Sprawdzian a

Sprawdzian a
Imię i nazwisko
Klasa
Liczba punktów
Ocena
Test podsumowujący dział III
Oddychanie
Masz przed sobą test składający się z 15 zadań.
Przy każdym poleceniu podano liczbę punktów możliwych do uzyskania.
Na rozwiązanie testu masz 40 minut.
1. Zaznacz rysunek, na którym przedstawiono rodzaj tkanki nabłonkowej wyściełającej drogi
oddechowe człowieka.
(0–1)
2. Uzupełnij rysunek, wpisując w puste miejsca liczby odpowiadające opisom wskazanych elementów układu
oddechowego.
(0–2)
I. Przewód wzmocniony chrząstkami, który znajduje się między krtanią a oskrzelami.
II. Silnie rozgałęzione kanały o coraz mniejszej średnicy, które wyścieła nabłonek z rzęskami przesuwającymi
zanieczyszczenia w kierunku tchawicy.
III. Odcinek, który jest wspólny dla układu oddechowego i pokarmowego.
IV. Narząd wymiany gazowej zbudowany z silnie ukrwionych pęcherzyków.
V. Narząd zbudowany z dziewięciu chrząstek; służy do wydawania dźwięków.
VI. Odbiera wrażenia węchowe, oczyszcza i ogrzewa powietrze.
3. Uszereguj elementy układu oddechowego w kolejności przepływania przez nie powietrza podczas
wdechu i wpisz litery je oznaczające.
A – tchawica, B – jama nosowa, C – oskrzela, D – gardło, E – płuca, F – krtań
Prawidłowa kolejność: ...................................
1a
(0–1)
4. Wpisz nazwę elementu układu oddechowego wskazanego na rysunku, a następnie podaj funkcję,
którą pełni ten element.
(0–2)
Nazwa elementu: .................................................
Funkcja elementu: ...............................................
5. Zaznacz prawidłowe określenia dotyczące wydechu.
(0–2)
Podczas wydechu następuje skurcz/rozkurcz przepony i mięśni międzyżebrowych oraz zmniejszenie/zwiększenie
objętości klatki piersiowej, a także napływ powietrza do/odpływ powietrza z płuc. Wydech jest aktem
biernym/czynnym.
6. Na podstawie poniższego opisu doświadczenia wykonaj polecenia.
(0–2)
Problem
badawczy:
Jak zmienia się liczba oddechów podczas wysiłku fizycznego?
Hipoteza:
W czasie wysiłku fizycznego liczba oddechów w jednostce czasu wzrasta.
Przewidywanie:
Wysiłek fizyczny zwiększa liczbę oddechów.
Przebieg
doświadczenia:
Policzono oddechy w ciągu 1 minuty
po dziesięciosekundowym biegu.
Próba I
Policzono oddechy w ciągu 1 minuty
podczas siedzenia bez ruchu.
Próba II
Czas trwania:
130 sekund.
Wniosek:
Hipoteza jest prawdziwa/nieprawdziwa.
a) Określ, która próba jest próbą kontrolną, a która próbą badawczą.
Próba kontrolna: .................................
Próba badawcza: ................................
b) Zaznacz w powyższym wniosku prawidłowe sformułowanie.
2a
7. Wpisz we właściwe miejsca podane nazwy gazów, które zastąpiono w tekście literami A i B.
(0–2)
dwutlenek węgla, tlen
W pęcherzykach płucnych zachodzi wymiana gazowa między krwią a środowiskiem. Duże stężenie A w
pęcherzykach płucnych, a małe we krwi dopływającej do płuc powoduje, że gaz ten przenika z pęcherzyków płucnych
do krwi i jest transportowany do komórek. Z kolei duże stężenie B we krwi, a małe w pęcherzykach płucnych
powoduje, że gaz ten przenika z krwi do pęcherzyków płucnych.
A – ................................................................................. , B – ..................................................................................
