicznego nad kontynentalnym. Średnia temperatura roczna wynosi 8°C, a rozkład temperatur w poszczególnych porach roku jest korzystny. Średnia temperatura stycznia wynosi – 2°C, lipca 17,5 °C. Biorąc po uwagę wieloletnie wskaźniki termiczne, zima w tym Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 36 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych regionie rozpoczyna się 17 grudnia, a wiosna 30 marca. Roczna suma opadów wynosi 638 mm. Największe miesięczne sumy opadów przypadają na lipiec i sierpień, najniższe na luty i marzec. Wśród wiatrów przeważają zachodnie (17 %) i południowe (17 – 20 %). Średnia roczna prędkość wiatru wynosi 2,5 - 3 m/s. Udział energetycznych prędkości wiatru (4 – 15 m/s) wynosi 30 %, natomiast cisz atmosferycznych 10 %. Łagodność klimatu Dobrzenia Wielkiego przejawia się niskimi amplitudami temperatur, niezbyt dużą sumą opadów, szybko następującymi termicznymi porami w roku w I półroczu i późno następującymi w II półroczu. Zimy w gminie Dobrzeń Wielki są łagodne i krótkie, lata długie i ciepłe. III.3. Budowa geologiczna Budowa geologiczna utworów powierzchniowych gminy Dobrzeń Wielki charakteryzuje się znacznym zróżnicowaniem. W utworach powierzchniowych występują zarówno formacje kenozoiczne jak i mezozoiczne. Mezozoik reprezentowany jest przez skały węglanowe górnej kredy, natomiast na kenozoik składają się iły i piaski miocenu (trzeciorzęd) oraz liczna grupa utworów fluwioglacjalnych, eolicznych i fluwialnych czwartorzędu. Pod względem najistotniejszego zasięgu powierzchniowych warstw geologicznych dominuje czwartorzęd, w mniejszym stopniu ograniczone do południowej części gminy utwory starsze (górnej kredy). Trzeciorzęd stanowi ciągłą pokrywę pomiędzy utworami górnej kredy i czwartorzędu. W górnej kredzie terenów gminy wyróżnić można następujące ogniwa litostratygraficzne: ­ piaski i piaskowce, ­ margle ilaste dolne, ­ margle dolne, ­ wapienie margliste, ­ margle górne. Dominującymi powierzchniowymi utworami geologicznymi gminy Dobrzeń Wielki są formacje czwartorzędowe, plejstoceńskie, związane ze stadiałem maksymalnym zlodowacenia środkowopolskiego oraz działalnością rzek. Podczas tego zlodowacenia na terenie gminy doszło do akumulacji piasków i żwirów wodnolodowcowych. Pozostałości tych utworów tworzą ciągłą pokrywę we wschodniej części gminy. Okres plejstocenu to również okres tworzenia się wyższych teras piaszczystych i żwirowych dolin rzecznych. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 37 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Plejstoceńskie utwory akumulacyjne wyścielają w zawartych zasięgach powierzchniowych większość dolin, zwłaszcza Odry, Małej Panwi i Brynicy, których zasięgi zlokalizowane są w zachodniej części gminy. W lasach na północ od Kup widoczne są pola piasków eolicznych z wykształconymi wydmami, które wytworzyły się pomiędzy plejstocenem i holocenem, poprzez odsłonięte pokrywy piasków wodnolodowcowych podlegających działalności wiatru. Wśród utworów holoceńskich największe znaczenie mają mułki i piaski rzeczne oraz mady rzeczne, które występują w obrębie den dolin rzecznych. Do najmłodszych utworów geologicznych zalicza się namuły i torfy, których miąższość wynosi zazwyczaj 1-2 m. Największe obszary namuliskowo- torfowiskowe położone są w dużych zasypanych starorzeczach Odry. Głębiej zalegające utwory geologiczne na terenie gminy Dobrzeń Wielki związane są z dwiema dużymi jednostkami strukturalnymi budowy geologicznej Śląska Opolskiego: Monokliną Przedsudecką i położoną na niej Depresją Śląsko- Opolską. Monoklinę Przedsudecką stanowią kolejno następujące utwory: ­ iły margliste z wkładami piaskowców kajpru (trias górny), ­ wapienie i dolomity wapienia muszlowego (trias środkowy), ­ dolomity i wapienie pstrego piaskowca (trias dolny), ­ piaskowce i zlepieńce spągowca (perm). Łączna miąższość znacznie zróżnicowanych utworów triasu zalegających pod Depresją Śląsko- Opolską wynosi około 500 m. Zarówno te utwory jak i piaskowce oraz zlepieńce permu nie występują na powierzchni. Depresję Śląsko- Opolską, stanowiącą bezpośrednie podłoże geologiczne gminy, a częściowo jej utwory powierzchniowe, budują osady węglanowe morza. Gmina położona jest w strefie granicznej dużej jednostki strukturalnej budowy geologicznej Opolszczyzny. Wschodnia granica wyklinowujących się utworów Depresji przebiega południkowo pomiędzy Dobrzeniem Małym i Świerklami, stąd w kierunku zachodnim miąższość utworów Depresji wzrasta. Wypełnieniem litologicznym tej jednostki są utwory węglanowe: koniaku w stropie, pod nimi turonu, a następnie w spągu cenomanu. Na terenie gminy na powierzchni występują jedynie formacje turonu, które wraz z zalegającymi pod nimi utworami cenomanu mają miąższość kilkudziesięciu metrów. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 38 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Zróżnicowana budowa geologiczna gminy ma kluczowe znaczenie dla zróżnicowania przyrodniczego obszaru. Zapewnia możliwość występowania dużej mozaikowatości siedlisk, a tym samym dużej potencjalnej bioróżnorodności. III.4. Zasoby kopalin Głównymi surowcami zalegającymi na terenie całego powiatu opolskiego jest kruszywo naturalne i surowce ceramiki budowlanej. Główne złoża tego terenu stanowią piaski, piaski ze żwirem oraz iły, a także bazalt i margiel. Zasoby złóż surowców mineralnych na obszarze gminy Dobrzeń Wielki zestawiono w tablicy 3. Tablica 3. Lp. Złoża kopalin w gminie Dobrzeń Wielki Nazwa złoża Zasoby [tys. ton] Stan bilansowe przemysłowe 353 331 93 18 1 613 - 18 033 - 5 - Zasoby kruszywa naturalnego 1. 2. 3. Brzezie (A) Elektrownia Brzezie (B) Zachód Chróścice (A) złoże zagospodarowane, eksploatowane okresowo złoże eksploatowane złoże zaniechane Chróścice (B) - złoże o zasobach rozpoznanych Siołkowice szczegółowo Zasoby surowców ilastych 4. 5. Dobrzeń Wielki złoże zaniechane III.5. Rzeźba terenu i typy krajobrazu Obszary gminy Dobrzeń Wielki charakteryzują się niewielkim zróżnicowaniem geomorfologii terenu. Do czynników morfogenetycznych, które miały wpływ na dzisiejsze jej ukształtowanie należą: zjawiska tektoniczne i neotektoniczne związane ze strefą uskoków środkowej Odry, procesy denudacyjne, zjawiska erozji i akumulacji fluwialnej, a także antropogeniczna działalność człowieka. Pod względem genetycznym form rzeźby w geomorfologii gminy występują 4 rodzaje wielkopowierzchniowych struktur: ­ dolinne - obejmują wycięte w obszarach polodowcowych rynny dolin rzecznych Odry, Brynicy, Małej Panwi oraz innych mniejszych cieków, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 39 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ polodowcowe - obejmują obszary zrównań polodowcowych stadiału maksymalnego zlodowacenia środkowopolskiego pokrytych zakumulowaną przez wody z wytapiającego się lodowca przemytą moreną denną i powierzchniową, ­ eoliczne - obejmują obszary występowania procesów wydmotwórczych, ­ ostańców denudacyjnych- obejmują słabo zaznaczone w krajobrazie łagodne wyniesienia górnokredowego Garbu Opola pomiędzy Dobrzeniem Małym i Brzeziem oraz wyraźniej wyniesione tereny na południe od Krzanowic. Oba obszary rozcięte są doliną Małej Panwi. Najwyżej wyniesione obszary gminy zlokalizowane są na południe od Krzanowic, na wyniesieniu Garbu Opola - 170 m n.p.m. oraz na wydmach na północ od Kup - około 165 m n.p.m. Najniżej wzniesione tereny występują w dolinie Odry, gdzie w części przykorytowej sięgają 144 m n.p.m. Zróżnicowanie wysokości na terenie gminy jest niewielkie i wynosi około 26 m, co świadczy o niewielkim zróżnicowaniu hipsometrycznym. Największe lokalne deniwelacje terenu związane są z krawędziami teras rzecznych i wynoszą około 15 m. Mniejsze deniwelacje związane są z pagórkami wydmowymi o wysokości do 8 m oraz łagodnymi wzniesieniami ostańca górnokredowego- około 10 m. W dolinach rzecznych, gdzie występują mniejsze deniwelacje, zróżnicowanie wysokości związane jest ze starorzeczami. Większość z nich została w procesach zagospodarowania przestrzennego zasypana. Ze względu na typologię krajobrazu naturalnego Polski (Richling 1992), na terenie gminy Dobrzeń Wielki występują następujące typy i gatunki krajobrazu: krajobrazy nizin: peryglacjalne- występują na terenach leśnych pomiędzy sołectwami, eoliczne- występują na północ od Kup, krajobrazy dolin i obniżeń: akumulacyjne- występują w dennej części dolin Odry, Małej Panwi i Brynicy, tarasów nadzalewowych- akumulacyjne, występują w wyższych częściach dolin Odry i Małej Panwi, krajobrazy wyżyn i niskich gór - występują na południe od Krzanowic oraz między Dobrzeniem Małym i Brzeziem. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 40 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych III.6. Gleby III.6.1. Rodzaje i jakość gleb Gleby na terenie gminy Dobrzeń Wielki są typologicznie zróżnicowane, z przewagą piaszczystych, oraz ze znacznym udziałem gliniastych. Większość utworów pyłowych i organicznych występuje pod trwałymi użytkami zielonymi. Na terenie gminy nie występują większe skupiska gleb ilastych i żwirowych. Z typów gleb dominują mady rzeczne i czarne ziemie. Rejony glebowe układają się analogicznie do jednostek morfologicznych. Najlepsze gleby, wykształcone w postaci mad, występują w obrębie terasy zalewowej (dolina rzeki Odry). Pod względem bonitacyjnym należą one do klas IIIa i IVa. Nieco gorsze glebyrędziny, występują na skłonach garbu groszowickiego, kwalifikowane do klas IVa i IVb. Pozostałe gleby występujące w obrębie terasy nadzalewowej reprezentowane są przez bielice, kwalifikujące się do V i VI klasy bonitacji. Użytki zielone dolin Odry i Brynicy należą do IV i V klasy użytków zielonych. Pod względem klas bonitacyjnych gruntów ornych na terenie gminy największy udział mają grunty klasy IV. Ogólnie najwięcej gruntów należy do klas bonitacyjnych słabych. Tylko 13,1 % występujących gleb gruntów ornych należy do tzw. gleb chronionych. Największe powierzchnie gleb o wysokich klasach bonitacyjnych zlokalizowane są w dolinie Odry. Na obszarach wodnolodowcowych we wschodniej części gminy zdecydowanie dominują gleby słabsze, co też stało się przyczyną zalesienia tego obszaru. Wśród trwałych użytków zielonych, udział gleb poszczególnych klas wynosi: I - 0,0 % II - 1,1 % III - 10,4 % IV - 54,6 % V - 28,5 % VI - 5,4 % Powyższe zestawienie wskazuje, że zdecydowaną dominację osiągnęły łąki i pastwiska klasy IV. Większość obszarów łąkowych położona jest w dolinach rzecznych, wyróżnia się tu dolina Brynicy. Pod względem przydatności rolniczej gleb ornych na terenie gminy dominują kompleksy żytnie i pszenne, co świadczy o umiarkowanym potencjale powierzchni gleb dla produkcji rolnej. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 41 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Wśród trwałych użytków zielonych dominację osiągnęły użytki zielone średnie o stosunkowo korzystnych walorach produkcyjnych. Strukturę użytkowania gruntów w gminie przedstawiono w punkcie II.2. Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Opolu prowadzi również kompleksowe badania zawartości mikroelementów w glebach gminy Dobrzeń Wielki. Wyniki uzyskane z serii badań przeprowadzonej w 2002 i 2004 r. na obszarze użytków rolnych o łącznej powierzchni 908 ha, w tym 95% gruntów ornych i 5% użytków zielonych, wskazują, iż na obszarze gminy większość gleb ma odczyn lekko kwaśny lub kwaśny (70% przebadanej powierzchni). Konieczność wapnowania gleb stwierdzono w przypadku 32% przebadanych gruntów, tj. na obszarze ok. 290 ha. Dla 39% przebadanych gleb, tj. na obszarze ok. 354 ha stwierdzono, iż wapnowanie jest potrzebne lub wskazane. Pod względem kategorii agronomicznych gleb wyodrębniono: – gleby bardzo lekkie – 2%, – gleby lekkie – 35%, – gleby średnie – 40%, – gleby ciężkie – 23 %. Wyniki przeprowadzonych badań zestawiono w tablicy 4. Wyniki badań odczynu gleb użytków rolnych w gminie Dobrzeń Wielki wskazane ograniczone zbędne konieczne zasadowy Potrzeby wapnowania obojętny lekko kwaśny kwaśny bardzo kwaśny Odczyn (pH) potrzebne Tablica 4. 20 19 9 20 w % przebadanych prób 14 40 30 11 5 Źródło: dane Okręgowej Stacji Chemiczno-Rolniczej w Opolu 32 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 42 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Pod względem zawartości mikroelementów przeważają gleby o średniej zawartości potasu (36% przebadanych gruntów), średniej zawartości magnezu (32% przebadanych gruntów) oraz zawartości fosforu zarówno na niskim (26% przebadanych gruntów), jak i bardzo wysokim poziomie (24% przebadanych gruntów). Wyniki przeprowadzonych badań zestawiono w tablicy 5. Tablica 5. Wyniki badań zawartości przyswajalnych makroelementów w glebie użytków rolnych w gminie Dobrzeń Wielki Zawartość Oznaczenie bardzo niska niska średnia wysoka bardzo wysoka w % przebadanych prób Zawartość fosforu Zawartość potasu Zawartość magnezu 16 19 9 26 26 21 20 36 32 14 10 23 24 9 15 Źródło: Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Opolu Okręgowa Stacja Chemiczno-Rolnicza w Opolu w latach 1992 – 1997 przeprowadziła badania zawartości metali ciężkich w glebie m.in. terenu gminy Dobrzeń Wielki, których wyniki zestawiono w tablicy 6. Tablica 6. Zawartość metali ciężkich w glebach gminy Dobrzeń Wielki Lp. Metal 1. 2. 3. 4. 5. Kadm Miedź Nikiel Ołów Cynk średnie Stężenie [mg/kg] maksymalne minimalne 0,40 9,6 8,7 20,1 40,5 1,20 16,6 17,4 36,5 85,4 0,10 4,7 2,2 11,3 8,7 Źródło „Raport o stanie środowiska w województwie opolskim w 2001 roku” Procentowy udział próbek gleby (spośród 13 badanych prób) o wyższej niż naturalna zawartości metali ciężkich wynosił: ­ Kadm 38,0 %, ­ Miedź 7,7 %, ­ Nikiel 7,7 %, ­ Ołów 7,7 %, ­ Cynk 7,7 %. Analiza powyższych wyników wykazała, że: Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 43 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych zawartość wszystkich badanych pierwiastków w analizowanych glebach użytków rolnych przekracza wartości naturalne, najczęściej odnotowywane są przekroczenia poziomu naturalnego kadmu, w przebadanych glebach użytków rolnych nie stwierdzono przekroczenia standardów stężeń metali ciężkich w glebie, określonych Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1359). III.6.2. Zagrożenia gleb i powierzchni ziemi Gleby w gminie Dobrzeń Wielki charakteryzują się dużym udziałem frakcji piasku, co powoduje, iż gleby te są wrażliwe na wpływ erozyjnych czynników zewnętrznych (np. woda, wiatr), które mogą wywierać negatywny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie gleb. Istotnym aspektem ochrony gruntów przed degradacją jest kształtowanie właściwego odczynu gleb, co wiąże się z potrzebą prowadzenia monitoringu stanu gleb pod względem kwasowości zasobności w podstawowe składniki nawozowe (azot, fosfor, potas). Większość gleb ma odczyn kwaśny, co wiąże się z potrzebą regulacji odczynu gleby przez stosowanie nawozów wapniowych. Interwencji wymagają również stwierdzone niedobory przyswajalnego fosforu i potasu (zawartość bardzo niską lub niską fosforu wykazało 42% przebadanych w 2004 r. użytków rolnych oraz 45% bardzo niską lub niska zawartość potasu). Na terenie gminy Dobrzeń Wielki widoczny jest ponadto obszar zniszczenia powierzchni ziemi, który pokrywa się z obszarem wydobycia odkrywkowego kopalin, dlatego istotnym jest właściwe zrekultywowanie tych terenów. Na pozostałym obszarze gminy nie występują obszary zdegradowane np. działalnością przemysłową, składowaniem odpadów lub inną formą działalności ludzkiej, mogącej znacząco wpłynąć na degradację krajobrazu. Czynnikiem wpływającym ujemnie na estetykę krajobrazu gminy Dobrzeń Wielki jest położenie w północnej części gminy obiektów Elektrowni OPOLE S.A. Obszar terenów zdegradowanych i zdewastowanych na terenie gminy Dobrzeń Wielki, zgodnie z informacją zawartą w Programie Ochrony Środowiska Powiatu Opolskiego wynosi 18,55 ha, z czego 12,3 ha stanowi powierzchnia zdegradowana, natomiast 6,25 ha zdewastowana. Zgodnie z informacją Urzędu Gminy w Dobrzeniu Wielkim, obszary zdegradowane w gminie znajdują się w miejscowościach Brzezie i Chróścice. Na części tych Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 44 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych gruntów, ok. 30-40% prowadzona jest eksploatacja kruszywa naturalnego, natomiast na pozostałych gruntach prowadzone są prace rekultywacyjne. III.7. Wody powierzchniowe i podziemne III.7.1. Zasoby wód powierzchniowych Gmina Dobrzeń Wielki charakteryzuje się bogatym systemem wód powierzchniowych. System ten tworzą trzy duże rzeki: Odra, Mała Panew i Brynica oraz liczne mniejsze rzeki (Jemielnica, Swornica, Żydówka, Brzeziczanka) i potoki, zgrupowania stawów, wyrobiska poeksploatacyjne, torfowiska, starorzecza, niewielkie oczka wodne, namuliska, niecki bezodpływowe, tereny zalewowe oraz rozbudowana sieć kanałów i rowów melioracyjnych. W odwadnianiu terenu gminy największy udział ma Odra – 60 %, następnie Brynica – 30 % i Mała Panew – 10 %. Gęstość sieci rzecznej na przestrzeni gminy jest zróżnicowana. Największą gęstością systemu hydrograficznego charakteryzuje się część doliny Odry i Małej Panwi z otoczeniem, a także dolina Brynicy w północnej części gminy. Gęstość sieci rzecznej dochodzi tu do 1,75 km/km2. Najniższą gęstością sieci charakteryzuje się rozległy, zalesiony obszar pomiędzy Kup a Świerklami. Stanowi on wododział Odry, Małej Panwi i Brynicy. Gęstość sieci rzecznej osiąga tu wielkość 0,50 – 0,75 km/km2. Rzeki i potoki w większości przepływają równoleżnikowo i odprowadzają wody ze wschodu na zachód. Największa rzeka w gminie – Odra, stanowi południową granicę gminy. Koryto Odry na tym odcinku jest w pełni uregulowane. Na wysokości gminy, w Dobrzeniu Wielkim i Chróścicach, zlokalizowane są stopnie wodne piętrzące wodę dla potrzeb żeglugowych. Na terenie gminy znajduje się również Mała Elektrownia Wodna (MEW) na rzece Brynicy w Kup, w km 16+800 i 16+900. Liczne zbiorniki wodne, lecz o niewielkiej powierzchni, zlokalizowane są głównie w dolinie Odry i Brynicy oraz na terenach leśnych koło miejscowości Świerkle. Występujące na terenie gminy cieki powierzchniowe są systematycznie badane w ramach sieci monitoringu podstawowego i regionalnego Wojewódzkiej Inspekcji Ochrony Środowiska w Opolu, w przekrojach pomiarowych zlokalizowanych w gminie Dobrzeń Wielki. W poniższej tablicy zestawiono wyniki klasyfikacji wód powierzchniowych Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 45 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych przepływających przez gminę Dobrzeń Wielki, wg badań przeprowadzonych w 2003 r. (klasyfikacja wg Rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia listopada 1991 r. w sprawie klasyfikacji wód oraz warunków, jakim powinny odpowiadać ścieki wprowadzane do wód lub do ziemi, Dz.U. Nr 116, poz. 503). Wyniki klasyfikacji wód powierzchniowych przepływających przez teren gminy Dobrzeń Wielki za 2003 r. Lp. NAZWA CIEKU – przekrój Wyniki klasyfikacji na podstawie stężeń Tablica 7. środkowych ekstremalnych 1. MAŁA PAMEW – Czarnowąsy II non 2. JEMIELNICA – Czarnowąsy II III 3. SWORNICA – Czarnowąsy II non Z powyższego zestawienia wynika, że przeciętne stężenia wskaźników zanieczyszczeń wód powierzchniowych przepływających przez teren gminy Dobrzeń Wielki klasyfikowały te wody do II klasy czystości. Ekstremalne wielkości badanych zanieczyszczeń powodowały natomiast spadki jakości wody w Jemielnicy do klasy III, natomiast w Małej Panwi i Swornicy do pozaklasowych: w Małej Panwi ze względu na zawartość azotu azotynowego i chlorofilu „a”, natomiast w Swornicy ze względu na zawartość azotu azotynowego. Na terenie gminy Dobrzeń Wielki nie ma ujęć wód powierzchniowych do celów pitnych. Elektrownia OPOLE S.A. w Brzeziu prowadzi pobór wody powierzchniowej z rzeki Mała Panew do celów przemysłowych elektrowni. III.7.2. Zasoby wód podziemnych Obszar gminy Dobrzeń Wielki należy do hydrogeologicznego rejonu Opola, z poziomami wodonośnymi w czwartorzędzie, trzeciorzędzie, górnej kredzie i środkowym triasie. Głębokość zalegania wód gruntowych jest zróżnicowana – w przykorytowych, zalewowych częściach dolin rzek, w szczególności Odry, Małej Panwi i Brynicy poziom wód gruntowych zlokalizowany jest bardzo płytko, nawet kilkadziesiąt cm pod powierzchnią terenu, na obszarach starych teras akumulacyjnych Odry oraz utworów wodnolodowcowych poziom waha się od 2 do 5 m, natomiast na wyniesieniach garbu Opolskiego, w południowej części gminy 5 do 10 m. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 46 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Obszar gminy jest korzystnie położony w strukturze zalegania Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) Polski, w zasięgu występowania czterech zbiorników, w tym dwóch objętych najwyższą ochroną (ONO): 1) GZWP nr 333 Opole Zawadzkie: Zbiornik zlokalizowany jest w utworach triasu środkowego, w ośrodku szczelinowo – krasowym o szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 200 000 m3/d i średniej głębokości ujęć 120 - 140 m; wody zbiornika klasyfikowane są do Ib (Ic, Id) klasy czystości, czyli wód bardzo czystych i czystych do użytku bez uzdatnienia; całkowita powierzchnia zbiornika wynosi 750 km2; zbiornik objęty jest w całości Obszarem Najwyższej Ochrony, 2) GZWP nr 323 Subzbiornik rzeki Stobrawa: Zbiornik zlokalizowany jest w utworach trzeciorzędowych, w ośrodku porowym o szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 27 000 m3/d i średniej głębokości ujęć 80 m; wody zbiornika klasyfikowane są do klasy czystości Ic, czyli wód nieznacznie zanieczyszczonych; całkowita powierzchnia zbiornika wynosi 180 km2; zbiornik objęty jest w całości Obszarem Najwyższej Ochrony, 3) GZWP nr 335 Krapkowice – Strzelce Opolskie: Zbiornik zlokalizowany jest w utworach triasu dolnego w ośrodku szczelinowo – porowym o szacowanych zasobach dyspozycyjnych 50 000 m3/d i średniej głębokości ujęć 100 – 600 m; wody zbiornika klasyfikowane są do klasy czystości Ic, czyli wód nieznacznie zanieczyszczonych, łatwych do uzdatnienia; całkowita powierzchnia zbiornika wynosi 2 050 km2; z czego 1 000 km2 objęte jest Obszarem Wysokiej Ochrony, 4) GZWP nr 336 Niecka Opolska: Zbiornik zlokalizowany jest w utworach górnej kredy w ośrodku szczelinowo - porowym o szacunkowych zasobach dyspozycyjnych 20 000 m3/d i średniej głębokości ujęć 50 - 80 m; wody zbiornika klasyfikowane są do klasy czystości Ic i II, czyli wód nieznacznie zanieczyszczonych, łatwych do uzdatnienie, częściowo nie przeznaczonych do celów pitnych dla ludności; całkowita powierzchnia zbiornika wynosi 138 km2; z czego 58 km2 objęte jest Obszarem Wysokiej Ochrony. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 47 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Dominujące kierunki przepływu wód podziemnych w zbiornikach są zgodne z kierunkiem spadku terenu, tzn. przebiegają na południu gminy z południa na północ, a w centralnej i północnej części gminy ze wschodu na zachód. Wojewódzka Stacja Sanitarno-Epidemiologiczna w Opolu prowadzi badania ujęć wody zlokalizowanych na terenie gminy Dobrzeń Wielki. W poniższej tablicy zestawiono najwyższe otrzymane wyniki oznaczeń wskaźników jakości wód podziemnych, otrzymane z badań przeprowadzonych w 2003 roku. Wyniki badań jakości wód podziemnych w gminie Dobrzeń Wielki za 2003 r. Najwyższe wyniki oznaczeń [mg/dm3] Lp. Ujęcie amoniak azotyny azotany żelazo mangan 1. Brzezie 0,19 0,70 1,44 0,09 2. Czarnowąsy 0,30 0,50 1,10 0,05 3. Chróścice 0,41 0,73 2,11 0,10 Tablica 8. W większości przypadków najwyższe wyniki oznaczeń kwalifikują badane wody do I i II klasy czystości. Jedynie w przypadku żelaza, jego stężenie powodowało spadek jakości wody do klasy IV. Wody podziemne ujmowane są z ww. ujęć na potrzeby zbiorowego zaopatrzenia w wodę gminy Dobrze Wielki (patrz punkt III.7.3.). Ponadto „Knauf Bełchatów” Fabryka w Brzeziu k/Opola, „MERCOR” S.A. Zakład Produkcyjny w Dobrzeniu Wielkim oraz Ubojnia Drobiu w „PODLESIE” w Czarnowąsach posiadają ujęcia wody dla celów bytowych i technologicznych. III.7.3. Zaopatrzenie w wodę Pobór wód powierzchniowych Wody powierzchniowe na terenie gminy Dobrzeń Wielki nie są ujmowane do celów zaopatrzenia ludności w wodę pitną. Elektrownia OPOLE w Brzeziu prowadzi pobór wód powierzchniowych do celów przemysłowych, na podstawie decyzji Wojewody Opolskiego nr OŚ.III/6210/103/92-7 z dnia 30.12.1992 r. (wraz z późniejszymi zmianami zawartymi w decyzji nr OŚ-III-6210/310/98bd z dnia 29.12.1998 r.). Pozwolenie wodnoprawne zezwala na pobór wody powierzchniowej Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 48 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych z rzeki Mała Panew w ilościach uzależnionych od liczby uruchomionych bloków energetycznych: dla czterech bloków energetycznych: Qmaxd = 86 186 m3/d, Q1maxd = 3 591,1 m3/h. dla sześciu bloków energetycznych: Qmaxd = 112 320 m3/d, Qmaxd = 4 680 m3/h. Docelowa wartość poboru wody wynosi 40,996 mln m3/rok. Pozwolenie wodnoprawne dopuszcza okresowy maksymalny pobór wody w ilości 6 480 m3/h, który nastąpić może po uprzednim powiadomieniu Wydziału Środowiska i Rolnictwa Urzędu Wojewódzkiego w Opolu i Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska w Opolu oraz pod warunkiem zachowania przepływu nienaruszalnego w rzece mała Panew, który powinien wynosić poniżej jazu: 3 600 m3/h w okresie od 1 września do 10 maja, 5 400 m3/h w okresie 11 maja do 31 sierpnia. Pozwolenie zachowuje ważność do dnia 31 grudnia 2015 r. Ujmowana woda powierzchniowa wykorzystywana jest w Elektrowni do celów zamkniętego układu chłodzenia turbozespołów, układu wodno-parowego bloków, Instalacji Odsiarczania Spalin, układu ciepłowniczego Kotłowni Pomocniczej, układów transportu popiołu i żużla oraz do celów przeciwpożarowych. Pobór wód podziemnych Źródło zaopatrzenia gminy Dobrzeń Wielki w wodę pitną stanowi pięć ujęć wód podziemnych: 1) Ujęcie wody Czarnowąsy zaopatruje w wodę miejscowości: Czarnowąsy, Krzanowice i Borki Ujęcie składa się z trzech studni wierconych: Nr I bis o głębokości H = 62,9,0 m i wydajności Q = 936 m3/d, Nr IIa o głębokości H = 76,0 m i wydajności Q = 936 m3/d, Nr III o głębokości H = 76,0 m i wydajności Q = 936 m3/d. Ujmowana woda podlega uzdatnianiu przez odżelazianie i odmanganianie. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 49 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Właścicielem ujęcia jest Gmina Dobrzeń Wielki. Eksploatację prowadzi Międzygminny Zakład Wodociągów i Kanalizacji PROWOD Sp. z o.o. w Czarnowąsach, na podstawie decyzji Wojewody Opolskiego nr OŚ-III/6210/148/97/mk z grudnia 1997 r. Pozwolenie wodnoprawne zezwala na pobór wody podziemnej z utworów cenomanu (kredy dolnej) z ww. studni (pracujących naprzemiennie) w ilości: Qśrd = 711 m3/d, Qmaxd = 1 205 m3/d, Qmaxh = 39 m3/h. przy zasobach eksploatacyjnych q = 39,0 m3/h i depresji eksploatacyjnej s = 5,4 - 11,4 m. Decyzja zachowuje ważność do dnia 31.12.2008 r. 2) Ujęcie Chróścice zaopatruje w wodę miejscowość Chróścice oraz niewielką część wsi Dobrzeń Wielki. Ujęcie składa się z dwóch studni wierconych: Nr 1 (zasadnicza) o głębokości H = 56,0 m i wydajności Q = 1 205 m3/d, Nr 2 (awaryjna) o głębokości H = 56,0 m i wydajności Q = 1 205 m3/d. Ujmowana woda podlega uzdatnianiu przez odżelazianie i odmanganianie. Właścicielem ujęcia jest Gmina Dobrzeń Wielki. Eksploatację prowadzi Międzygminny Zakład Wodociągów i Kanalizacji PROWOD Sp. z o.o. w Czarnowąsach, na podstawie decyzji Wojewody Opolskiego nr OŚ-III/6210/278/91 z dnia 20.11.1991 r. Pozwolenie wodnoprawne zezwala na pobór wody podziemnej z utworów trzeciorzędowych w ilości: Qmaxh = 90,1 m3/h, Qmaxd = 1 205 m3/d przy ustalonej wydajności eksploatacyjnej ujęcia wynoszącej 90,1 m3/h. Decyzja zachowuje ważność do dnia 31.12.2010 r. 3) Ujęcie Brzezie zaopatruje w wodę miejscowości: Brzezie, Kup, Świerkle, Dobrzeń Mały, Dobrzeń Wielki oraz wsie gminy Pokój: Ładza i Krzywa Góra. Ujęcie składa się z dwóch studni wierconych: Nr 1 o głębokości H= 34,0 m i wydajności Q = 80 m3/h, Nr 2 głębokości H = 42,0 m i wydajności Q = 50 m3/h. Ujmowana woda podlega uzdatnianiu przez odżelazianie i odmanganianie. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 50 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Właścicielem ujęcia jest Elektrownia Opole S.A. Eksploatację prowadzi „ELKOM” Sp. z o.o. w Brzeziu, na podstawie decyzji Starosty Opolskiego nr OŚ-II/7211/166/89 z dnia 22.11.1989 r. wraz ze zmianami wprowadzonymi decyzją nr OŚ-III-6210/310-1/98/bd z dnia 29.12.1998 r. Pozwolenie wodnoprawne zezwala na pobór wody podziemnej z utworów trzeciorzędowych w ilości: Qh = 200 m3/h, Qśrd = 2 460 m3/h, Qmaxd = 3 736 m3/d. Decyzja zachowuje ważność do dnia 31.12.2010 r. Łączna zdolność produkcyjna urządzeń do poboru i uzdatniania wody wynosi 5 877 m3/dobę, tj. 2 133 060 m3/rok i całkowicie pokrywa zapotrzebowanie wody w gminie. W 2004 r. łączna ilość wody pobranej z ujęć wynosiła 803 400 m3/rok, tj. średnio ok. 2 200 m3/d, co stanowi 38 % całkowitej zdolności produkcyjnej czynnych ujęć wody. Zużycie (sprzedaż) wody w tym samym okresie wyniosło 622 597 m3/rok, z czego wynika, że straty wody w sieci wyniosły ok. 180 800 m3, co stanowi ok. 22 %. Pobór wody z poszczególnych ujęć wynosił: – Czarnowąsy 233 800 m3/rok, – Chróścice 167 000 m3/rok, – Brzezie 402 600 m3/rok. Ujęcia objęte są kontrolą Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Opolu. W 2004 r. badaniom podlegała woda uzdatniona pobrana ze wszystkich eksploatowanych ujęć wód podziemnych. Zgodnie z wynikami przeprowadzonych badań, woda uzdatniona z ujęć zlokalizowanych na terenie gminy odpowiada wymaganiom sanitarnym. Wyniki analiz wody wprowadzanej do sieci zestawiono w poniższej tablicy. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 51 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Wyniki badań wody pitnej z ujęć w gminie Dobrzeń Wielki w 2004 r. Wynik Nazwa Jednostka Norma/* oznaczenia Czarnowąsy Chróścice Brzezie Tablica 9. 1 Mętność 2 mg/dm 3 3 4 0,29 0,87 0,99 1 NTU Barwa mgPt/dm3 5 10 10 15 Zapach - 1R A 1R A A akceptowalny Smak - A A A akceptowalny pH 7,3 7,2 7,6 6,5-9,5 μS/cm 478 219 - 2 500 mgCaCO3/dm3 224 92,0 86,0 60-500 mgN/dm3 0,05 0,05 0,05 0,5 Azotyny mgN/dm3 < 0,017 < 0,017 - 0,5 Azotany mgN/dm3 0,98 0,86 - 50 Chlorki mgCl/dm3 9,8 3,0 3,2 250 Żelazo mgFe/dm3 0,16 0,13 0,14 0,2 Mangan mgMn/dm3 < 0,02 < 0,02 0,02 0,05 Odczyn Przewodność elektryczna Twardość ogólna Amoniak Ogólna liczba bakterii <1 <1 <1 20 w 37oC po 24 h w 1 ml Bakterie grupy coli 0 0 0 0 w 100 ml Bakterie grupy coli 0 0 0 0 typ kałowy w 100 ml /* zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 203, poz. 1718) Woda dostarczana jest do mieszkańców siecią wodociągową. Łączna długość sieci wodociągowej wynosi ok. 127 km, z czego: ­ 86 % wykonane jest z PVC, ­ 5 % wykonane jest z PE, ­ 5 % wykonane jest z żeliwa, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 52 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ 3 % wykonane jest ze stali, ­ 1 % wykonane jest z azbesto-cementu. Obecnie teren gminy jest zawodociągowany w 100 %. Sieć wodociągowa wyposażona jest w 2 962 przyłączy. W najbliższych latach planuje się w gminie modernizacje stacji uzdatniania wody w Chróścicach oraz wymianę przestarzałych i awaryjnych odcinków sieci wodociągowej. Szczegółowe plany dotyczące rozbudowy i modernizacji sieci wodociągowej i ujęć wody przedstawiono w punkcie dotyczącym identyfikacji potrzeb w zakresie gospodarki wodnościekowej (punkt IV.2.3). NORGIPS OPOLE Sp. z o.o. w Brzeziu (obecnie „Knauf Bełchatów” Fabryka w Brzeziu k/Opola) posiada decyzję – pozwolenie wodnoprawne Starosty Opolskiego nr OŚ.BS-62239/2001 z dnia 5.03.2001 r. na pobór wody podziemnej z utworów kredowych za pomocą studni wierconej nr 1 „Józef” i nr 2 „Józef-bis” zakładowego ujęcia w Brzeziu zaopatrującego zakład w wodę do celów technologicznych, w ilości: Qśrd = 488,0 m3/d, Qmaxh = 30,5 m3/h, Qmaxd = 732,0 m3/d, przy zastosowaniu zbiornika wyrównawczego, zgodnie z zatwierdzonymi zasobami eksploatacyjnymi, w ilości Qekspl = 30,5 m3/h. Decyzja zastrzega, z uwagi na fakt ujmowania wody podziemnej wyłącznie do celów technologicznych zakładu, w przypadku zaistniałego deficytu wody w sąsiednich studniach zabezpieczających potrzeby pitne i gospodarcze ludności, możliwość zakazania lub ograniczenia pobierania wody. Decyzja zachowuje ważność do dnia 31.03.2011 r. Przedsiębiorstwo Usługowo-Handlowe „MERCOR” Sp. z o.o. w Gdańsku Oddział w Dobrzeniu Wielkim posiada decyzję – pozwolenie wodnoprawne Starosty Opolskiego nr OŚ.BSz-6223-42/04 z dnia 17.12.2004 r. na pobór wody podziemnej z utworów Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 53 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych trzeciorzędowych, za pomocą studni wierconej o głębokości 55,5 m, zlokalizowanej na terenie zakładu, dla potrzeb socjalno-bytowych pracowników zakładu, w ilości: Qmaxh = 1,5 m3/h, Qśrd = 3,5 m3/d, Qmaxd = 7,2 m3/d. Decyzja zachowuje ważność do dnia 31.01.2015 r. Ubojnia Drobiu „PODLESIE” w Czarnowąsach, Pan Manfred Wośnica posiada decyzję – pozwolenie wodnoprawne Starosty Opolskiego nr OŚ.BSz-6223-50/04 z dnia 28.12.2004 r. na pobór wody podziemnej z utworów czwartorzędowych, za pomocą studni wierconej o głębokości 24,0 m, zlokalizowanej na terenie zakładu, dla potrzeb własnych zakładu, w ilości: w okresie awarii wodociągu grupowego: Qmaxh = 15,5 m3/h, Qśrd = 33,0 m3/d, Qmaxd = 50,0 m3/d, w okresie nieprodukcyjnym do celów porządkowych i bytowych oraz uzupełniania godzinowych niedoborów wody ujmowanej z wodociągu: Qmaxh = 0,9 m3/h, Qśrd = 1,7 m3/d, Qmaxd = 2,5 m3/d. Decyzja zachowuje ważność do dnia 31.01.2015 r. III.7.4. Odprowadzanie ścieków Kanalizacja sanitarna W zakresie odprowadzania i oczyszczania ścieków gmina Dobrzeń Wielki posiada kanalizację sanitarną o długości ok. 112,5 km, obsługującą ok. 85 % mieszkańców gminy. Na pozostałym terenie ścieki gromadzone są w zbiornikach bezodpływowych i wywożone na oczyszczalnię ścieków w Dobrzeniu Wielkim. Wywóz nieczystości płynnych z terenu gminy prowadzi ELKOM Sp. z o.o. w Brzeziu. Ilość zbiorników bezodpływowych do gromadzenia nieczystości w gminie jest odpowiednia do ilości gospodarstw domowych w zabudowie jednorodzinnej, które nie są wyposażone w sieć kanalizacji sanitarnej. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 54 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych W 2004 r. ze zbiorników bezodpływowych w gminie Dobrzeń Wielki wywieziono 6 527 m 3 ścieków. Gmina Dobrzeń Wielki posiada opracowaną koncepcję realizacji zadania pt. „Kanalizacja gminy Dobrzeń Wielki”, którego celem jest ochrona zasobów wód zbiornika GZWP 333. Plany dotyczące rozbudowy i modernizacji sieci kanalizacyjnej przedstawiono w punkcie dotyczącym identyfikacji potrzeb w zakresie gospodarki wodno-ściekowej (punkt IV.2.3). Kanalizacja deszczowa Gmina Dobrzeń Wielki nie jest w pełni wyposażona w system kanalizacji deszczowej. Na terenie gminy istnieją lokalne systemy kanalizacji deszczowej, służące przede wszystkim do odwodnienia dróg. Sieć kanalizacji deszczowej nie jest zinwentaryzowana. Poza terenem objętym kanalizacją deszczową wody deszczowe z ulic spływają do przydrożnych rowów. Pozwolenie wodnoprawne na oczyszczanie i odprowadzanie wód deszczowych posiadają m.in.: ­ Elektrownia OPOLE S.A w Brzeziu, ­ Spółka Cywilna OKTAN w Krzanowicach (stacja paliw), ­ Międzygminny Zakład Wodociągów i Kanalizacji „PROWOD” Sp. z o.o. w Czarnowąsach, ­ PROTEC Budowa Prototypów i Technika Wytłaczania Sp. z o.o. w Chróścicach. Ścieki przemysłowe Ścieki przemysłowe powstają w stacjach uzdatniania wody oraz zakładach produkcyjnych. Międzygminny Zakład Wodociągów i Kanalizacji „PROWOD” Sp. z o.o. w Czarnowąsach posiada pozwolenia wodnoprawne na odprowadzanie popłuczyn ze stacji uzdatniania wody ujęcia w Chróścicach, po ich oczyszczeniu w typowym osadniku do rowu melioracyjnego RC w km 1+150. Decyzja Wojewody Opolskiego nr OŚ-III/6210/278/91 z dnia 20.11.1991 r. zezwala na odprowadzanie ścieków w ilości Qśr = 54,3 m3/co 4 dni i Q = 18 m3/d każdego dnia, o stężeniach: ­ zawiesina ogólna 44 mg/dm3, ­ żelazo ogólne 20 mg/dm3. Decyzja zachowuje ważność do dnia 31.12.2010 r. