Wstęp do filozofii

Wstęp do filozofii
Wykład nr 2
Wielkie pytania filozoficzne
Uproszczony schemat
• Starożytność: przyroda (kosmos)
• Średniowiecze: Bóg
• Nowożytność: człowiek – podmiot
poznający
• Współczesność: język lub człowiek jako
podmiot dzialający
Starożytny podział fii
• logika lub dialektyka – jak osiągnąć
prawdę? (epistemologia: poznanie)
• fizyka – co stanowi arche (pra-tworzywo,
pra-przyczynę) przyrody? (metafizyka:
byt, zwł. byt niezmienny i oddzielony)
• etyka – jak zdobyć szczęście? (aksjologia:
wartości)
Pojęcia arche
(1) czasowo pierwotna (i końcowa) postać
materii,
(2)
niezmienne
tworzywo
wszystkich rzeczy (fizycznych),
(3) ich nierozkładalny element (elementy),
(4) ich ukryta natura-istota lub charakter,
(5) ich przyczyna-źródło,
(6) „rządzący” nimi czynnik lub prawo.
Identyfikacja arche
• (i) jeden z czterech żywiołów lub (ii)
wszystkie razem („rządzone” przez
odpowiednie „siły)”, (iii) nieskończoność
(nieokreśloność), (iv) liczba lub jej
elementy, (v) homoiomeria (niezliczone,
jakościowo różne, choć wewnętrznie
jednorodne, „nasiona” – wprawione w ruch
przez umysł [nous]), (vi) atomy, (vii) byt tr
(idea, PP)
Opozycje
• monizm versus pluralizm
• dynamizm
(„aktywizm”)
versus
„pasywizm”
• materializm
(konkretyzm)
versus
„immaterializm” (abstrakcjonizm)
• immanentyzm versus transcendentyzm
• „fenomenalizm”
(empiryzm)
versus
„teoretyzm” (racjonalizm)
Średniowiecze
• Identyfikacja (pierwszego) arche
rzeczywistości (filozofia grecka) z
• Osobowym Bogiem objawienia judeochrześcijanskiego
• Problem syntezy
Św. Tomasz z Akwinu STh
• (1) Czy Bóg jest?
• (2) Jaki Bóg jest?
Ad (1)
• Tak: wiedza ze skutków do przyczyny
• 5 dróg: (1) z ruchu – PnP
(2) z przyczynowości sprawczej – 1-a przycz.;
(3) z przygodności – byt konieczny;
(4) ze stopni doskonałości – byt najdosk.
(5) Z celowego działania – umysł kierujący
Z: zasada przyczynowości
Ad (2)
• (a) nie wiemy, czym Bóg jest sam w sobie
(nie znamy jego natury-istoty)
• (b) wiemy, czym Bóg nie jest (teologia
negatywna)
• (c) ... czym Bóg jest jako przyczyna
względem skutków
• (d) niedoskonale wiemy, czym jest przez
analogię i uwznioślenie
Przymioty Boga
•
•
•
•
•
•
•
Niezłożony, niecielesny,
Doskonały, dobry („najwyższe dobro”)
Nieskończony
Wszechobecny
Niezmienny, wieczny
„w najwyższym stopniu jeden”
Osoba - implicite
Nowożytność
•
•
•
•
•
Kartezjusz: jak osiągnąć pewność?
Podział:
(1) sfera cogito – wiedza pewna
(2) świat zewnętrzny – wiedza niepewna
Problematyka mostu (1) – (2) - Bóg
Pytanie G. W. Leibniza
• „Dlaczego istnieje raczej coś niż nic? Nic jest
przecież prostsze i łatwiejsze niż coś. Co więcej,
dopuściwszy, że rzeczy powinny istnieć, trzeba
podać rację, dlaczego powinny istnieć tak a nie
inaczej”
• [Zasady natury i łaski oparte na rozumie
1995/1718: par. 7, s. 103, Z: ZRD]
• Odp.: byt konieczny identyfikowany z Bogiem
I. Kant
• a)
epistemologia
(krytyka
czystego
rozumu): co mogę wiedzieć?
• b) etyka (krytyka praktycznego rozumu): co
powinienem?
• c) filozofia religii („teologia moralna”):
czego mogę się spodziewać? [„jeśli oto
czynię, co powinienem, to czego mogę się
wtedy spodziewać?” B 833]
Kant - odpowiedzi
• Ad a) – tylko świat zmysłowy jako
ujmowalny przez nasze pojęcia; metfe idee
(świat, dusza, Bóg) są tylko regulatyw.
• Ad b) – imperatyw kategoryczny: wersja
uniwersalizacyjna oraz w. personalizacyjna
• Ad 3) – postulaty wiary moralnej (warunki
moralności): wolność, nieśmiertelność, Bóg
Linguistic turn – XX w.
• L. Wittgenstein I – nasz obraz świata jest
wyznaczony przez logiczną strukturę
naszego języka
• „granice mego języka są granicami mojego
świata”
• W II – narzędziowa koncepcja języka
contra obrazkowa koncepcja języka (formy
życia uwikłane w rozmaite gry językowe)
Pytania o język
• Czy odzwierciedla świat, czy raczej go
interpretuje?
• Czy jest narzędziem poznania i myślenia,
czy raczej je wyznacza?
• Co to znaczy (i dlaczego) wyrażenia
językowe znaczą?
• Czy wszystkie języki mają wspólną
strukturę?