8. Określ rodzaj powietrza, którego skład został przedstawiony na wykresie (nie uwzględniono azotu).
Uzasadnij swoją odpowiedź przez wskazanie właściwych argumentów.
(0–3)
Wykres przedstawia skład powietrza ................................, ponieważ (numery argumentów) .................................. .
Propozycje argumentów:
1.
W powietrzu wydychanym jest więcej tlenu niż w powietrzu wdychanym.
2.
W powietrzu wydychanym jest więcej pary wodnej niż w powietrzu wdychanym.
3.
W powietrzu wdychanym jest więcej tlenu niż w powietrzu wydychanym.
4.
W powietrzu wdychanym jest więcej pary wodnej niż w powietrzu wydychanym.
5.
W powietrzu wydychanym jest więcej dwutlenku węgla niż w powietrzu wdychanym.
6.
W powietrzu wydychanym jest mniej dwutlenku węgla niż w powietrzu wdychanym.
9. Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania dotyczącego ośrodka oddechowego. Mechanizmem oddychania
kieruje ośrodek oddechowy, który znajduje się w
A) płucach.
B) tchawicy.
C) oskrzelach.
D) mózgowiu.
3a
(0–1)
10. Wpisz do tabeli terminy, które dotyczą oddychania tlenowego. Skorzystaj z podanych propozycji.
Analizowane elementy
Propozycje terminów
Substraty
dwutlenek węgla, woda/związki
organiczne, tlen
Produkty
dwutlenek węgla, woda/związki
organiczne, tlen
Energia
uwalniana/pobierana
(0–3)
Oddychanie tlenowe
11. Połącz rodzaje zanieczyszczeń powietrza ze skutkami ich oddziaływania na układ oddechowy człowieka.
(0–2)
A) zanieczyszczenia pyłowe
B) zanieczyszczenia mikrobiologiczne
1.
2.
3.
4.
astma oskrzelowa
grypa
pylica
gruźlica
A)................................. , B) .....................................
12. Na podstawie informacji zamieszczonych w tabeli przedstawiającej zagrożenia dla organizmu
wynikające z palenia papierosów uzupełnij luki w tekście.
Sposób działania
Nazwa czynnika
Wysoka temperatura
palonego papierosa
Nikotyna
Wraz z substancjami trującymi sprzyja powstawaniu raka wargi, powoduje pękanie szkliwa zębowego,
wywołuje przekrwienie dróg oddechowych, przez co ułatwia wnikanie trucizn do organizmu.
Silna trucizna, która uzależnia jak narkotyk.
Tlenek węgla (czad)
Łącząc się z hemoglobiną krwinek czerwonych, utrudnia transport tlenu, przez co powoduje
niedotlenienie organizmu, szczególnie narządów wrażliwych, takich jak serce czy mózg. Długotrwałe
palenie papierosów może powodować zawał serca lub udar mózgu.
Substancje smoliste
Wywołują nowotwory języka, krtani, płuc i pęcherza moczowego.
Gazy drażniące
Związki azotowe
Powodują pieczenie i łzawienie spojówek, uczucie drapania w gardle. Wywołują tzw. kaszel palacza.
Przyczyniają się do podrażnienia błon śluzowych, uszkodzenia płuc. Mogą powodować zmiany
nowotworowe.
Kadm
Jest uwalniany podczas palenia papierosów. Po przedostaniu się do płuc uszkadza pęcherzyki płucne,
powodując ich zapadanie się. W konsekwencji prowadzi do zwłóknienia i rozedmy płuc.
Pył
Jego koncentracja w dymie papierosowym jest często milion razy większa niż w najbardziej
zanieczyszczonym powietrzu. Dlatego węzły chłonne palaczy i osób przebywających w ich otoczeniu
nie chronią przed infekcjami dróg oddechowych.
Kwasy
(0–2)
Działają silnie drażniąco na błony śluzowe jamy ustnej, przewodu pokarmowego i układu oddechowego.
Upośledzając ich czynności, powodują nieżyty oraz przewlekłe stany zapalne.