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 55 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ELKOM Sp. z o.o. w Brzeziu posiada pozwolenie wodnoprawne na odprowadzanie popłuczyn ze stacji uzdatniania wody ujęcia w Brzeziu, po ich oczyszczeniu w osadniku popłuczyn, do potoku Brzeziczanka w km 0+512. Decyzja Wojewody Opolskiego nr OŚ.II7211/166/89 z dnia 22.11.1989 r. zezwala na odprowadzanie ścieków w ilości 48 m3/d przez okres 10 godzin. Decyzja zachowuje ważność do dnia 31.12.2010 r. Elektrownia OPOLE S.A. w Brzeziu posiada pozwolenie wodnoprawne na odprowadzanie ścieków przemysłowych do rzeki Odry w km 161+800. Wszystkie ścieki przemysłowe z terenu elektrowni odprowadzane są do kanalizacji przemysłowo-deszczowej i oczyszczane w końcowej mechaniczno-chemicznej oczyszczalni ścieków, której charakterystykę przedstawiono w dalszej części rozdziału, lub zagospodarowywane na terenie Elektrowni.. Tablica 10. Źródła powstawania i ilości ścieków przemysłowych doprowadzanych do końcowej oczyszczalni ścieków Elektrowni OPOLE S.A. Lp. Źródła Maksymalna ilość [m3/h] Sposób Uwagi powstawania oczyszczania Okres Okres Okres ścieków letni jesienno- zimowy przemysłowych wiosenny 1. Odsalanie obiegu 1 711,2 1 461,6 1 115,0 zrzut do chłodniczego kanalizacji przemysłowodeszczowej 2. Instalacja 60,0 55,0 50,0 chemiczna zrzut do demineralizacji oczyszczalnia kanalizacji wody ścieków przem. przemysłowodeszczowej 3. Stacja regeneracji 30,0 30,0 30,0 chemiczna zrzut do jonitów oczyszczalnia kanalizacji ścieków przem. przemysłowodeszczowej 4. Zaplecze 1,5 1,5 1,5 schładzanie, okresowy zrzut do elektrowni (np. neutralizacja, kanalizacji NORGIPS) odolejanie, przemysłowosedymentacja deszczowej 5. Rejon gospodarki 2,5 2,5 2,5 odolejanie okresowy zrzut do olejowej kanalizacji (przepływ średni) przemysłowodeszczowej Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 56 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych 6. Gospodarka 0,7 transportowa elektrowni (przepływ średni) Stacja sprężarek 40,0 (przepływ średni) 0,7 0,7 sedymentacja, odolejanie 40,0 40,0 odolejanie Woda pochłodnicza z kotłowni pomocniczej Mycie obrotowych podgrzewaczy powietrza 11,5 11,5 11,5 schładzanie 5,0 5,0 5,0 - 10. Instalacja odsiarczania spalin 48,0 48,0 48,0 11. Mycie posadzek w instalacji odsiarczania spalin (przepływ średni) 12. Mycie posadzek w kotłowni pomocniczej (przepływ średni) 13. Wody z drenażu wód gruntowych 14. Wody z ujęcia drenażowego rozdzielni 4,0 4,0 4,0 chemiczna oczyszczalnia ścieków z inst. odsiarczania chemiczna oczyszczalnia ścieków z inst. odsiarczania 4,0 4,0 4,0 - 50,0 70,0 50,0 - 10,0 10,0 10,0 - 7. 8. 9. okresowy zrzut do kanalizacji przemysłowodeszczowej sprężarki chłodzone w obiegu zamkniętym zrzut do kanalizacji przemysłowodeszczowej okresowy zrzut do kanalizacji przemysłowodeszczowej lub do inst. hydraul. odżużlania zrzut do kanalizacji przemysłowodeszczowej okresowy zrzut do kanalizacji przemysłowodeszczowej okresowy zrzut do kanalizacji przemysłowodeszczowej do układu hydroodżużlania zrzut do kanalizacji przemysłowodeszczowej Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 57 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych 15. Instalacja koagulacji wody: - odmulanie 55,0 akcelatorów obiegu chłodzącego - odmulanie 24,0 akcelatora obiegu chłodzącego i płukania filtrów żwirowych obiegu chłodzącego 16. Odwodnienie 30,0 obiegu parowo wodnego 42,0 36,0 22,5 22,5 30,0 30,0 koagulacja szlam do układu hydroodżużlania, woda nadosadowa zawracana do akcelatorów - zagosp. na terenie elektrowni dla potrzeb obiegu kotłowego lub zrzut do kanalizacji przemysłowodeszczowej zrzut do kanalizacji przemysłowodeszczowej okresowo raz na rok; ścieki obecnie nie są wytwarzane zrzut do kanalizacji przemysłowodeszczowej okresowo raz na rok; ścieki obecnie nie są wytwarzane zrzut do kanalizacji przemysłowodeszczowej okresowo raz na rok; ścieki obecnie nie są wytwarzane 17. Trawienie pomontażowe obiegu parowowodnego: Ścieki z trawienia pomontażowego 30 chemiczna oczyszczalnia ścieków przem. 18. Trawienie pomontażowe obiegu parowowodnego: Ścieki z płukania instalacji 1200/ operację * - 19. Ścieki z chemicznego czyszczenia obiegu parowowodnego 30 chemiczna oczyszczalnia ścieków przem. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 58 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych 20. Czyszczenie chemiczne obiegu parowowodnego: Ścieki z płukania instalacji 1200/ operację * - 21. Odmulanie chłodni 1000/ operację * - zrzut do kanalizacji przemysłowodeszczowej okresowo raz na rok; ścieki obecnie nie są wytwarzane zrzut do kanalizacji przemysłowodeszczowej raz na rok 22. Razem: 2147,3 1838,3 1460,7 */ poz. 18, 20, i 21 nie wliczono do ogólnej ilości ścieków Ponownemu wykorzystaniu w technologii produkcji energii podlegają takie ścieki, jak: woda nadosadowa z odstojników instalacji koagulacji: kierowana do akcelatorów obiegu chłodzącego, szlamy z odstojników instalacji koagulacji: kierowane do instalacji hydrotransportu żużla (alternatywnie do oczyszczalni końcowej). Decyzja Wojewody Opolskiego nr OŚ.III-6210/103/92-7 z dnia 30.12.1992 r. (wraz z późniejszymi zmianami zawartymi w decyzji nr OŚ-III-6210/310/98bd z dnia 29.12.1998 r.) zezwala na odprowadzanie ścieków w ilości: Qśrd = 25 334 m3/d, Qśrh = 1 055,6 m3/h, Qmaxsek = 0,52 m3/s. dla stanu obecnego, czyli po uruchomieniu III bloku energetycznego (etap III). Po uruchomieniu IV, V i VI bloku energetycznego dopuszczalna średnia ilość odprowadzanych ścieków ulegnie zwiększeniu odpowiednio do 32 004 m3/d, 36 324 m3/d i 42 984 m3/d. Ww. decyzja zezwala również Elektrowni OPOLE S.A. na odprowadzanie odcieku z pola osadowego oraz ścieków z zaplecza socjalnego budynku ujęcia wody przemysłowe, po ich oczyszczeniu w 3-komorowym osadniku, kolektorem DN = 600, do rzeki Mała Panew w km 2+830, w ilości: Qmaxh = 36 m3/h, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 59 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Qśrd = 170 m3/d o stanie i składzie nie przekraczającym: zawiesina 50 mg/dm3, BZT5 30 mgO2/dm3. Decyzja zachowuje ważność do dnia 31.12.2015 r. Oczyszczalnie ścieków Ścieki zbierane systemem kanalizacji sanitarnej z terenu gminy Dobrzeń Wielki oraz dowożone wozami asenizacyjnymi ze zbiorników bezodpływowych oczyszczane są na oczyszczalni ścieków w Czarnowąsach i Dobrzeniu Wielkim. Oczyszczalnia ścieków w Dobrzeniu Wielkim zbiera ścieki ze wsi Dobrzeń Wielki, Dobrzeń Mały, Kup, a w przyszłości Świerkle, Brzezie oraz ze wsi Brynica z gminy Łubniany. Oczyszczalnia została wybudowana i uruchomiona w 1993 r. Przepustowość oczyszczalni wynosi 830 m3/d. Ścieki oczyszczane są metodą mechaniczno-biologiczną, opartą na technologii osadu czynnego. W skład oczyszczalni wchodzą następujące instalacje i urządzenia: piaskowniki pionowe – 2 szt., kontenery BIOBLOK Wsm400 – 2 szt., punkt zlewny 1 szt., pompownia ścieków własnych, koryto pomiarowe, poletka osadowe. Oczyszczone ścieki odprowadzane są do rowu melioracji szczegółowej R-D i potoku Żydówka. Właścicielem oczyszczalni jest Gmina Dobrzeń Wielki. Eksploatację oczyszczalni prowadzi PROWOD Sp. z o.o. w Czarnowąsy. PROWOD Sp. z o.o. w Czarnowąsach posiada uregulowany stan formalno-prawny w zakresie: pozwolenia wodnoprawnego na odprowadzanie ścieków oczyszczonych do rowu melioracji szczegółowej R-D na podstawie decyzji Starosty Opolskiego Nr OŚ.BSz-623346/05 dnia 24.10.2005r., w ilości: Qśrd = 830 m3/d, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 60 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Qmaxd = 1 030 m3/d, Qhśr = 16,25 m3/h, Qhmax = 30 m3/h o stanie i składzie: BZT5 25,0 mg/dm3, ChZT 78,0 mg/dm3, zawiesina ogólna 30,0 mg/dm3. Decyzja zachowuje ważność do dnia 31.12.2010 r. W 2004 r. ilość ścieków oczyszczonych na oczyszczalni ścieków w Dobrzeniu Wielkim wyniosła 283 480 m3/rok, co stanowi średnio 776,7 m3/dobę. Z ogólnej ilości ścieków oczyszczonych 2 261 m3/rok stanowiły ścieki dowożone ze zbiorników bezodpływowych. Oczyszczalnia spełnia wymogi prawne oraz decyzyjne w zakresie ilości oraz jakości odprowadzanych ścieków. W poniższej tablicy zestawiono średnie wyniki oznaczeń substancji zanieczyszczających w ściekach dopływających i odpływających z oczyszczalni, przeprowadzonych w 2004 r. Tablica 11. Jakość ścieków doprowadzanych i odprowadzanych z oczyszczalni w Dobrzeniu Wielkim w 2004 r. Wartość Lp. Oznaczenie Jednostka Dopływ Odpływ 1. BZT5 mg/dm3 219,10 14,97 2. ChZTCr mg/dm3 259,07 21,38 3. Zawiesina ogólna mg/dm3 324,23 22,65 Wielkości łącznych ładunków zanieczyszczeń w ściekach doprowadzanych i odprowadzanych z oczyszczalni w Dobrzeniu Wielkim w 2004 r. zestawiono w tablicy 9. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 61 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Tablica 12. Wielkość ładunków zanieczyszczeń w ściekach doprowadzanych i odprowadzanych z oczyszczalni w Dobrzeniu Wielkim w 2004 r. W ściekach Rodzaje zanieczyszczeń dopływających do oczyszczalni [kg/rok] odprowadzanych do odbiornika [kg/rok] BZT5 62 111 4 244 ChZTCr 73 441 6 061 Zawiesiny 91 913 6 422 Oczyszczalnia ścieków w Czarnowąsach zbiera ścieki z miejscowości: Czarnowąsy, Krzanowice, Borki oraz z miejscowości należących do gminy Łubniany (Kępa). Oczyszczalnia została wybudowana w 1994 r. Jej przepustowość określono na 400 m3/d. Oczyszczalnia stanowi mienie komunalne gminy Dobrzeń Wielki. Eksploatację oczyszczalni prowadzi Międzygminny Zakład Wodociągów i Kanalizacji „PROWOD” Sp. z o.o. w Czarnowąsach. Technologia oczyszczania ścieków oparta jest na metodzie mechaniczno-biologicznej z wykorzystaniem osadu czynnego. W skład oczyszczalni wchodzą następujące urządzenia: krata ręczna, pompownia ścieków surowych z komorą czerpną i komorą zasuw, reaktor biologiczny Bioblok Bis – 400, a w nim: krata łukowa, komory oczyszczania: defosfatacji, denitryfikacji, nitryfikacji, komora stabilizacji, osadnik wtórny – 4 szt., pompownia osadu nadmiernego, pompownia przewałowa ścieków oczyszczonych, poletka osadowe, wylot do rzeki mała Panew w km 1+635. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 62 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych W 2004 r. ilość ścieków oczyszczonych wyniosła 98 167 m3/rok, co stanowi średnio 269 m3/dobę. Z ogólnej ilości oczyszczonych ścieków 4 166 m3 stanowiły ścieki dowożone do oczyszczalni. Międzygminny Zakład Wodociągów i Kanalizacji „PROWOD” Sp. z o.o. w Czarnowąsach posiada uregulowaną sytuację formalno prawną w zakresie: ­ pozwolenia wodnoprawnego na eksploatację urządzeń komunalnej mechanicznobiologicznej oczyszczalni ścieków typu Bioblok Bis 400 – decyzja Wojewody opolskiego nr OS.III-6210/299/98/bs, z dnia 22.12.1998 r., ­ pozwolenia wodnoprawnego na odprowadzanie ścieków bytowo-gospodarczych po ich oczyszczeniu na mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków w Czarnowąsach do rzeki Małej Panwi w km 1+635 w ilości Qśrd = 957,84 m3/d o stężeniu zanieczyszczeń: BZT5 19,0 mgO2/dm3, ChZTD 25,0 mgO2/dm3, zawiesina ogólna 25,0 mg/dm3, Decyzja zachowuje ważność do dnia 31.12.2010 r. W poniższej tablicy zestawiono wyniki oznaczeń substancji zanieczyszczających w ściekach dopływających i odpływających z oczyszczalni, przeprowadzonych w 2004 r. Tablica 13. Jakość ścieków doprowadzanych i odprowadzanych z oczyszczalni w Czarnowąsach Jednostka Wartość Lp. Oznaczenie Dopływ Odpływ 1. BZT5 mg/dm3 475 73 2. ChZTCr mg/dm3 917 159 3. Zawiesina ogólna mg/dm3 249 42 4. Substancje rozpuszczone mg/dm3 861 720 5. Sucha pozostałość mg/dm3 1110 762 Ścieki oczyszczone charakteryzują się znacznym chemicznym i biochemicznym zapotrzebowaniem tlenu. Zawierają znacznie zwiększone ilości zawiesiny. Stopie redukcji zanieczyszczeń wynosi: BZT5 84,6 %, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 63 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ChZT 82,6 %, zawiesiny 83,1 % i jest niski jak dla tego typu oczyszczalni. Stan techniczny oczyszczalni określa się jako słaby. Wielkości łącznych ładunków zanieczyszczeń w ściekach doprowadzanych i odprowadzanych z oczyszczalni w Czarnowąsach w 2004 r. zestawiono w tablicy 10. Tablica 14. Wielkość ładunków zanieczyszczeń w ściekach doprowadzanych i odprowadzanych z oczyszczalni w Czarnowąsach W ściekach Rodzaje zanieczyszczeń dopływających do oczyszczalni [kg/rok] odprowadzanych do odbiornika [kg/rok] BZT5 46 629 7 166 ChZTCr 90 019 15 609 Zawiesiny 24 444 4 123 Elektrownia OPOLE S.A. w Brzeziu posiada oczyszczalnię ścieków tzw. końcową, w której oczyszczane są wszystkie ścieki z terenu elektrowni oraz dwie oczyszczalnie chemiczne, w których wcześniej oczyszczane są ścieki agresywne. Oczyszczalnia końcowa składa się z dwóch niezależnych ciągów technologicznych: ­ oczyszczalni ścieków bytowo-gospodarczych, ­ oczyszczalni ścieków deszczowo-przemysłowych oraz obiektów wspólnych: ­ pompowni ścieków, ­ kolektora zrzutowego ścieków do rzeki Odry. Oczyszczalnia ścieków bytowo-gospodarczych jest oczyszczalnią mechaniczno-biologiczną, w skład której wchodzą dwie jednakowe, niezależne nitki złożone z: ­ osadników Imhoffa, ­ komór napowietrzania, ­ osadników wtórnych, ­ poletek osadowych. Przepustowość oczyszczalni wynosi 1 200 m3/d. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 64 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Oczyszczalnia ścieków deszczowo-przemysłowych jest oczyszczalnią mechaniczno- chemiczną złożoną z: ­ osadników poziomych, ­ pompowni osadów, ­ poletek osadowych. Przepustowość oczyszczalni wynosi 259 200 m3/d. W 2004 r. w oczyszczalni końcowej oczyszczono 145 111 m3 ścieków bytowogospodarczych i 6 731 276 m3 ścieków deszczowo-przemysłowych. Elektrownia OPOLE S.A. w Brzeziu posiada pozwolenie wodnoprawne na odprowadzanie ścieków oczyszczonych do rzeki Odry w km 161+800. Decyzja Wojewody Opolskiego nr OS.III-6210/103/92-7 z dnia 30.12.1992 r. (wraz z późniejszymi zmianami zawartymi w decyzji OŚ-III-6210/310/98bd z dnia 29.12.1998 r.) zezwala na odprowadzanie ścieków w ilości: Qśrd = 25 334 m3/d, Qśrh = 1 055,6 m3/h, Qmaxsek = 0,52 m3/s. dla stanu obecnego, czyli po uruchomieniu III bloku energetycznego (etap III). Po uruchomieniu IV, V i VI bloku energetycznego dopuszczalna średnia ilość odprowadzanych ścieków ulegnie zwiększeniu odpowiednio do 32 004 m3/d, 36 324 m3/d i 42 984 m3/d, włącznie ze ściekami z mokrej instalacji odsiarczania spalin o stanie i składzie nie przekraczającym: temperatura 30oC, odczyn 6,5 – 9,5, zawiesina ogólna 50 mg/dm3, BZT5 30 mgO2/dm3, ChZTMn 46 mgO2/dm3, ChZTMd 150 mgO2/dm3, chlorki 2 150 mgCl/dm3, siarczany 500 mgSO4/dm3, substancje rozpuszczone 6 055 mg/dm3, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 65 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych azot amonowy 6 mgNNH4/dm3, azot azotanowy 30 mgNNO3/dm3, azot ogólny 30 mgN/dm3, miedź 0,1 mgCu/dm3, cynk 2,0 mgZn/dm3, ołów 0,16 mgPd/dm3, kadm 0,06 mgCd/dm3, nikiel 1,3 mgNi/dm3, rtęć 0,02 mgHg/dm3, chrom3+ 0,5 mgCr/dm3, chrom6+ 0,15 mgCr/dm3, żelazo ogólne 5 mg Fe/dm3. Decyzja zachowuje ważność do dnia 31.12.2015 r. W poniższej tablicy zestawiono wyniki oznaczeń substancji zanieczyszczających w ściekach dopływających i odpływających z oczyszczalni, przeprowadzonych w 2004 r. Tablica 15. Jakość ścieków doprowadzanych i odprowadzanych z oczyszczalni końcowej Elektrowni OPOLE S.A. Wartość Dopływ Lp. Oznaczenie Jednostka Ścieki Odpływ Ścieki bytowo deszczowo-gospodarcze przemysłowe 1. pH 7,17 8,17 7,95 2. Utlenialność mgO2/dm3 33,62 24,93 20,16 3. ChZT mgO2/dm3 128,00 51,67 51,49 4. BZT5 mgO2/dm3 44,36 7,37 4,52 5. Zawiesina ogólna mg/dm3 74,16 25,30 23,27 6. Chlorki mg/dm3 59,0 1 187,2 960,62 7. Siarczany mg/dm3 60,67 311,32 316,56 8. Fenol mg/dm3 0,025 0,022 0,006 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 66 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Punktem kontroli jakości odprowadzanych ścieków jest pierwsza po oczyszczalni końcowej studzienka na kolektorze zbiorczym odprowadzającym ścieki do rzeki Odry. Zgodnie z wewnętrzną oceną stanu technicznego obiektów budowlanych. przeprowadzoną w Elektrowni OPOLE S.A. w grudniu 2003 r., stan techniczny oczyszczalni określono jako dobry. Jakość ścieków oczyszczonych spełnia wymagania określone w decyzji Wojewody Opolskiego. Ścieki przemysłowe oczyszczane dwustopniowo, przed ich ostatecznym oczyszczaniem w oczyszczalni końcowej, podczyszczane są w dwóch oczyszczalniach mechanicznochemicznych: chemicznej oczyszczalni ścieków z mokrego odsiarczania spalin, chemicznej oczyszczalni ścieków agresywnych z procesów trawienia lub z regeneracji złóż jonowymiennych. Poza wymienionymi oczyszczalniami, na terenie zakładu prowadzone są procesy podczyszczania ścieków w lokalnych neutralizatorach, odolejaczach i osadnikach. Spółka Cywilna OKTAN w Krzanowicach eksploatuje, na podstawie pozwolenia wodnoprawnego – decyzji Wojewody Opolskiego nr OŚ-III-6210/325/96/97/ig z dnia 21.01.1997 r., mechaniczno-biologiczną oczyszczalnię ścieków, w skład której wchodzą następujące urządzenia: Eurobloc 5000 – 2 szt., drenaż rozsączający, filtr gruntowy, drenaż zbierający, studzienka kontrolna wraz z wylotem ścieków oczyszczonych. Ww. decyzja zezwala na odprowadzanie oczyszczonych ścieków bytowo-gospodarczych do rowu przydrożnego w ciągu ul. Armii Ludowej w ilości: Qśrd = 2,15 m3/d, Qmaxd = 2,37 m3/d stanie i składzie: BZT5 20 mgO2/dm3, ChZTMd 5 mgO2/dm3, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 67 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych zawiesina ogólna 20 mg/dm3, azot ogólny 27 mgN/dm3, fosfor ogólny 5 mgP/dm3. Decyzja zachowuje ważność do dnia 31.12.2010 r. Zespół Szpitali Pulmonologiczno-Reumatycznych w Kup posiada mechaniczno- biologiczną oczyszczalnię ścieków o przepustowości 900 m3/miesiąc. Eksploatacja oczyszczalni prowadzona jest na podstawie pozwolenia wodnoprawnego Wojewody Opolskiego nr OS.III-6210/8/96. Planowana jest modernizacja oczyszczalni i przejęcie przez Międzygminny Zakład Wodociągów i Kanalizacji „PROWOD” Sp. z o.o. w Czarnowąsach. Plany dotyczące rozbudowy i modernizacji urządzeń do odprowadzania i oczyszczania ścieków omówiono w punkcie IV.2.2. dotyczącym identyfikacji potrzeb gminy w zakresie gospodarki wodno-ściekowej. III.7.5. Zagrożenia jakości wód powierzchniowych i podziemnych Najważniejszymi czynnikami stwarzającymi zagrożenie dla jakości wód są: ­ zanieczyszczenia ze ścieków bytowo-gospodarczych, które na skutek braku kanalizacji sanitarnej są odprowadzane do szamb lub bezpośrednio do rowów i potoków; wprowadzają do wód głównie zanieczyszczenia wyrażone jako BZT 5, ChZT, azot amonowy i fosforany, ­ ścieki deszczowe, przede wszystkim z dróg o dużym natężeniu ruchu oraz parkingów i stacji paliw, mogą zanieczyszczać wody powierzchniowe i podziemne głównie substancjami ropopochodnymi spłukiwanymi z nawierzchni, ­ zanieczyszczenia powierzchniowe pochodzenia rolniczego (nawozy naturalne i sztuczne) niosą ze sobą głównie zanieczyszczenia w postaci związków azotu i fosforu, ­ składowiska odpadów komunalnych i przemysłowych. Szczególne znaczenie ma zapobieganie zanieczyszczeniu gleb i wód podziemnych w granicach stref ochronnych ujęć wód podziemnych: 1) Ujęcie w Czarnowąsach. Na mocy decyzji Wojewody Opolskiego nr OŚ-III/6210/184/97/mk ustanowiono strefy ochrony bezpośredniej: Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 68 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych dla studni nr III w granicach istniejącego ogrodzenia o wymiarach 18 x 16 m, dla studni nr IIa i Ibis w granicach istniejącego ogrodzenia o wymiarach 70 x 50 m. Wewnętrznego i zewnętrznego terenu ochrony pośredniej nie wyznaczono z uwagi na korzystną budowę geologiczną, wykluczającą możliwość bakteriologicznego skażenia wody. Decyzja zachowuje ważność do dnia 31.12.2008 r. 2) Ujęcie w Chróścicach Na mocy decyzji Wojewody Opolskiego nr OŚ-III/6210/278/91 z dnia 20.11.1991 r. ustanowiono strefę ochrony ujęcia: bezpośredniej, dla studni nr 1 i nr 2 w granicach istniejącego ogrodzenia, teren ochrony zasobów wodnych dla studni: Nr 1 o promieniu 2R = 498 m, Nr 2 o promieniu 2R = 744 m licząc od osi każdej studni. Terenu ochrony pośredniej nie wyznaczono z uwagi na korzystne warunki geologiczne. Decyzja zachowuje ważność do dnia 31.12.2010 r. 3) Ujęcie w Brzeziu Na mocy decyzji Wojewody Opolskiego nr OŚ-II/7211/166/89 z dnia 22.11.1989 r. ustanowiono strefy ochrony: ­ bezpośredniej dla studni Nr 1 i Nr 2 w granicach istniejącego ogrodzenia stacji wodociągowej, ­ zasobów wodnych, o promieniu R = 1020 m licząc od osi studni. Terenu ochrony pośredniej nie wyznaczono z uwagi na korzystne warunki geologiczne. Decyzja zachowuje ważność do dnia 31.12.2010 r. 4) Ujęcie wody P.U.H. „MERCOR” w Dobrzeniu Wielkim Na mocy decyzji Starosty Opolskiego nr OŚ.BSz-6223-5/03 z dnia 28.03.2003 r. ustanowiono strefę ochrony bezpośredniej dla studni wierconej w granicach istniejącego ogrodzenia na terenie Przedsiębiorstwa. Decyzja zachowuje ważność do dnia 30.04.2013 r. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 69 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Zgodnie z art. 53 i 54 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne (Dz.U. Nr 115, poz. 1229 z późn. zm.) na terenie ochrony bezpośredniej ujęć wód zabronione jest użytkowanie gruntów do celów niezwiązanych z eksploatacją ujęcia wody. Ponadto na terenie ochrony bezpośredniej należy: ­ odprowadzać wody opadowe w sposób uniemożliwiający przedostawanie się ich do urządzeń służących do poboru wody, ­ zagospodarować teren zielenią, ­ odprowadzać poza granicę terenu ochrony bezpośredniej ścieki z urządzeń sanitarnych, przeznaczonych do użytku osób zatrudnionych przy obsłudze urządzeń służących do poboru wody, ­ ograniczyć do niezbędnych potrzeb przebywanie osób niezatrudnionych przy obsłudze urządzeń służących do poboru wody. Teren ochrony bezpośredniej należy ogrodzić, a jego granice przebiegające przez wody powierzchniowe oznaczyć za pomocą rozmieszczonych w widocznych miejscach stałych znaków stojących lub pływających; na ogrodzeniu oraz znakach należy umieścić tablice zawierające informacje o ujęciu wody i zakazie wstępu osób nieupoważnionych. Na terenach ochrony pośredniej może być zabronione lub ograniczone wykonywanie robót oraz innych czynności powodujących zmniejszenie przydatności ujmowanej wody lub wydajności ujęcia, a w szczególności: ­ wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, ­ rolnicze wykorzystanie ścieków, ­ przechowywanie lub składowanie odpadów promieniotwórczych, ­ stosowanie nawozów oraz środków ochrony roślin, ­ budowa autostrad, dróg oraz torów kolejowych, ­ wykonywanie robót melioracyjnych oraz wykopów ziemnych, ­ lokalizowanie zakładów przemysłowych oraz ferm chowu lub hodowli zwierząt, ­ lokalizowanie magazynów produktów ropopochodnych oraz innych substancji, a także rurociągów do ich transportu, ­ lokalizowanie składowisk odpadów komunalnych lub przemysłowych, ­ mycie pojazdów mechanicznych, ­ urządzanie parkingów, obozowisk oraz kąpielisk, ­ lokalizowanie nowych ujęć wody, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 70 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ lokalizowanie cmentarzy oraz grzebanie zwłok zwierzęcych. Na terenach ochrony pośredniej ujęcia wody podziemnej, oprócz powyższych zakazów lub ograniczeń, może być zabronione lub ograniczone: ­ wydobywanie kopalin, ­ wykonywanie odwodnień budowlanych lub górniczych. Potencjalny wpływ na jakość wód powierzchniowych i podziemnych może mieć eksploatacja takich obiektów infrastruktury komunalnej, jak oczyszczalnie ścieków i składowisko odpadów. Skład ścieków wprowadzanych do wód powierzchniowych z oczyszczalni zlokalizowanych na terenie gminy jest systematycznie badany, zgodnie z obowiązującymi pozwoleniami wodnoprawnymi. Zgodnie z wynikami badań przeprowadzonych przez Wojewódzką Stację SanitarnoEpidemiologiczną w Opolu w 2001 r., jakość wód z piezometrów nie odpowiadała III klasie czystości (wody o niskiej jakości), ze względu na obecność zwiększonej ilości azotu amonowego, azotanów, azotynów, fosforanów oraz podwyższoną wartość utlenialności. Odcieki ze złoża odpadów ujmowane są systemem drenażu, gromadzone w zbiornku o pojemności 35 m3, a następnie wywożone do oczyszczalni ścieków w Dobrzeniu Wielkim. III.7.6. Ochrona przed powodzią i suszą Teren gminy posiada dobrze rozbudowaną sieć hydrograficzną, co wiąże się z możliwością wystąpienia powodzi, jednocześnie stanowiąc zabezpieczenie przed suszą. Podczas powodzi w 1997 r. zalane zostały tereny sołectw Chróścice, Dobrzeń Mały, Dobrzeń Wielki, Czarnowąsy, Borki, Krzanowice i Brzezie. Największa rzeka w gminie – Odra jest obecnie w pełni uregulowana. Zabezpieczenie przed powodzią, poza wałami przeciwpowodziowymi stanowi polder odrzański Czarnowąsy – Dobrzeń, inne poldery zlokalizowane w sąsiednich gminach oraz zbiornik retencyjny Turawa. Polder Czarnowąsy – Dobrzeń zlokalizowany jest na prawym brzegu Odry pomiędzy km 158,5 i 162,0, powierzchnia zalewu wody wynosi 220 ha, a pojemność przy maksymalnej rzędnej zwierciadła wody 3,2 mln m3. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 71 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych III.8. Gospodarka odpadami Szczegółową analizę stanu gospodarki odpadami w gminie Dobrzeń Wielki przedstawiono w tomie II niniejszego opracowania - „Plan gospodarki odpadami”. III.8.1. Odpady komunalne Ilość odpadów W 2004 r. w gminie Dobrzeń Wielki zebrano i zdeponowano na składowisku 6 247,75 Mg odpadów komunalnych. Są to odpady powstające w gospodarstwach domowych, a także inne, niezawierające odpadów niebezpiecznych, pochodzące od innych wytwórców, tj. z handlu, obiektów użyteczności publicznej, zapleczy socjalnych zakładów przemysłowych itp., które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Jednostkowy wskaźnik nagromadzenia wyniósł 455 kg/M x rok. W gminie nie przeprowadzono badań składu morfologicznego oraz właściwości wytwarzanych odpadów, dlatego dla celów planowania systemu gospodarki odpadami przyjęto średni typowy skład odpadów na podstawie danych literaturowych. Zbieranie i transport odpadów Zorganizowanym systemem zbiórki odpadów komunalnych objętych jest 100% mieszkańców gminy. Odpady komunalne niesegregowane na terenie gminy zbierane są w pojemnikach: 110 dm3 i 1100 dm3. Zbiórka surowców wtórnych (szkło, papier i tworzywa sztuczne) na terenie gminy Dobrzeń Wielki prowadzona jest w systemie worków foliowych oraz pojemników o pojemności 1100 dm3 każdy i obejmuje wszystkie sołectwa gminy. Selektywna zbiórka odpadów prowadzona jest przez Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w Dobrzeniu Wielkim z/s w Kup. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 72 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Tablica 16. Zebrane ilości odpadów opakowaniowych w gminie Dobrzeń Wielki za lata 2003-2004 2003 r. 2004 r. [Mg] [Mg] Rodzaj materiału opakowaniowego przekazana przekazana zebrana zebrana do odzysku do odzysku z papieru i tektury 17,8 15,89 17,3 15,98 wielomateriałowe z tworzyw sztucznych 22,1 21,15 27,15 26,04 ze szkła 6,8 6,26 5,7 5,16 z blachy stalowej 1,22 z aluminium z drewna i tekstyliów Razem 46,7 43,3 51,37 47,18 Wywóz odpadów komunalnych z terenu gminy Dobrzeń Wielki, na podstawie stosownych decyzji i umów, prowadzą następujące firmy: Gminny Zakład Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej Sp. z o.o., ELKOM Sp. z o.o. Unieszkodliwianie Odpady komunalne z terenu gminy Dobrzeń Wielki deponowane są na składowisku odpadów innych niż niebezpieczne i obojętnych w Chróścicach. Eksploatację obiektu rozpoczęto w roku 1994, uruchamiając kwaterę nr 1 o powierzchni 1,17 ha. i zakładanej pojemności użytkowej 63 300 m3. W ramach ogrodzenia pozostawiono teren przewidziany pod kwatery nr 2, gdzie wykonano wstępne prace ziemne. W założeniach wstępnych obiekt przewidziano jako podpoziomowe składowisko odpadów. Niecka eksploatowanej kwatery izolowana jest od podłoża geomembraną z folii PEHD o grubości 1,5 mm. Geomembrana jest doprowadzona do korony obwałowania kwatery, a jej końcówki wywinięto na zewnątrz niecki i przykryto ziemią. Pod dnem kwatery zainstalowano drenaż wód gruntowych w celu utrzymania stałego poziomu wód gruntowych. Zrzut z sieci drenażowej wykonano do rowu melioracyjnego. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 73 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Odprowadzanie gazów ze złoża odbywa się za pośrednictwem studni pionowych z kręgów betonowych perforowanych o średnicy 1000 mm. Studnie posadowione są na fundamentach wbudowanych w dno składowiska, a ich wnętrze wypełnia tłuczeń i żwir. Drogi wewnętrzne oraz place manewrowe posiadają szczelną nawierzchnię betonową, a obrzeża wykonano z betonowych krawężników. Odprowadzenie wód opadowych odbywa się za pośrednictwem kanalizacji deszczowej. W pobliżu wyjazdu z terenu składowiska w ciągu komunikacyjnym zainstalowano brodzik dezynfekcyjny dla pojazdów opuszczających obiekt. Przy wjeździe na teren obiektu zlokalizowano budynek administracyjno-socjalny oraz budynki zaplecza technicznego, a także wagę samochodową. W tablicy 17 zestawiono rodzaje odpadów dopuszczone do unieszkodliwiania przez składowanie na składowisku w Chróścicach. Tablica 17. Rodzaje odpadów przeznaczonych do odzysku i unieszkodliwiania na składowisku w Chróścicach 1. Kod odpadów 10 01 01 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. 22. 23. 24. 25. 26. 10 01 02 12 01 01 12 01 02 12 01 03 12 01 04 12 01 05 12 01 13 15 01 01 15 01 02 15 01 03 15 01 04 15 01 05 15 01 06 15 01 07 15 01 09 15 02 03 16 01 17 16 01 18 16 01 19 16 01 20 16 01 22 16 01 99 16 02 14 16 02 16 16 03 04 Lp. Rodzaj odpadów Żużle, popioły paleniskowe i pyły z kotłów (z wyłączeniem pyłów z kotłów wymienionych w 10 01 04) Popioły lotne z węgla Odpady z toczenia i piłowania żelaza oraz jego stopów Cząstki i pyły żelaza oraz jego stopów Odpady z toczenia i piłowania metali nieżelaznych Cząstki i pyły metali nieżelaznych Odpady z toczenia i wygładzania tworzyw sztucznych Odpady spawalnicze Opakowania z papieru i tektury Opakowania z tworzyw sztucznych Opakowania z drewna Opakowania z metali Opakowania wielomateriałowe Zmieszane odpady opakowaniowe Opakowania ze szkła Odpady z tekstyliów Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania i ubrania ochronne inne niż 150202 Metale żelazne Metale nieżelazne Tworzywa sztuczne Szkło Inne nie wymienione elementy Inne nie wymienione odpady Zużyte urządzenia inne niż wymienione w 16 02 09 do 16 02 13 Elementy usunięte ze zużytych urządzeń inne niż wymienione w 16 02 15 Nieorganiczne odpady inne niż wymienione w 16 03 03 i 16 03 80 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 74 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych 27. 28. 29. 30. 31. 32. 33. 34. 35. 36. Kod odpadów 16 03 06 16 03 80 16 07 99 16 80 01 16 81 02 16 82 02 17 01 01 17 01 02 17 01 03 17 01 07 37. 38. 39. 40. 41. 42. 43. 44. 45. 46. 47. 48. 49. 50. 51. 52. 53. 17 01 80 17 01 81 17 01 82 17 02 01 17 02 02 17 02 03 17 03 02 17 03 80 17 04 01 17 04 02 17 04 05 17 04 07 17 04 11 17 05 04 17 05 06 17 08 02 17 09 04 54. 55. 56. 57. 19 08 01 19 08 02 19 08 05 19 08 12 58. 19 08 14 59. 60. 61. 62. 63. 64. 65. 66. 67. 68. 69. 70. 71. 72 73. 74. 75. 19 08 99 19 09 01 19 09 02 19 09 03 19 09 04 19 09 99 20 01 01 20 01 02 20 01 08 20 01 10 20 01 11 20 01 25 20 01 38 20 01 39 20 01 40 20 01 41 20 01 99 Lp. Rodzaj odpadów Organiczne odpady inne niż wymienione w 16 03 05 i 16 03 80 Produkty spożywcze przeterminowane lub nieprzydatne do spożycia Inne nie wymienione odpady Magnetyczne i optyczne nośniki informacji Odpady inne niż wymienione w 16 81 01 Odpady inne niż wymienione w 16 82 01 Odpady betonu oraz gruz betonowy z rozbiórek i remontów Gruz ceglany Odpady innych materiałów ceramicznych elementów wyposażenia Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów ceramicznych i elementów wyposażenia inne niż wymienione w 17 01 06 Usunięte tynki, tapety, okleiny itp. Odpady z remontów i przebudowy dróg Inne nie wymienione odpady Drewno szkło Tworzywa sztuczne Asfalt inny niż wymieniony w 17 03 01 Odpadowa papa Miedź, brąz, mosiądz Aluminium Żelazo i stal Mieszaniny metali Kable inne niż wymienione w 17 04 10 Gleba i ziemia, w tym kamienie, inne niż wymienione w 17 05 03 Urobek z pogłębiania inny niż wymieniony w 17 05 05 Materiały konstrukcyjne zawierające gips inne niż wymienione w 17 08 01 Zmieszane odpady z budowy, remontów i demontażu inne niż wymienione w 17 09 01, 17 09 02 i 17 09 03 Skratki Zawartość piaskowników Ustabilizowane komunalne osady ściekowe Szlamy z biologicznego oczyszczania ścieków przemysłowych inne niż wymienione w 19 09 11 Szlamy z innego niż biologiczne oczyszczania ścieków przemysłowych inne niż wymienione w 19 08 13 Inne nie wymienione odpady Odpady stałe ze wstępnej filtracji i skratki Osady z klarowania wody Odpady z dekarbonizacji wody Zużyty węgiel aktywny Inne nie wymienione odpady Papier i tektura Szkło Odpady kuchenne ulegające biodegradacji Odzież Tekstylia Oleje i tłuszcze jadalne Drewno inne niż wymienione w 20 01 37 Tworzywa sztuczne Metale Odpady zmiotek wentylacyjnych Inne niewymienione frakcje zbierane w sposób selektywny Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 75 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Lp. 76. 77. 78. 79. 80. 81. 82. 83. 84. 85. Kod odpadów 20 02 01 20 02 02 20 02 03 20 03 01 20 03 02 20 03 03 20 03 04 20 03 06 20 03 07 20 03 99 Rodzaj odpadów Odpady ulegające biodegradacji Gleba i ziemia w tym kamienie Inne odpady ulegające biodegradacji Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne Odpady z targowisk Odpady z czyszczenia ulic i placów Szlamy ze zbiorników bezodpływowych służących do gromadzenia Odpady ze studzienek kanalizacyjnych Odpady wielkogabarytowe Odpady komunalne nie wymienione w innych podgrupach Lokalizowane na terenie gminy dzikie składowiska odpadów są na bieżąco likwidowane. Z informacji uzyskanych z Urzędu Gminy wynika, że w 2004 r. w gminie zlikwidowano cztery „dzikie” wysypiska odpadów, z czego dwa zlokalizowane w miejscowości Czarnowąsy, jedno w miejscowości Świerkle i jedno w Kup. III.8.2. Odpady pochodzące z podmiotów gospodarczych (przemysłowe) Odpady powstające w gminie w sektorze gospodarczym pochodzą głównie z działalności zakładów i firm związanych z przemysłem energetycznym. W gminie funkcjonuje również wiele placówek i zakładów świadczących różnego rodzaju usługi np. medyczne, transportowe, naprawy pojazdów i inne. Do oceny aktualnego stanu w gospodarce odpadami w sektorze gospodarczym wykorzystano przede wszystkim materiały pochodzące z niepełnych sprawozdań niektórych podmiotów gospodarczych. Informacje o ilości i rodzajach odpadów wytwarzanych przez sektor małych i średnich przedsiębiorstw mają charakter szacunkowy lub wskaźnikowy. Według danych uzyskanych z decyzji Starosty Opolskiego wydanych dla przedsiębiorstw wytwarzających odpady oraz danych zebranych podczas przeprowadzonej w gminie akcji ankietowej, na terenie gminy w 2004 roku, w sektorze gospodarczym wytworzono około 1 115 129 Mg odpadów. Poniższe zestawienie opracowano w oparciu o ww. informacje. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 76 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Tablica 18. Gospodarka odpadami pochodzącymi z sektora gospodarczego w 2004 roku w gminie Dobrzeń Wielki Kod Nazwa odpadu odpadu 01 04 Odpady z fizycznej i chemicznej przeróbki kopalin innych niż rudy metali Wytwarzanie [Mg] 4 Odzysk Unieszkodliwianie składowanie inne Magazyno wanie - - - x 02 01 Odpady z rolnictwa sadownictwa , upraw hydroponicznych, rybołówstwa, leśnictwa, łowiectwa, rybołówstwa 0,8 - x - - 02 03 Odpady z przygotowania, przetwórstwa produktów i używek spożywczych oraz odpady pochodzenia roślinnego .... Odpady z przetwóstwa drewna oraz z produkcji płyt i mebli Odpady z produkcji oraz z przetwórstwa masy celulozowej, papieru i tektury Odpady z przeróbki ropy 316,5 - - - x 282,1 x - - x 320 x - - - 0,8 x Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania tworzyw sztucznych..... Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania tłuszczów.... Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania oraz usuwania farb i lakierów Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania farb drukarskich Odpady z produkcji, przygotowania, obrotu i stosowania klejów oraz szczeliw Odpady z przemysłu fotograficznego i usług fotograficznych Odpady z elektrowni i innych zakładów energetycznego spalania paliw Odpady z produkcji spoiw mineralnych (w tym cementu, wapna i tynku) oraz.... Odpady z obróbki i powlekania metali 6,6 - - - x 2 - x - - 4,52 - - x - 1,1 - - x - 4,1 - - x - 0,34 - - x - 1 027 259,5 x - - x 13 000 x - - x 21,8 x 03 01 03 03 05 01 07 02 07 06 08 01 08 03 08 04 09 01 10 01 10 13 11 01 x x Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 77 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Kod Nazwa odpadu odpadu 12 01 Odpady z kształtowania oraz fizycznej i mechanicznej obróbki powierzchni metali i tworzyw sztucznych 12 03 13 01 13 02 13 05 13 07 13 08 14 06 15 01 Odpady z odtłuszczania wodą i parą Odpadowe oleje hydrauliczne Odpadowe oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe Odpady z odwadniania olejów w separatorach Odpady paliw ciekłych Odpady olejowe nie ujęte w innych podgrupach Odpady z rozpuszczalników organicznych, chłodziw i propelentów w pianach lub aerozolach Odpady opakowaniowe (włącznie z selektywnie gromadzonymi komunalnymi odpadami opakowaniowymi) Wytwarzanie [Mg] 309,15 Odzysk x Unieszkodliwianie składowanie inne - 2 - Magazyno wanie - x 7,06 x x 86,96 x x 562,27 x x 0,9 x 5,4 x 37,73 x 70,74 x - - x 15 02 Sorbenty, materiały filtracyjne, tkaniny do wycierania i ubrania ochronne 21,21 - - x - 16 01 Zużyte lub nienadające się do użytkowania pojazdy, odpady z demontażu, przeglądu i konserwacji pojazdów 10,31 x - x - 16 02 6,58 x - - x 16 03 Odpady urządzeń elektrycznych i elektronicznych Partie produktów nie odpowiadające wymaganiom oraz produkty przeterminowane lub nieprzydatne do użytku 3,7 x - - x 16 06 Baterie i akumulatory 15,43 x - x x 16 07 Odpady z czyszczenia zbiorników magazynowych, cystern transportowych lub beczek Odpady drewna, szkła i tworzyw sztucznych 17 02 4,2 x 10,7 x - - x 491,81 x - - x 17 04 Odpady i złomy metaliczne oraz stopów metali 17 05 Gleba i ziemia 44,3 x x - x 17 09 Inne odpady z budowy, remontów i demontażu 20,5 x x - x Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 78 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Kod Nazwa odpadu odpadu 18 01 Odpady z leczenia, diagnozowania i profilaktyki medycznej 18 02 Odpady z leczenia, diagnozowania i profilaktyki weterynaryjnej 19 06 Odpady z beztlenowego rozkładu odpadów 19 08 Odpady z oczyszczalni ścieków nieujęte w innych grupach 19 09 Odpady z uzdatniania wody pitnej i wody do celów przemysłowych Wytwarzanie [Mg] 15,63 Odzysk Unieszkodliwianie składowanie inne Magazyno wanie x 0,45 x 6 x x 139 x x - - 5 x - - - Głównymi wytwórcami odpadów pochodzących z sektora gospodarczego na terenie gminy są następujące firmy: - Elektrownia OPOLE S.A. w Brzeziu k/Opola, - KNAUF Bełchatów Sp. z o.o., Fabryka w Brzeziu k/Opola, - MERCOR Sp. z o.o. z Gdańska, oddział w Dobrzeniu Wielkim, - Zakład Robót Ziemnych POWIS w Brzeziu k/Opola, - BEST-OPEBEL s.c. w Borkach, - NAVISTOR- Stocznia Dobrzeń Sp. z o.o. W strukturze odpadów przemysłowych dominują odpady wytworzone przede wszystkim przez ww. firmy. Są to odpady powstałe w trakcie procesów produkcyjnych oraz osady z oczyszczalni ścieków, popioły lotne i żużle ze spalania paliw. III.8.3. Odpady niebezpieczne W ogólnej masie odpadów gospodarczych wytworzonych w 2004 r. znajdowały się również odpady niebezpieczne. Odpady te poddawane są procesom odzysku lub unieszkodliwienia przez specjalistyczne firmy, posiadające w tym zakresie odpowiednie pozwolenia. Na podstawie danych uzyskanych z przeprowadzonej w gminie akcji ankietowej, danych z decyzji wydanych przez Starostwo Opolskie oraz składanych w Starostwie informacji oszacowano, że w 2004 r. w podmiotach gospodarczych z terenu gminy Dobrzeń Wielki wytworzono ok. 192 Mg odpadów niebezpiecznych. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 79 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Tablica 16 przedstawia ilość odpadów niebezpiecznych wytworzonych na terenie gminy w sektorze gospodarczym w 2004 r. Tablica 19. Masa odpadów niebezpiecznych w poszczególnych grupach odpadów w 2004 r. w gminie Dobrzeń Wielki Grupa odpadu Firmy zajmujące się unieszkodliwianiem odpadów Nazwa odpadu Odpady z produkcji, przygotowa- Ilość odpadów [Mg/rok] - INTEREKO Sp. z o.o. w Opolu - Mega Service Recycling s.c. Odpady z przemysłu - ARGENTCHEM w Opalenicy 0,32 Odpady z kształtowania i obróbki - ZŁOMEX Opole METALEX 0,30 12 03 parą - Ecol Sp. z o.o. 2,00 13 01 Odpadowe oleje hydrauliczne - 08 01 nia, obrotu i stosowania oraz usuwania farb i lakierów Odpady z produkcji, 08 03 przygotowania, obrotu i stosowania farb drukarskich 09 01 fotograficznego 12 01 powierzchni metali i tworzyw Odpady z odtłuszczania wodą i 3,02 Odzysk Unieszkodliwienie Składowanie - x x - x x 1,1 RAN-PETROMEX Opole 7,06 Odpadowe oleje silnikowe, przekładniowe i smarowe RAN-PETROMEX w Opolu INTEREKO Sp. z o.o. w Opolu 71,96 x x x Odpady z odwadniania olejów w - INTEREKO Sp. z o.o. w Opolu 5,80 - x x Odpady olejowe nieujęte w innych - INTEREKO Sp. z o.o. w Opolu 5,40 - x x - INTEREKO Sp. z o.o. w Opolu 32,73 - - x 21,21 - x x 0,56 - x x 2,82 - x x 13,72 - x x - 13 02 13 05 separatorach 13 08 podgrupach Odpady z rozpuszczalników orga- 14 06 nicznych, chłodziw i propelentów w pianach lub aerozolach Odpady opakowaniowe 15 01 (zanieczyszczone substancjami niebezpiecznymi) Sorbenty, materiały filtracyjne, 15 02 tkaniny do wycierania i ubrania ochronne 16 01 Zużyte lub nie nadające się do użytkowania pojazdy, odpady z de-montażu, przeglądu i konserwacji pojazdów - ELKOM Sp. z o.o. APIS s.c. - ELKOM Sp. z o.o. w Brzeziu INTEREKO Sp. z o.o. w Opolu INTEREKO Sp. z o.o. w Opolu DAV w Czarnowąsach UTIMER Sp. z o.o. w Warszawie MAYA Sp. z o.o. w Warszawie DERTA Polska oddział Hybie PHU KUBI w Czarnowąsach OKTAN Sp. z o.o. w Krzanowicach - Odpady urządzeń elektrycznych i 16 02 elektronicznych - 16 06 Baterie i akumulatory - Odpady z czyszczenia zbiorników 16 07 magazynowych, cystern, beczek - Ecol Sp. z o.o. 3,60 4,20 Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 80 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Grupa odpadu Firmy zajmujące się unieszkodliwianiem odpadów Nazwa odpadu Odzysk Unieszkodliwienie Składowanie 0,50 - x x 15,63 - x x - x x Inne odpady z budowy, remontów - ELKOM Sp. z o.o. w Brzeziu Odpady z diagnozowania, leczenia - ECO-ABC Sp. z o.o. w Bełchatowie - TEMIA s.c. Stacja Termicznej Utylizacji Odpadów Medycznych, Łódź 0,45 - INTEREKO Sp. z o.o. w Opolu 0,10 17 09 i demontażu 18 01 i profilaktyki medycznej 18 02 Ilość odpadów [Mg/rok] Odpady z diagnozowania, leczenia i profilaktyki weterynaryjnej Odpady komunalne segregowane 20 01 i gromadzone selektywnie (z wyłączeniem 15 01) Razem 192,48 Sposób postępowania z wytwarzanymi odpadami niebezpiecznymi wynika z obowiązków określonych w decyzjach Starosty Opolskiego. Odpady te w większości są czasowo magazynowane w wyznaczonych miejscach, odpowiednio zabezpieczone, a następnie przekazywane wyspecjalizowanym firmom (posiadającym stosowne zezwolenie) na podstawie indywidualnie zawartych umów. III.9. Powietrze atmosferyczne III.9.1. Stan jakości powietrza atmosferycznego Jakość powietrza atmosferycznego na terenie gminy Dobrzeń Wielki kształtowana jest przez emisję pyłów i gazów, których źródłem są: ­ procesy energetyczne i przemysłowe, ­ emisja niska, ­ komunikacja samochodowa, ­ emisja niezorganizowana. Dla celów oceny jakości powietrza w gminie Dobrzeń Wielki założono, że stopień zanieczyszczenia powietrza kształtuje się na poziomie odniesionym do powiatu opolskiego. Wg wyników rocznej oceny jakości powietrza dla kryterium ochrony zdrowia zawartej w „Stanie Środowiska w Województwie Opolskim w roku 2003”, powiat opolski został zaliczony do klasy B, ze względu na potencjalne zagrożenie pyłem zawieszonym PM 10 (poziom stężeń osiąga wartości powyżej wartości dopuszczalnej z uwzględnieniem dozwolonych częstości przekroczeń określonych w Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. (Dz. U. Nr 87 poz. 798)), co oznacza konieczność określenia Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 81 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych obszarów przekroczeń wartości dopuszczalnych dla tej strefy w oparciu o pomiary. Dla kryterium ochrony roślin klasę strefy określono jako A, co oznacza, że nie są wymagane żadne działania związane z poprawą stanu powietrza. Marginesy tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu przedstawia tablica 17. Tablica 20. Marginesy tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu Nazwa substancji Okres uśredniania wyników Dopuszczalny poziom substancji [g/m3] Dopuszczalna Margines tolerancji [g/m3] częstość przekraczania 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 Poziom dopuszczalny ze względu na ochronę zdrowia ludzi Benzen rok kalendarzowy Dwutlenek 1 godzina azotu rok kalendarzowy Dwutlenek 1 godzina siarki 24 godziny Ołów rok kalendarzowy Ozon 8 godzin Pył 24 godziny zawieszony rok PM10 kalendarzowy Tlenek węgla 8 godzin 5 - 5 5 5 5 4 3 2 1 0 200 40 18 razy - 80 16 70 14 60 12 50 10 40 8 30 6 20 4 10 2 0 0 24 razy 3 razy - 90 0 0,3 60 0 0,2 30 0 0,1 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 15 0 10 0 5 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 4,8 3,2 1,6 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 350 1501) 1252) 0,5 1203) 50 601)4) 252)4) 35 40 - 10 000 - 6000 4000 2000 Poziom dopuszczalny ze względu na ochronę roślin Tlenki rok azotu kalendarzowy Dwutlenek rok siarki kalendarzowy Ozon5) Okres wegetacyjny 1.V-31.VII 30 - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 20 - 0 0 0 0 0 0 0 0 0 24 000 18 000 0 0 0 0 0 0 0 g/m3h g/m3h do od 31.12.09 01.01.10 Wg załącznika nr 1 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r. (Dz. U. Nr 87 poz. 796) 0 0 1) do 31.12.2004 r. od 01.01.2005 r. 3) maksymalna średnia 8-godzinna obliczona spośród średnich kroczących, obliczonych ze średnich jednogodzinnych w ciągu doby 4) liczba dni z przekroczeniem poziomu dopuszczalnego w roku kalendarzowym uśredniona w ciągu trzech lat 5) poziom dopuszczalny wyrażony jako AOT40, które oznacza sumę różnic pomiędzy stężeniem średnim jednogodzinnym a wartością 80 g/m3 dla każdej godziny w ciągu doby pomiędzy godziną 8 00 a 2000, dla której stężenie jest większe niż 80 g/m3. 2) III.9.2. Źródła zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego Procesy energetyczne i przemysłowe Głównymi zanieczyszczeniami z procesów energetycznych i procesów przemysłowych na terenie gminy Dobrzeń Wielki są zanieczyszczenia pyłowe i gazowe ze spalania paliw, pyły Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 82 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych mechaniczne, związki organiczne z procesów obróbki metali, procesów spawalniczych, pochodzące ze stosowania farb i lakierów itp. Największymi zakładami z terenu gminy Dobrzeń Wielki, emitującymi zanieczyszczenia do powietrza są Elektrownia OPOLE S.A.w Brzeziu oraz Knauf Bełchatów Sp. z o.o. w Brzeziu. 1) Elektrownia OPOLE S.A. w Brzeziu k/Opola. Elektrownia OPOLE S.A. jest kondensacyjną elektrownią cieplną złożoną z czterech bloków o łącznej mocy 1506 MW (2x370 MW, 1x380 MW, 1x386 MW). Źródłem emisji zanieczyszczeń w ramach wytwarzania energii elektrycznej są 4 kotły BP-1150 opalane węglem kamiennym. Podstawowymi zanieczyszczeniami powstającymi podczas spalania węgla są: dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek węgla oraz pył. Odpylanie spalin odbywa się na elektrofiltrach dwusekcyjnych, trzystrefowych o skuteczności odpylania 99,8 %. Odsiarczanie spalin odbywa się metodą mokrą wapienno-gipsową firmy Saarberg HolterLurgi. Gwarantowana skuteczność odsiarczania wynosi 92 %. W celu ograniczenia emisji tlenków azotu zastosowano palniki niskoemisyjne, obniżając nadmiar powietrza w procesie spalania oraz różnicując ilość doprowadzanego pyłu do dysz palnika. Pozwoliło to na redukcję tlenków azotu o ok. 50%. Źródłem zanieczyszczeń są również 4 kotły rozruchowe (dwa kotły typu OR-35 i dwa typu OR-32 opalane węglem) oraz awaryjny układ zasilania - 2 siłownie Diesla zasilane olejem opałowym. Łączna roczna emisja z Elektrowni OPOLE S.A. w 2004 r. (wg informacji Elektrowni) dla poszczególnych zanieczyszczeń wynosiła: pył ogółem 335 dwutlenek siarki 5 084 Mg/rok, dwutlenek azotu 11 923 Mg/rok, tlenek węgla 807 Mg/rok, Mg/rok, Źródłem zanieczyszczeń, oprócz procesów spalania paliw energetycznych w kotłach głównych i rozruchowych, są procesy pomocnicze związane z pracami remontowokonserwatorskimi takie jak: spawanie, malowanie, hartowanie i odpuszczanie w oleju, mycie rozpuszczalnikami, kucie, ładowanie wózków akumulatorowych. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 83 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Zanieczyszczeniami powstającymi podczas procesów pomocniczych, oprócz pyłu, dwutlenku siarki, dwutlenku azotu i tlenków węgla, są substancje organiczne i kwasy, których emisję określono na następującym poziomie (wg danych z „Wniosku o wydanie pozwolenia zintegrowanego dla Elektrowni Opole S.A.”, wrzesień 2003 r.): akrylaldehyd 0,054 Mg/rok, butan-1-ol 0,216 Mg/rok, ksylen 1,98 kwas siarkowy 0,298 Mg/rok, octan butylu 0,38 Mg/rok, octan etylu 0,31 Mg/rok, toluen 0,42 Mg/rok, węglowodory alifatyczne 2,853 Mg/rok, węglowodory aromatyczne 2,110 Mg/rok. Mg/rok, Przewiduje się budowę dwóch nowych bloków o mocy 470 MW (włączenie bloku 5 zaplanowano na dzień 01.06.2007 r., a bloku 6 na dzień 01.06.2008 r.), które będą wyposażone w indywidualne instalacje odsiarczania spalin metodą mokrą wapienniczą, o skuteczności zapewniającej stężenie SO2 w spalinach na poziomie 200 mg/mn3 (dla warunków normalnych przy zawartości 6% O2 w spalinach). Odazotowanie spalin będzie realizowane metodami pierwotnymi oraz przez selektywną redukcję katalityczną i niekatalityczną. Odpylanie spalin realizowane będzie w elektrofiltrach trzystrefowych, dwusekcyjnych o skuteczności odpylania 99,83 %. W wyniku przeprowadzonych modernizacji i rozbudowy Elektrowni OPOLE S.A. w perspektywie do roku 2020 prognozuje się (wg „Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe gminy Dobrzeń Wielki” - maj 2002), że emisja substancji szkodliwych z emitorów elektrowni będzie kształtowała się na poziomie: pył ogółem 660 dwutlenek siarki 1540 Mg/rok, dwutlenek azotu 720 Mg/rok, tlenek węgla 60 Mg/rok. Mg/rok, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 84 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych 2) „Knauf Bełchatów” Fabryka w Brzeziu k/Opola. „Knauf Bełchatów” w Brzeziu k/Opola zajmuje się produkcją płyt gipsowo-kartonowych na bazie gipsu przemysłowego, uzyskiwanego z procesu odsiarczania spalin z Elektrowni Opole. Dla celów oszacowania emisji zanieczyszczeń z zakładu przyjęto, że emisja substancji szkodliwych kształtuje się na poziomie określonym w decyzji Starosty Opolskiego nr OŚ.KAH-7644/6/04 z dnia 1.04.2004 r. ustalającej dopuszczalne rodzaje i ilości substancji do wprowadzania do powietrza. Łączna emisja dopuszczalna wynosi: dwutlenek azotu 177,1019 Mg/rok, dwutlenek siarki 11,2219 Mg/rok, pył zawieszony PM10 82,1022 Mg/rok, tlenek węgla 1612,7524 Mg/rok, węglowodory alifatyczne 3,2x10-5 Mg/rok, węglowodory aromatyczne 0,8231 Mg/rok, aldehydy (aldehyd octowy) 0,1561 Mg/rok, butan-2-on (metyloetyloketon) 0,2204 Mg/rok, amoniak 67,6716 Mg/rok, formaldehyd 0,0399 Mg/rok, glikol dwuetylowy (etylenowy) 0,4362 Mg/rok, akroleina 0,1561 Mg/rok, opad pyłu 168,10 Mg/rok, pył ogółem 86,247 Mg/rok. Emisja niska Źródła tzw. „emisji niskiej” stanowią w gminie indywidualne domowe systemy grzewcze oraz niewielkie kotłownie pracujące na potrzeby zakładów produkcyjnych i budynków użyteczności publicznej, opalane głównie paliwami stałymi (koks, węgiel kamienny). Charakterystyczną cechą indywidualnych palenisk węglowych jest ich niska sprawność oraz niepełny proces spalania powodujący nadmierną emisję zanieczyszczeń. Ponadto niewielka wysokość emitorów powoduje koncentrację zanieczyszczeń w bezpośrednim otoczeniu miejsc przebywania ludzi. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 85 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Najczęściej spalany w gospodarstwach domowych jest węgiel posiadający dobre parametry, sortymentu orzech I i II (wartość opałowa 30 MJ/kg, zawartość popiołu 78 %, zawartość siarki 0,60,8 %), część budynków opalana jest jednak miałem węglowym o złych parametrach opałowych (wartość opałowa 22 MJ/kg, zawartość popiołu 2124 %, zawartość siarki 0,80,9%). Należy również wspomnieć iż częstym zjawiskiem jest okresowe spalanie przez mieszkańców (osoby fizyczne) odpadów z tworzyw sztucznych będących źródłem substancji chlorowcopochodnych. Dla typowego źródła niskiej emisji, jakim jest zwykle dom jednorodzinny, wartości poziomów dopuszczalnych zanieczyszczeń pyłowych i gazowych mieszczą się w granicach poziomów dopuszczalnych (ok. 10 % wartości dopuszczalnej). Przekroczenia notuje się natomiast dla 99,8 percentyla ze stężeń maksymalnych benzo(a)pirenu w zasięgu do ok. 60 m od emitora. Z analizy struktury systemu ciepłowniczego (wg „Projektu założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe gminy Dobrzeń Wielki” - maj 2002”) w gminie Dobrzeń Wielki wynika, że system ciepłowniczy i gazowniczy pokrywa gminne zapotrzebowanie na ciepło w ok. 20 %, pozostałe 80 % zapotrzebowania pokrywane jest ze źródeł indywidualnych - kotłownie w domkach jednorodzinnych, ogrzewania etażowe, lokalne kotłownie przemysłowe. Wśród odbiorców zaopatrywanych w ciepło z kotłowni indywidualnych 89 % stanowi budownictwo jednorodzinne, 5% przemysł i usługi oraz po 3% budownictwo wielorodzinne i obiekty użyteczności publicznej. Zapotrzebowanie na paliwo w 91 % pokrywane jest przez paliwa stałe, 4 % stanowi olej opałowy, 3 % energia elektryczna i 2 % gaz płynny. Emisja niska wg wyników obliczeń ujętych w „Projekcie założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe gminy Dobrzeń Wielki” - maj 2002” kształtowała się na poziomie: pył ogółem 579,6 Mg/rok, dwutlenek siarki 248,5 Mg/rok, dwutlenek azotu 21,3 tlenek węgla 1 930 Mg/rok. Mg/rok, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 86 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych W obliczeniach emisji uwzględniono indywidualne źródła ciepła zasilające budynki mieszkalne i użyteczności publicznej o łącznej mocy 32 MW oraz spalania paliw o mocy zainstalowanej mniejszej niż 1 MWt o łącznej mocy cieplnej 2,87 MW (12 zinwentaryzowanych źródeł m.in. fermy drobiu, placówki oświatowe, zakłady produkcyjne). Z uwagi na prowadzone od 2002 r. prace w zakresie rozbudowy i modernizacji systemów ciepłowniczych i gazowych, w tym wymianę kotłowni węglowych na ekologiczne- gazowe lub olejowe, należy się obecnie spodziewać niższych wartości emisji zanieczyszczeń. Do roku 2020 przy założeniu, że: część kotłowni lokalnych opalanych węglem zostanie zlikwidowana, a odbiorcy zostaną włączeni do sieci ciepłowniczej (łączna moc: 21,3 MW),część kotłowni indywidualnych opalanych węglem zostanie zmodernizowanych; kotły węglowe zostaną zastąpione kotłami gazowymi (łączna moc: 13,5 MW) lub olejowymi (łączna moc: 1,1 MW), na trenie gminy Dobrzeń Wielki powstanie co najmniej 186 domków jednorodzinnych co spowoduje wzrost zapotrzebowania na ciepło o ok. 2,5 MW, zwiększy się zapotrzebowanie na ciepło obiektów użyteczności publicznej o 0,5 MW oraz obiektów usługowych i przemysłowych o 0,35 MW, zapotrzebowanie na ciepło w gminie Dobrzeń Wielki, przy uwzględnieniu procesu termomodernizacji i rozwoju gminy, wzrośnie i w roku 2020 będzie wynosić ok. 42,8 MW, emisja substancji szkodliwych ze źródeł emisji niskiej wynosić będzie: dla wariantu intensywnego rozwoju sieci gazowej (alternatywnie dla sieci ciepłowniczej): pył ogółem 107,4 Mg/rok, dwutlenek siarki 47,0 Mg/rok, dwutlenek azotu 10,5 Mg/rok, tlenek węgla 358,7 Mg/rok, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 87 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych dla wariantu intensywnego rozwoju sieci ciepłowniczej (alternatywnie dla sieci gazowej): pył ogółem 107,4 Mg/rok, dwutlenek siarki 46,9 Mg/rok, dwutlenek azotu 8,6 Mg/rok, tlenek węgla 358,2 Mg/rok. Zanieczyszczenia z komunikacji samochodowej Trasy komunikacyjne stanowią liniowe źródła emisji zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego. Zanieczyszczenia powietrza tworzą produkty spalania benzyn, olejów napędowych oraz w znacznie mniejszym stopniu gazu LPG. Do zanieczyszczeń atmosfery pochodzących z komunikacji samochodowej zalicza się również pyły powstające podczas zużywania się nawierzchni jezdni oraz podzespołów pojazdów (opony, klocki hamulcowe) – mają one jednak marginalny udział w ogólnym bilansie zanieczyszczeń powietrza pochodzących z transportu samochodowego. Wpływ na wielkość emisji z transportu powierzchniowego mają stan jezdni, konstrukcja i stan techniczny pojazdów, rodzaj spalanego paliwa, płynność ruchu. Toksycznymi produktami spalania paliw są: tlenek węgla, tlenki azotu, dwutlenek siarki, pył PM10 (zawierający sadzę oraz śladowe ilości związków ołowiu) oraz lotne związki organiczne (głównie węglowodory alifatyczne). W tablicy 21 przedstawiono zestawienie głównych dróg przebiegających przez teren gminy Dobrzeń Wielki wraz ze średnim natężeniem ruchu pojazdów (wg danych z Zarządu Dróg Wojewódzkich w Opolu oraz Zarządu Dróg Powiatowych w Opolu). Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 88 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Tablica 21. Zestawienie głównych dróg gminy Dobrzeń Wielki wraz ze średnim natężeniem ruchu pojazdów. Nr drogi Długość odcinka trasy komunikacyjnej na terenie gminy Dobrzeń Wielki Drogi wojewódzkie 454 457 461 464 465 Drogi powiatowe 1344 O 1702 O 1703 O 1707 O 1708 O 1723 O 1724 O 1725 O 1765 O Średnie natężenie ruchu pojazdów [km] [poj./24h] [poj./h] 16,7 5,5 1,3 2,4 0,5 4111 3207 786 350 350 171 134 33 15 15 2,6 5,1 0,2 2,2 4,3 4,9 2,6 10,9 1,3 1518 63 W celu szacunkowego wyznaczenia wielkości emisji ze źródeł liniowych (drogi) posłużono się metodą zawartą w opracowaniu Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska „Wskazówki dla wojewódzkich inwentaryzacji emisji na potrzeby ocen bieżących i programów ochrony powietrza”. Strukturę ruchu pojazdów na głównych drogach gminy Dobrzeń Wielki (przyjęto jak dla powiatu opolskiego wg danych Zarządu Dróg Powiatowych w Opolu) przedstawia tablica 19. Tablica 22. Struktura ruchu pojazdów na głównych drogach gminy Dobrzeń Wielki Rodzaj drogi Wojewódzka Powiatowa Samochody osobowe 79 73 Udział pojazdów na drogach, % Samochody Samochody Autobusy dostawcze ciężarowe 9 8 2 11 12 2 Motocykle 1 1 Opierając się na danych o natężeniu ruchu i długości dróg jak w tablicy 18 oraz założonej prędkości średniej pojazdów poruszających się po terenie gminy Dobrzeń Wielki, a także na strukturze ruchu wg tablicy 19, oszacowano roczną emisję zanieczyszczeń pochodzących z ruchu samochodowego na głównych drogach gminy - tablica 20. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 89 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Tablica 23. Szacunkowa emisja zanieczyszczeń pochodząca z transportu samochodowego na terenie gminy Dobrzeń Wielki Rodzaj zanieczyszczenia tlenek węgla benzen węglowodory i ich pochodne węglowodory alifatyczne węglowodory aromatyczne tlenki azotu pył całkowity zawieszony związki ołowiu w przeliczeniu na ołów tlenki siarki w przeliczeniu na dwutlenek siarki Emisja roczna [Mg/rok] 160,0 1,4 30,5 21,4 6,4 69,9 3,8 0,015 5,2 Emisja niezorganizowana Źródłami emisji niezorganizowanej na terenie gminy Dobrzeń Wielki jest: oczyszczalnia ścieków w Czarnowąsach, oczyszczalnia ścieków w Dobrzeniu Wielkim, składowisko odpadów komunalnych w Chróścicach, wydobycie surowców mineralnych oraz procesy wypalania traw, ściernisk oraz nieużytków. Oczyszczalnie ścieków w Czarnowąsach i Dobrzeniu Wielkim Proces oczyszczania ścieków komunalnych wiąże się z emisją do otoczenia zanieczyszczeń gazowych, zanieczyszczeń mikrobiologicznych oraz odorów. Produktami ubocznymi powstającymi podczas procesu oczyszczania ścieków w oczyszczalni ścieków w Czarnowąsach (wydajność 400 m3/d) i Dobrzeniu Wielkim (wydajność 800 m3/d) jest biogaz - głównie metan oraz dwutlenek węgla, a także substancje uciążliwe zapachowo jak: siarkowodór, amoniak, związki organiczne - merakaptany, kwasy tłuszczowe. Ponadto na urządzeniach technologicznych oczyszczalni ścieków rozwijają się mikroorganizmy (wirusy, grzyby, bakterie i glony), które z pęcherzykami powietrza przedostają się do atmosfery. Zagrożenie związane z rozprzestrzenianiem się aerozolu poza teren oczyszczalni jest silnie ograniczone w wyniku bakteriobójczego działania promieni słonecznych oraz wysuszającego działania wiatru. Składowisko odpadów w Chróścicach Źródłami zanieczyszczeń powietrza na składowisku odpadów w Chróścicach są procesy pylenia podczas rozładunku odpadów, ich transport w obrębie składowiska, a także działalność wiatru powodująca wtórne pylenie. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 90 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Do pozostałych składników zanieczyszczeń powietrza należy zaliczyć powstający podczas fermentacji materii organicznej gaz wysypiskowy (metan, dwutlenek węgla oraz substancje odorowe: siarkowodór, amoniak, związki organiczne - merakaptany i kwasy tłuszczowe) oraz zanieczyszczenia o charakterze mikrobiologicznym (bakterie, wirusy, grzyby i glony). Zasięg odczuwania odorów zależy od wielkości składowiska, wyniesienia terenu składowiska ponad poziom terenu, grubości i rodzaju warstwy izolacyjnej. Szacunkowy zasięg odorów może wynosić latem ok. 200-300 m od granic obiektu. Dotychczas na składowisku nie były prowadzone działania związane ochroną powietrza tj.: nie przeprowadzono badań jakości powietrza na składowisku, brak jest systemu odgazowania składowiska, biogaz nie jest wykorzystywany do celów energetycznych ani spalany w pochodniach. W chwili obecnej nie wyznaczono obszaru ograniczonego użytkowania wokół składowiska. Decyzja o jego ewentualnym powstaniu zostanie podjęta po przeprowadzeniu kompleksowych badań oddziaływania składowiska na wody, gleby i powietrze. Procesy wypalania traw, ściernisk oraz nieużytków Procesy wypalania traw, ściernisk oraz nieużytków oprócz przyczyniania się do ogromnych strat w świecie roślin i zwierząt są źródłem emisji do atmosfery pyłów, tlenków węgla, tlenków azotu oraz powodują znaczne ograniczenie widoczności w miejscu występowania. III.10. Klimat akustyczny III.10.1. Stan klimatu akustycznego Na klimat akustyczny gminy Dobrzeń Wielki decydujący wpływ ma hałas pochodzący z transportu powierzchniowego oraz obiektów przemysłowych, z czego decydujący wpływ ma emisja hałasu z transportu samochodowego. Przez południowo- zachodnią część gminy przebiegają najbardziej uczęszczane szlaki komunikacyjne, które przecinają się w centrum Dobrzenia Wielkiego. Poziom hałasu komunikacyjnego, szczególnie odczuwalnego w tych miejscach wiąże się z kilkoma czynnikami, wśród których najważniejsze to stan i sposób eksploatacji pojazdów oraz nawierzchni jezdni. Zły stan techniczny dróg powoduje dodatkowe wstrząsy oraz zmniejsza płynność poruszających się pojazdów, co pośrednio wpływa na klimat akustyczny gminy. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 91 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Pełna ocena stopnia zagrożenia środowiska hałasem nie jest możliwa ze względu na brak prowadzonego monitoringu hałasu komunikacyjnego na terenie gminy. III.10.2. Źródła hałasu Źródła hałasu występującego w środowisku podzielić można na dwie podstawowe kategorie: hałas komunikacyjny oraz hałas przemysłowy. Hałas drogowy Sieć drogowa na terenie gminy tworzą drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe oraz gminne. Do dróg o największym natężeniu ruchu, przebiegających przez teren gminy należą: ­ droga wojewódzka nr 454 relacji Opole-Pokój-Namysłów, (natężenie ruchu 4 111 poj./d), ­ droga wojewódzka nr 457 relacji Brzeg – Dobrzeń Wielki, (natężenie ruchu 3 207 poj./d), ­ droga wojewódzka nr 461 relacji Kup – Jełowa, (natężenie ruchu 786 poj./d), ­ droga wojewódzka nr 464 relacji Narok – rz. Odra - Chróścice, (natężenie ruchu 350 poj./d), ­ droga wojewódzka nr 465 relacji (droga nr 459) – rz. Odra – Dobrzeń Mały (droga nr 454), (natężenie ruchu 350 poj./d), drogi powiatowe nr: 1344 O, 1702 O, 1703 O, 1707 O, 1708 O, 1723 O, 1724 O, 1725 O, 1765 O (średnie natężenie ruchu na tych drogach wynosi 1 518 poj./d). Hałas kolejowy Teren gminy Dobrzeń Wielki przecina zelektryfikowana linia kolejowa Opole- JelczLaskowice- Wrocław. Zagrożenie hałasem z transportu kolejowego ma charakter liniowy i jest znacząco odczuwalne w najbliższym otoczeniu torowisk. Według Państwowej Inspekcji Ochrony Środowiska (Raport PIOŚ „Stan środowiska w Polsce” Warszawa 1998) zagrożenie hałasem kolejowym jest niższe od hałasu drogowego i utrzymuje się od dawna na tym samym poziomie. Rozwój kolejnictwa w kraju związany z koniecznością osiągnięcia standardów międzynarodowych wskazuje, że możliwe jest ograniczenie emisji hałasu poprzez modernizację linii kolejowych, która powoduje zmniejszenie poziomów hałasu średnio o 4-6 dB. Do czynników sprzyjających ograniczeniu emisji hałasu, nawet o kolejne ok. 10 dB, należą wymiana taboru kolejowego i właściwe utrzymanie torowisk. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 92 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Hałas przemysłowy Największym zakładem przemysłowy na terenie gminy Dobrzeń Wielki jest Elektrownia OPOLE S.A. W zakresie ochrony przed hałasem, zakład posiada kompleksowe zabezpieczenie przed nadmierną emisją, w formie różnego rodzaju tłumików, ścian przeciwhałasowych i izolacji dźwiękochłonnych. Na stan klimatu akustycznego na obszarze będącym w zasięgu oddziaływania Elektrowni OPOLE S.A. mają również wpływ warunki meteorologiczne oraz dodatkowe źródła dźwięku w granicach ustanowionej strefy ochronnej, nie będące własnością elektrowni (rozdzielnia WN, linie energetyczne i NORGIPS). Przeprowadzone w 2001 r. obliczenia propagacji hałasu wykazały, że dominującymi źródłami hałasu na terenie elektrowni są chłodnie kominowe i wentylatory spalin. W mniejszym stopniu na środowisko oddziałują: urządzenie nawęglania, transformatory blokowe, wentylatory podmuchu i urządzenia instalacji spalin. Źródłem hałasu jest również proces przetaczania, rozładunku wagonów w wywrotnicach i hałas ten jest zaliczany do hałasu przemysłowego pochodzącego od elektrowni. Hałas, którego źródłem są przyjazdy, odjazdy oraz formowanie składów na bocznicy kolejowej zalicza się do hałasu pochodzącego od linii kolejowych. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 66, poz. 436), dopuszczalne poziomy hałasu pochodzącego z różnych źródeł z terenu Elektrowni wynoszą: bocznica kolejowa pora dzienna 60 dB(A) pora nocna 50 dB(A), pozostałe obiekty elektrowni pora dzienna 50 dB(A) pora nocna 40 dB(A). Źródła hałasu na terenie Elektrowni OPOLE S.A. kwalifikuje się więc do różnych grup, ze względu na dopuszczalny poziom emitowanego hałasu. Dla przeprowadzonych obliczeń (bez uwzględnienia bocznicy kolejowej) izolinia poziomu natężenie dźwięku 40 dB(A) zamyka się w granicach ustanowionej strefy ochronnej, z wyjątkiem terenów położonych na wschód od elektrowni, które nie podlegają ochronie akustycznej oraz niewielkiego obszaru wsi Dobrzeń Wielki, przylegającego bezpośrednio do granicy strefy ochronnej. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 93 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych III.11. Promieniowanie elektromagnetyczne Źródłami promieniowania elektromagnetycznego (PEM) na terenie gminy Dobrzeń Wielki jest infrastruktura elektroenergetyczna na terenie Elektrowni Opole, a także przebiegające przez teren gminy linie przesyłowe wysokich i najwyższych napięć. Źródłem promieniowania elektromagnetycznego są również anteny nadawczo-odbiorcze telefonii komórkowej oraz anteny nadawcze sygnału radiowego. W szczególności źródłem promieniowania niejonizującego są następujące obiekty: ­ Główny Punkt Zasilania GPZ „Borki” (400/110kV) oraz linie bloków energetycznych 400 kV znajdujące się na terenie Elektrowni Opole, wyprowadzone ze stacji transformatorowej GPZ „Borki” linie wysokich napięć: ­ linia podwójna (2 x 110 kV) o kierunku Dobrzeń - Ozimek, ­ linia pojedyncza (1 x 110 kV) o kierunku Dobrzeń – Zakrzów, ­ linia pojedyncza (1 x 110 kV) o kierunku Dobrzeń - Gosławice, ­ linia pojedyncza (1 x 110 kV) o kierunku Dobrzeń – ul. Sudecka (Dobrzeń Wielki), ­ linia pojedyncza (1 x 110 kV) o kierunku Dobrzeń – Groszowice, ­ linia pojedyncza (1 x 110 kV) o kierunku Dobrzeń – Siołkowice, ­ linia pojedyncza (1 x 110 kV) o kierunku Dobrzeń – Hermanowice, ­ linia pojedyncza (1 x 110 kV) o kierunku Dobrzeń – Borki oraz biegnące przez teren gminy przesyłowe najwyższych napięć (400 kV) relacji: ­ Dobrzeń – Pasikurowice, ­ Dobrzeń – Wielkopole, ­ Dobrzeń – Rokitnica, ­ Dobrzeń – Ząbkowice. Ponadto na terenie gminy znajduje osiem stacji bazowych telefonii komórkowej: dwie w Dobrzeniu Małym, trzy w miejscowości Kup i po jednej w miejscowościach Brzezie, Chróścice i Borki. Wartości dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku określa Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. nr 192, poz. 1883): Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 94 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych dla terenów przeznaczonych pod zabudowę mieszkaniową składowa elektryczna promieniowania elektromagnetycznego o częstotliwości 50 Hz nie może przekraczać 1 kV/m, natomiast składowa magnetyczna nie może przekraczać 60 A/m, dla miejsc dostępnych dla ludności składowa elektryczna promieniowania o częstotliwości 50 Hz nie może przekraczać 10 kV/m, natomiast składowa magnetyczna nie może przekraczać 60 A/m. Przeprowadzone na obszarach sąsiadujących za liniami blokowymi Elektrowni OPOLE S.A. pomiary natężenia pola elektromagnetycznego wykonane w styczniu 2004 r. przez Zakład Pomiarowo-Badawczy Energetyki ENERGOPOMIAR-ELEKTRYKA z Gliwic wykazały brak przekroczeń dopuszczalnych wartości natężeń pola elektromagnetycznego. Największe wartości pola elektromagnetycznego w otoczeniu stacji elektroenergetycznej (tereny zaklasyfikowane jako miejsca dostępne dla ludności) nie przekraczały wartości 1,9 kV/m dla składowej elektrycznej i 12 A/m dla składowej magnetycznej. Zasięg oddziaływania pól elekromagnetycznych wytwarzanych przez linie przesyłowe najwyższych (400 kV) i wysokich (110 kV) napięć jest ograniczony do stref znajdujących się bezpośrednio pod liniami i w odległości ok. 35 m od osi linii 400 kV i ok. 10 m od osi linii 110 kV. Pole elektromagnetyczne wytwarzają także znajdujące się na terenie gminy anteny nadawczoodbiorcze telefonii komórkowej. Obszar oddziaływania nadajnika telefonii komórkowej, w którym gęstość strumienia energii przekracza wartość dopuszczalną przez przepisy polskie - 0,1 W/m2, dla stosowanych obecnie mocy doprowadzanych do anten nadawczo-odbiorczych (anteny rozsiewcze), wynosi od kilku do kilkunastu metrów od osi anteny. Przy zachowaniu wymagań jakie musi spełniać instalacja stacji bazowej telefonii komórkowej w zakresie promieniowania elektromagnetycznego, zgodnie z przepisami polskimi, przebywanie w pobliżu anteny można uznać za bezpieczne. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 95 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych III.12. Ochrona przyrody Szata roślinna Obszar gminy Dobrzeń Wielki w związku z dość znacznym zróżnicowaniem siedlisk, obfituje w chronione i rzadkie gatunki roślin. Obecnie na terenie gminy stwierdzono występowanie 16 gatunków roślin prawnie chronionych, z czego 11 to gatunki ściśle chronione, a 5 to gatunki objęte częściową ochroną Występują tu również gatunki rzadkie w skali województwa, regionu i kraju. Gatunki występujące na terenie gminy znalazły się na wojewódzkiej „Czerwonej liście roślin zagrożonych w województwie opolskim” (Spałek 1997) – [skrót LW], „Czerwonej liście roślin naczyniowych Górnego Śląska” (Parusel i in. red. 1996) – [skrót LR] a także „Liście zagrożonych gatunków chwastów segentalnych w Polsce” (Warcholińska 1994) [skrót LC]. Rośliny podlegające ochronie w zależności od stopnia zagrożenia podzielono na liście krajowej i regionalnej na 5 następujących kategorii: Ex - wymarłe i prawdopodobnie wymarłe, E – wymierające, V – narażone, R – rzadkie, I - o nieokreślonym zagrożeniu, nt – gatunki niezagrożone. Natomiast na liście wojewódzkiej na kategorie: EX – wymarłe, EW - wymarłe w wolnej przyrodzie, CE - krytycznie zagrożone, EN – zagrożone, VU – narażone, LR - niższego ryzyka, DD - o danych niedostatecznych. W tablicy 24 podano gatunki roślin występujące na terenie gminy Dobrzeń Wielki objętych prawną ochroną wraz z kategoriami zagrożenia. Na terenie gminy występują również gatunki rzadkie w skali województwa i regionu. Najciekawsze z nich to: blekot pospolity, ciemiernik białokwiatowy, goździk kropkowany, groszek bulwiasty, gruszyczka okrągłolistna, gruszyczka średnia, janowiec ciernisty, kąkol polny, kokorycz pusta, korzeniówka pospolita, kosaciec żółty, krzywoszyj Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 96 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych polny, lnica jałowcowata, miłek letni, mysiurek drobny, nadwodnik trójpręcikowy, nasięźrzał pospolity, okrężnica bagienna, osoka aloesowata, pałka wąskolistna, przetacznik trójlistkowy, rdestnica stępiona, rdestnica sześciolistna, siedmiopalecznik błotny, szczodrzek czerniejący, tojeść bukietowa, traganek pecherzykowaty, turzyca nitkowata, wierzba rokita, wąkrota zwyczajna, wilczomlecz drobny, wyżlin polny, złoć łąkowa. Tablica 24. Gatunki roślin występujących na terenie gminy Dobrzeń Wielki objętych prawną ochroną Lp. Gatunek Gatunki ściśle chronione 1. Kruszczyk szerokolistny 2. Kukułka szerokolistna 3. Orlik pospolity 4. Paprotka zwyczajna 5. Pomocnik baldaszkowaty 6. Widłak goździsty 7. Widłak jałowcowaty 8. Ziemowit jesienny Gatunki chronione częściowo 9. Bluszcz pospolity 10. Bobrek trólistkowy 11. Grążel żółty 12. Grzybienie białe 13. Kalina koralowa 14. Konwalia majowa 15. Kruszyna zwyczajna 16. Wilżyna ciernista Kategoria zagrożenia LR- R, LW- LR LR- V, LW –VU LR- R, LW- VU LR- R, LW- LR LR- V, LW –VU LR- R, LW- LR LR- V, LW –VU LR- V, LW- LR Nt LR- V, LW –VU LR- R, LW- LR LR- V, LW –VU Nt Nt Nt LR- V, LW –VU Bogactwo roślinności gminy Dobrzeń Wielki jest odzwierciedleniem dużej ilości siedlisk, jakie wykształciły się tu w wyniku zróżnicowanej rzeźby terenu, różnego typu gleb, warunków klimatycznych i wilgotnościowych. Zróżnicowanie ww. warunków umożliwiło rozwój wielu zbiorowiskom roślinnym, takim jak: ­ zbiorowiska wodne i szuwarowe, ­ łąki, ­ zbiorowiska leśne, ­ zbiorowiska polne, ­ zbiorowiska antropogeniczne związane z terenami zabudowanymi, okrajkami, zrębami leśnymi, miejscami wydeptywanymi. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 97 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Zagrożenia dla świata roślin Zbiorowiska leśne obszaru gminy Dobrzeń Wielki są zagrożone głównie przez zmianę warunków hydrologicznych siedlisk. Wszelkie zmiany w warunkach wodnych mogą powodować nieodwracalne zmiany w składzie gatunkowym zbiorowisk roślinnych. Dla zbiorowisk roślin wodnych i szuwarowych duże znaczenie mają zmiany chemizmu wód (m.in. siedliska takich gatunków jak: osoka aloesowata, grążel żółty, okrężnica bagienna, rdestnica sześciolistna i rdestnica stępiona). Bardzo niekorzystne są również zręby zupełne oraz nasadzanie sosny na siedliskach lasów liściastych. Świat zwierząt Na terenie gminy Dobrzeń Wielki stwierdzono występowanie następujących przedstawicieli świata zwierząt objętych ochroną gatunkową: Ssaki– jeż zachodni, kret, ryjówka aksamitna, ryjówka malutka, rzęsorek rzeczek, zębiełek, nocek duży, nocek rudy, mroczek późny, borowiec wielki, gacek brunatny, badylarka, wiewiórka, łasica, borsuk. Ptaki – perkoz dwuczuby, perkoz rdzawoszyi, bocian biały, trzmielojad, błotniak stawowy, krogulec, pustułka, przepiórka, derkacz, kokoszka wodna, sieweczka rzeczna, kuliczek piskilwy, turkawka, płomykówka, włochatka, lelek, zimorodek, dudek, krętogłów, dzięcioł czarny, dzierlatka, lerka, świergotek polny, świergotek łąkowy, puleszka, poklaskawa, klaskawka, białorzytka, paszkot, świerszczak, strumieniówka, trzciniak, remiz, gąsiorek, srokosz, ortolan, potrzeszcz. Czernica i słonka są gatunkami łownymi. Gady - jaszczurka zwinka, jaszczurka żyworodna, padalec zwyczajny, zaskroniec zwyczajny, żmija zygzakowata. Płazy - ropucha szara, ropucha zielona, rzekotka drzewna, żaba jeziorkowa, żaba trawna, żaba wodna, traszka zwyczajna, traszka górska. Bezkręgowce - tygrzyk paskowany, paź królowej, ogończyk ostrokrzewowiec, ogończyk śliwowiec, czerwończyk nieparek, mieniak strużniak, ślimak winniczek. Do miejsc cennych przyrodniczo, uznanych za ostoje fauny zalicza się następujące tereny: ­ dolina rzeki Odry od ujścia Małej Panwi, ­ stawy hodowlane 2 km na zachód od Świerkli, wraz z przylegającymi do nich podmokłymi łąkami, ­ dolina Małej Panwi, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 98 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ wyrobiska położone w okolicach Chróścic i Dobrzenia Wielkiego, ­ kompleksy łąk i pól uprawnych na skraju Borów Stobrawsko – Turawskich, ­ kompleksy leśne wchodzące w skład Borów Stobrawsko – Turawskich. Zagrożenia dla świata zwierząt Do największych zagrożeń dla fauny występującej na terenie gminy Dobrzeń Wielki należą: ­ regulacja lub zwiększenie zanieczyszczenia Odry, ­ likwidacja starych, dziuplastych i martwych drzew w lasach, ­ zmiany stosunków wodnych prowadzące do osuszania terenów podmokłych, ­ zalesianie oraz samorzutne zarastanie przez drzewa śródleśnych łąk i bagien, ­ usuwanie pojedynczych i rosnących w grupach starych drzew na terenach otwartych, ­ likwidacja zbiorników wodnych, ­ likwidacja śródpolnych alei. Jako najbardziej zagrożone gatunki z uwagi na zanikanie odpowiednich siedlisk (przesuszanie terenów, melioracje, usuwanie śródpolnych zadrzewień i krzewów) należy uznać gatunki związane z terenami wodno-błotnymi i krajobrazem rolniczym - ptaki i płazy. Obszary o wysokich walorach przyrodniczych i krajobrazowych Obszary bogate przyrodniczo na terenie gminy Dobrzeń Wielki skupione są wokół doliny Odry będącej korytarzem ekologicznym o znaczeniu międzynarodowym oraz wokół dolin Małej Panwi, Brynicy, a także kompleksów leśnych położonych we wschodniej i północnej części gminy. 1) Strefy ekologiczne Na terenie gminy Dobrzeń Wielki wyróżnia się następujące strefy ekologiczne o dużych walorach przyrodniczych: ­ kompleks leśny na północ od Kup – strefa leśna o znaczeniu regionalnym, ­ kompleks leśny pomiędzy dolinami Brynicy na północy i Małej Panwi na południu- strefa leśna o znaczeniu regionalnym, ­ dolina Brynicy – wodno – łąkowa – leśno - rolna strefa krajobrazu mozaikowego na niektórych odcinkach o dużych walorach przyrodniczych, ­ dolina Odry w międzywalu - mozaikowa strefa, której największymi walorami są: koryto rzeki, nadrzeczne zadrzewienie i przyległe ekosystemy łąkowe i turzycowiskowe. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 99 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych 2) Węzły ekologiczne Węzłami ekologicznymi określa się ekosystemy naturalne o szczególnym znaczeniu dla funkcjonowania środowiska przyrodniczego. Do węzłów ekologicznych na terenie gminy Dobrzeń Wielki zalicza się: ­ koryto Odry wraz ze strefa przyległych łozowisk i turzycowisk, ­ koryto Małej Panwi wraz ze strefą nadrzecznych zadrzewień, ­ kompleks stawów w dolinie Brynicy przy granicy z gminą Popielów,, ­ starorzecze Odry na zachód od Dobrzenia Małego w lewostronnej części doliny, ­ starorzecze Odry na pólnocny- wschód od Niewodnik, ­ starorzecze Odry na zachód od Dobrzenia Wielkiego, ­ starorzecze Odry na południe od Chróścic. Leśnymi węzłami ekologicznymi są również wszystkie kompleksy starodrzewi gatunkowo zgodnych z warunkami siedliskowymi. Węzły ekologiczne utrzymują równowagę ekologiczną gminy i powinny być chronione w procesach zagospodarowania przestrzennego. 3) Korytarze ekologiczne Korytarze ekologiczne to obszary mające szczególne znaczenie dla przemieszczania się i występowania naturalnych form flory i fauny w przekształconym gospodarczo krajobrazie. Głównymi korytarzami ekologicznymi gminy Dobrzeń Wielki są: ­ dolina Odry (korytarz o znaczeniu międzynarodowym), ­ dolina Małej Panwi (korytarz o znaczeniu regionalnym), ­ dolina Brynicy (korytarz o znaczeniu lokalnym). Istniejące formy ochrony przyrody W granicach gminy Dobrzeń Wielki występują następujące formy ochrony przyrody: 1) parki krajobrazowe: Stobrawski Park Krajobrazowy- jest jedynym w województwie opolskim dobrze zachowanym strukturalnie i funkcjonalnie krajobrazem nizinnym, z interesująca i bogatą siecią rzeczną, dużym odsetkiem powierzchni leśnych, budową geologiczną, florą i fauną. Najciekawsze obiekty i obszary proponuje się objąć dodatkową ochroną w postaci: 3 rezerwatów przyrody, 6 użytków ekologicznych, 4 zespołów przyrodniczo - krajobrazowych, 1 stanowiska dokumentacyjnego przyrody nieożywionej i 19 pomników przyrody. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 100 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych 2) pomniki przyrody: na terenie gminy znajdują się 2 pomniki przyrody: dąb szypułkowy, nr rej. woj. 294, wiek około 170 lat, położony na podwórzu obok budynku nadleśnictwa w Kup oraz cis pospolity, nr rej. woj. 290, wiek około 100 lat, położony na terenie posesji prywatnej (Rynek 21) w Kup. Proponowane formy ochrony przyrody. Na terenie gminy Dobrzeń Wielki proponuje się (zgodnie z „Inwentaryzacją i waloryzacją przyrodniczą gminy Dobrzeń Wielki” wydaną w listopadzie 2001 r.) utworzenie następujących form ochrony przyrody: 1) obszarowe formy ochrony przyrody: Obszar Chronionego Krajobrazu Dolina Odry, 2) pomniki przyrody: dąb szypułkowy w miejscowości Czrnowąsy, w pobliżu odejścia drogi na Świerkle, lipa drobnolistna w miejscowości Borki przy ul. Struga, dąb szypułkowy rosnący nad rowem odwadniającym na południe od wsi Otok. użytki ekologiczne: użytek ekologiczny „Nadwodnik” - obszar żwirowni w Chróścicach - liczne występowanie rzadkiej w Polsce rośliny - nadwodnika trójpręcikowego, użytek ekologiczny „Ziemowit” – strefa przyujściowa Małej Panwi wraz ze związanymi z doliną rzeki specyficznymi biocenozami starorzeczy, wilgotnych łąk zalewowych i pastwisk, użytek ekologiczny „Osoka” – dobrze zachowane starorzecze Odry z typową roślinnością wodną i szuwarową, użytek ekologiczny „Bobrek” - fragment łąk położony na północ od miejscowości Czarnowąsy. 3) zespoły przyrodniczo krajobrazowe: zespół przyrodniczo – krajobrazowy „Stawki”- obiekt położony jest w sąsiedztwie linii kolejowej Opole - Wrocław Nadodrze w pobliżu stacji PKP. Są to wypełnione wodą wyrobiska surowców piaszczysto - gliniastych, zespół przyrodniczo - krajobrazowy „Podlesie” – zlokalizowany pomiędzy Świerklami a Czarnowąsami. Proponowany obszar uzupełnia system ochrony krajobrazowej w rejonie Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 101 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych południowego skraju Stobrawskiego Parku Krajobrazowego. Proponowany zespół obejmuje zbiorowiska leśne, łąkowe, pastwiskowe i upraw rolnych, zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Dolina Brynicy”- obszar położony na północnym skraju gminy i obejmuje dolinę rzeki Brynicy na zachód od Kup, 4) stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej „Wydma”- największa na terenie gminy wydma położona w lasach na północny wschód od Kup, stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej „Terasa” – zróżnicowany hipsometrycznie system teras doliny Odry koło miejscowości Czarnowąsy, stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej „Starorzecze koło Chróścic”, stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej „Starorzecze koło Dobrzenia Wielkiego”, stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej „Starorzecze koło Niewodnik”, stanowisko dokumentacyjne przyrody nieożywionej „Starorzecze koło Żelaznej”. Są to największe starorzecza doliny Odry na terenie gminy. Projekt systemu NATURA 2000 (gminy) Europejska sieć ekologiczna Natura 2000 to zaawansowany obszarowy systemem ochrony przyrody, poparty społecznie i politycznie, wyposażony w specjalne instrumenty finansowe mające wspierać działania ochronne, integrujące i promocyjne w poszczególnych ostojach. Głównym celem systemu Natura 2000 jest zachowanie europejskiej różnorodności biologicznej. Cel ten jest realizowany przez wprowadzanie systemu ochrony siedlisk oraz bezpośredniej ochrony gatunków uznanych za ważne z punktu widzenia interesu wspólnotowego. Na terenie województwa opolskiego zaproponowano koncepcję utworzenia sieci Natura 2000 składającej się z 7 głównych obszarów, na których wyznaczono ostoje. W granicach gminy Dobrzeń Wielki znajduje się fragment jednej projektowanej ostoi przyrody Natura 2000- Grądów Odrzańskich. Fragment ten (o powierzchni 1264,2 ha) obejmuje dolinę Odry na południowy- zachód od Chróścic (Babi Las), w zachodniej części gminy. Zieleń urządzona Zieleń urządzona, w tym parki, zieleńce oraz zieleń towarzysząca zabudowie mieszkaniowej, usługowej i przemysłowej, stanowi ważny składnik Ekologicznego Systemu Obszarów Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 102 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Chronionych (ESOCH) gminy, a dodatkowo – w trybie art. 10 ust. 1 pkt. 8 ustawy o zagospodarowaniu przestrzennym – konieczne jest zachowanie przed zabudową terenów zadrzewionych, łąk, ogrodów, ważnych dla prawidłowej gospodarki zasobami przyrody w skali lokalnej. Szczególną rolę w strukturze zieleni spełniają obiekty objęte ochroną konserwatorską na mocy ustawy z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie przyrody i muzeach. Obszar gminy Dobrzeń Wielki objęty jest zasięgiem parków kulturowych o wysokich walorach krajobrazu kulturowego: „Krajobraz Reliktów Puszczy Odrzańskiej” (w całości, z wyjątkiem południowych i południowo-zachodnich krańców) oraz „Dolina Odry” (południowe i południowo-zachodnie krańce). Lasy Obszary leśne położone są wzdłuż północno - wschodniej granicy gminy Dobrzeń Wielki. Lasy gminy Dobrzeń Wielki należą do Parku Krajobrazowego Lasów Stobrawsko Turawskich. Park ten obejmuje węzeł o znaczeniu międzynarodowym - biocentrum, europejskiej sieci ekologicznej ECONET (17M w systemie ECONET- PL) oraz położoną w tym obszarze ostoję ptactwa o randze europejskiej. Powierzchnia lasów na terenie gminy Dobrzeń Wielki, administrowanych przez Regionalną Dyrekcję Lasów Państwowych (Nadleśnictwo Kup i Opole) wynosi: 3406 ha, co stanowi 37 % obszaru zajmowanego przez gminę. Lasy prywatne stanowią niewielką część ogólnej powierzchni gminy – ich powierzchnia wynosi 79 ha (0,85 % gminy). Na obszarze gminy Dobrzeń Wielki, cechującej się dużą lesistością, występuje większość zbiorowisk leśnych charakterystycznych dla terenów nizinnych. W dolinie Odry oraz miejscami w dolinach Małej Panwi i Brynicy występują lasy liściaste. Natomiast na pozostałym terenie dominują lasy iglaste, głównie bory sosnowe i mieszane. Mają one najczęściej niewielką wartość przyrodniczą, gdyż są to przeważnie zbiorowiska wtórne, ze sztucznie nasadzaną sosną na siedliskach grądowych. W lasach na terenie gminy Dobrzeń Wielki kumulują się różne negatywne zjawiska pochodzenia biotycznego i antropogenicznego, wpływające na ogólne osłabienie istniejących drzewostanów i całych ekosystemów leśnych. Głównym źródłem zagrożenia dla lasów są przede wszystkim gazowe i pyłowe zanieczyszczenia powietrza emitowane przez przemysł (dwutlenek siarki, związki azotu i fluoru), a także wiatry huraganowe i szkodniki. Te Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 103 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych wszystkie niekorzystne czynniki oddziałujące na lasy gminy Dobrzeń Wielki spowodowały degradacje drzewostanu leśnego i zakwalifikowanie lasów do I kategorii uszkodzeń przemysłowych („Operat urządzeniowy gospodarstwa leśnego Kup”). Mimo pogarszającego się stanu zdrowotnego drzewostanu na rozpatrywanym obszarze ekosystemy leśne nadal zachowują swoje najistotniejsze walory krajobrazowe, kulturowe i społeczne. Spełniają one ważną rolę gleboochronną a także modyfikują klimat w skali całego regionu. Walory zasobów leśnych stanowią naturalny potencjał rozwoju turystyki. III.13. Poważne awarie, bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne oraz klęski żywiołowe W gminie Dobrzeń Wielki, rozpatrując potencjalne zagrożenia dla środowiska należy wziąć pod uwagę: ­ zagrożenia pożarowe, ­ zagrożenia związane ze skutkami innych klęsk żywiołowych takich jak powódź, huragany, śnieżyce itp., ­ zagrożenia związane z magazynowaniem i transportem niebezpiecznych środków chemicznych i toksycznych środków przemysłowych. Nadleśnictwa Kup i Opole, do których należą lasy znajdujące się na terenie gminy Dobrzeń Wielki zaliczają się do I kategorii zagrożenia pożarowego. Zlokalizowane na terenie Nadleśnictw punkty czerpania wody są wystarczające do celów pożarowych. W pięciu wsiach gminy: Dobrzeń Wielki, Chróścice, Czarnowąsy, Dobrzeń Mały i Kup znajdują się jednostki Ochotniczej Straży Pożarnej. Obiekty budowlane na terenie gminy Dobrzeń Wielki w większości wykonane są z materiałów niepalnych. W budynkach mieszkalnych jednorodzinnych, wielorodzinnych lub gospodarstwach rolnych korzystających z gazu może wystąpić zagrożenie związane z wybuchem gazu. Do północnej części Dobrzenia Wielkiego, do Brzezia, Kup i Chróścic doprowadzono gaz ziemny i obecnie trwa dalsza rozbudowa sieci. Część gospodarstw domowych posiada również butle gazowe. Mogą one spowodować duże zagrożenie w przypadku rozszczelnienia butli lub instalacji gazowych. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 104 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Zgodnie z obowiązującym Prawem ochrony środowiska tylko jeden zakład z terenu gminy Dobrzeń Wielki został zakwalifikowany do kategorii zakładów o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Jest to Elektrownia OPOLE S.A. w Brzeziu. Substancje niebezpieczne stwarzające zagrożenie dla środowiska na terenie Elektrowni zestawiono w tablicy 22. Tablica 25. Substancje na terenie Elektrowni Opole stwarzające zagrożenie dla środowiska Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. Nazwa substancji Węgiel kamienny Olej opałowy ciężki (mazut) Propan – butan Olej turbinowy Olej transformatorowy Wodór Roztwór wodorotlenku sodu Kwas solny Roztwór amoniaku Materiały promieniotwórcze (Se, Ir, Co, Cs) Kwas mrówkowy Silenal S TMT- 15 FHM Siarczan glinu Rodzaj zagrożenia Pożarowe Pożarowe, ekologiczne Pożarowe Pożarowe, ekologiczne Pożarowe, ekologiczne Pożarowe Ekologiczne Ekologiczne Pożarowe, ekologiczne Ekologiczne Pożarowe, ekologiczne Ekologiczne Ekologiczne Ekologiczne Ekologiczne Elektrownia Opole zgodnie z art. 250 ustawy Prawo Ochrony Środowiska (Dz.U.01.62.627) w dniu 26.09.2002 roku przesłała do Państwowej Straży Pożarnej w Opolu swoje zgłoszenie zakładu o zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii przemysłowej wraz z programem zapobiegania poważnym awariom przemysłowym. Elektrownia Opole posiada umowę z dn. 10.04.1998 roku z KWPSP w Opolu o operacyjne zabezpieczenie El. Opole w czasie powodzi i innych zagrożeń a także uzgodniony pismem nr RZ-6516/13/94 z KWPSP w Opolu „Plan postępowania na wypadek pożaru”. Ryzyko wystąpienia awarii dotyczy również obiektów i terenów stacji z etyliną, olejem napędowym i gazem propan-butan. Ze względu na przebieg przez teren gminy ważnych arterii komunikacyjnych drogowych i kolejowych, trasami tymi prowadzony jest również transport toksycznych środków przemysłowych, niebezpiecznych substancji chemicznych oraz materiałów szczególnie niebezpiecznych. Zagrożenie stanowi także tzw. „transport dziki”, czyli prowadzony Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 105 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych nieprzystosowanymi środkami transportu, bez odpowiednich zabezpieczeń, w ilościach ponad normatywnych, przez kierowców nie posiadających stosownych uprawnień. Szczegółowy schemat organizacyjny reagowania w przypadku wystąpienia omawianych zagrożeń mógłby określać odrębny dokument taki jak np. „Plan reagowania kryzysowego gminy Dobrzeń Wielki”. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 106 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Rozdział IV. CELE, PRIORYTETY I ZADANIA OCHRONY ŚRODOWISKA W GMINIE DOBRZEŃ WIELKI IV.1. Ochrona gleb i powierzchni ziemi IV.1.1. Regulacje prawne Regulacje prawa wspólnotowego ­ Dyrektywa Rady 91/676/EWG w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniami wywołanymi azotanami ze źródeł rolniczych, ­ Dyrektywa Rady 86/278/EWG/ z dnia 12 czerwca 1986 r. w sprawie ochrony środowiska a szczególnie gleb, przy stosowaniu osadów ściekowych w rolnictwie, ­ Dyrektywa Rady 91/271/EWG w sprawie utylizacji miejskich ścieków, ­ Dyrektywa Rady 88/609/EWG w sprawie ograniczenia niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania paliw, ­ Dyrektywa Rady 90/313/EWG z dnia 7 czerwca 1990 w sprawie swobodnego dostępu do informacji o środowisku, ­ Dyrektywa Rady 96/61/WE z dnia 24 września 1996 w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniu środowiska, ­ Dyrektywa Rady 91/692/EWG z dnia 23 grudnia 1991 w sprawie standaryzacji i racjonalizacji raportów z wprowadzania w życie postanowień niektórych dyrektyw dotyczących środowiska, ­ Dyrektywa Rady 76/464/EWG w sprawie odprowadzania niebezpiecznych substancji do wody oraz dyrektywy „córki” 82/176, 83/515, 84/156, 84/491, 86/280, 88/347, 90/415, ­ Dyrektywa Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991r dotycząca ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzące ze źródeł rolniczych, ­ Dyrektywa 72/306/EWG, 77/537/EWG – ustanawia normy dla maksymalnej ilości spalin z silników Diesla w pojazdach samochodowych, ciągnikach używanych w rolnictwie i leśnictwie, ­ Dyrektywa 80/779/EWG – w sprawie dopuszczalnych i zalecanych stężeń SO i cząstek zawieszonych w powietrzu, ­ Dyrektywa 82/884/EWG – w powietrzu atmosferycznym ustanowienie maksymalne wartości stężeń ołowiu Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 107 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Aktualny stan prawa polskiego - ustawy ­ Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 3 lutego 1995 r. o ochronie gruntów rolnych i leśnych (Dz. U. Nr 16, poz. 78 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 26 marca 1982 r. o scalaniu i wymianie gruntów (Dz. U. z 2003 r. Nr 178, poz. 1749), ­ Ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o ochronie roślin (Dz. U. z 2004 Nr 11, poz. 94 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o rolnictwie ekologicznym (Dz. U. Nr 93, poz. 898), ­ Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92 poz. 880), ­ Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2002 r. Nr 112, poz. 982 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717), ­ Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2000 r. Nr 56, poz. 679 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 28 listopada 2003 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich ze środków pochodzących z Sekcji Gwarancji Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej (Dz. U. Nr 229, poz. 2273 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 26 lipca 2000 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 89, poz. 991 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. - Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. Nr 27, poz. 96 z późn. zm.) Rozporządzenia ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 września 2002 r. w sprawie standardów jakości gleby oraz standardów jakości ziemi (Dz. U. Nr 165, poz. 1359), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U Nr 241, poz. 2093), Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 108 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 czerwca 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 60 poz. 615), ­ Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 czerwca 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu i magazynowaniu środków ochrony roślin oraz nawozów mineralnych i organiczno-mineralnych (Dz. U. Nr 99, poz. 896), ­ Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i rozwoju Wsi z dnia 1 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania (Dz. U. Nr 60, poz. 616). IV.1.2. Identyfikacja potrzeb w zakresie ochrony gleb i powierzchni ziemi Jak wynika z analizy stanu aktualnego gleb w gminie Dobrzeń Wielki, charakteryzują się one dużym udziałem frakcji piasku, co powoduje iż gleby te są wrażliwe na wpływ czynników zewnętrznych (np. woda, wiatr), które mogą wywierać negatywny wpływ na prawidłowe funkcjonowanie gleb. Poprawę jakości gleby w warunkach rolniczych możemy uzyskać poprzez zwiększenie ilości masy organicznej, nawożąc nawozami organicznymi i stosując okrycie gleb poplonami. Negatywny wpływ czynników erozyjnych można ograniczyć przez zwiększenie ilości zadrzewień śródpolnych oraz przez przekształcenie gruntów ornych w trwałe użytki zielone. Istotnym aspektem ochrony gruntów przed degradacją jest kształtowanie właściwego odczynu gleb, co wiąże się z potrzebą wprowadzenia monitoringu stanu gleb pod względem kwasowości (co 3- 5 lat), oraz zasobności w podstawowe składniki nawozowe (azot, fosfor, potas). Koniecznością jest również przeprowadzenie waloryzacji rolniczej w celu wyeliminowania zagrożeń związanych z zanieczyszczeniem produktów rolniczych z przeznaczeniem na cele spożywcze. Tereny, które nie mogą stanowić bazy do produkcji rolniczej na cele konsumpcyjne, można przeznaczyć pod uprawę roślin alternatywnych, które będą źródłem biomasy na cele opałowe. Eksploatacja złóż surowców naturalnych powinna odbywać się zgodnie z obowiązującymi przepisami, co zabezpiecza ich ochronę, ogranicza negatywny wpływ na środowisko podczas wydobycia i gwarantuje naprawę powstałych zniszczeń. Dlatego też istnieje potrzeba stałego monitorowania obiektów, w których prowadzona jest eksploatacja surowców naturalnych pod kątem ochrony powierzchni ziemi i gleb. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 109 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych IV.1.3. Cele krótkookresowe do 2008 roku Cele krótkoterminowe w zakresie ochrony ziemi i gleb obejmują następujące działania: aktualizacja map glebowych, zapobieganie degradacji i erozji gleb poprzez racjonalną gospodarkę zasobami naturalnymi. IV.1.4. Cele średniookresowe do 2012 roku Cele średniookresowe w zakresie ochrony ziemi i gleb obejmują następujące działania: okresowa kontrola zawartości metali ciężkich, składników nawozowych oraz odczynu pH w glebach użytkowanych rolniczo, coroczna aktualizacja rejestru zawierającego informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie standardów jakości gleby i ziemi, ochrona i wykorzystanie zespołów przyrodniczo-krajobrazowych w celach turystycznych, promocja agroturystyki i rolnictwa ekologicznego, organizacja cyklu szkoleń dla rolników obejmujących zasady kodeksu dobrych praktyk rolniczych, wykorzystanie nieużytków na uprawy energetyczne, rekultywacja terenów zdegradowanych przez przemysł wydobywczy. IV.2. Gospodarka wodno-ściekowa IV.2.1. Regulacje prawne Regulacje prawa wspólnotowego Przyjęte wspólne dla Unii Europejskiej regulacje prawa w zakresie gospodarki wodnościekowej zawarte są w następujących dyrektywach: ­ Dyrektywa Rady 75/440/EWG w sprawie wymaganej jakości wód powierzchniowych przeznaczonych do pobierania wody pitnej w krajach członkowskich (zmieniona Dyrektywą Rady 79/869/EWG i 91/692/EWG), ­ Dyrektywa Rady 76/160 dotycząca jakości wody w kąpieliskach, ­ Dyrektywa Rady 76/464/EWG w sprawie zanieczyszczenia powodowanego przez niektóre substancje niebezpieczne odprowadzane do środowiska wodnego Wspólnoty (zmieniona Dyrektywą Rady 91/692/EWG), Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 110 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ Dyrektywa Rady 78/659/EWG w sprawie jakości wód wymagających ochrony lub poprawy dla zachowania życia ryb (zmieniona Dyrektywą Rady 91/692/EWG), ­ Dyrektywa Rady 79/869/EWG dotycząca metod badań i częstotliwości analiz wód powierzchniowych przeznaczonych do poboru wody pitnej w krajach członkowskich (zmieniona Dyrektywą Rady 91/692/EWG), ­ Dyrektywa Rady 79/923/EWG w sprawie jakości wód wymaganych dla hodowli skorupiaków i mięczaków (zmieniona Dyrektywą Rady 91/692/EWG), ­ Dyrektywa Rady 80/68/EWG w sprawie ochrony wód podziemnych przed zanieczyszczeniem powodowanym przez niektóre substancje niebezpieczne (zmieniona Dyrektywą Rady 91/692/EWG), ­ Dyrektywa Rady 82/176/EWG w sprawie wartości dopuszczalnych dla ścieków i wskaźników jakości wód w odniesieniu do zrzutów rtęci z przemysłu elektrolizy chlorków metali alkalicznych (zmieniona Dyrektywą Rady 91/692 EWG), ­ Dyrektywa Rady 83/513/EWG w sprawie wartości dopuszczalnych dla ścieków wskaźników jakości wód w odniesieniu do zrzutów kadmu (zmieniona Dyrektywą Rady 91/692/EWG), ­ Dyrektywa Rady 84/156/EWG w sprawie wartości dopuszczalnych dla ścieków i wskaźników jakości wód w odniesieniu do zrzutów rtęci z sektorów innych niż przemysł elektrolizy chlorków metali alkalicznych (zmieniona Dyrektywą Rady 91/692/EWG), ­ Dyrektywa Rady 84/491/EWG w sprawie wartości dopuszczalnych dla ścieków i wskaźników jakości wód w odniesieniu do zrzutów sześciochlorocykloheksanu (zmieniona Dyrektywą Rady 91/692/EWG), ­ Dyrektywa Rady 86/280/EWG w sprawie wartości dopuszczalnych dla ścieków i wskaźników jakości wód w odniesieniu do zrzutów niektórych niebezpiecznych substancji objętych wykazem I załącznika do dyrektywy 76/464/EWG (zmieniona dyrektywą Rady 88/347/EWG, 90/415/EWG i 91/692/EWG), ­ Dyrektywa Rady 91/271/EWG w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych, ­ Dyrektywa Rady 91/676/EWG w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniami spowodowanymi przez azotany ze źródeł rolniczych, ­ Dyrektywa Rady 93/481/EWG dotycząca formularzy dla prezentowania narodowych programów przewidzianych w Art.17 Dyrektywy Rady 91/271/EWG, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 111 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ Dyrektywa Rady 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczenia (IPPC), ­ Dyrektywa Rady 98/83/WE w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, ­ Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2000/60/WE ustanawiająca ramy dla polityki i działań Wspólnoty w dziedzinie gospodarki wodnej (zmieniona Decyzją Parlamentu Europejskiego i Rady 2455/2001/WE). Pozostałe zagadnienia związane z gospodarką wodno-ściekową nie ujęte w powyższych dyrektywach, państwa członkowskie normują na poziomie krajowym. Aktualny stan prawa polskiego W Polsce sprawy związane z ochroną środowiska w zakresie gospodarki wodno-ściekowej regulują ustawy wraz z rozporządzeniami, w szczególności: Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.) ­ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 18 marca 2003 r. w sprawie opłat za korzystanie ze środowiska (Dz. U. Nr 55, poz. 477 z późn. zm.), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 20 listopada 2001 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. Nr 140, poz. 1585), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 czerwca 2002 r. w sprawie wzorów wykazów zawierających informacje i dane o zakresie korzystania ze środowiska i sposobu ich przedstawiania (Dz. U. Nr 100, poz. 920 z późn. zm.), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 r. w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz. U. Nr 122, poz. 1055), ­ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 września 2002 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzania raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 179, poz. 1490), ­ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie wysokości jednostkowych stawek kar za przekroczenie warunków wprowadzenia ścieków do wód lub do ziemi (Dz. U. Nr 146, poz. 1640 z późn. zm.), Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 112 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 20 lipca 2002 r. w sprawie sposobu realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych (Dz. U. Nr 129, poz. 1108 z późn. zm.), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 stycznia 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz. U. Nr 35, poz. 308) Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (Dz. U. Nr 132, poz. 622) ­ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 17 października 2002 r. w sprawie warunków wprowadzania nieczystości ciekłych do stacji zlewnych (Dz. U. Nr 188, poz. 1576) Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne (Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z późn. zm.) ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać programy działań mających na celu ograniczenie odpływu azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. z 2003 r. Nr 4, poz. 44), ­ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 grudnia 2002 r. w sprawie przebiegu granic obszarów dorzeczy, przyporządkowania zbiorników wód podziemnych do właściwych obszarów dorzeczy, utworzenia regionalnych zarządów gospodarki wodnej oraz podziału obszarów dorzeczy na regiony wodne (Dz. U. Nr 232, poz. 1953), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 listopada 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody powierzchniowe wykorzystywane do zaopatrzenia ludności w wodę przeznaczoną do spożycia (Dz. U. Nr 204, poz. 1728), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 listopada 2002 r. w sprawie metodyk referencyjnych badania stopnia biodegradacji substancji powierzchniowoczynnych zawartych w produktach, których stosowanie może mieć wpływ na jakość wód (Dz. U. poz. 196, poz. 1658), ­ Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać woda w kąpieliskach (Dz. U. Nr 183, poz. 1530), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4 października 2002 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać wody śródlądowe będące środowiskiem życia ryb w warunkach naturalnych (Dz. U. Nr 176, poz. 1455), Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 113 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 29 listopada 2002 r. w sprawie warunków, jakie należy spełnić przy wprowadzaniu ścieków do wód lub do ziemi oraz w sprawie substancji szczególnie szkodliwych dla środowiska wodnego (Dz. U. Nr 212, poz. 1799), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 r. w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241, poz. 2093) Ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz. U. Nr 72, poz. 747 z późn. zm.) ­ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 r. w sprawie określenia przeciętnych norm zużycia wody (Dz. U. Nr 8, poz. 70), ­ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2002 r. w sprawie określenia taryf, wzoru wniosku o zatwierdzenie taryf oraz warunków rozliczeń za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków (Dz. U. Nr 26, poz. 257), ­ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 20 lipca 2002 r. w sprawie sposobu realizacji obowiązków dostawców ścieków przemysłowych oraz warunków wprowadzania ścieków do urządzeń kanalizacyjnych (Dz. U. Nr 129, poz. 1108 z późn. zm.), ­ Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 listopada 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 203, poz. 1718), Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2002 r. Nr 112, poz. 982 z późn. zm.) Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085 z późn. zm.) Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z późn. zm.) ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 grudnia 2002 r. w sprawie zakresu, czasu, sposobu oraz warunków prowadzenia monitoringu składowisk odpadów (Dz. U. Nr 220 poz. 1858) Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016 z późn. zm.) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z późn. zm.) Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 114 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Ustawa z dnia 26 lipca 2000 r. o nawozach i nawożeniu (Dz. U. Nr 89, poz. 991 z późn. zm.) ­ Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 1 czerwca 2001 r. w sprawie szczegółowego sposobu stosowania nawozów oraz prowadzenia szkoleń z zakresu ich stosowania (Dz. U. Nr 60, poz. 616). IV.2.2. Identyfikacja potrzeb w zakresie gospodarki wodno-ściekowej Z analizy aktualnego stanu gospodarki wodno-ściekowej w gminie Dobrzeń Wielki wynika, że potencjalne źródło zagrożenia jakości wód powierzchniowych i podziemnych stanowią przede wszystkim: ­ ścieki bytowo-gospodarcze z zabudowy mieszkaniowej na obszarach nieskanalizowanych, ­ ścieki deszczowe spływające z dróg, placów i stacji paliw, brak urządzeń podczyszczających, ­ zanieczyszczenia spływające z pól, szczególnie w okresach po nawożeniu gruntów rolnych, ­ gminne składowisko odpadów w Chróścicach. W związku z powyższym należy podjąć w gminie działania mające na celu wyeliminowanie tych zagrożeń. W gminie Dobrzeń Wielki ok. 85 % mieszkańców wyposażone jest w system kanalizacji sanitarnej. Na pozostałym obszarze zabudowania wyposażone są w bezodpływowe zbiorniki ścieków. Szamba te, jak wskazuje doświadczenie nie zawsze są szczelne. Zdarza się również, że na obszarach nieskanalizowanych ścieki odprowadzane są bezpośrednio do rowów i potoków. Ilość wywiezionych nieczystości płynnych w 2004 r. wyniosła 6 4270 m3. Teren gminy Dobrzeń Wielki nie jest w pełni wyposażony w kanalizację deszczową, a istniejąca sieć nie została zinwentaryzowana. Priorytetowym zadaniem w zakresie gospodarki ściekowej w gminie Dobrzeń Wielki jest objęcie systemem kanalizacji całego obszaru gminy oraz rozbudowa i modernizacja oczyszczalni ścieków w Czarnowąsach i w Dobrzeniu Wielkim, pod kątem dostosowania efektów oczyszczania do obowiązujących wymogów, a także zwiększenia dopływu ścieków w wyniku rozbudowy sieci kanalizacyjnej. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 115 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Zgodnie z „Krajowym Programem Oczyszczania Ścieków Komunalnych” obszar gminy Dobrzeń Wielki należy do dwóch aglomeracji (zgodnie z definicją określoną ustawą z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne, Dz. U. Nr 115, poz. 1229 z późn. zm.) Dobrzeń Wielki i Czarnowąsy, o wielkości odpowiednio 8 507 i 4 233 RLM, z których ścieki odprowadzane są do oczyszczalni ścieków w Dobrzeniu Wielkim i Czarnowąsach. Ze względu na wielkość aglomeracji realizacja zadań własnych gminy w zakresie usuwania i oczyszczania ścieków powinna zostać zakończona przed 31.12.2015 r. Ww. program przewiduje dla gminy Dobrzeń Wielki (aglomeracja Dobrzeń Wielki i Czarnowąsy) m.in.: ─ rozbudowę oczyszczalni ścieków w Dobrzeniu Wielkim, ─ rozbudowę i modernizację oczyszczalni ścieków w Czarnowąsach, ─ docelowy rodzaj oczyszczalni – biologiczne o przepustowości 1276 m3/d dla oczyszczalni w Dobrzeniu Wielkim i 635 m3/d dla oczyszczalni w Czarnowąsach, ─ osiągnięcie w wyniku oczyszczania ścieków redukcji azotu ogólnego o 35% i redukcji fosforu ogólnego o 30%. Gmina posiada w tym zakresie opracowaną koncepcję przedsięwzięcia pod nazwą „Kanalizacja gminy Dobrzeń Wielki”, którego podstawowym celem jest ochrona zasobów wód GZWP nr 333. Docelowo należy założyć również rozbudowę istniejącej kanalizacji deszczowej, tak aby wszystkie ulice na terenach zurbanizowanych były w nią wyposażone. Przewidzieć należy budowę kanalizacji deszczowej grawitacyjnej, z odprowadzeniem wód deszczowych do lokalnych cieków. Przy odprowadzaniu ścieków deszczowych z terenów zanieczyszczonych (stacje benzynowe, parkingi itp.) należy przewidywać wykonanie podczyszczalni w celu usunięcia zawiesiny i substancji ropopochodnych. W rejonach, gdzie budowa kanalizacji sanitarnej jest nieuzasadniona ze względów technicznych, bądź ekonomicznych należy przewidzieć budowę lokalnych, dostosowanych do potrzeb oczyszczalni ścieków, bądź budowę przydomowych oczyszczalni ścieków. Z analizy stanu istniejącego w zakresie zaopatrzenia w wodę wynika, że cały teren gminy jest zwodociągowany. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 116 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Planowane na najbliższe lata inwestycje obejmują działania modernizacyjne i usprawniające istniejący system zaopatrzenia w wodę, tj.: wymianę awaryjnych odcinków sieci, modernizację stacji uzdatniania wody w Chróścicach i Brzeziu, ze względu na obniżoną jakość wody oraz uzbrojenie w sieć wodociągową terenów pod budownictwo mieszkaniowe. Do wymiany kwalifikuje się m.in. odcinki sieci wykonane z rur azbestowo-cementowych (ok. 1 300 mb). Rozpoznania wymaga problem wyłączonych z eksploatacji studni gospodarskich, tj. ich ewidencji oraz kontroli zabezpieczenia przed zanieczyszczeniem np. ściekami. W celu ochrony jakości wód powierzchniowych i podziemnych należy ponadto monitorować wpływ na jakość wód powierzchniowych i podziemnych obiektów mogących stanowić potencjalne zagrożenie w tej kwestii, tj. składowiska odpadów oraz oczyszczalni. Produkcję rolną należy prowadzić w sposób ograniczający i zapobiegający zanieczyszczeniu wód związkami azotu pochodzącymi ze źródeł rolniczych. Należy upowszechniać dobre praktyki rolnicze, w szczególności na drodze organizowania szkoleń dla rolników. Na terenie gminy brak jest kompleksowo rozpoznanego i sprecyzowanego zakresu niezbędnych przedsięwzięć dotyczących ochrony przed powodzią i suszą. W celu szczegółowego rozpoznania potrzeb związanych z ochroną przed powodzią należy opracować program działań w tej dziedzinie, który powinien obejmować przede wszystkim regulację rzek i potoków, budowę obiektów małej retencji oraz wyznaczenie terenów zalewowych. Programy takie powinny być opracowane w układach zlewniowych, a gmina powinna uczestniczyć w ich przygotowaniu. Obiekty małej retencji lokalizuje się na terenach użytków zielonych (łąk, pastwisk), obniżeń terenowych, które względnie dobrze znoszą krótkotrwałe okresy zalewowe. Lokalizacja tego typu obiektów powinna być poprzedzona osobnym studium lokalizacyjnym i badaniami. Zadaniem gminy jest ponadto identyfikacja i ujęcie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego terenów zagrożonych powodzią. Na tych terenach powinna być ograniczona możliwość budowy nowych i rozbudowy istniejących obiektów. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 117 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych W zakresie ochrony przed suszą, bogata sieć hydrograficzna gminy oraz zasoby wód podziemnych stanowią wystarczające zabezpieczenie. Program ochrony środowiska województwa opolskiego na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010” wśród wyznaczonych zadań priorytetowych wskazuje ochronę wód przed zanieczyszczeniami i nadmierną eksploatacją oraz zabezpieczenie środowiska przed zagrożeniami typu powódź, susza, poprzez realizację zadań w zakresie m.in.: ­ kształtowania i racjonalizacji wykorzystania zasobów wodnych: ochrona GZWP, wprowadzanie zamkniętych obiegów wody w przemyśle, wodooszczędnych technologii produkcji, zmniejszanie strat wody w sieci, ­ ochrony przed powodzią: modernizacja i budowa obwałowań, polderów, zapobieganie lokalizacji zabudowy na terenach zalewowych, zalesianie wododziałów, ­ zarządzania wodami: opracowanie bilansu wodno-gospodarczego, analiza stanu zasobów wodnych, opracowanie warunków korzystania z wód regionu wodnego, ­ zaopatrzenia w wodę: zakończenie budowy sieci wodociągowych, modernizacja stacji uzdatniania wody i sieci wodociągowych, ukształtowanie sieci studni awaryjnych, likwidacja nieczynnych ujęć wody, ­ gospodarki ściekowej: budowa, rozbudowa i modernizacja systemów kanalizacyjnych z oczyszczalniami ścieków, likwidacja zrzutu ścieków nieoczyszczonych, obniżenie ładunków zanieczyszczeń w ściekach przemysłowych, budowa zbiorników na gnojowicę, rozbudowa systemu monitoringu jakości wód. Zgodnie z Projektem Programu Ochrony Środowiska Powiatu Opolskiego na lata 2003 – 2015 priorytetem w zakresie gospodarki wodno-ściekowej jest „Przywrócenie czystości wód powierzchniowych, ochrona zasobów wód podziemnych oraz zmniejszenie strat i zapewnienie wysokiej jakości wody do picia”. Zgodnie z założonymi celami dla województwa opolskiego i powiatu opolskiego działania w zakresie gospodarki wodno-ściekowej w gminie Dobrzeń Wielki powinny być podporządkowane następującym priorytetom: ­ ochrona zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, ­ uporządkowanie gospodarki wodno-ściekowej w gminie, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 118 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ pełne wdrożenie idei zrównoważonej produkcji i konsumpcji w odniesieniu do zużycia wody na cele przemysłowe, komunalne i rolnicze, ­ eliminowanie zagrożeń związanych z działalnością rolniczą, ­ maksymalne ograniczenie zanieczyszczonych spływów powierzchniowych, ­ zwiększanie retencji naturalnej, ­ zwiększanie małej retencji, ­ ochrona przed powodzią i suszą. IV.2.3. Cele krótkookresowe do 2008 roku Realizacji przyjętych priorytetów ekologicznych w zakresie gospodarki wodno-ściekowej służyć będą następujące cele krótkookresowe: ­ modernizacja stacji uzdatniania wody ujęć w Chróścicach i Brzeziu, ­ modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków w Dobrzeniu Wielkim, ­ modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków w Czarnowąsach, ­ budowa kanalizacji sanitarnej na obszarach nieskanalizowanych (miejscowości Kup, Świerkle i Brzezie), ­ inwentaryzacja nielegalnych kolektorów i rowów służących do odprowadzania ścieków, ­ inwentaryzacja istniejących systemów kanalizacji deszczowych wraz z oceną ich stanu technicznego, ­ wytypowanie odcinków do wykonania ochronnych barier roślinnych, ­ wykonanie roślinnych barier ochronnych wzdłuż wytypowanych odcinków wód powierzchniowych, ­ kontrola istniejących zabezpieczeń wodnych i rozpoznanie potrzeb w zakresie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego, ­ opracowanie całościowego bilansu wodno-gospodarczego powiatu i województwa, ­ opracowanie i wdrożenie systemu monitoringu emisji zanieczyszczeń ze źródeł punktowych do odbiorników, ­ opracowanie programu likwidacji nieczynnych ujęć wody bądź ich zabezpieczenia (w tym weryfikacja pozwoleń wodnoprawnych), ­ współpraca przy opracowaniu programu ochrony przed powodzią w zlewni rzeki Odry, ­ współpraca przy opracowaniu programu ochrony przed powodzią w zlewni rzeki Mała Panew, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 119 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ budowa ekologicznych stanowisk do magazynowania obornika i zbiorników na gnojowicę w gospodarstwach rolnych. IV.2.4. Cele średnioookresowe do 2012 roku Do wytypowanych celów średniookresowych, do realizacji w perspektywie 2012 r. w dziedzinie gospodarki wodno-ściekowej należą: ­ wymiana odcinków rurociągów żeliwnych i stalowych (ok. 10 km), ­ wymiana odcinków rurociągów azbestowo-cementowych (ok. 1,3 km), ­ uzupełniająca rozbudowa sieci wodociągowej na terenach przeznaczonych pod budownictwo, ­ edukacja oraz propagowanie postaw i zachowań motywujących ludność do oszczędzania wody, ­ propagowanie budowy oczyszczalni przydomowych i małych grupowych oczyszczalni ścieków na terenach nie przewidzianych do skanalizowania, ­ budowa kanalizacji deszczowej wraz z urządzeniami podczyszczającymi, ­ prowadzenie monitoringu wpływu składowiska odpadów w Chróścicach na jakość wód, ­ prowadzenie akcji informacyjnej i propagowanie wśród rolników tzw. Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych, ­ utrzymanie przeciwpowodziowej funkcji terenów zalewowych, całkowite zaprzestanie wszelkich nowych inwestycji, które mogą zmniejszyć rolę przeciwpowodziową terenów zalewowych, ­ przebudowa i udrażnianie koryt rzecznych, ­ rozwój współpracy regionalnej w celu doprowadzenia wód Małej Panwi do I klasy czystości, ­ stworzenie monitoringu wód podziemnych GZWP 333, 334, 336, ­ budowa oczyszczalni przydomowych i małych grupowych oczyszczalni ścieków na terenach nie przewidzianych do skanalizowania, ­ budowa małych elektrowni wodnych (Kup, Dobrzeń Wielki, Chróścice), ­ stosowanie w zakładach przemysłowych tylko najlepszych dostępnych technik produkcyjnych (BAT), sprzyjających ograniczeniu zużycia wody. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 120 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych IV.3. Gospodarka odpadami Zagadnienia dotyczące celów, priorytetów i zadań ochrony środowiska w zakresie gospodarki odpadami omówiono szczegółowo w II tomie niniejszego opracowania „Plan gospodarki odpadami”. IV.3.1. Regulacje prawne Regulacje prawa wspólnotowego Ramy prawne dla gospodarowania odpadami w Unii Europejskiej określa Dyrektywa Rady 75/442/EWG z 15 lipca 1975 w sprawie odpadów (z późn. zm.). Ponadto w zakresie gospodarki odpadami obowiązują: ­ Dyrektywa Rady 91/689/EWG z 12 grudnia 1991 r. w sprawie odpadów niebezpiecznych (z późn. zm.) odpadami, ­ Dyrektywa Rady 91/157/EWG z 18 marca 1991 r. w sprawie baterii i akumulatorów zawierających szkodliwe substancje (z późn. zm.), ­ Dyrektywa Rady 1999/31/WE z 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów. Aktualny stan prawa polskiego - ustawy ­ Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach (Dz. U. Nr 62, poz. 628 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085 z późn. zm.) – tzw. Ustawa wprowadzająca, ­ Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o opakowaniach i odpadach opakowaniowych (Dz. U. Nr 63, poz. 638 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 11 maja 2001 r. o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i opłacie depozytowej (Dz. U. Nr 63, poz. 639 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 13 września 1996 r. o utrzymaniu porządku w gminach (Dz. U. Nr 132, poz. 622 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 19 czerwca 1997 r. o zakazie stosowania wyrobów zawierających azbest (Dz. U. z 2004 r. Nr 3, poz. 20 z późn. zm.) – w zakresie odpadów zawierających azbest. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 121 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Rozporządzenia Rozporządzenia i obwieszczenia wydane na podstawie upoważnień zawartych w ustawie – Prawo ochrony środowiska: ­ Rozporządzenie z dnia 20 listopada 2001 r. w sprawie rodzajów instalacji, których eksploatacja wymaga zgłoszenia (Dz. U. Nr 140, poz. 1585), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 października 2002 r. w sprawie sposobu udostępniania informacji o środowisku (Dz. U. Nr 176, poz. 1453 z późn. zm.), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 listopada 2002 r. w sprawie szczegółowych warunków jakim powinna odpowiadać prognoza oddziaływania na środowisko dotycząca projektów miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (Dz. U. Nr 197, poz. 1667). Rozporządzenia i uchwały wydane na podstawie upoważnień zawartych w ustawie o odpadach: ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 27 września 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112 poz. 1206), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie zakresu informacji podawanych przy rejestracji przez posiadaczy odpadów zwolnionych z obowiązku uzyskania zezwoleń oraz sposobu rejestracji (Dz. U. Nr 152, poz. 1734), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie rodzajów odpadów lub ich ilości, dla których nie ma obowiązku prowadzenia ewidencji odpadów oraz kategorii małych i średnich przedsiębiorstw, które mogą prowadzić uproszczona ewidencje odpadów (Dz. U. Nr 152, poz. 1735), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie niezbędnego zakresu informacji objętych obowiązkiem zbierania i przetwarzania oraz sposobu prowadzenia centralnej i wojewódzkiej bazy danych dotyczącej wytwarzania i gospodarowania odpadami (Dz. U. Nr 152, poz. 1740), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 grudnia 2001 r. w sprawie zakresu informacji oraz wzorów formularzy służących do sporządzania i przekazywania zbiorczych zestawień danych (Dz. U. Nr 152, poz. 1737), ­ Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 29 stycznia 2002 r. w sprawie rodzaju odpadów inne niż niebezpieczne oraz rodzajów instalacji i urządzeń, w których dopuszcza się ich termiczne przekształcanie (Dz. U. Nr 18 poz. 176 z późn. zm.), Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 122 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 marca 2002 r. w sprawie wymagań dotyczących prowadzenia procesu termicznego przekształcania odpadów (Dz. U. Nr 37, poz. 339 z późn. zm.), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 28 maja 2002 r. w sprawie listy rodzajów odpadów, które posiadacz odpadów może przekazywać osobom fizycznym lub jednostkom organizacyjnym, nie będącymi przedsiębiorcami, do wykorzystania na ich własne potrzeby, (Dz. U. Nr 74, poz. 686), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 sierpnia 2002 r. w sprawie komunalnych osadów ściekowych z późniejszymi zmianami (Dz. U. Nr 134, poz. 1140 z późn. zm.), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 21 października 2002 r. w sprawie odpadów pochodzących z procesów wytwarzania dwutlenku tytanu oraz z przetwarzania tych odpadów, które nie mogą być unieszkodliwiane przez ich składowanie (Dz. U. Nr 180, poz. 1513), ­ Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 23 grudnia 2003 r. w sprawie rodzajów odpadów, których zbieranie lub transport nie wymagają zezwolenia na prowadzenie działalności (Dz. U. z 2004 r. Nr 16, poz. 154), ­ Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 30 października 2002 r. w sprawie rodzajów odpadów, które mogą być składowane w sposób nieselektywny, (Dz. U. Nr 191, poz. 1595), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 24 marca 2003 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących lokalizacji, budowy, eksploatacji i zamknięcia jakim powinny odpowiadać poszczególne typy składowisk odpadów (Dz. U. Nr 61, poz. 549), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie sporządzania planów gospodarki odpadami (Dz. U. Nr 66, poz. 620). Rozporządzenia i obwieszczenia wydane na podstawie upoważnień zawartych w tzw. Ustawie o opłacie produktowej: ­ Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 maja 2003 r. w sprawie rocznych poziomów odzysku i recyklingu odpadów opakowaniowych i poużytkowych (Dz. U. Nr 104, poz. 982). Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 123 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych IV.3.2. Identyfikacja potrzeb w zakresie gospodarki odpadami Z analizy aktualnego stanu gospodarki w gminie oraz obowiązującego w tym zakresie ustawodawstwa wynika, że priorytetem jest uporządkowanie w gminie gospodarki odpadami, w szczególności komunalnymi. Zgodnie z wymaganiami obowiązującej ustawy o odpadach wszelkie działania z zakresu gospodarki odpadami powinny zmierzać w pierwszej kolejności do: ­ zapobiegania powstawaniu odpadów lub ograniczania ilości odpadów i ich negatywnego oddziaływania na środowisko przy wytwarzaniu produktów, podczas i po zakończeniu użytkowania tych produktów, ­ zapewnienia zgodnego z zasadami ochrony środowiska odzysku surowców wtórnych, jeżeli nie udało się zapobiec powstawaniu odpadów, ­ zapewnienia zgodnego z zasadami ochrony środowiska unieszkodliwiania odpadów, których powstaniu nie udało się zapobiec, lub których nie udało się poddać odzyskowi. Cele Planu Gospodarki Odpadami gminy Dobrzeń Wielki są zgodne z celami krótkookresowymi i długookresowymi PGO dla Województwa Opolskiego odnoszącymi się do: ­ objęcia wszystkich mieszkańców zorganizowaną zbiórką odpadów oraz podniesienia skuteczności selektywnej zbiórki, ze szczególnym uwzględnieniem rozwoju selektywnej zbiórki odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, ­ intensyfikacji szkoleń i podnoszenia świadomości społecznej, ­ wdrażania nowoczesnych technologii odzysku i unieszkodliwiania odpadów. Projektowany system racjonalnej gospodarki odpadami komunalnymi w gminie powinien wykorzystywać następujące techniki i technologie gospodarki odpadów: selektywna zbiórka odpadów komunalnych, transport (wywóz) odpadów z selektywnej zbiórki, zbiórka, transport (wywóz) i utylizacja odpadów wielkogabarytowych, transport i utylizacja odpadów budowlanych, transport (wywóz) i unieszkodliwienie martwych zwierząt, waloryzacja surowców wtórnych, zagospodarowanie surowców wtórnych, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 124 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych zbiórka i unieszkodliwianie odpadów niebezpiecznych wydzielonych ze strumienia odpadów komunalnych, składowanie. W koncepcji przewiduje się również zasady postępowania z odpadami niebezpiecznymi pochodzącymi z jednostek służby zdrowia oraz innych jednostek prowadzących działalność gospodarczą. Proponowany system gospodarki odpadami nie obejmuje utylizacji wraków samochodowych. Właściciele pojazdów wycofanych z ruchu, w myśl obowiązujących przepisów, mają obowiązek oddania ich do punktów złomowania posiadających wymagane pozwolenia. Proponowana koncepcja selektywnej zbiórki odpadów komunalnych dla gminy Dobrzeń Wielki zakłada realizację celu w oparciu o następujące obiekty: Lokalny Punkt Zbiórki Odpadów Niebezpiecznych, Lokalny Punkt Waloryzacji Surowców Wtórnych, Składowisko odpadów. Celem wszystkich podejmowanych działań jest poprawa stopnia odzysku surowców wtórnych z odpadów oraz związane z tym zmniejszenie ilości odpadów kierowanych na składowisko oraz redukcja ilości odpadów biodegradowalnych. IV.3.3. Cele krótkookresowe do 2008 roku Cele krótkoterminowe w zakresie gospodarki odpadami obejmują następujące zadania: ­ przeprowadzenie programu edukacji ekologicznej, ­ organizacja obwoźnego (ruchomego) systemu zbiórki odpadów opakowaniowych (surowców wtórnych) przez podmiot spoza terenu gminy, ­ organizacja obwoźnego (ruchomego) systemu zbiórki odpadów niebezpiecznych przez podmiot spoza terenu gminy, ­ rozwijanie i wspieranie indywidualnych form utylizacji odpadów organicznych. IV.3.4. Cele średniookresowe do 2012 roku Cele średnioterminowe w zakresie gospodarki odpadami obejmują następujące zadania: ­ zapobieganie powstaniu odpadów, ­ ograniczenie wytwarzanych odpadów, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 125 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ właściwa izolacja odpadów od środowiska, ­ wprowadzenie systemu zbiórki odpadów biodegradowalnych, ­ wdrożenie selektywnej zbiórki odpadów na terenie całej gminy, ­ bieżąca likwidacja dzikich wysypisk, ­ wdrażanie technologii niskoodpadowych (BAT), ­ zastąpienie niskiej jakości paliw stałych paliwami ekologicznymi, ­ wzrost świadomości społeczeństwa w zakresie postępowania z odpadami. IV.4. Ochrona powietrza atmosferycznego IV.4.1. Regulacje prawne Regulacje prawa wspólnotowego W zakresie jakości powietrza w UE obowiązują: ­ Dyrektywa 96/62/WE”. Dyrektywa ramowa w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza, ­ Dyrektywa 70/220/EWG i 94/12/WE – ustanawia wymogi techniczne i dopuszczalne wartości dla CO i nie spalonych emisji węglowodorów z silników pojazdów samochodowych, ­ Dyrektywa 72/306/EWG, 77/537/EWG – ustanawia normy dla maksymalnej ilości spalin z silników diesla w pojazdach samochodowych, ciągnikach używanych w rolnictwie i leśnictwie, ­ Dyrektywa 80/779/EWG – w sprawie dopuszczalnych i zalecanych stężeń SO i cząstek zawieszonych w powietrzu, ­ Dyrektywa 82/884/EWG – ustanowienie maksymalne wartości stężeń ołowiu w powietrzu atmosferycznym, ­ Dyrektywa 85/203/EWG – ustanawia obowiązujące dopuszczalne wartości tlenku azotu, ­ Dyrektywa 88/77/EWG – ustanawia wymogi techniczne i dopuszczalne CO, węglowodorów, NOx dla samochodów ciężarowych, ­ Dyrektywa 85/210/EWG – w sprawie zawartości ołowiu w benzynie, ­ Dyrektywa 92/72/EWG – ustanawia wartości progowe ozonu, ­ Dyrektywa 93/12/EWG – w sprawie zawartości siarki w paliwach płynnych, ­ Dyrektywa 94/63/WE – ma na celu ograniczenie emisji lotnych związków organicznych (VOC) pochodzących z magazynowania i dystrybucji benzyny, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 126 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ Dyrektywa 99/30/WE w sprawie wartości granicznych stężenia SO2, NO2, NOx, pyłu i ołowiu w powietrzu, ­ Dyrektywa 84/360/EWG w sprawie ograniczania zanieczyszczeń powietrza powodowanych przez zakłady przemysłowe, ­ Dyrektywa 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i kontroli zanieczyszczeń, ­ Dyrektywa 88/609/EWG w sprawie ograniczenia emisji z niektórych zanieczyszczeń do powietrza z dużych obiektów energetycznego spalania paliw, ­ Dyrektywa 89/369/EWG w sprawie zapobiegania zanieczyszczaniu powietrza przez nowe zakłady spalania odpadów komunalnych. Aktualny stan prawa polskiego Ochrona środowiska w zakresie ochrony powietrza realizowana jest w oparciu o następujące przepisy prawne: ­ Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz.627 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085 z późn. zm.), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie wartości odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. z 2003 r. Nr 1.poz. 12), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 06 czerwca 2002 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz. U. Nr 87, poz. 796), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 06 czerwca 2002 r. w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 87, poz. 798 ), ­ Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 20 września 2000 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi dalekosiężne do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 98, poz. 1067 z późn. zm.). Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 127 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych IV.4.2. Identyfikacja potrzeb w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego Z analizy aktualnego stanu w zakresie ochrony powietrza na terenie gminy Dobrzeń Wielki wynika, iż poprawy stanu powietrza należy wiązać przede wszystkim z działaniami w zakresie ograniczania: ­ emisji niskiej, ­ emisji pochodzącej z procesów energetycznych i przemysłowych, ­ emisji pochodzącej z transportu powierzchniowego, ­ emisji niezorganizowanej. Redukcji emisji z procesów spalania paliw energetycznych, w tym emisji niskiej należy się spodziewać przede wszystkim z prowadzeniem działań na rzecz rozwoju i modernizacji systemów sieci ciepłowniczej i gazu przewodowego w gminie, zgodnie z „Projektem założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe gminy Dobrzeń Wielki”, w którym do roku 2020 przewidziano: w zakresie rozwoju systemu ciepłowniczego: podłączenie do systemu ciepłowniczego istniejących obiektów w rejonie ul. Opolskiej w Dobrzeniu Wielkim (budowa sieci ciepłowniczej i ok. 100 przyłączy), podłączenie do systemu ciepłowniczego planowanych do budowy 100 domków jednorodzinnych w rejonie ul. Reymonta i 100 domków w rejonie ul. Opolskiej (budowa ok. 100 przyłączy ciepłowniczych) w Dobrzeniu Wielkim, podłączenie do sieci ok 100 istniejących domków jednorodzinnych i budynku szkoły w Dobrzyniu Małym oraz włączanie do sieci wszystkich nowobudowanych domów (pokrycie zapotrzebowania na ciepło w Dobrzeniu Małym z sieci cieplnej będzie wariantowo rozpatrywane z możliwością gazyfikacji), modernizację istniejącego ciepłociągu Czarnowąsach wraz z częściową zmianą trasy przebiegu, która pozwoliłaby na objęcie zasięgiem sieci obiektów w obszarze ul. Jagiełły, rejonie centrum oraz południowego rejonu miejscowości leżącej na drugim brzegu Małej Panwi (modernizacja ciepłociągu będzie wariantowo rozpatrywana z gazyfikacją), uciepłowienie miejscowości Borki, Brzezie i Krzanowice i podłączenie do sieci ok. 75 % mieszkańców (uciepłowienie będzie wariantowo rozpatrywane z gazyfikacją), w zakresie rozwoju sieci gazowej: Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 128 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych budowę sieci gazowej średniego ciśnienia (ok. 76-77 km) i podłączenie do niej odbiorców (2350 przyłączy wraz z reduktorami) z terenów miejscowości: Brzezie, Dobrzeń Wielki, Dobrzeń Mały, Kup, Czarnowąsy, Chróścice, Borki, Krzanowice oraz Świerkle (rozwój sieci gazowej w miejscowościach Czarnowąsy, Borki, Brzezie, Krzanowice i Dobrzeń Mały będzie rozpatrywana wariantowo z rozwojem systemu ciepłowniczego), rozbudowę stacji redukcyjnej I stopnia w Brzeziu na większą (5000-8000 m3/h) oraz budowę nowej stacji redukcyjnej w Czarnowąsach (1000 m3/h) Redukcji emisji ze spalania paliw energetycznych należy się spodziewać również z prowadzeniem działań na rzecz obniżenia energochłonności obiektów. Należy podjąć akcje zachęcające do wykonywania termomodernizacji budynków i instalacji ciepłowniczych (docieplenia budynków, wymiana okien, wymiana kotłowni węglowych na „ekologiczne” olejowe lub gazowe). Konieczne będzie również przeprowadzenie działań edukacyjno-informacyjnych w zakresie: korzyści płynących ze stosowania paliw ekologicznych, poszanowania energii cieplnej i elektrycznej, szkodliwości spalania odpadów z tworzyw sztucznych w paleniskach domowych. Punktem wyjścia do ograniczenia emisji niskiej powinno być opracowanie „Kompleksowego Gminnego Programu Ograniczania Emisji Niskiej”. Znajdujące się na terenie gminy jednostki gospodarcze posiadające technologiczne lub energetyczne źródła emisji powinny zostać zinwentaryzowane, a ich działalność powinna być kontrolowana pod kątem zgodności z posiadanymi decyzjami na emisję zanieczyszczeń. Elektrownia Opole S.A. powinna kontynuować działania mające na celu ograniczanie szkodliwego oddziaływania na środowisko, przez dostosowanie się do dyrektywy IPPC i uzyskanie pozwolenia zintegrowanego. Zgodnie ze „Strategią rozwoju energetyki odnawialnej” przyjmującej jako cel strategiczny zwiększenie udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo-energetycznym do 7,5% w 2010 r. należy wykonać analizę możliwości wykorzystania biomasy (głównie drewna i słomy) jako źródła energii odnawialnej w zakładach produkcyjnych, gospodarstwach rolnych, szklarniach, fermach znajdujących się na terenie gminy Dobrzeń Wielki. W przypadku pozytywnych wyników analizy należy rozpocząć akcje promującą wykorzystanie biopaliw jako źródła zastępczego dla tradycyjnych kotłowni węglowych. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 129 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Wg wstępnej analizy ilość odpadów drzewnych i słomy oraz ilość energii jaką można z nich uzyskać wynosi dla drewna: ilość odpadów drzewnych do zagospodarowania 559,9 Mg/rok (1 300 m3/rok) (dane cytowane za „Programem Ochrony Środowiska dla Powiatu Opolskiego”), spodziewana ilość uzyskanej energii: 5,6 TJ/rok (przy założeniu wartości opałowej drewna na poziomie 14 MJ/kg i sprawności kotła 70%), dla słomy: ilość słomy odpadowej 2 612 Mg/rok (dla powierzchni zasiewów zbóż w gminie 1306 ha, założeniu średniego uzysku słomy na poziomie 4 Mg/ha, zużyciu słomy na potrzeby rolnictwa 50%), spodziewana ilość uzyskanej energii: 27,2 TJ/rok (przy założeniu wartości opałowej słomy na poziomie 14 MJ/kg i sprawności kotła 75%). W Gminie Dobrzeń Wielki istnieją również możliwości wykorzystania energii z cieków wodnych, głównie rzeki Odry, poprzez budowę małych elektrowni wodnych (MEW), o mocy do 5 MW. Program Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego oraz Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Opolskiego przewidują budowę następujących obiektów: MEW w Dobrzeniu Wielkim, na rzece Odrze, w km 164 o potencjalnej mocy do wykorzystania 1400 kW, MEW w Chróścicach, na rzece Odrze, w km 168 o potencjalnej mocy do wykorzystania 1400 kW, MEW w Kup, na rzece Brynicy, o potencjalnej mocy do wykorzystania 15 kW. W ramach działań ograniczających emisję zanieczyszczeń z transportu powierzchniowego należy przeprowadzić remonty dróg gminnych, wprowadzać do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (i aktualizacji) pasów zieleni pomiędzy drogami, a zabudową mieszkaniową. Na ograniczenie emisji z transportu samochodowego wpłynie usprawnienie komunikacji samochodowej, które nastąpi w wyniku modernizacji drogi wojewódzkiej nr 454 i budowy obejścia miejscowości Czarnowąsy, Dobrzeń Wielki i Kup oraz budowy obwodnicy terenów zabudowanych miejscowości Dobrzeń Wielki, Chróścice, Siołkowice Stare, Popielów w ciągu drogi wojewódzkiej nr 457. Do ograniczenia emisji zanieczyszczeń z transportu samochodowego przyczyni się również opracowanie gminnego programu budowy ścieżek rowerowych i promocja komunikacji rowerowej. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 130 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych W ramach ograniczania emisji niezorganizowanej należy rozpatrzyć pod względem techniczno-ekonomicznym możliwość wykorzystania biogazu z komór fermentacyjnych oczyszczalni ścieków w Dobrzeniu Wielkim. Należy również zainstalować na wysypisku odpadów komunalnych w Chróścicach instalację spalania biogazu w celach energetycznych lub spalać biogaz w pochodni. Priorytetem w omawianej dziedzinie, zgodnie z programami ochrony środowiska wyższych szczebli, jest ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami. IV.4.3. Cele krótkoterminowe do 2008 roku Cele krótkoterminowe, do realizacji w latach 2005 – 2008 w zakresie ochrony powietrza atmosferycznego stanowią: ­ opracowanie gminnego studium wykorzystania energii niekonwencjonalnej w tym bilansu biopaliw (w szczególności drewna i słomy), z uwzględnieniem możliwości ich pozyskania, zainteresowania potencjalnych producentów produkcją biopaliw oraz analizy technicznoekonomicznej zastosowania w gminie kotłów na biomasę, ­ opracowanie „Kompleksowego gminnego programu ograniczania niskiej emisji”, ­ budowa instalacji spalania biogazu na składowisku odpadów w Chróścicach, ­ opracowanie gminnego programu budowy ścieżek rowerowych, tak by kontynuowane były działania mające na celu ukształtowanie układu tras rowerowych o funkcjach komunikacyjnych, turystycznych i rekreacyjnych, promocja komunikacji rowerowej, ­ opracowanie analizy techniczno-ekonomicznej możliwości wykorzystania biogazu w celach energetycznych powstającego w otwartych komorach fermentacyjnych oczyszczalni ścieków w Dobrzeniu Wielkim, ­ wzmocnienie monitoringu powietrza, ­ spełnienie wymagań Najlepszej Dostępnej Techniki (BAT) i uzyskanie Pozwolenia Zintegrowanego (IPPC) przez Elektrownię Opole S.A. w Brzeziu oraz pozostałe jednostki gospodarcze działające na terenie gminy Dobrzeń Wielki, wymagające takiego pozwolenia. IV.4.4. Cele średniookresowe do 2012 roku Jako cele do realizacji do 2012 roku w zakresie ochrony powietrza przyjęto następujące zadania: Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 131 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ rozbudowa i modernizacja sieci ciepłowniczej w Dobrzeniu Wielkim, Czarnowąsach, Dobrzeniu Małym, Borkach, Brzeziu i Chróścicach, ­ gazyfikacja miejscowości Brzezie, Dobrzeń Wielki, Dobrzeń Mały, Kup, Czarnowąsy, Chróścice, Borki, Krzanowice oraz Świerkle ­ termomodernizacja budynków (docieplanie, wymiana okien, modernizacja instalacji cieplnych), ­ dofinansowanie działań modernizacyjnych indywidualnych systemów grzewczych, ­ edukacja ekologiczna w zakresie poszanowania energii cieplnej i elektrycznej, korzyści z termomodernizacji, zachęcania do stosowania paliw alternatywnych dla węgla (proekologicznych), szkodliwości spalania odpadów w paleniskach domowych, ­ prowadzenie bieżących remontów dróg gminnych, ­ promowanie publicznych środków transportu, ­ tworzenie ścieżek rowerowych, ­ egzekwowanie zakazu wypalania traw i ściernisk, egzekwowanie przez policję wymagań dotyczących stanu technicznego pojazdów i przestrzegania dozwolonej prędkości ruchu, zastosowanie przez jednostki gospodarcze paliw alternatywnych dla węgla, budowa małych elektrowni wodnych (Kup, Dobrzeń Wielki, Chróścice), zmniejszenie przez jednostki gospodarcze materiało- i energochłonności produkcji, wprowadzanie przyjaznych środowisku technologii, modernizacja, hermetyzacja i automatyzacja procesów technologicznych, modernizacja dróg wojewódzkich i powiatowych, budowa obwodnic. IV.5. Ochrona przed hałasem IV.5.1. Regulacje prawne Regulacje prawa wspólnotowego W zakresie jakości klimatu akustycznego w Unii Europejskiej prawo określają: Dyrektywa 2000/14/WE z dnia 8 maja 2000 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstwa Państw Członkowskich odnoszących się do emisji hałasu do środowiska przez urządzenia używane na zewnątrz pomieszczeń, Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego oraz Rady Unii Europejskiej z dnia 25 czerwca 2002 r. w sprawie oceny i kontroli poziomu hałasu w środowisku. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 132 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Aktualny stan prawa polskiego - ustawy ­ Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz.1085 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2002 r. Nr 112, poz. 982 z późn. zm.) oraz ­ Ustawa z dnia 07 lipca 1994 r. - Prawo budowlane (Dz. U. z 2003 r. Nr 207, poz. 2016 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.). Rozporządzenia ­ Rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 66, poz. 436), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 09 stycznia 2002 r. w sprawie wartości progowych poziomów hałasu (Dz. U. Nr 8, poz. 81), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 23 stycznia 2003 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów w środowisku substancji lub energii przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem, portem (Dz. U. Nr 35, poz. 308), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 stycznia 2003 r. w sprawie rodzajów pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów, które powinny być przekazywane właściwym organom ochrony środowiska, oraz terminów i sposobów ich prezentacji (Dz. U. Nr 18, poz. 164), ­ Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 43, poz. 430), Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 133 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 20 maja 2000 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie określenia odległości i warunków dopuszczających usytuowanie drzew lub krzewów, elementów ochrony akustycznej, wykonywanie robót ziemnych, budynków lub budowli w sąsiedztwie linii kolejowych oraz sposobu urządzania i utrzymywania zasłon odśnieżnych i pasów przeciwpożarowych (Dz. U. Nr 52, poz. 627). IV.5.2. Identyfikacja potrzeb w zakresie ochrony przed hałasem W zakresie hałasu pochodzącego z transportu samochodowego, poprawy stanu akustycznego należy spodziewać się w wyniku modernizacji i przebudowy tras komunikacyjnych, właściwej dbałości o stan nawierzchni dróg oraz budowy obwodnic. Redukcję uciążliwości hałasu komunikacyjnego można uzyskać również poprzez zastosowanie ekranów akustycznych oraz wymianę okien na dźwiękoizolacyjne. Ograniczenie ponadnormatywnego oddziaływania hałasu kolejowego można osiągnąć poprzez modernizację torowisk, wymianę taboru kolejowego i właściwe utrzymanie torowiska. W planach zagospodarowania przewidzieć należy wydzielenie terenów zieleni izolacyjnej w obrębie terenów zabudowy mieszkaniowej od strony linii kolejowej. W zakresie ograniczenia hałasu ze źródeł przemysłowych pochodzących od każdego pojedynczego zakładu przemysłowego, warsztatu czy placówki handlowo- usługowej, należy kontrolować poszczególne jednostki pod względem posiadanych decyzji na emisję hałasu i dotrzymania dopuszczalnych poziomów hałasu, określonych Rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 66, poz. 436) lub stosownymi decyzjami. Pozwolenie na emitowanie hałasu do środowiska jest wymagane, gdy hałas w środowisku przekracza dopuszczalne poziomy. Dopuszczalną emisję hałasu dla obiektów, mogących znacząco oddziaływać na środowisko określonych w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 24 września 2002 r. w sprawie określenia rodzaju przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzenia raportu o oddziaływaniu na środowisko (Dz. U. Nr 179, poz. 1490) ustala na analizowanym terenie Wojewoda Opolski, w drodze indywidualnej decyzji. Dla pozostałych obiektów emisję dopuszczalną określa Starosta Opolski. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 134 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Priorytetem w omawianej dziedzinie, zgodnie z programami ochrony środowiska jest więc zmniejszenie uciążliwości hałasu komunikacyjnego i przemysłowego. IV.5.3. Cele krótkoterminowe do 2008 roku Cele krótkoterminowe w zakresie ochrony przed hałasem obejmują stworzenie i aktualizację bazy danych o obiektach przemysłowych stwarzających zagrożenie akustyczne dla środowiska. IV.5.4. Cele średniookresowe do 2012 roku Cele długoterminowe obejmują następujące działania: prowadzenie bieżących remontów dróg gminnych, pozyskiwanie danych o skali zagrożenia hałasem, ograniczenie uciążliwości akustycznej dróg i tras kolejowych do poziomu, wymaganego normami, budowa ekranów dźwiękochłonnych, stosowanie od strony drogi i torów kolejowych okien o zwiększonej izolacyjności akustycznej, lokalizacja ochronnych pasów zieleni, egzekwowanie wymagań dotyczących stanu technicznego pojazdów i przestrzegania dozwolonej prędkości ruchu, uwzględnianie w ewentualnych zamianach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dopuszczalnych wartości poziomu dźwięku w środowisku dla poszczególnych jednostek strukturalnych. IV.6. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym IV.6.1. Regulacje prawne Regulacje prawa wspólnotowego Unia Europejska dotychczas nie sformułowała jeszcze odpowiednich dyrektyw dotyczących ochrony przed elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym. Porównując dopuszczalne wartości natężeń pola elektromagnetycznego w Polsce z wartościami granicznymi obowiązującymi w innych krajach Europy można stwierdzić, że polskie przepisy należą do jednych z najbardziej rygorystycznych w Europie. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 135 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Aktualny stan prawa polskiego Ochrona środowiska przed elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym w Polsce realizowana jest w oparciu o następujące akty prawne: ­ Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 100, poz. 1085 z późn. zm.), ­ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 30 października 2003 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku oraz sposobów sprawdzania dotrzymania tych poziomów (Dz. U. Nr 192, poz. 1883), ­ Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U. Nr 75, poz. 690 z późn. zm.). IV.6.2. Identyfikacja potrzeb w zakresie ochrony przed promieniowaniem elektromagnetycznym W celu zapewnienia ochrony środowiska przed skutkami elektromagnetycznego promieniowania niejonizującego na terenie gminy Dobrzeń Wielki należy prowadzić działania zapobiegawcze polegające na: ­ przestrzeganiu przepisów dotyczących dopuszczalnych poziomów promieniowania niejonizującego, szczególnie na obszarach zabudowań mieszkalnych oraz na terenach dostępnych dla ludności, ­ systematycznej kontroli poziomu promieniowania szczególnie na obszarach zabudowy mieszkalnej i w miejscach dostępnych dla ludności. IV.6.3. Cele krótkoterminowe do 2008 roku Jako cel krótkoterminowy z zakresu ochrony przed elektromagnetycznym promieniowaniem niejonizującym wyznaczono określenie aktualnego poziomu promieniowania w miejscach jego potencjalnego oddziaływania. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 136 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych IV.6.4. Cele średniookresowe do 2012 roku Główny cel średnioterminowy, jaki przyjęto dla gminy Dobrzeń Wielki, jest kontrola i ograniczenie emisji niejonizującego promieniowania elektromagnetycznego do środowiska poprzez: uwzględnianie w przyszłych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (zmianach planów) zagrożeń związanych z promieniowaniem niejonizującym, preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizującego, stworzenie systemu monitoringu środowiska gminy ze względu na szkodliwe oddziaływanie pól elektromagnetycznych, wyeliminowanie emisji promieniowania niejonizującego ze źródeł będących zagrożeniem dla ludzi i środowiska. IV.7. Ochrona przyrody IV.7.1. Regulacje prawne Regulacje prawa wspólnotowego Prawo europejskie w zakresie ochrony przyrody regulują następujące dyrektywy i rozporządzenia: ­ Dyrektywa Nr 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory (zmienionej dyrektywą 97/62/WE), ­ Dyrektywa Nr 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich ptaków (zmienionej dyrektywą 81/854/EWG, 91/244/EWG i in.), ­ Rozporządzenie WE/338/97 – dot. uregulowania obrotu gatunkami dzikiej fauny i flory (zobowiązania wynikające z „Konwencji Waszyngtońskiej” o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem), zmienionego rozporządzeniami Rady: WE/2307/97; WE/2214/98, Rozporządzenie WE/2080/92 z dnia 30 czerwca 1992 r., ustanawiającego wspólnotowy program pomocy w związku z akcją przeznaczenia gruntów rolnych do zalesienia oraz innych regulacji prawnych, wiążących system dopłat bezpośrednich dla rolników, realizujących proekologiczny model produkcji rolniczej, sprzyjający wzrostowi różnorodności biologicznej. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 137 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Aktualny stan prawa polskiego Prawo polskie w zakresie ochrony przyrody regulują następujące ustawy: ­ Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880), ­ Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. z 2000 r. Nr 56, poz. 679 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.), IV.7.2. Identyfikacja potrzeb w zakresie ochrony przyrody Podstawowymi działaniami w kierunku ochrony wartości środowiska przyrodniczego i poprawy stanu aktualnego w tym zakresie na terenie gminy są: wdrażanie obszarów i obiektów chronionych istniejących i projektowanych na mocy przepisów ustawy o ochronie przyrody (Ekologiczny System Obszarów Chronionych – ESOCh), zachowanie ciągłości „węzłów”, „korytarzy” i „łączników” ekologicznych, zwłaszcza w obrębie systemu dolin cieków wodnych i kompleksów leśnych w celu ochrony zagrożonych siedlisk oraz gatunków roślin i zwierząt, ochrona krajobrazu kulturowego, powiększanie zasobów leśnych i zapewnienie ich kompleksowej ochrony. Na terenie gminy Dobrzeń Wielki ochrona przyrody realizowana będzie przez ustanawianie i obejmowanie ochroną prawną nowych obszarów cennych przyrodniczo jak również poprzez pielęgnację i konserwację istniejących form ochrony przyrody. W celu zachowania unikatowych naturalnych obszarów proponowane jest utworzenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Dolina Odry, 3 pomników przyrody, 4 użytków ekologicznych, 3 zespołów przyrodniczo- krajobrazowych oraz stanowisk dokumentacyjnych przyrody nieożywionej (szczegółowo omówionych w punkcie III.12) Proponuje się również tworzenie ścieżek przyrodniczo- dydaktycznych w obrębie obszarów przyrodniczo cennych i krajobrazowo atrakcyjnych. Proponuje się wdrożyć program zalesiania gruntów porolne niskich klas bonitacyjnych. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 138 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych IV.7.3. Cele krótkookresowe do 2008 roku Do celów krótkookresowych w dziedzinie ochrony przyrody, do realizacji w latach 2005 – 2008 należą: ­ utworzenie użytków ekologicznych: „Nadwodnik”, „Ziemowit”, „Osoka”, „Bobrek”(patrz punkt III.12) ­ objęcie ochroną prawną trzech pomników przyrody, ­ sformalizowanie ochrony prawnej zespołów przyrodniczo-krajobrazowych: „Stawki”, „Podlesie”, „Dolina Brynicy”. IV.7.4. Cele średniookresowe do 2012 roku Do celów średniookresowych w zakresie ochrony przyrody, do realizacji do roku 2012 należą: pielęgnacja i konserwacja istniejących na terenie gminy obiektów i form ochrony przyrody, w tym zabytkowych założeń zieleni, zalesianie nieefektywnych gruntów porolnych niskiej klasy bonitacyjnej, ochrona czynna zieleni łęgowej (niskiej i wysokiej) w dolinach rzek, realizacja zieleni urządzonej w obiektach rekreacyjno – wypoczynkowych (istniejących i projektowanych), tworzenie ścieżek przyrodniczo- dydaktycznych w obrębie obszarów przyrodniczo cennych i krajobrazowo atrakcyjnych, realizacja form zieleni izolacyjno- osłonowej wzdłuż ciągów komunikacyjnych. IV.8. Ochrona przed skutkami poważnych awarii oraz bezpieczeństwo chemiczne i biologiczne IV.8.1. Regulacje prawne Regulacje prawa wspólnotowego Zagadnienia ochrony przed skutkami poważnych awarii w Unii Europejskiej reguluje Dyrektywa Seveso II 96/82/WE – kontrola zagrożeń wypadkami z udziałem niebezpiecznych substancji. Aktualny stan prawa polskiego - ustawy ­ Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.), Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 139 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1290 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1230 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz. U. Nr 76, poz. 811 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 11 stycznia 2001 r. o substancjach i preparatach chemicznych (Dz. U. Nr 11, poz. 84 z późn. zm.). IV.8.2. Identyfikacja potrzeb w zakresie poważnych awarii Zgodnie z informacją Programu Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na terenie gminy Dobrzeń Wielki znajduje się jeden zakład zakwalifikowany do kategorii zakładów o zwiększonym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej. Jest nim Elektrownia OPOLE S.A., ze względu na magazynowanie substancji stwarzających zagrożenie dla środowiska (wymienionych w tablicy 22, punkt III.13). Ryzyko wystąpienia awarii dotyczy również obiektów i terenów stacji z etyliną, olejem napędowym i gazem propan-butan oraz gazociągiem. Ze względu na przebieg przez teren gminy ważnych arterii komunikacyjnych drogowych i kolejowych, trasami tymi prowadzony jest również transport toksycznych środków przemysłowych, niebezpiecznych substancji chemicznych oraz materiałów szczególnie niebezpiecznych. W związku z powyższym najważniejszym zadaniem i potrzebą w przedmiotowym zakresie jest zapewnienie bezpieczeństwa przewozu, przechowywania i wykorzystania substancji niebezpiecznych, w sposób zapewniający bezpieczeństwo ludzi i środowiska. Nowo opracowywane miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego powinny uwzględniać potencjalne strefy zagrożenia związane z ryzykiem wystąpienia poważnych awarii wokół obiektów i tras komunikacyjnych. Głównym celem wyznaczonym przez Program Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego w zakresie ochrony środowiska przed skutkami poważnych awarii jest Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 140 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych zapobieganie zagrożeniom i zmniejszenie skutków ekologicznych i społecznych poważnych awarii. Zapewnienie bezpieczeństwa biologicznego i chemicznego polega na pełnej kontroli zagrożeń środowiskowych związanych z wytwarzaniem, przetwarzaniem, dystrybucją, składowaniem oraz stosowaniem substancji i preparatów chemicznych oraz genetycznie modyfikowanych organizmów. Zgodnie z założonymi celami dla województwa opolskiego działania w zakresie ochrony przed skutkami wystąpienia poważnych awarii w gminie Dobrzeń Wielki powinny być podporządkowane następującym priorytetom: ­ zapobieganie ryzyku wystąpienia awarii przemysłowych, ­ ograniczanie zagrożeń związanych z transportem materiałów niebezpiecznych, ­ zapewnienie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego społeczeństwa i środowiska, ­ edukacja i informowanie społeczeństwa w zakresie potencjalnych zagrożeń. IV.8.3. Cele krótkoterminowe do 2008 roku W celu realizacji zamierzonych priorytetów w zakresie ochrony przed skutkami poważnych awarii, do realizacji w latach 2005 – 2008 wybrano cel, jakim jest informowanie zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej o jego obowiązkach. W zakresie bezpieczeństwa chemicznego i biologicznego większość przewidywanych zadań leży w kompetencji wojewody i jego służb zespolonych oraz organów centralnych, w niewielkim zakresie do zadań koordynowanych i ma charakter pozainwestycyjny, stąd zgodnie z programem powiatowym nie przewiduje się zadań do realizacji na szczeblu gminnym, ani powiatowym. IV.8.4. Cele średniookresowe do 2012 roku W dalszej perspektywie realizacji przyjętych priorytetów służyć będą następujące zadania: ­ działania dostosowawcze w zakładach przemysłowych ograniczające ryzyko wystąpienia awarii, ­ działania dostosowawcze w zakładach przemysłowych mające na celu ograniczenie potencjalnych skutków wystąpienia awarii, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 141 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ egzekwowanie wymogów dotyczących transportu substancji i odpadów niebezpiecznych, ­ instruowanie społeczeństwa o zasadach postępowania w wypadku wystąpienia awarii przemysłowych i transportowych, ­ informowanie społeczeństwa o występujących zagrożeniach, podjętych środkach zapobiegawczych i o działaniach, które będą podjęte w przypadku wystąpienia awarii przemysłowej, ­ uwzględnianie w przyszłych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (zmianach planów) potencjalnych stref zagrożenia związanych z ryzykiem wystąpienia poważnych awarii wokół obiektów i tras komunikacyjnych. IV.9. Edukacja ekologiczna IV.9.1. Regulacje prawne Regulacje prawa wspólnotowego ­ Dyrektywa Rady 90/313/EWG z dnia 7 czerwca 1990 r. w sprawie swobodnego dostępu do informacji o środowisku, ­ Dyrektywa Rady 96/62/WE z dnia 27 września 1996 r. w sprawie oceny i zarządzania jakością powietrza, ­ Dyrektyw Rady 96/61/WE z dnia 24 września 1996 r. w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniu środowiska, ­ Dyrektywa Rady 91/692/EWG z dnia 23 grudnia 1991 r. w sprawie standaryzacji i racjonalizacji raportów z wprowadzania w życie postanowień niektórych dyrektyw dotyczących środowiska. Aktualny stan prawa polskiego ­ Ustawa z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2002 r. Nr 112, poz. 982 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz. U. Nr 80, poz. 717 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce publicznej (Dz. U. Nr 88, poz. 439 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 28 września 1991 r. o lasach (Dz. U. 2000 r. Nr 56, poz. 679 z późn. zm.), Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 142 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.), ­ Ustawa z dnia 21 czerwca 2001 r. o ratyfikacji Konwencji o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska (Dz. U. Nr 89, poz. 970). IV.9.2. Identyfikacja potrzeb w zakresie edukacji ekologicznej Jednym z podstawowych warunków wprowadzania w życie zasad zrównoważonego rozwoju i wdrażania w gminie zadań ujętych w programie ochrony środowiska jest aktywny udział świadomego i dobrze wyedukowanego społeczeństwa. W czerwcu 2004 r. przeprowadzono w gminie Dobrzeń Wielki za pośrednictwem Urzędu Gminy Dobrzeń Wielki anonimową akcję ankietową pt.: „Nie wszystko co wyrzucamy na śmietnik to odpady”. Celem akcji było zbadanie stanu świadomości ekologicznej mieszkańców gminy oraz określenie postaw społecznych w stosunku do selektywnej zbiórki odpadów. Wzór ankiety został opracowany przez Zakład Systemów Ekologicznych Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 143 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Ankiety zostały rozprowadzone przez uczniów miejscowych szkół podstawowych, gimnazjalnych i średnich. Tak przeprowadzona akcja ankietowa pozwoliła dotrzeć, relatywnie niskim kosztem do największej liczby mieszkańców. Ankietowani odpowiadali na cztery pytania: Pytanie 1: Czy wiesz, jakie rodzaje odpadów należy segregować? Pytanie 2: Czy wiesz, które z odpadów powstających w Twoim domu są odpadami niebezpiecznymi i jaki jest ich wpływ na zdrowie Twojej rodziny? Pytanie 3: Czy dbając o czystość naszej gminy zaangażujesz się w segregację odpadów? Pytanie 4: Czy Twoja rodzina będzie uczestniczyła w akcjach edukacyjno-promocyjnych na temat segregacji odpadów? W wyniku przeprowadzonej akcji otrzymano 68 wypełnionych ankiet. Na poniższym wykresie zilustrowano wyniki przeprowadzonej akcji. 100% 5,0 5,0 20,0 80% 16,0 14,0 41,0 20,0 60% 90,0 32,0 40% 64,0 66,0 20% 27,0 0% PYTANIE 1 PYTANIE 2 TAK NIE PYTANIE 3 PYTANIE 4 TRUDNO POWIEDZIEĆ Pozytywnym wnioskiem wynikającym z analizy ankiet jest fakt stosunkowo dużej wiedzy mieszkańców gminy Dobrzeń Wielki na temat rodzajów odpadów, które należy segregować. Większość ankietowanych (90 %) stwierdziła, że wie, które rodzaje odpadów nadają się do segregacji. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 144 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Większość ankietowanych (66 %), chcąc dbać o czystość swojej gminy zadeklarowała chęć wzięcia udziału w segregacji odpadów. Około 20 % osób biorących udział w akcji ankietowej nie zadeklarowało chęci przystąpienia do segregacji odpadów, a około 14 % jest niezdecydowana. Rezultaty te świadczyć mogą o wysokiej świadomości ekologicznej mieszkańców gminy dotyczącej gospodarowania odpadami, a także mogą sugerować powodzenie poprawnej segregacji odpadów „u źródła”. W odniesieniu do pytania 2 dotyczącego powstawania odpadów niebezpiecznych, około 16 % osób wypisujących ankiety nie wie, jakie odpady należą do grupy odpadów niebezpiecznych i jaki jest ich wpływ na zdrowie, a około 20 % wyraziło zdanie, że nie jest przekonane co do słuszności swojej opinii. Można zatem wnioskować, że około 36 % osób zamieszkujących gminę Dobrzeń Wielki nie posiada wiedzy o odpadach niebezpiecznych, groźnych dla życia i zdrowia ludzi oraz środowiska. Negatywnej opinii w sprawie udziału w akcjach edukacyjno-promocyjnych udzieliło około 32 % ankietowanych, a około 41 % waha się. Zatem tylko pozostałe 41 % mieszkańców gminy Dobrzeń Wielki wyraziło chęć wzięcia czynnego udziału w promocji segregacji odpadów „u źródła”. Wpływ na ten wynik mógł mieć fakt, że mieszkańcy nie byli zaznajomieni z zakresem działań planowanych w ramach programu edukacji ekologicznej. Z powyższego wynika, że istnieje potrzeba dalszej edukacji mieszkańców gminy, w szczególności w zakresie rozpoznawania odpadów niebezpiecznych w strumieniu odpadów komunalnych. Wszelkie działania edukacyjne powinny być szeroko promowane, tak aby zachęcić mieszkańców do czynnego udziału w akcjach edukacyjno-promocyjnych. Poza edukacją ekologiczną mieszkańców dotyczącą ochrony środowiska w ich życiu codziennym istotna jest również edukacja wśród właścicieli małych i średnich przedsiębiorstw. W ramach prowadzonej akcji ankietowej rozesłano do przedsiębiorstw z terenu gminy Dobrzeń Wielki następujące rodzaje ankiet: Ankieta wytwórcy odpadów (małe i średnie przedsiębiorstwa) – MSP – dla małych i średnich przedsiębiorstw wytwarzających odpady, Ankieta posiadacza odpadów – DP – dla dużych przedsiębiorstw wytwarzających odpady oraz firm prowadzących działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 145 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych unieszkodliwiania odpadów (z wyjątkiem odpadów komunalnych) zbierających i transportujących odpady, Ankieta dotycząca ochrony środowiska i gospodarki odpadami w podmiotach gospodarczych – OS – dla podmiotów posiadających pozwolenia: wodnoprawne, na emisję pyłów i gazów do powietrza, na emisję hałasu, na emisję pól elektromagnetycznych, Ankieta dla firm zajmujących się wywozem odpadów komunalnych i nieczystości z terenu gminy Dobrzeń Wielki – W – dla firm zbierających i wywożących odpady komunalne, Karta składowiska (innych obiektów, w których są nagromadzone odpady) – KS – dla zarządzającego składowiskiem odpadów. Zebrane ankiety były przedmiotem szczegółowej analizy podczas inwentaryzacji i oceny aktualnego stanu środowiska w gminie. Spośród adresatów ww. ankiet największe trudności pojawiły się podczas uzyskiwania informacji od właścicieli małych i średnich przedsiębiorstw, którzy w ogromnej większości nie są świadomi obowiązków wynikających z przepisów prawa ochrony środowiska. Na otrzymane ankiety odpowiedziało ok. 50 % przedsiębiorstw z grupy małych i średnich oraz wszystkie przedsiębiorstwa duże, do których skierowano ankietę. Przedsiębiorstwa te prowadzą ewidencję wytwarzanych odpadów i posiadają wymagane prawem pozwolenia (na wytwarzane odpadów, wodnoprawne, o dopuszczalnej emisji itp.). Organizacja edukacji ekologicznej powinna obejmować: ­ edukację ekologiczną w formalnym systemie kształcenia: wychowanie przedszkolne, szkoły podstawowe i gimnazja, szkolnictwo średnie i wyższe, edukację dorosłych, ­ pozaszkolny system edukacji ekologicznej: instytucje i urzędy centralne, edukację ekologiczną w samorządach, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 146 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych administrację terenów cennych pod względem przyrodniczym, organizatorów wypoczynku i turystyki, organizacje społeczne, Kościoły i Związki Wyznaniowe, edukację ekologiczną w miejscu pracy, edukację ekologiczną w rodzinie, środki masowego przekazu. Rola organów samorządowych w tym zakresie obejmuje: ­ współdziałanie przy opracowywaniu i realizacji lokalnych programów edukacji ekologicznej z organizacjami, instytucjami, Kościołami i Związkami Wyznaniowymi, zakładami pracy, przedstawicielami społeczności lokalnych, ­ utrzymywanie ścisłej współpracy ze szkołami, zapewniając im warunki do prowadzenia edukacji ekologicznej, ­ zapewnienie społeczeństwu dostępu do niezbędnych informacji przydatnych w procesie podejmowania decyzji dotyczących zarządzania środowiskiem. Najważniejszymi celami działań w zakresie edukacji ekologicznej społeczeństwa, zgodnie z Programem Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego są: ­ realizacja szkoleń, kursów, konkursów, wydawnictw, akcji popularyzatorskich podnoszących świadomość ekologiczną społeczeństwa, w szczególności rolników, leśników, nauczycieli oraz dzieci i młodzieży, ­ gromadzenie pomocy dydaktycznej oraz rozpowszechnianie informacji dotyczącej ochrony środowiska i edukacji ekologicznej, w szczególności przez biblioteki, ­ realizacja modelowych przedsięwzięć chroniących obiekty i obszary cenne przyrodniczo wraz z ich wykorzystaniem dla celów naukowo-badawczych oraz promocji i rozwoju wsi, gminy i województwa oraz wsparcie modelowych projektów realizowanych przez organizacje pozarządowe, ­ rozwój infrastruktury turystyczno-dydaktycznej, w szczególności w parkach krajobrazowych, Lasach Państwowych i przy rezerwatach, ­ realizacja cyklicznych prezentacji o treściach przyrodniczych w ramach publicznych środków przekazu oraz instytucji kultury i wypoczynku, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 147 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ utworzenie w urzędach administracji publicznej systemu udostępniania informacji o środowisku w oparciu o rejestry i interaktywne bazy danych o środowisku udostępniane za pośrednictwem internetu, ­ zapewnienie bieżącego udziału przedstawicieli pozarządowych organizacji ekologicznych w radach nadzorczych funduszy ekologicznych, ciałach doradczych i opiniodawczych itp. Celem priorytetowym w omawianej dziedzinie jest podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa i wykształcenie postaw proekologicznych wśród mieszkańców gminy. Działania zmierzające do realizacji tego celu mają charakter działań ciągłych, długookresowych i trudno jest tu wyznaczyć cele do osiągnięcia na najbliższe lata. W tym okresie należy zainicjować działania organizacyjne, zmierzające do stworzenia sprawnego systemu edukacji ekologicznej, którego zadaniem jest stały wzrost świadomości mieszkańców. W związku z powyższym celowym jest utworzenie w Urzędzie Gminy punktu informacyjnego, w którym każdy zainteresowany uzyska informacje na temat ochrony środowiska, obowiązków przedsiębiorców w zakresie ochrony środowiska, zasad segregacji odpadów, otrzyma ulotkę informacyjną o segregacji odpadów oraz o punktach zbiórki odpadów niebezpiecznych itp. Ponadto w punkcie tym prezentowane będą na bieżąco rezultaty akcji selektywnej zbiórki odpadów w gminie. Punkt ten będzie czynny w godzinach pracy Urzędu Gminy. Pełne konsultacje będą również udzielane telefonicznie. IV.9.3. Cele krótkookresowe do 2008 roku Edukacja ekologiczna społeczeństwa jest procesem ciągłym, w którym efekty działań obserwuje się często po długim czasie. Celem krótkoterminowym jest więc organizacja systemu i rozpoczęcie odpowiednich działań, w tym wdrożenie publicznie dostępnego wykazu danych o dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego ochronie. IV.9.4. Cele średniookresowe do 2012 roku W perspektywie działania związane z edukacją ekologiczną będą realizowane poprzez: ­ wytyczanie i realizacja ścieżek przyrodniczo-dydaktycznych, szlaków pieszych, rowerowych, konnych, ,w rejonach przyrodniczo cennych, ­ promocja działań proekologicznych z przeznaczeniem dla dorosłej części społeczności lokalnej - wydawnictwa ekologiczne, szkolenia, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 148 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ realizacja rekreacyjnych ścieżek rowerowych- broszury, mapy, tablice informacyjne, ­ promocja agroturystyki, rolnictwa ekologicznego (szkolenia, broszury, warsztaty), ­ opracowanie, wdrożenie i bieżąca realizacja wieloletnich, intensywnych szkoleń dla rolników, w szczególności promujących dobre praktyki rolnicze oraz dla działkowców, ­ opracowanie, wdrożenie i bieżąca realizacja wieloletnich szkoleń dla leśników, ­ edukacja ekologiczna nauczycieli, ­ organizacja konkursów ekologicznych, akcji sprzątania, akcji edukacyjnych, festynów ekologicznych i innych spotkań integrujących mieszkańców, ­ wspieranie edukacji dzieci i młodzieży szkolnej i przedszkolnej – wycieczki, warsztaty, ­ opracowanie i wydawanie folderów przyrodniczych, broszur informacyjnych, plakatów, przewodników, materiałów promocyjnych, ­ organizowanie cyklicznych programów, wystaw, imprez, publikacji w prasie itp., ­ doposażenie bibliotek w najnowsze pozycje w zakresie ochrony środowiska, ­ prowadzenie działalności informacyjnej w Urzędzie Gminy, ­ budowa systemu udostępniania informacji o środowisku. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 149 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Rozdział V. PROGRAM WYKONAWCZY V.1. Instytucje odpowiedzialne Głównym realizatorem Programu Ochrony Środowiska z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki jest Wójt Dobrzenia Wielkiego. Proponuje się wyznaczenie przez Wójta osoby odpowiedzialnej za wdrażanie Programu (Kierownika Programu). Osoba ta pełniłaby rolę koordynatora pomiędzy samorządem lokalnym, przedsiębiorstwami, instytucjami monitorującymi stan środowiska oraz mogącymi powstać w przyszłości w gminie organizacjami pozarządowymi. Kierownik programu byłby także odpowiedzialny za monitorowanie efektów realizacji programu, sprawozdawczość z realizacji Programu oraz uruchamianie procedur korygujących. Uczestników realizacji programu można podzielić na grupy: ­ podmioty uczestniczące w organizacji i zarządzaniu programem (samorząd), ­ podmioty realizujące poszczególne zadania (samorząd, podmioty gospodarcze, stowarzyszenia, organy i instytucje wyższego szczebla), ­ podmioty kontrolujące przebieg realizacji i efekty programu (Wójt Dobrzenia Wielkiego), ­ społeczność gminy – odbiorcy programu. V.2. Narzędzia realizacji programu Wśród instrumentów realizacji zadań programu i zarządzania ochroną środowiska wyróżnić można instrumenty prawne, ekonomiczno-finansowe, edukacyjno-informacyjne oraz organizacyjno-planistyczne. Instrumenty prawne Instrumenty prawne służące realizacji programu wynikają z zadań i kompetencji gminy w zakresie ochrony środowiska, do których należą m.in.: ­ eliminowanie lub ograniczanie określonych zagrożeń powodowanych funkcjonowaniem społeczności lokalnych, tj. zanieczyszczenia wód, powstawania odpadów komunalnych, niszczenia gleby, powierzchni ziemi i terenów zielonych, ­ podejmowanie działań związanych z gospodarowaniem przestrzenią, tak aby w ich trakcie realizowane były cele ochrony środowiska (zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń, przywracanie środowiska do właściwego stanu, zachowanie walorów krajobrazowych), Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 150 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ ustala, w drodze uchwały, szczegółowe zasady utrzymania czystości i porządku na terenie gminy, ­ zbiorowe zaopatrzenie w wodę i zbiorowe odprowadzanie ścieków, ­ prowadzenie ewidencji zbiorników bezodpływowych (w celu kontroli częstotliwości ich opróżniania) i lokalnych oczyszczalni ścieków (w celu kontroli częstotliwości pozbywania się osadów ściekowych), ­ wydawanie pozwoleń na świadczenie określonych usług komunalnych, ­ wydawanie decyzji nakazującej posiadaczowi odpadów usunięcie odpadów z miejsc nie przeznaczonych do ich składowania lub magazynowania, wskazując sposób wykonania tej decyzji, ­ przyjmowanie wyników pomiarów wielkości emisji z instalacji, ­ wydawanie decyzji zobowiązującej do prowadzenia dodatkowych (poza określonymi ustawą) pomiarów wielkości emisji z instalacji oraz przyjmowanie wyników tych pomiarów, ­ przyjmowanie zgłoszenia instalacji nie wymagającej pozwolenia emisyjnego, ­ wydawanie decyzji ustalającej wymagania dotyczące ochrony środowiska dla instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, ­ przyjmowanie od wskazanych podmiotów i przekazywanie wojewodzie informacji o wykorzystanych substancjach stwarzających szczególne zagrożenie dla środowiska, ­ podejmowanie uchwał wyznaczających miejsca wydobywania kamienia, żwiru, piasku i innych materiałów z wód, ­ nakładanie w drodze decyzji obowiązku wykonania przez osobę fizyczną czynności zmierzających do ograniczenia negatywnego oddziaływania instalacji lub urządzenia na środowisko wraz ze wstrzymywaniem eksploatacji instalacji, ­ możliwość ustanawiania ograniczenia, co do czasu funkcjonowania instalacji lub korzystania z urządzeń, z których emitowany hałas może negatywnie oddziaływać na środowisko, ­ wprowadzanie określonych form ochrony przyrody (obszary chronionego krajobrazu, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne przyrody nieożywionej, przyrodniczo-krajobrazowe, użytki ekologiczne), ­ wydawanie zezwoleń na usuwanie drzew i krzewów z terenu nieruchomości, zespoły Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 151 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ kontrola przestrzegania i stosowania przepisów o ochronie środowiska w zakresie objętym kompetencjami gminy, ­ występowanie w charakterze oskarżyciela publicznego w sprawach o wykroczenia przeciw przepisom o ochronie środowiska, ­ występowanie do wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska o podjęcie odpowiednich działań będących w jego kompetencji, jeżeli w wyniku kontroli stwierdzono naruszenie przez kontrolowany podmiot przepisów o ochronie środowiska lub występuje uzasadnione podejrzenie, że takie naruszenie mogło nastąpić, ­ przyjęcie gminnego programu ochrony środowiska (wraz z planem gospodarki odpadami), sporządzanie co 2 lata raportów z jego realizacji, ­ dysponowanie środkami gminnego funduszu ochrony środowiska. Instrumenty ekonomiczno-finansowe Do instrumentów finansowych należą przede wszystkim: opłaty za gospodarcze korzystanie ze środowiska, administracyjne kary pieniężne, kredyty i dotacje z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz innych funduszy ekologicznych i unijnych, pomoc publiczna na ochronę środowiska w postaci preferencyjnych pożyczek i kredytów, dotacji, odroczeń, rozłożenia na raty i umorzeń płatności wobec budżetu i jednostek samorządu terytorialnego, zwolnień i ulg podatkowych. Opłaty pobierane są za: ­ wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza , ­ pobór wód i wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, ­ składowanie odpadów, ­ wyłączanie gruntów rolnych i leśnych z produkcji, ­ usuwanie drzew i krzewów. System opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska skłania przedsiębiorstwa do minimalizowania negatywnego oddziaływania na środowisko m.in. poprzez lokalizację produkcji, dobór technologii, oszczędniejsze korzystanie z zasobów naturalnych czy instalowanie urządzeń ochronnych. Gromadzone środki finansowe przekazywane są następnie do Funduszy Ochrony Środowiska różnych szczebli oraz funduszu ochrony gruntów rolnych. Osoby fizyczne, nie będące przedsiębiorcami ponoszą opłaty za korzystanie ze środowiska w zakresie, w jakim to korzystanie wymaga pozwolenia na wprowadzanie substancji lub Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 152 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych energii do środowiska oraz pozwolenia wodnoprawnego na pobór wód w rozumieniu przepisów ustawy Prawo wodne. Podobne opłaty pobiera się na podstawie przepisów prawa górniczego i geologicznego za działalność koncesjonowaną. Administracyjne kary pieniężne pobiera się w tych samych sytuacjach, co opłaty, lecz za działania niezgodne z prawem. W odniesieniu do wód, powietrza, odpadów i hałasu karę wymierza wojewódzki inspektor ochrony środowiska, a w odniesieniu do drzew i krzewów organ gminy. Stawki kar zwykle są kilkakrotnie wyższe niż opłaty i trafiają do funduszy celowych. Ustawa Prawo ochrony środowiska przewiduje możliwość odraczania, zmniejszania lub umarzania administracyjnych kar pieniężnych. Źródła finansowania ochrony środowiska w gminie omówiono szczegółowo w punkcie V.3. Instrumenty edukacyjno-informacyjne Instrumenty te stanowią: edukacja ekologiczna dzieci, młodzieży i dorosłych, dostęp do informacji o środowisku oraz włączenie obywateli i organizacji pozarządowych w procedury decyzyjne, szeroko pojęta współpraca pomiędzy samorządem różnych szczebli, między społeczeństwem i władzami, jak i władzami a podmiotami gospodarczymi. Współpraca ta jest konieczna przy opracowywaniu i wdrażaniu programu ochrony środowiska. Działania edukacyjne realizowane są w różnych formach i na różnych poziomach, począwszy od szkół wszystkich stopni a skończywszy na tematycznych szkoleniach adresowanych do poszczególnych grup zawodowych i organizacji. Obowiązkiem samorządów jest umożliwienie dostępu społeczeństwa do informacji o środowisku i jego ochronie, rozpowszechnianie informacji oraz umożliwienie udziału w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska. Obowiązek ten realizuje się poprzez rozwój sprawnego systemu udostępniania i upowszechniania informacji, np. poprzez stworzenie i udostępnienie komputerowej bazy danych, udział społeczeństwa w zarządzaniu poprzez systemy konsultacji i debat publicznych, wprowadzanie mechanizmów tzw. budowania świadomości (np. kampanie edukacyjne). Wypracowane procedury i strategie działań powinny po ustaleniu i weryfikacji stać się rutyną i podstawą współpracy pomiędzy partnerami różnych szczebli decyzyjnych. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 153 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Instrumenty organizacyjno-planistyczne Na poziomie gminnym instrumentami organizacyjno-planistycznymi służącymi realizacji zadań z zakresu ochrony środowiska są, poza gminnym programem ochrony środowiska i planem gospodarki odpadami: ­ strategia rozwoju gminy, ­ studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy, ­ miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. W powyższych dokumentach strategicznych powinny się znaleźć zapisy dotyczące zagadnień ochrony środowiska. Dokumenty opracowane wcześniej niż Program Ochrony Środowiska powinny zostać zaktualizowane i zweryfikowane pod względem zagadnień ochrony środowiska. V.3. Źródła finansowania Środki finansowe na ochronę środowiska pochodzą z różnych źródeł i mają różne formy. Dzielą się one na źródła publiczne, z których pochodzą środki z budżetu państwa, samorządowe, oraz z pozabudżetowych instytucji publicznych. V.3.1. Finansowanie ochrony środowiska w gminie Obecnie na rynku finansowym dominują wewnętrzne źródła finansowania inwestycji proekologicznych. Są one wykorzystywane m.in. do wspierania lokalnych programów ochrony środowiska. Środki w ramach tych źródeł pozostają w dyspozycji jednostki samorządu terytorialnego, a ich wykorzystanie jest niezależną decyzją jednostki. Głównymi źródłami wewnętrznymi są: - budżet gminy, - powiatowe i gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (odpowiednio PFOŚiGW oraz GFOŚiGW) Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej działa na podstawie ustawy – Prawo ochrony środowiska, nie jest wyodrębniony ze struktur samorządu terytorialnego i nie posiada osobowości prawnej. Środkami zgromadzonymi na jego koncie dysponują władze gminy. Fundusz zasilają środki pochodzące z: - 100% wpływów z opłat za usuwanie drzew i krzewów, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 154 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych - 50% wpływów z opłat i kar za składowanie odpadów na terenie gminy, - 20% wpływów z pozostałych opłat za gospodarcze korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian oraz za szczególne korzystanie ze środowiska, a także za naruszanie tych warunków, - dobrowolne wpłaty, darowizny i zapisy oraz świadczenia rzeczowe i środki pochodzące z fundacji, wpływy z przedsięwzięć organizowanych na rzecz ochrony środowiska i gospodarki wodnej, - 60% wpływów z opłat eksploatacyjnych za wydobytą kopalinę oraz kar pieniężnych ustalonych na podstawie ustawy – Prawo geologiczne i górnicze. Zgromadzone środki przeznaczone są na wsparcie inwestycji o charakterze lokalnym, realizowanych na terenie gminy, tj.: - edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju, - wspomaganie zadań państwowego monitoringu środowiska, - wspomaganie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska, a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła, - realizowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej, w tym instalacji lub urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej, - przedsięwzięcia związane z ochroną przyrody, w tym urządzanie i utrzymywanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków, - przedsięwzięcia związane z gospodarką odpadami i ochroną powierzchni ziemi, - przedsięwzięcia związane z ochroną powietrza, - przedsięwzięcia związane z ochroną wód, - profilaktykę zdrowotną dzieci na obszarach, na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska, - wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc przy wprowadzaniu bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii, - wspieranie ekologicznych form transportu, - działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziałujące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególności na prowadzenie gospodarstw rolnych produkujących Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 155 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych metodami ekologicznymi, położonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, - inne zadania ustalone przez radę gminy, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska. Powiatowy fundusz ochrony środowiska przeznacza środki na wspomaganie ww. działań oraz analogicznie – zadań ustalonych przez radę powiatu, służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikających z zasad zrównoważonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska. W poniższej tablicy przedstawiono zestawienie wydatków ponoszonych w gminie Dobrzeń Wielki na ochronę środowiska ze środków budżetowych, GFOŚ, środków zagranicznych oraz pożyczek i kredytów, w tym bankowych, w latach 2001-2003. Tablica 26. Zestawienie wydatków ponoszonych na ochronę środowiska w gminie Dobrzeń Wielki Źródło Budżet Gminy Zakres rzeczowy wydatków Rok 2000 budowa sieci kanalizacji sanitarnej budowa sieci cieplnych Kwota Łącznie GFOŚiGW budowa sieci kanalizacji sanitarnej tworzenie i utrzymanie zieleni koszty eksploatacji gminnego wysypiska odpadów kom. likwidacja i rekultywacja dzikich wysypisk oraz terenów zdewastowanych Łącznie Budżet Gminy Rok 2001 budowa sieci kanalizacji sanitarnej budowa sieci cieplnych budowa sieci gazowych Łącznie GFOŚiGW Budżet Gminy budowa sieci kanalizacji sanitarnej tworzenie i utrzymanie zieleni koszty eksploatacji gminnego wysypiska odpadów kom. likwidacja i rekultywacja dzikich wysypisk oraz terenów zdewastowanych odbudowa zdewastowanych oczek i zbiorników inwentaryzacja i waloryzacja przyrodnicza gminy 3.290.856 520.000 3.810.856 2.025.000 159.488 86.902 74.932 2.346.322 4.229.033 1.965.441 350.000 6.544.474 1.041.167 199.998 127.140 Łącznie 109.719 50.202 15.000 1.543.226 Łącznie 2.091.368 1.927.425 556.672 4.575.465 Rok 2002 budowa sieci kanalizacji sanitarnej budowa sieci cieplnych budowa sieci gazowych Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 156 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Źródło GFOŚiGW Zakres rzeczowy wydatków tworzenie i utrzymanie zieleni koszty eksploatacji gminnego wysypiska odpadów kom. likwidacja i rekultywacja dzikich wysypisk oraz terenów zdewastowanych selektywna zbiórka odpadów komunalnych Kwota 290.564 102.040 81.442 22.483 496.529 Łącznie Budżet Gminy Rok 2003 budowa sieci kanalizacji sanitarnej budowa sieci cieplnych budowa sieci gazowych Łącznie GFOŚiGW budowa kanalizacji budowa sieci cieplnych tworzenie i utrzymanie zieleni koszty eksploatacji gminnego wysypiska odpadów kom. likwidacja i rekultywacja dzikich wysypisk odbudowa zdewastowanych oczek i zbiorników selektywna zbiórka odpadów zakupy na wysypisko Łącznie 2.859.158 2.157.130 1.204.230 6.220.518 834.350 700.000 336.948 171.541 114.871 49.806 67.603 11.834 2.286.953 V.3.2. Państwowe Fundusze Ekologiczne Do funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej zalicza się cztery niezależne typy: a) Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), b) wojewódzkie fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (WFOŚiGW), c) powiatowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (PFOŚiGW), d) gminne fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (GFOŚiGW). Narodowy Fundusz oraz fundusze wojewódzkie są podmiotami wyodrębnionymi organizacyjnie i posiadają osobowość prawną, zaś fundusze powiatowe i gminne funkcjonują jako wyodrębnione rachunki bankowe, pozostające w dyspozycji powiatów i gmin. Fundusze ekologiczne są najbardziej znanym źródłem dotacji i preferencyjnych kredytów dla podmiotów podejmujących inwestycje ekologiczne. Wpływa na to ilość środków finansowych jaką dysponują fundusze, warunki udostępniania środków finansowych pożyczkobiorcom oraz procedury dochodzenia do uzyskania finansowego wsparcia funduszu. 1) Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW) Celem działalności NFOŚiGW jest finansowe wspieranie inwestycji ekologicznych o znaczeniu i zasięgu ponadregionalnym i ogólnopolskim oraz zadań lokalnych istotnych z punktu widzenia potrzeb środowiska. W NFOŚiGW stosowane są trzy formy dofinansowania: Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 157 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych - finansowanie pożyczkowe – pożyczki udzielane przez NFOŚiGW, kredyty udzielane przez banki ze środków NFOŚiGW, konsorcja, czyli wspólne finansowanie NFOŚiGW z bankami, linie kredytowe ze środków NFOŚiGW obsługiwane przez banki, - finansowanie dotacyjne (dotacje inwestycyjne, dotacje nieinwestycyjne, dopłaty do kredytów bankowych, umorzenia), - finansowanie kapitałowe (obejmowanie akcji i udziałów w zakładanych lub istniejących spółkach w celu osiągnięcia efektu ekologicznego). Stosowane Instrumenty Finansowe Narodowy Fundusz udziela pożyczek i dotacji na podstawie umowy zawartej z Wnioskodawcą. NFOŚiGW może udostępniać środki bankom z przeznaczeniem na udzielanie kredytów na wskazane przez siebie programy i przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej oraz na prace geologiczne, a także na dopłaty do udzielanych na ten cel preferencyjnych kredytów i pożyczek. Fundusz może ponadto zawierać z funduszami wojewódzkimi umowy o współfinansowaniu przedsięwzięć wskazanych, kontrolowanych i rozliczanych we współpracy z NFOŚiGW. Warunki finansowania Wnioskodawca może otrzymać pożyczkę lub pożyczkę i dotację z środków Narodowego Funduszu – do 70% kosztów inwestycyjnych przedsięwzięcia. W 2004 roku przy udzielaniu pożyczki stosowana jest karencja do 12 miesięcy, liczona od określonego terminu wykonania przedsięwzięcia, a okres kredytowania jest przedłużony z 10 do 15 lat. 2) Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Opolu (WFOŚiGW) WFOŚiGW może finansować zadania określone w ustawie – Prawo ochrony środowiska, służące realizacji zasady zrównoważonego rozwoju, zgodnie z polityką ekologiczną Państwa oraz regionalnym i lokalnymi programami ochrony środowiska i gospodarki wodnej. Fundusz może udostępniać środki finansowe bankom, z przeznaczeniem na udzielanie kredytów, pożyczek lub dotacji na wskazane przez siebie programy i przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej. WFOŚiGW może stosować dopłaty do oprocentowania preferencyjnych kredytów bankowych i pożyczek. Ponadto fundusz może zawierać z bankami i innymi organizacjami finansowymi umowy o wspólnym finansowaniu zadań służących ochronie środowiska i gospodarce wodnej oraz może zawierać umowy Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 158 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych o wspólnym finansowaniu zadań z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. Środki powierzone Funduszowi, pochodzące z pomocy zagranicznej, są wykorzystywane na dofinansowanie przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska i gospodarki wodnej zgodnie z umowami, na podstawie których środki te przekazano oraz zgodnie z procedurami obowiązującymi w Funduszu. Fundusz nie finansuje zadań zakończonych. Środki WFOŚiGW przeznaczone są głównie na: pożyczki dla jednostek samorządu terytorialnego oraz podmiotów gospodarczych i innych organizacji, umorzenia pożyczek oraz dotacje na: prace badawcze i ekspertyzy, zadania z zakresu edukacji ekologicznej, zadania z zakresu ochrony przyrody, zadania z zakresu eliminacji niskiej emisji, pokrycie kosztów sporządzenia planów zalesienia gruntów rolnych i dostarczenia sadzonek. 3) Fundusz Leśny Fundusz Leśny działa w Lasach Państwowych w oparciu o ustawę z dnia 28 września 1991 r. o lasach i stanowi formę gospodarowania środkami na cele wskazane w ustawie. Fundusz gromadzi środki pochodzące z należności, kar i opłat związanych z działalnością Lasów Państwowych, jak również dotacji budżetowych i odszkodowań. Pozostaje on do dyspozycji Dyrektora Generalnego Lasów państwowych. Środki z funduszu mogą być wydatkowane na zadania podstawowe związane z gospodarką leśną, tworzenie niezbędnej infrastruktury leśnej, sporządzanie planów urządzenia lasu, badania naukowe i inne zgodne z wytycznymi ustawy. Fundusz Leśny stanowi ponadto ważne źródło finansowania Krajowego Programu Zwiększania Lesistości i z tego tytułu o dofinansowanie mogą się ubiegać jednostki samorządu terytorialnego. V.3.3. Instytucje i programy pomocowe Wśród instytucji, programów pomocowych i fundacji wspierających zadania ekologiczne, na uwagę zasługują m.in.: 1) Fundacja EkoFundusz Fundacja EkoFundusz została powołana przez Ministra Finansów dla efektywnego zarządzania środkami finansowymi pochodzącymi z ekokonwersji zadłużenia zagranicznego, czyli zamiany części długu na wspieranie przedsięwzięć w ochronie środowiska. Środki którymi dysponuje EkoFundusz są własnością państw, które wyraziły zgodę na ekokonwersję. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 159 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych EkoFundusz wspiera przedsięwzięcia mające znaczenie dla regionu, kraju, a które wpływają na osiągnięcie celów, priorytetów europejskich i globalnych wyznaczonych przez społeczność międzynarodową. Dodatkowo EkoFundusz ułatwia transfer na polski rynek technologii z krajów – donatorów oraz stymuluje rozwój polskiego przemysłu ochrony środowiska. W statucie EkoFunduszu wyznaczono pięć priorytetowych sektorów ochrony środowiska: - ochrona powietrza – ograniczanie transgranicznego transportu SO2 i NOx oraz eliminacja niskich źródeł emisji, - ochrona wód – ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochrona zasobów wody pitnej, - ochrona klimatu – ograniczenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi, - ochrona różnorodności biologicznej, - gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych. W ramach tych priorytetów wsparcie EkoFunduszu mogą otrzymać następujące przedsięwzięcia: a) w dziedzinie ochrony powietrza – z zakresu: - eliminacji siarki w paliwach oraz uszlachetniania paliw przed ich dystrybucją, - zmian w technologiach spalania węgla w celach wytwarzania energii, - wprowadzania paliw mniej zanieczyszczających środowisko, - promocji najlepszych technologii redukcji emisji zanieczyszczeń z gazów odlotowych, - zmniejszania zanieczyszczeń atmosfery powodowanych przez samochody na terenach miejskich. b) w dziedzinie ochrony wód: - ochrona przed zanieczyszczaniem Bałtyku: inwestycje zlokalizowane w pasie nadmorskim o szerokości do 50 km, inwestycje w aglomeracjach powyżej 10000 RLM, położonych poniżej ujścia Warty do Odry, poniżej ujścia Brdy do Wisły, w zlewni Zalewu Wiślanego i Zalewu Szczecińskiego oraz rzek przymorza, - ochrona górnych odcinków rzek, powyżej zbiorników retencyjnych i innych, ważnych źródeł wody pitnej dla mieszkańców wielkich aglomeracji miejskich (Warszawa, Poznań, Kraków, Wrocław oraz aglomeracja śląska), - ochrona wybranych Głównych Zbiorników Wód Podziemnych, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 160 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych - ochrona ważnych obiektów przyrodniczych o randze międzynarodowej, decydujących o zachowaniu globalnej różnorodności biologicznej (Parki Narodowe, rezerwaty przyrody, cenne przyrodniczo jeziora), c) w dziedzinie ochrony klimatu projekty związane z oszczędnością energii, zwiększeniem efektywności jej wykorzystania, wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Projekty w szczególności dotyczą: - oszczędności energii w miejskich systemach zaopatrzenia w ciepło, - wykorzystywania energii odpadowej z procesów przemysłowych, - zamiany węgla na paliwo o mniejszym współczynniku emisji CO2 do atmosfery, - eliminacji emisji metanu z kopalń węgla kamiennego, eliminacji biogazu z wysypisk miejskich i oczyszczalni ścieków, d) w dziedzinie zachowania różnorodności biologicznej udziela wsparcia przedsięwzięciom służącym ochronie lub renaturyzacji najcenniejszych przyrodniczo ekosystemów, ochronie gatunków roślin i zwierząt zagrożonych wyginięciem. Do finansowanych przedsięwzięć należą przedsięwzięcia z zakresu: - ochrony najcenniejszych obszarów wodno - błotnych, - zwiększenia retencji wody na obszarach leśnych, - rewitalizacji obszarów klęsk ekologicznych, - aktywnej ochrony zagrożonych gatunków fauny i flory, - czynnej ochrony przyrody na terenach parków narodowych i rezerwatów przyrody, - przebudowy drzewostanów w parkach narodowych i ich otulinach w celu zwiększenia ich różnorodności biologicznej, e) w dziedzinie gospodarki odpadami: - tworzenie kompleksowych systemów selektywnej zbiórki, recyklingu i utylizacji odpadów niebezpiecznych oraz komunalnych obsługujących 50 - 250 tys. mieszkańców, - przedsięwzięcia na rzecz eliminacji/ograniczenia powstawania odpadów niebezpiecznych w procesach przemysłowych, likwidacja składowisk odpadów niebezpiecznych, - rekultywacja gleb zanieczyszczonych odpadami niebezpiecznymi stanowiącymi zagrożenie dla ludzi i innych organizmów żywych. We wszystkich pięciu sektorach pomoc finansową EkoFunduszu uzyskać mogą tylko te projekty, które wykazują się wysoką efektywnością, tj. korzystnym stosunkiem efektów ekologicznych do kosztów. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 161 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Pomoc EkoFunduszu ma charakter bezzwrotnej dotacji. Dotowane mogą być projekty inwestycyjne w fazie implementacyjnej (w zakresie ochrony środowiska) lub projekty inwestycyjne i nieinwestycyjne (w zakresie ochrony przyrody). W przypadku zakupu urządzeń zagranicznych, EkoFundusz finansuje dostawy pochodzące z krajów, które wyraziły zgodę na ekokonwersję polskiego długu. 2) Duński Fundusz Pomocowy Ochrony Środowiska dla Europy wschodniej i centralnej DANCEE Z programów zagranicznych na uwagę zasługuje Program współpracy dla Europy wschodniej i środkowej (DANCEE) administrowany przez Duńską Agencję Ochrony Środowiska (DEPA). Projekty finansowane przez DANCEE muszą być zgodne z priorytetami Unii Europejskiej i międzynarodowych konwencji. Pomoc finansowa DANCEE przyznawana jest w pierwszej kolejności projektom, które przewidują transfer duńskiej technologii. Obecnie pierwszeństwo mają projekty zlokalizowane na terenie województw: Śląskiego, Małopolskiego i Dolnośląskiego. Największą szansę na otrzymanie dofinansowania mają projekty, które zakładają finansowanie ze środków własnych wnioskodawcy (mogą to być dotacje, kredyty lub pożyczki) w wysokości minimum 50% . Beneficjentami DANCEE mogą być jednostki samorządu terytorialnego w tym również gminy, zakłady usług komunalnych, przedsiębiorstwa wodociągów i kanalizacji oraz instytuty badawczo-rozwojowe. 3) FINESCO S.A. FINESCO jest firmą wyspecjalizowaną w kompleksowych modernizacjach infrastruktury technicznej wszędzie tam, gdzie przemawiają za tym argumenty ekonomiczne lub społeczne. Spółka kładzie duży nacisk na inwestycje zmierzające w kierunku ochrony środowiska naturalnego i poszanowania zasobów naturalnych poprzez ich bardziej racjonalne wykorzystywanie. Inwestycje realizowane przez firmę mogą być finansowane na wiele wygodnych dla klienta sposobów, ze szczególnym uwzględnieniem metody finansowania przez stronę trzecią lub przy wykorzystaniu środków pomocowych. Formy finansowania obejmują: ­ dotacje – FINESCO S.A. opracowuje Studium wykonalności, a następnie pośredniczy w negocjacjach w ewentualnych staraniach inwestora, ­ kredyty – na inwestycje proekologiczne, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 162 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ leasing, ­ udziały kapitałowe. 4) Fundacja Partnerstwo dla Środowiska Jest to fundacja zajmująca się propagowaniem i wykonywaniem działań na rzecz ochrony środowiska, a także wspieraniem działań podejmowanych przez organizacje o celach nie zarobkowych oraz społeczności lokalne przy współpracy z sektorami: rządowymi, biznesu i inne. Cele statutowe Fundacji: ­ udzielanie pomocy finansowej, rzeczowej, merytorycznej i organizacyjnej organizacjom o celach niezarobkowych i społecznościom lokalnym, ­ prowadzenie szkoleń dla osób związanych z organizacjami o celach niezarobkowych, zdobywających lub doskonalących umiejętności zawodowe w zakresie ochrony środowiska, a także organizowanie i wspieranie finansowe służących temu praktyk i staży w kraju i zagranicą, ­ organizowanie i wspieranie finansowe, rzeczowe lub organizacyjne wymiany doświadczeń zawodowych lub naukowych w dziedzinach ochrony środowiska, działalności szkoleniowej i popularyzatorskiej w kraju i zagranicą, ­ organizowanie i finansowanie działalności informacyjnej, wydawniczej i wystawienniczej. 5) Fundusz na Rzecz Globalnego Środowiska (GEF) Celem Funduszu jest osiągnięcie poprawy stanu środowiska naturalnego poprzez programy i projekty przyczyniające się do rozwiązywania problemów o charakterze globalnym w tak kluczowych dziedzinach jak: ochrona bioróżnorodności, ochrona wód międzynarodowych, zapobieganie zmianom klimatycznym, powstrzymywanie kurczenia się warstwy ozonowej oraz, o ile ma to związek z wymienionymi wcześniej dziedzinami - degradacja ziemi. Zasoby Funduszu, pochodzące z najbogatszych krajów świata (ale i też od niektórych późniejszych beneficjentów) przeznaczone są dla krajów, które samodzielnie nie są w stanie podołać tym globalnym wyzwaniom. Do krajów będącymi beneficjentami Funduszu należą także kraje przechodzące od początku lat dziewięćdziesiątych transformacje polityczno-gospodarcze, w tym również Polska. Ponadto istnieje możliwość dofinansowania przedsięwzięć w ramach tzw. małych dotacji. Program Małych Dotacji GEF/SGP wprowadzony został w 1992 roku. Program ten Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 163 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych skierowany jest do organizacji społecznych i pozarządowych (nie tylko ekologicznych), formalnie zarejestrowanych i posiadających własne konto bankowe. SGP przyznaje dotacje do 50 tys. USD, program może finansować najwyżej do 50% wielkości zadań projektu na lokalne działania i inwestycje przyczyniające się do poprawy stanu środowiska naturalnego. 6) Fundacja Wspomagania Wsi Celem Fundacji jest wspieranie inicjatyw gospodarczych, społecznych i kulturalnych mieszkańców wsi i małych miast, oraz inicjatyw związanych z poprawą infrastruktury technicznej obszarów wiejskich. Fundacja wspiera również rozwój niekonwencjonalnych źródeł energii. Fundacja Wspomagania Wsi realizuje następujące programy wspierania inwestycji na terenach wsi i małych miast: ­ program wspierania inwestycji w zakresie ochrony środowiska, ­ program wspierania inwestycji edukacyjnych na wsi, ­ program wspierania budowy gminnych sortowni odpadów, ­ program wspieranie inwestycji zaopatrzenia wsi w wodę. Integralną częścią programu wspierania inwestycji w zakresie ochrony środowiska są szkolenia (spotkania) dla przedstawicieli samorządów, radnych, sołtysów i mieszkańców wsi dotyczące gospodarki ściekowej i odpadami na terenach wiejskich. V.3.4. Rynki finansowe Jednym z ważniejszych sposobów pozyskiwania środków jest zaciągnięcie kredytu w banku komercyjnym. Warunki spłaty, prowizje, opłaty oraz oprocentowanie kredytów są przedmiotem indywidualnych negocjacji pomiędzy bankiem a jednostką samorządową. Banki kredytujące inwestycje proekologiczne dzieli się na dwie grupy: a) banki, które obowiązek kredytowania przedsięwzięć ekologicznych mają zapisany w statucie, b) banki udzielające kredytów wyłącznie na zasadach komercyjnych. Wyróżnia się trzy typy kredytów udzielanych na cele związane z ochroną środowiska: a) kredyty udzielane ze środków udostępnionych przez podmioty zewnętrzne, b) kredyty udzielane ze środków własnych banku, z dopłatą do oprocentowania pochodzącą ze źródeł zewnętrznych, c) kredyty udzielane na zwykłych warunkach. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 164 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych 1) Bank Ochrony Środowiska Bank ten zajmuje szczególne miejsce wśród banków kredytujących przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska, gdyż wspieranie przedsięwzięć proekologicznych jest statutową działalnością BŚ S.A. Przedmiotem kredytowania mogą być wszelkie przedsięwzięcia wynikające m.in. z priorytetów i kryteriów Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, które są zgodne z celami polityki regionalnej, zaspokajają potrzeby lokalne i przynoszą wymierne efekty ekologiczne. Wnioski o kredyty należy składać do NFOŚiGW lub WFOŚiGW. Oprocentowanie kredytów wynosi do 0,5 stopy redyskonta weksli, nie mniej niż 7%. Udział kredytu w finansowaniu inwestycji nie może przekroczyć 50% wartości przedsięwzięcia. 2) Bank Wspólnoty Europejskiej S.A. Bank oferuje finansowanie projektów inwestycyjnych, zarówno w ramach podmiotów gospodarczych już funkcjonujących, jak również nowych podmiotów, spółek specjalnego przeznaczenia, powstałych w celu realizacji określonego przedsięwzięcia. Podstawowym kryterium zaangażowania banku w finansowanie projektu jest udokumentowana zdolność kredytobiorcy do regulowania zaciągniętych wobec banku zobowiązań w złożonym okresie. W tym celu kredytobiorca przedstawia bankowi business plan wraz z prognozą funkcjonowania projektu, co najmniej w okresie kredytowania. Bank, oprócz oferty kredytowej, świadczy na rzecz klienta różnorodne funkcje doradcze, tak w zakresie określenia struktury finansowej przedsięwzięcia, pozyskiwania środków zewnętrznych, jak również nadzoru finansowego w okresie realizacji projektu. Powyższe dotyczy również okresu zaangażowania kredytowego banku, które dostosowuje się do efektywności projektu, rozumianej jako zdolności do generowania strumienia środków. W zależności od skali przedsięwzięcia, bank oferuje kredyty udzielane indywidualnie lub w formie konsorcjum bankowych. Bank podejmując się organizacji finansowania w formie konsorcjum bankowego przejmuje na siebie całość obowiązków związanych z negocjacją warunków kredytu pomiędzy bankami. Klient banku – kredytobiorca – współpracuje tylko z bankiem, któremu zlecił organizację finansowania. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 165 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych 3) Bank Rozwoju Eksportu S.A. Bank Rozwoju Eksportu na mocy umowy z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym uruchomił linię kredytową przeznaczoną na finansowanie małych i średnich projektów w różnych dziedzinach gospodarczych. Kredyt EBI bazuje na preferencyjnej stawce procentowej. Formy finansowania : kredyt EBI, kredyt inwestycyjny. Okres kredytowania: od 4 do 15 lat , w tym maksymalnie 5 lat karencji. Kwota kredytu na kredytobiorcę – od 20 tys. EURO do 12,5 mln EURO. Kredytobiorca musi zaangażować 50% środków własnych z nakładów inwestycyjnych. Inną formą pozyskiwania funduszy przez jednostki samorządu terytorialnego na długoi średnioterminowe inwestycje na terenie gminy jest emisja obligacji komunalnych. Procedura ich emisji powinna być poprzedzona uchwałą rady gminy oraz opinią Regionalnej Izby Obrachunkowej, co do możliwości ich terminowego wykupu. Emisją obligacji w imieniu jednostek samorządowych zajmują się banki komercyjne, oferując w tym zakresie kompleksowe usługi. Szczegółowy zakres świadczonych usług jest przedmiotem indywidualnej umowy zawieranej pomiędzy bankiem a jednostką samorządową. Kolejną formą pozyskiwania środków potrzebnych na realizację inwestycji jest leasing. Przedmiotem leasingu są m.in. przedmioty będące środkami trwałymi a więc linie technologiczne i produkcyjne, środki transportu, maszyny i urządzenia, sprzęt komputerowy. Konkretne rozwiązania są przedmiotem indywidualnych negocjacji pomiędzy stronami. Spośród szerokiej gamy leasingodawców poniżej przedstawiono kilku z nich: ­ Ekoleasing S.A. ­ BEL Leasing Sp. z o.o. ­ Bankowe Towarzystwo Leasingowe ­ Centralne Towarzystwo Leasingowe S.A. ­ Centrum Leasingu i Finansów CliF S.A. Obligacje i leasing są formami, które wymagają większych doświadczeń i umiejętności ze strony podmiotu realizującego inwestycje. Istotną cechą tej formy finansowania inwestycji jest dostosowywanie oferty do warunków lokalnych umożliwiających sterowanie strumieniami finansowymi stosownie do możliwości i wymagań klienta. Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 166 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych Udziały kapitałowe są nową i rozwijającą się wraz z sektorem bankowym formą finansowania inwestycji ekologicznych. Angażowanie kapitału w produkcję urządzeń ochrony środowiska, doradztwo ekologiczne lub bezpośrednie finansowanie inwestycji jest najczęściej dokonywane na normalnych komercyjnych zasadach. Formy mieszane, reprezentowane głównie przez preferencyjne pożyczki, angażują często dwa źródła finansowania i oferują ściśle kontrolowaną i ukierunkowaną pomoc. V.3.5. Partnerstwo publiczno-prawne Inną metodą realizacji zadań gminy może być rozważenie partnerstwa publiczno-prywatnego, którego istotą jest powierzanie podmiotom prywatnym obowiązku świadczenia usług o charakterze publicznym. Osiąganie poprawy jakości życia w zgodzie z zasadami kształtowania zrównoważonego, lokalnego rozwoju uzależnione jest w znacznym stopniu od stanu oraz sprawności zarządzania systemami komunalnej infrastruktury technicznej. Ich funkcjonowanie wpływa bezpośrednio na możliwości rozwoju przedsiębiorstw, a także określa stopień zaspokojenia podstawowych potrzeb o charakterze socjalnym. V.3.6. Fundusze Unii Europejskiej Po przystąpieniu do Unii Europejskiej Polska korzysta z następujących elementów polityki regionalnej UE: a) Fundusz Spójności (Cohesion Fund), b) Fundusze Strukturalne: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (ERDF – European Regional Development Fund), Europejski Fundusz Socjalny (ESF – European Social Fund), Europejski Fundusz Orientacji i Gwarnacji Rolnictwa (EADGF – European Agriculture Guidance and Guarantee Fund), Finansowy Instrument Orientacji Rybołówstwa (FIFG – Financial Instrument for Fisheries Guidance). c) Inicjatywy Wspólnotowe – w latach 2000 – 2006 realizowane są cztery inicjatywy: INTERREG III, EQUAL, LEADER +, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 167 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych URBAN d) działania innowacyjne Głównym Fundusz Solidarności Unijnej celem polityki regionalnej Unii Europejskiej jest wyrównanie różnic międzyregionalnych w poziomie życia i rozwoju gospodarczym pomiędzy najbiedniejszymi a najbogatszymi regionami państw członkowskich, a przez to zwiększenie społecznej i gospodarczej spójności Unii. Polityka strukturalna i regionalna realizowana jest poprzez współfinansowanie za pomocą funduszy strukturalnych i Funduszu Spójności określonych programów i projektów rozwoju regionalnego. Na realizację tego celu pomoc z funduszy strukturalnych kierowana jest do regionów, których zamożność jest mniejsza niż 75% przeciętnej wartości w całej UE (w okresie budżetowym UE 2000-2006). Polska w chwili obecnej spełnia całkowicie kryteria zakwalifikowania. Wg obecnych regulacji funduszy strukturalnych oznacza to możliwość uzyskania wspólnotowego wsparcia na rozwój społeczno – gospodarczy dla całej Polski, z zasobów wszystkich funduszy strukturalnych. Wykorzystanie przyznanych przez Komisję Europejską środków z Funduszy Strukturalnych jest zaprogramowane w następujących dokumentach: 1) Narodowy Plan Rozwoju (NPR) – określający strategię społeczno-gospodarczą Polski w pierwszych latach członkostwa w Unii Europejskiej; będzie on służył jako podstawa przygotowania Podstaw Wsparcia Wspólnoty dla Polski, czyli dokumentu określającego kierunki i wysokości wsparcia ze strony funduszy strukturalnych na realizację zamierzeń rozwojowych, 2) Programy operacyjne, z których najistotniejszymi w dziedzinie ochrony środowiska są: a. Sektorowy Program Operacyjny Wzrost Konkurencyjności Przedsiębiorstw, który wykorzystując zasoby sfery naukowo-badawczej oraz korzyści związane ze stosowaniem nowoczesnych technologii, w tym technologii informacyjnych oraz technologii wspierających ochronę środowiska, określa cele, priorytety i działania dotyczące realizacji polityki w zakresie przedsiębiorczości i innowacyjności, ze szczególnym uwzględnieniem sektora małych i średnich przedsiębiorstw (MSP); b. Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego określa priorytety, kierunki i wysokość środków przeznaczonych na realizację polityki regionalnej państwa, które będą uruchamiane z udziałem funduszy strukturalnych w pierwszym Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 168 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych okresie członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Wzrost konkurencyjności regionów należy rozumieć jako oddziaływanie na zmiany struktury gospodarczej i poprawę sytuacji wszystkich województw w Polsce względem regionów europejskich, w zakresie produktywności gospodarki, wydajności pracy, tworzenia i absorpcji innowacji, wykształcenia mieszkańców, dochodów ludności oraz ilości i jakości infrastruktury technicznej; c. Sektorowy Program Operacyjny Restrukturyzacja i Modernizacja Sektora Żywnościowego oraz Rozwój Obszarów Wiejskich określa strategię oraz kierunki działań w zakresie rozwoju rolnictwa i obszarów wiejskich. Jego celem jest poprawa konkurencyjności gospodarki rolno – żywnościowej oraz zrównoważony rozwój obszarów wiejskich; d. Sektorowy Program Operacyjny-Transport określa kierunki, priorytety, działania i wysokość środków przeznaczonych na rozwój sfery transportu. 