Substancją najbardziej uzależniającą w dymie papierosowym jest ....................................................... .
Z kolei ............................................................................ łączy się z hemoglobiną, utrudniając transport
tlenu i powodując niedotlenienie wielu narządów. Substancjami, które powodują nowotwory płuc
i pęcherza moczowego, są ................................................................................................................... .
Do rozedmy płuc przyczynia się ............................................................ .
4a
13. Uporządkuj zdania, wpisując ich odpowiedniki literowe we właściwe rubryki tabeli dotyczącej
zachowania układu oddechowego w dobrej kondycji.
Działania sprzyjające zachowaniu układu
oddechowego w dobrej kondycji
(0–2)
Działania niesprzyjające zachowaniu układu oddechowego
w dobrej kondycji
Propozycje działań:
A) Należy leczyć wczesne stadia zakażeń dróg oddechowych domowymi sposobami bez diagnozy
lekarza.
B) Powinno się unikać bezpośrednich kontaktów z osobami chorymi na choroby zakaźne układu
oddechowego.
C) Należy palić papierosy.
D) Należy szczelnie zamykać okna w pomieszczeniach do pracy i odpoczynku, gdyż zimne powietrze
źle wpływa na górne drogi oddechowe.
E) Powinno się unikać przebywania w środowisku o znacznym stopniu zanieczyszczenia powietrza.
E) Powinno się wciągać powietrze przez nos, ponieważ jest ono wtedy najlepiej nawilżone i ogrzane.
14. Na podstawie analizy tabeli przedstawiającej ilość tlenu zużywaną przez poszczególne narządy organizmu
człowieka, określ narząd, który zużywa najmniej tlenu oraz oblicz, ile tlenu zużywają mięśnie człowieka
o masie 70 kg w ciągu godziny aktywnego wypoczynku.
Narząd
Ilość zużywanego tlenu na 1 kg masy
narządu w ciągu godziny
Masa narządu u człowieka o masie
70 kg
Mózg
2,0l
1,5 kg
Serce
3,4l
0,3 kg
Wątroba
2,7l
1,6 kg
Nerki
5,2l
0,3 kg
Mięśnie w spoczynku
0,1 l
30,0 kg
Mięśnie aktywne
1,5–3,0l
30,0 kg
(0–3)
J. Stawarz i inni: Biologia część I. Nowa Era, Warszawa 2004
a)
Narząd, który zużywa najmniej tlenu na 1 kilogram swojej masy to ..............................................................
......................................................... .
b) Obliczenia ilości tlenu zużywanego przez mięśnie człowieka o masie 70 kg w ciągu godziny aktywnego
wypoczynku.
.....................................................................................................................................................................................
................................................................................................................................................ .....................................
5a
15. Zadanie na ocenę celującą
(0–3)
Na podstawie poniższego opisu doświadczenia wykonaj polecenia.
Problem badawczy: Którego gazu jest więcej w powietrzu wydychanym niż we wdychanym?
Hipoteza: W wydychanym powietrzu zwiększa się ilość dwutlenku węgla.
Przebieg doświadczenia:
Próba I
Próba II
Czas trwania: 10 minut.
Wniosek:: Hipoteza jest prawdziwa.
a) Zaznacz właściwy termin w zdaniu dotyczącym zasadności użycia wody wapiennej w powyższym
doświadczeniu.
Woda wapienna mętnieje pod wpływem tlen/dwutlenku węgla. Dlatego można zaobserwować, że gaz
ten został wydzielony podczas oddychania.
b) Zaznacz zdania, które stanowią najlepsze sformułowanie obserwacji doświadczenia.
 Woda wapienna pod wpływem wydychanego powietrza nie zmętniała.
 Woda wapienna pod wpływem wdychanego powietrza nie zmętniała.
 Woda wapienna pod wpływem wydychanego powietrza zmętniała.
 Woda wapienna pod wpływem wdychanego powietrza zmętniała.
6a