3) Uzupełnienia programów operacyjnych – które zawierają szczegółowe informacje na temat celów działań, sposobów ich realizacji, opisu kryteriów wyboru projektów, typu beneficjentów końcowych, wielkości form pomocy, poziomu współfinansowania projektów z uwzględnieniem udziału środków pochodzących z Unii Europejskiej i środków publicznych, wskaźników monitorowania oraz trybu rozpatrywania wniosków. Kolejnym bardzo ważnym instrumentem finansowym Unii jest Fundusz Spójności. Z jego środków finansowane są duże (o minimalnej wartości 10 mln EUR) projekty infrastrukturalne w zakresie ochrony środowiska oraz transeuropejskich sieci transportowych. Pomoc z Funduszu Spójności przyznawana jest krajom, w których produkt narodowy brutto na mieszkańca jest mniejszy od 90 % średniej dla Unii Europejskiej. W przeciwieństwie do zasad obowiązujących w funduszach strukturalnych, Fundusz Spójności finansuje konkretne projekty, a nie programy operacyjne. Projekty takie mogą otrzymać współfinansowanie w wysokości od 80 do 85% zaangażowanych środków publicznych. Wielkość ta jest odpowiednio obniżana w przypadku projektów przynoszących dochód. W ramach przygotowywania do Funduszu Spójności opracowywany jest i przekazywany do Komisji Europejskiej odrębny dokument programowy Strategy Reference Framework, który stanowi podstawę procesu selekcji projektów. Zawiera on ponadto propozycje projektów, zgodnych z celami wspólnotowej polityki w zakresie ochrony środowiska, które zostaną przedłożone w celu uzyskania wsparcia. Procedura uzyskiwania środków Funduszu przewiduje, że każdy Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 169 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych projekt jest przyjmowany przez Komisję w porozumieniu z państwem członkowskim korzystającym z pomocy. Zgodnie z obecnie obowiązującymi kryteriami przyznawania pomocy, Polska po wstąpieniu do Unii Europejskiej jest beneficjentem tego funduszu. Oznacza to, że wydatkowanie jego środków nie podlega zasadom i procedurom Funduszy Strukturalnych, w szczególności zaś nie wymaga przygotowania złożonych dokumentów programowych. Wystarczy przygotować dobrze opracowane projekty (grupy projektów) i z należytym uzasadnieniem przedłożyć Komisji Europejskiej. Jakkolwiek nie jest on funduszem strukturalnym, to jednak ze względu na swój charakter jest jednym z najważniejszych instrumentów realizacji polityki spójności społeczno-gospodarczej. Fundusz małych grantów przeznaczony jest na wsparcie polskich instytucji i harmonizację polskiego prawa z prawem Unii Europejskiej, wyrównywanie poziomu rozwoju regionów w Polsce oraz zmniejszanie różnic pomiędzy regionami polskimi i unijnymi, a także na dofinansowanie polityki rozwoju regionalnego. W ramach tych celów środki Funduszu mogą być przeznaczone m.in. na seminaria, szkolenia, kampanie informacyjne, prace studialne, ekspertyzy, badania, pomoc techniczna, publikacje, tłumaczenia oraz na projekty związane z upowszechnianiem wiedzy o Unii Europejskiej, a w szczególności o jej instytucjach i prawie. Dofinansowanie może zostać przyznane fundacjom, stowarzyszeniom, agencjom rozwoju regionalnego, szkołom wyższym, a także jednostkom samorządu terytorialnego i organom administracji publicznej. V.4. Harmonogram rzeczowo-finansowy wdrażania programu 170/188 V.4.1. Ochrona gleb i powierzchni ziemi L.p. Nazwa zadania 1 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 2 Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna Szacunkowe koszty tys. [PLN] Główne źródła finansowania 3 4 5 6 13 środki własne, WFOŚ 40 środki własne 20 środki własne, WFOŚ, środki unijne 20 środki własne, WFOŚ b.d. środki własne WFOŚ b.d. środki własne b.d. środki własne b.d. środki własne środki własne, WFOŚ, NFOŚ, środki unijne ZADANIA WŁASNE GMINY* Aktualizacja map glebowych 2005 - 2007 Urząd Gminy Organizacja cyklu szkoleń dla rolników obejmujących Urząd Gminy, ARMiR, 2005 - 2012 zasady kodeksu dobrych praktyk rolniczych WODR Łosiów Urząd Gminy, Urząd Promocja agroturystyki i rolnictwa ekologicznego 2005 - 2012 Marszałkowski, WODR Łosiów Urząd Gminy, Starostwo Racjonalne użytkowanie zasobów naturalnych 2005 - 2008 Powiatowe, Urząd (zapobieganie degradacji i erozji gleb) Wojewódzki ZADANIA KOORDYNOWANE** Okresowa kontrola zawartości metali ciężkich, składników Starostwo powiatowe, nawozowych oraz odczynu pH w glebach użytkowanych 2005 - 2012 WODR Łosiów rolniczo Coroczna aktualizacja rejestru zawierającego informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie 2005 - 2012 Starostwo Powiatowe standardów jakości gleby i ziemi Ochrona i wykorzystanie zespołów przyrodniczo2005 - 2012 właściciele gospodarstw krajobrazowych w celach turystycznych Wykorzystanie nieużytków na uprawy energetyczne 2005 - 2012 właściciele gospodarstw Rekultywacja terenów zdegradowanych przez przemysł wydobywczy 2005 - 2012 zakłady przemysłu wydobywczego b.d. * Przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji Gminy ** Przedsięwzięcia finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji wyższego szczebla: powiatowego, wojewódzkiego i centralnego 171/188 V.4.2. Gospodarka wodno-ściekowa L.p. Nazwa zadania 1 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 2 Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna 3 4 ZADANA WŁASNE GMINY* Urząd Gminy, ELKOM Modernizacja stacji uzdatniania wody ujęć w Chróścicach 2005 - 2008 Sp. z o.o., „PROWOD” i Brzeziu Sp. z o.o. Urząd Gminy, ELKOM Wymiana odcinków rurociągów azbestowo-cementowych 2005 - 2012 Sp. z o.o., „PROWOD” (ok. 1,3 km) Sp. z o.o. Urząd Gminy, ELKOM Wymiana odcinków rurociągów żeliwnych i stalowych 2005 - 2008 Sp. z o.o., „PROWOD” (ok. 7,5 km) Sp. z o.o Urząd Gminy, ELKOM Uzupełniająca rozbudowa sieci wodociągowej na terenach 2005 - 2008 Sp. z o.o., „PROWOD” przeznaczonych pod budownictwo Sp. z o.o Urząd Gminy, ELKOM Edukacja oraz propagowanie postaw i zachowań 2005 – 2012 Sp. z o.o., „PROWOD” motywujących ludność do oszczędzania wody Sp. z o.o Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków Urząd Gminy, ELKOM 2005 - 2012 w Dobrzeniu Wielkim Sp. z o.o. Modernizacja i rozbudowa oczyszczalni ścieków Urząd Gminy, 2005 - 2008 w Czarnowąsach „PROWOD” Sp. z o.o Urząd Gminy, ELKOM Budowa kanalizacji sanitarnej na obszarach 2005 - 2008 Sp. z o.o., „PROWOD” nieskanalizowanych (Kup, Świerkle, Brzezie) Sp. z o.o. Inwentaryzacja nielegalnych kolektorów i rowów 2005 - 2006 Urząd Gminy służących do odprowadzania ścieków Szacunkowe koszty Główne źródła tys. [PLN] finansowania 5 6 1 000 środki własne, WFOŚ 50 środki własne, WFOŚ 200 środki własne, WFOŚ 300 środki własne, WFOŚ 10 środki własne 6 500 1 500 2 500 środki własne, WFOŚ, fundusze UE środki własne, WFOŚ, fundusze UE środki własne, WFOŚ, NFOŚ, fundusze UE w ramach środki własne działalności urzędu 172/188 L.p. Nazwa zadania 1 2 Propagowanie budowy oczyszczalni przydomowych 10. i małych grupowych oczyszczalni ścieków na terenach nie przewidzianych do skanalizowania Inwentaryzacja istniejących systemów kanalizacji 11. deszczowych wraz z oceną ich stanu technicznego 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. Budowa kanalizacji deszczowej wraz z urządzeniami podczyszczającymi Szacunkowe koszty Główne źródła tys. [PLN] finansowania Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna 3 4 5 2005 - 2012 Urząd Gminy, Starostwo Powiatowe w ramach działalności urzędów 6 środki własne Urząd Gminy, Zarząd Dróg Powiatowych, 2005 - 2006 15 środki własne Zarząd Dróg Wojewódzkich, GDDKiA Urząd Gminy, Zarząd b.d. ( w zależności Dróg Powiatowych, od wyników 2008 - 2012 środki własne, WFOŚ Zarząd Dróg inwentaryzacji pkt. Wojewódzkich, GDDKiA 11) Urząd Gminy, ZGKiM 2005 - 2012 180 środki własne Dobrzeń Wielki środki własne, 2005 - 2012 Urząd Gminy, WODR 40 ARMiR Urząd Gminy, zarządcy w ramach prac 2005 środki własne wód jednostek Urząd Gminy, zarządcy 2006 - 2008 15 zł/mb środki własne wód Urząd Gminy, RZGW, 2005 -2006 10 środki własne WZMiUW Prowadzenie monitoringu wpływu składowiska odpadów w Chróścicach na jakość wód Prowadzenie akcji informacyjnej i propagowanie wśród rolników tzw. Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych Wytypowanie odcinków do wykonania ochronnych barier roślinnych Wykonanie roślinnych barier ochronnych wzdłuż wytypowanych odcinków wód powierzchniowych Kontrola istniejących zabezpieczeń wodnych i rozpoznanie potrzeb w zakresie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego Utrzymanie przeciwpowodziowej funkcji terenów zalewowych, całkowite zaprzestanie wszelkich nowych 2005 -2012 Urząd Gminy inwestycji, które mogą zmniejszyć rolę przeciwpowodziową terenów zalewowych ZADANIA KOORDYNOWANE** Urząd Gminy, Starostwo Opracowanie całościowego bilansu wodno-gospodarczego 2006 Powiatowe, Urząd powiatu i województwa Marszałkowski, WIOŚ w ramach środki własne działalności urzędu b.d. środki własne 173/188 L.p. Nazwa zadania 1 2 Opracowanie i wdrożenie systemu monitoringu emisji zanieczyszczeń ze źródeł punktowych do odbiorników Stworzenie monitoringu wód podziemnych GZWP 333, 21. 334, 336 Opracowanie programu likwidacji nieczynnych ujęć wody 22. bądź ich zabezpieczenia (w tym weryfikacja pozwoleń wodnoprawnych) 20. Jednostka odpowiedzialna 3 4 5 2006 Urząd Gminy, WIOŚ b.d. środki własne 2005 - 2012 WIOŚ 50 środki własne, WFOŚ b.d. środki własne b.d. środki własne b.d. środki własne b.d. środki własne środki własne, WFOŚ, NFOŚ 2005 - 2007 23. Współpraca przy opracowaniu programu ochrony przed powodzią w zlewni rzeki Odry 2005 - 2006 24. Współpraca przy opracowaniu programu ochrony przed powodzią w zlewni rzeki Mała Panew 2005 - 2006 25. Przebudowa i udrażnianie koryt rzecznych Rozwój współpracy regionalnej w celu doprowadzenia wód 26. Małej Panwi do I klasy czystości Budowa oczyszczalni przydomowych i małych grupowych 27. oczyszczalni ścieków na terenach nie przewidzianych do skanalizowania Budowa ekologicznych stanowisk do magazynowania 28. obornika i zbiorników na gnojowicę w gospodarstwach rolnych Budowa małych elektrowni wodnych (Kup, Dobrzeń Wlk., 29. Chróścice) Stosowanie w zakładach przemysłowych tylko najlepszych 30. dostępnych technik produkcyjnych (BAT), sprzyjających ograniczeniu zużycia wody Szacunkowe koszty Główne źródła tys. [PLN] finansowania Termin realizacji 2005 - 2012 2005 - 2012 Urząd Gminy, Starostwo Powiatowe, WIOŚ, RZGW Urząd Gminy, RZGW, WZMiUW, Starostwo Powiatowe Urząd Gminy, RZGW, WZMiUW, Starostwo Powiatowe RZGW, WZMiUW Związek gmin „Dolna Mała Panew” b.d. 6 2005 - 2012 gospodarstwa indywidualne b.d. środki własne 2006 - 2008 Urząd Gminy, rolnicy indywidualni 13/kpl. środki własne 2005 - 2012 podmioty gospodarcze b.d. środki własne, WFOŚ 2005 - 2012 Zakłady przemysłowe b.d. środki własne, WFOŚ * Przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji Gminy ** Przedsięwzięcia finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji wyższego szczebla: powiatowego, wojewódzkiego i centralnego 174/188 V.4.3. Gospodarka odpadami L.p. Nazwa zadania 1 2 Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna 3 4 Szacunkowe koszty Główne źródła finansowania tys. [PLN] 5 6 ZADANA WŁASNE GMINY* 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Przeprowadzenie programu edukacji ekologicznej w zakresie selektywnej zbiórki odpadów i prawidłowej gospodarki odpadami Doskonalenie systemu zbierania i unieszkodliwiania odpadów komunalnych zmieszanych Rozszerzenie systemu zbiórki surowców wtórnych Budowa systemu zbierania i unieszkodliwiania odpadów biodegradowalnych Organizacja zbiórki odpadów niebezpiecznych Organizacja systemu zbiórki odpadów wielkogabarytowych i odpadów budowlanych Likwidacja „dzikich” składowisk Zakończenie inwentaryzacji wyrobów zawierających azbest i PCB w gminie Nadzór i wsparcie działań w zakresie usuwania i unieszkodliwiania wyrobów zawierających azbest i PCB 2005 -2012 Urząd Gminy 32 środki własne, WFOŚiGW 2005 - 2012 Urząd Gminy 65 Środki własne, WFOŚ 2005 - 2007 Urząd Gminy 60 WFOŚ, Środki własne 2005 - 2007 Urząd Gminy 150 2006 - 2012 Urząd Gminy 40 2006 Urząd Gminy 35 2006 Urząd Gminy 2005 Urząd Gminy 2008 - 2012 Urząd Gminy Środki własne, WFOŚ, Fundusze strukturalne Środki własne, WFOŚ, Fundusze strukturalne Środki własne, WFOŚ, Fundusze strukturalne 24 Środki własne w ramach Środki własne działalności urzędu 85 NFOŚ, WFOŚ, środki własne b.d Środki własne przedsiębiorstwa, WFOŚ, Fundusze strukturalne ZADANA KOORDYNOWANE GMINY** 10. Wdrażanie technologii niskoodpadowych (BAT) 2008 - 2012 Podmioty gospodarcze 175/188 L.p. Nazwa zadania 1 11. 12. 2 Zastąpienie niskiej jakości paliw stałych paliwami ekologicznymi Kontrola zgodności wytwarzanych odpadów z uzyskanymi zezwoleniami na wytwarzanie i składanymi informacjami Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna Szacunkowe koszty Główne źródła finansowania tys. [PLN] 3 4 5 2008 - 2012 podmioty gospodarcze b.d. 2008 - 2012 Starostwo Powiatowe, WIOŚ w ramach działalności jednostek 6 Środki własne, WFOŚ, Fundusze strukturalne Środki własne * Przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji Gminy ** Przedsięwzięcia finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji wyższego szczebla: powiatowego, wojewódzkiego i centralnego 176/188 V.4.4. Ochrona powietrza atmosferycznego Lp. Nazwa zadania 1 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 2 Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna Szacunkowe koszty tys. [PLN] Główne źródła finansowania 3 4 5 6 ZADANA WŁASNE GMINY* Urząd Gminy, Rozbudowa sieci ciepłowniczej w Dobrzeniu Wielkim 2005 - 2020 „ELKOM” Sp. z o.o. Urząd Gminy, Budowa sieci ciepłowniczej w Dobrzeniu Małym 2005 - 2020 „ELKOM” Sp. z o.o. Rozbudowa i modernizacja sieci ciepłowniczej w Urząd Gminy, 2005 - 2020 Czarnowąsach „ELKOM” Sp. z o.o. Urząd Gminy, Uciepłowienie miejscowości Borki, Brzezie i Krzanowice 2005 - 2020 „ELKOM” Sp. z o.o. Urząd Gminy, Gazyfikacja miejscowości Brzezie, Dobrzeń Wielki, Górnośląska Spółka Dobrzeń Mały, Kup, Czarnowąsy, Chróścice, Borki, 2005 - 2020 Gazownictwa Krzanowice oraz Świerkle w Zabrzu. Urząd Gminy, Termomodernizacja budynków (docieplanie, wymiana Spółdzielnie 2005 - 2012 okien, modernizacja instalacji cieplnych) mieszkaniowe, Mieszkańcy Dofinansowanie działań modernizacyjnych indywidualnych 2005 - 2012 Urząd Gminy systemów grzewczych Edukacja ekologiczna w zakresie poszanowania energii cieplnej i elektrycznej, korzyści z termomodernizacji, zachęcania do stosowania paliw alternatywnych dla węgla 2005 - 2012 Urząd Gminy (proekologicznych), szkodliwości spalania odpadów w paleniskach domowych Opracowanie gminnego studium wykorzystania energii niekonwencjonalnej w tym bilansu biopaliw 2005 Urząd Gminy, (w szczególności drewna i słomy) 2 640 b.d. 5 250 6 021 25 593 środki własne, WFOŚ, EkoFundusz środki własne, WFOŚ, EkoFundusz środki własne, WFOŚ, EkoFundusz środki własne, WFOŚ, EkoFundusz środki własne, EkoFundusz, b.d. środki własne, EkoFundusz, Fundusz Termomodernizacyjny b.d. środki własne, WFOŚ 40 środki własne, WFOŚ 30 środki własne 177/188 Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna Szacunkowe koszty tys. [PLN] Główne źródła finansowania 3 4 5 6 2005 Urząd Gminy 30 2005 - 2008 Urząd Gminy, ZGKiM 1 500 12. Prowadzenie bieżących remontów dróg gminnych 2005 - 2012 Urząd Gminy 13. Promowanie publicznych środków transportu Opracowanie gminnego programu budowy ścieżek rowerowych, tak by kontynuowane były działania mające na 14. celu ukształtowanie układu tras rowerowych o funkcjach komunikacyjnych, turystycznych i rekreacyjnych, promocja komunikacji rowerowej 2005 - 2012 Lp. Nazwa zadania 1 2 Opracowanie „Kompleksowego programu ograniczania niskiej emisji” Budowa instalacji spalania biogazu na składowisku odpadów 11. w Chróścicach 10. środki własne środki własne, WFOŚ, EkoFundusz środki własne Urząd Gminy 1 519 za remont 1 km drogi 40 2005 - 2008 Urząd Gminy 50 środki własne 15. Tworzenie ścieżek rowerowych 2005 - 2012 Urząd Gminy Opracowanie analizy techniczno-ekonomicznej możliwości wykorzystania biogazu w celach energetycznych 16. powstającego w otwartych komorach fermentacyjnych oczyszczalni ścieków w Dobrzeniu Wielkim 2005 - 2008 Urząd Gminy, właściciele obiektów 17. Egzekwowanie zakazu wypalania traw i ściernisk 18. Wzmocnienie monitoringu powietrza 19. Urząd Gminy, Policja, Straż 2005 - 2012 Pożarna, WIOŚ Opole ZADANIA KOORDYNOWANE** 2005 - 2008 WIOŚ Opole Egzekwowanie wymagań dotyczących stanu technicznego pojazdów i przestrzegania dozwolonej prędkości ruchu 2005 - 2012 Policja środki własne 162 za zbudowanie 1 km trasy środki własne rowerowej 30 środki własne, w ramach prac jednostek środki własne b.d. w ramach działalności jednostki środki własne, WFOŚ środki własne 178/188 Lp. Nazwa zadania 1 2 20. Zastosowanie paliw alternatywnych dla węgla Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna Szacunkowe koszty tys. [PLN] Główne źródła finansowania 3 4 5 6 2005 - 2012 21. Budowa małych elektrowni wodnych (Kup, Dobrzeń Wlk., Chróścice) 2005 - 2012 22. Spełnienie wymagań Najlepszej Dostępnej Techniki (BAT) i uzyskanie Pozwolenia Zintegrowanego (IPPC) 2005 - 2008 23. Modernizacja dróg wojewódzkich i powiatowych, budowa obwodnic 2005 - 2012 Jednostki gospodarcze podmioty gospodarcze Elektrownia Opole, Jednostki gospodarcze Zarząd Dróg Wojewódzkich Opole, Zarząd Dróg Powiatowych b.d. środki własne, WFOŚ b.d. środki własne, WFOŚ b.d. środki własne b.d środki własne, ERDF * Przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji Gminy ** Przedsięwzięcia finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji wyższego szczebla: powiatowego, wojewódzkiego i centralnego 179/188 V.4.5. Ochrona przed hałasem Lp. Nazwa zadania Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna Szacunkowe koszty tys. [PLN] Główne źródła finansowania 1 2 3 4 5 6 Urząd Gminy 1 519 za remont 1km drogi ZADANIA WŁASNE GMINY* 1. 2. 3. Prowadzenie bieżących remontów dróg gminnych 2005- 2012 Stworzenie i aktualizacja bazy danych o obiektach przemysłowych stwarzających zagrożenie akustyczne dla 2005 - 2008 Urząd Gminy środowiska Uwzględnianie w zmianach miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego dopuszczalnych wartości 2005 - 2008 Urząd Gminy poziomu dźwięku w środowisku ZADANIA KOORDYNOWANE** 4. Pozyskiwanie danych o skali zagrożenia hałasem 5. Ograniczenie uciążliwości akustycznej dróg i tras kolejowych do poziomu wymaganego normami, budowa ekranów dźwiękochłonnych, stosowanie od strony drogi i torów kolejowych okien o zwiększonej izolacyjności akustycznej, lokalizacja ochronnych pasów zieleni 6. Egzekwowanie wymagań dotyczących stanu technicznego pojazdów i przestrzegania dozwolonej prędkości ruchu środki własne w ramach środki własne, WFOŚ działalności urzędu w ramach środki własne działalności urzędu w ramach środki własne działalności urzędu 2005 -2012 Starostwo Powiatowe 2005 -2012 GDDKiA, ZDW Opole, Zarząd Dróg Powiatowych, PKP b.d. środki własne 2005 - 2012 Starostwo Powiatowe, Policja w ramach działalności jednostek środki własne * Przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji Gminy ** Przedsięwzięcia finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji wyższego szczebla: powiatowego, wojewódzkiego i centralnego 180/188 V.4.6. Ochrona przed promieniowaniem elektromagnetycznym Lp. Nazwa zadania 1 1. 2. 3. 4. 2 Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna 3 4 ZADANIA WŁASNE* Uwzględnianie w przyszłych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (zmianach planów) zagrożeń związanych z promieniowaniem niejonizującym, 2005 - 2012 Urząd Gminy preferowanie mało konfliktowych lokalizacji źródeł promieniowania niejonizującego Określenie aktualnego poziomu elektromagnetycznego Urząd Gminy, promieniowania niejonizującego w miejscach jego 2005 - 2008 Urząd Wojewódzki potencjalnego oddziaływania ZADANIA KOORDYNOWANE** Stworzenie systemu monitoringu środowiska gminy ze względu na szkodliwe oddziaływanie pól 2005 - 2012 Urząd Wojewódzki elektromagnetycznych Wyeliminowanie emisji promieniowania niejonizującego ze 2005 - 2012 Urząd Wojewódzki źródeł będących zagrożeniem dla ludzi i środowiska Szacunkowe koszty Główne źródła tys. [PLN] finansowania 5 w ramach prac urzędu 6 środki własne w ramach środki własne, WFOŚ działalności urzędu b.d. środki własne, WFOŚ b.d. środki własne, WFOŚ * Przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji Gminy ** Przedsięwzięcia finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji wyższego szczebla: powiatowego, wojewódzkiego i centralnego 181/188 V.4.7. Ochrona przyrody Lp. Nazwa zadania Termin realizacji Jednostką odpowiedzialna Szacunkowe koszty tys. [PLN] Główne źródła finansowania 1 2 2 4 5 6 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. ZADANIA WŁASNE GMINY* Tworzenie małoobszarowych form ochrony przyrody 2005 – 2008 Urząd Gminy (zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, użytki ekologiczne) Objęcie ochroną prawną drzew- pomników przyrody 2005 - 2008 Urząd Gminy Realizacja zieleni urządzonej w obiektach rekreacyjno – 2005 – 2012 Urząd Gminy wypoczynkowych (istniejących i projektowanych) Tworzenie ścieżek przyrodniczo- dydaktycznych w obrębie obszarów przyrodniczo cennych i krajobrazowo 2005 - 2012 Urząd Gminy atrakcyjnych Pielęgnacja i konserwacja istniejących na terenie gminy obiektów i form ochrony przyrody, w tym zabytkowych ciągłe Urząd Gminy założeń zieleni ZADANIA KOORDYNOWANE GMINY** RZGW i inni Ochrona czynna zieleni łęgowej (niskiej i wysokiej) w 2005 – 2012 administratorzy dolinach rzek cieków wodnych Zalesianie gruntów porolnych niskich klas bonitacyjnych 2005 – 2012 Nadleśnictwa Zarząd Dróg Wojewódzkich w Realizacja form zieleni izolacyjno – osłonowej wzdłuż Opolu, Generalna 2005 – 2012 ciągów komunikacyjnych Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad 11 środki własne 4 środki własne 46 środki własne 23 środki własne 40/rok środki własne b.d. środki własne b.d. środki własne b.d. środki własne * Przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji Gminy ** Przedsięwzięcia finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji wyższego szczebla: powiatowego, wojewódzkiego i centralnego 182/188 V.4.8. Ochrona przed skutkami poważnych awarii Lp. Nazwa zadania Termin realizacji Jednostką odpowiedzialna Szacunkowe koszty tys. [PLN] Główne źródła finansowania 1 2 2 4 5 6 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. ZADANIA WŁASNE GMINY* Uwzględnianie w przyszłych miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego (zmianach planów) potencjalnych stref zagrożenia związanych z ryzykiem 2005 – 2012 Urząd Gminy wystąpienia poważnych awarii wokół obiektów i tras komunikacyjnych Urząd Gminy, Informowanie zakładu o zwiększonym ryzyku wystąpienia 2005 - 2006 Komendant poważnej awarii przemysłowej o jego obowiązkach Powiatowy PSP Instruowanie społeczeństwa o zasadach postępowania w wypadku wystąpienia awarii przemysłowych i 2005 – 2012 Urząd Gminy transportowych Instruowanie społeczeństwa o występujących zagrożeniach, podjętych środkach zapobiegawczych i o działaniach, które 2005 – 2012 Urząd Gminy będą podjęte w przypadku wystąpienia awarii Urząd Gminy, Egzekwowanie wymogów dotyczących transportu substancji Komendant 2005 - 2012 i odpadów niebezpiecznych Powiatowy PSP,WIOŚ, Policja ZADANIA KOORDYNOWANE GMINY** Działania dostosowawcze w zakładach przemysłowych 2005 – 2012 Zakłady przemysłowe ograniczające ryzyko wystąpienia awarii Działania dostosowawcze w zakładach przemysłowych 2005 – 2012 Zakłady przemysłowe ograniczające skutki wystąpienia awarii W ramach środki własne działalności Urzędu W ramach działalności jednostek środki własne W ramach środki własne działalności Urzędu W ramach środki własne działalności Urzędu W ramach działalności jednostek środki własne b.d. środki własne b.d. środki własne * Przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji Gminy ** Przedsięwzięcia finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji wyższego szczebla: powiatowego, wojewódzkiego i centralnego 183/188 V.4.9. Edukacja ekologiczna Lp. Nazwa zadania 1 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 2 Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna Szacunkowe koszty tys. [PLN] Główne źródła finansowania 3 4 5 6 40 środki własne, WFOŚ ZADANA WŁASNE GMINY* Wytyczanie i realizacja ścieżek przrodniczo-dydaktycznych, Urząd Gminy, Urząd szlaków pieszych, rowerowych, konnych, w rejonach 2005 - 2012 Wojewódzki, przyrodniczo cennych Nadleśnictwa Promocja działań proekologicznych z przeznaczeniem dla dorosłej części społeczności lokalnej - wydawnictwa 2005 - 2012 Urząd Gminy ekologiczne, szkolenia Realizacja rekreacyjnych ścieżek rowerowych- broszury, mapy, 2005 - 2012 Urząd Gminy tablice informacyjne Urząd Gminy, Urząd Promocja agroturystyki, rolnctwa ekologicznego (szkolenia, 2005 - 2012 Marszałkowski,WODR broszury, warsztaty) Łosiów Opracowanie, wdrożenie i bieżąca realizacja wieloletnich, 2005 – Urząd Gminy, AriMR, intensywnych szkoleń dla rolników, w szczególności 2012 WODR Łosiów promujących dobre praktyki rolnicze oraz dla działkowców Urząd Gminy, Szkoły, Edukacja ekologiczna nauczycieli 2005 - 2012 Wojewódzki Ośrodek Metodyczny Organizacja konkursów ekologicznych, akcji sprzątania, akcji edukacyjnych, festynów ekologicznych i innych spotkań 2005 - 2012 Urząd Gminy integrujących mieszkańców 8. Wspieranie edukacji dzieci i młodzieży szkolnej i przedszkolnej – wycieczki, warsztaty Urząd Gminy, Szkoły, 2005 - 2012 Przedszkola 9. Opracowanie i wydawanie folderów przyrodniczych, broszur informacyjnych, plakatów, przewodników, materiałów promocyjnych 2005 - 2012 Urząd Gminy działanie ciągłe 40 środki własne, sponsorzy 15 środki własne, WFOŚ działanie ciągłe 20 środki własne, WFOS, środki unijne działanie ciągłe 40 środki własne działanie ciągłe 24 środki własne działanie ciągłe 80 środki własne, sponsorzy w ramach działalności placówek działanie ciągłe 20 środki własne, WFOŚ środki własne, WFOŚ, sponsorzy 184/188 Lp. Nazwa zadania 1 2 Organizowanie cyklicznych programów, wystaw, imprez, publikacji w prasie itp. Doposażenie bibliotek w najnowsze pozycje w zakresie 11. ochrony środowiska 10. 12. Prowadzenie działalności informacyjnej w Urzędzie Gminy Termin realizacji Jednostka odpowiedzialna Szacunkowe koszty tys. [PLN] Główne źródła finansowania 3 4 5 6 2005 - 2012 Urząd Gminy 2005 - 2012 Urząd Gminy, Szkoły 2005 - 2012 Urząd Gminy ZADANIA KOORDYNOWANE** Urząd Gminy, 2005 – 13. Budowa systemu udostępniania informacji o środowisku Starostwo Powiatowe, 2008 Urząd Marszałkowski Wdrożenie publicznie dostępnego wykazu danych o Urząd Gminy, 14. dokumentach zawierających informacje o środowisku i jego 2005 Starostwo Powiatowe, ochronie Urząd Marszałkowski Opracowanie, wdrożenie i bieżąca realizacja wieloletnich 2005 – Urząd Gminy, 15. szkoleń dla leśników 2012 Nadleśnictwa działanie ciągłe 40 działanie ciągłe 8 w ramach działalności urzędu środki własne, WFOŚ, sponsorzy środki własne, WFOŚ, sponsorzy środki własne w ramach środki własne działalności urzędu w ramach środki własne działalności urzędu działanie ciągłe 10 środki własne * Przedsięwzięcia, które będą finansowane w całości lub częściowo ze środków będących w dyspozycji Gminy ** Przedsięwzięcia finansowane ze środków przedsiębiorstw oraz ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji wyższego szczebla: powiatowego, wojewódzkiego i centralnego Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 185 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych V.5. Monitoring i ocena realizacji programu Ocena realizacji Programu polega przede wszystkim na monitorowaniu, czyli obserwacji: ­ zakresu wykonania zadań ujętych w Programie, ­ rozbieżności pomiędzy przyjętymi zadaniami i stopniem ich wykonania, ­ przyczyn ewentualnego niewykonania założonych zadań. System monitoringu i oceny powinien obejmować stworzenie: ­ systemu zbierania i selekcjonowania informacji, ­ systemu oceny i interpretacji zgromadzonych danych. Zbudowanie takiego systemu monitoringu i prowadzenie opisanych działań pozwoli na bieżące monitorowanie realizacji Programu poprzez: ­ systematyczne zbieranie danych liczbowych oraz informacji dotyczących realizacji poszczególnych zadań Programu; wynikiem tych działań będzie materiał empiryczny stanowiący podstawę do analiz i ocen, ­ uporządkowanie, przetworzenie i analiza danych empirycznych; otrzymany materiał będzie służył przygotowaniu raportów, ­ przygotowanie raportów z realizacji zadań ujętych w Programie, ­ analiza porównawcza osiągniętych wyników z założeniami Programu; określenie stopnia wykonania zapisów przyjętego Programu oraz identyfikacja ewentualnych rozbieżności, ­ analiza przyczyn odchyleń oraz określenie działań korygujących polegających na modyfikacji dotychczasowych oraz ewentualne wprowadzenie nowych instrumentów wsparcia, ­ przeprowadzenie zaplanowanych działań korygujących. Podstawą zarządzania Programem będzie stałe monitorowanie uzyskiwanych efektów stwierdzanych jako poprawa jakości środowiska, zmniejszenie emisji zanieczyszczeń oraz skutki podejmowanych działań. Podstawą dla sprawnego zbierania danych monitoringu jest opracowany zestaw mierników (wskaźników stanu środowiska). W związku z faktem, że gminne programy ochrony środowiska stanowią narzędzie realizacji polityki ekologicznej państwa na szczeblu gminnym, do kontroli realizacji programu służyć mogą wskaźniki wzorowane na przyjętych w polityce ekologicznej limitach krajowych Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 186 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych związanych z racjonalnym wykorzystaniem zasobów naturalnych i poprawą stanu środowiska, skorygowanych odpowiednio w zależności od specyficznych warunków i możliwości gminy, tj.: ­ zmniejszenie wodochłonności produkcji o 50% w stosunku do stanu w 1990 r. (w przeliczeniu na PKB i wartość sprzedaną w przemyśle); wskaźnik już został osiągnięty w skali całego województwa opolskiego (zgodnie z „Programem Ochrony Środowiska Województwa Opolskiego na lata 2003 – 2006 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2007 – 2010”), ­ ograniczenie materiałochłonności produkcji o 50% w stosunku do 1990 r. w taki sposób, aby uzyskać co najmniej średnie wielkości dla państw OECD (w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB), ­ ograniczenie zużycia energii o 50% w stosunku do 1990 r. i 25% w stosunku do 2000 r. (również w przeliczeniu na jednostkę produkcji, wartość produkcji lub PKB), ­ dwukrotne zwiększenie udziału odzyskiwanych i ponownie wykorzystywanych w procesach produkcyjnych odpadów przemysłowych w porównaniu ze stanem z 1990 r., ­ odzyskanie i powtórne wykorzystanie co najmniej 50% papieru i szkła z odpadów komunalnych, ­ pełna (100%) likwidacja zrzutów ścieków nieoczyszczonych z miasta i zakładów przemysłowych, ­ zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych, w stosunku do stanu z 1990 r., z przemysłu o 50%, z gospodarki komunalnej (na terenie miast i osiedli wiejskich) o 30% i ze spływu powierzchniowego – również o 30%, ­ ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenków azotu o 31%, niemetanowych lotnych związków organicznych o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu w 1990 r., ­ do końca 2005 r. wycofanie z użytkowania etyliny i przejście wyłącznie na stosowanie benzyny bezołowiowej. Poza głównymi miernikami przy ocenie skuteczności realizacji polityki ekologicznej państwa będą stosowane wskaźniki społeczno-ekonomiczne, wskaźniki presji na środowisko i stanu środowiska oraz wskaźniki reakcji państwa i społeczeństwa, a mianowicie: a) wskaźniki społeczno-ekonomiczne: Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 187 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ poprawa stanu zdrowia obywateli, mierzona przy pomocy takich mierników jak długość życia, spadek umieralności niemowląt, spadek zachorowalności, ­ zmniejszenie zużycia energii, surowców i materiałów na jednostkę produkcji, ­ zmniejszenie tempa przyrostu obszarów wyłączanych z rolniczego i leśnego użytkowania dla potrzeb innych sektorów produkcji i usług materialnych, b) wskaźniki stanu środowiska i zmiany presji na środowisko: ­ zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód śródlądowych, ­ poprawę jakości wód płynących, stojących i wód podziemnych, a szczególnie głównych zbiorników wód podziemnych, poprawę jakości wody do picia oraz spełnienie przez wszystkie te rodzaje wód wymagań jakościowych obowiązujących w Unii Europejskiej, ­ poprawę jakości powietrza poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza (zwłaszcza zanieczyszczeń szczególnie szkodliwych dla zdrowia i zanieczyszczeń wywierających najbardziej niekorzystny wpływ na ekosystemy, a więc przede wszystkim metali ciężkich, trwałych zanieczyszczeń organicznych, substancji zakwaszających, pyłów i lotnych związków organicznych), ­ zmniejszenie uciążliwości hałasu, przede wszystkim poziomu hałasu na granicy własności wokół obiektów przemysłowych oraz hałasu wzdłuż tras komunikacyjnych, ­ zmniejszenie ilości wytwarzanych i składowanych odpadów, rozszerzenie zakresu ich gospodarczego wykorzystania oraz ograniczenie zagrożeń dla środowiska ze strony odpadów niebezpiecznych, ­ ograniczenie degradacji gleb, zmniejszenie powierzchni obszarów zdegradowanych na terenach poprzemysłowych, zwiększenie skali przywracania obszarów bezpośrednio lub pośrednio zdegradowanych przez działalność gospodarczą do stanu równowagi ekologicznej, ograniczenie pogarszania się jakości środowiska w jednostkach osadniczych i powstrzymanie procesów degradacji zabytków kultury, ­ wzrost lesistości kraju, rozszerzenie renaturalizacji obszarów leśnych oraz wzrost zapasu i przyrost masy drzewnej, a także wzrost poziomu różnorodności biologicznej ekosystemów leśnych i poprawa stanu zdrowotności lasów będących pod wpływem zanieczyszczeń powietrza, wody lub gleby, ­ zahamowanie zaniku gatunków roślin i zwierząt oraz zaniku ich naturalnych siedlisk, a także pomyślne reintrodukcje gatunków, Program Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami dla Gminy Dobrzeń Wielki Strona 188 / 188 Tom I. Program Ochrony Środowiska Zakład Systemów Ekologicznych ­ zmniejszenie negatywnej ingerencji w krajobrazie oraz kształtowanie estetycznego krajobrazu zharmonizowanego z otaczającą przyrodą, c) wskaźniki aktywności państwa i społeczeństwa: ­ spójność i efekty działań w zakresie monitoringu i kontroli, ­ zakres i efekty działań edukacyjnych oraz stopień udziału społeczeństwa w procesach decyzyjnych, ­ opracowanie i realizowanie przez grupy i organizacje pozarządowe projektów na rzecz ochrony środowiska. Celem zwartego i przejrzystego ujęcia obserwowanych wskaźników zaleca się zastosowanie wskazanego w programie wojewódzkim zestawienia wskaźników realizacji Programu. Zgodnie z art. 18, ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późn. zm.) z wykonania programu Wójt Dobrzenia Wielkiego sporządza co dwa lata raporty, które przedstawia Radzie Gminy. Dla niniejszego programu raport powinien być sporządzony na koniec 2006 i 2008 r. Za sporządzenie raportu szczegółowego powinien być odpowiedzialny Kierownik Programu, a raport powinien dotyczyć szczególnie działań, które są związane z likwidacją przekroczenia przepisów prawa, wynikami monitorowania jakości środowiska, koniecznością wprowadzenia korekt do Programu itp. Raporty szczegółowe winny być przedstawiane na posiedzeniach Rady Gminy. Wskazane jest by korekty Programu były wprowadzane w drodze uchwały Rady Gminy. Prowadzący Weryfikujący Zatwierdził /data, podpis/ /data, podpis i pieczątka/ zadanie/etap /data, podpis/
