Czynniki zniekształcające wyniki testowe

Czynniki zniekształcające wyniki testowe
Na wyniki testowe wpływają nie tylko zmienne treściowe określone rodzaje zdolności czy cech osobowości.
Wyniki testowe mogą też być zniekształcane przez określone
czynniki pozatreściowe.
Strategie (style) odpowiadania na pozycje kwestionariusza
Jest to obserwowana skłonność osób badanych do udzielania
odpowiedzi niezależnie od treści pozycji testowych.
lub
Jest to trwała dyspozycja do reagowania w określony sposób
w różnych obszarach treściowych.
Strategie (style) odpowiadania na pozycje kwestionariusza
ZASADY OGÓLNE
Strategie są stałe i trwałe
Strategie odpowiadania powodują, że wyniki testowe są bardziej
wieloznaczne
Strategie odpowiadania są silniejsze w sytuacjach
niejednoznacznych i nieustrukturowanych
Testy trudne wyzwalają strategie odpowiadania
Strategie (style) odpowiadania na pozycje kwestionariusza
Tendencja do potakiwania (Cronbach, 1946)
Skłonność osób badanych do uznawania, że charakteryzują je
różne twierdzenia danego kwestionariusza, niezależnie od tego
jaka jest ich treść. Jest to stała dyspozycja do odpowiadania
”prawda", "zgadzam się", "tak".
Strategie (style) odpowiadania na pozycje kwestionariusza
Strategia semantyczna (Cronbach, 1946)
Każda osoba badana może inaczej interpretować kategorie
odpowiedzi typu "czasami", "nie lubię" czy "trochę się
zgadzam". Tworzące się w ten sposób stałe błędy mogą się
kumulować i obciążać wyniki.
Strategie (style) odpowiadania na pozycje kwestionariusza
Tendencja do unikania konkretnej odpowiedzi
(Cronbach, 1946)
Niektóre osoby badane, częściej niż inne kategorie, wybierają
kategorię neutralną ("nie wiem", "?"). Tendencja ta może okazać
się stałym sposobem odpowiadania. Prawdopodobnie zjawisko to
oznacza nieumiejętność podjęcia decyzji w sytuacji testowania.
Strategie (style) odpowiadania na pozycje kwestionariusza
Tendencja do odpowiedzi dewiacyjnych (Berg, 1967)
Tendencja do
niezwykłych.
udzielania
odpowiedzi
wyjątkowych
lub
Kontrolowanie stylów odpowiadania
wyrównanie liczby pozycji diagnostycznych na "tak" i "nie",
(tendencja do zgadzania się i zaprzeczania)
eliminowanie odpowiedzi
odpowiadania)
pośrednich
(centralny
styl
stosowanie skal kontrolnych: zliczanie odpowiedzi centralnych,
niezdecydowanych; skali konsekwencji (nieuważności);
porównanie proporcji odpowiedzi, np. potakujących czy
negujących w skalach treściowych
Strategie (style) odpowiadania na pozycje kwestionariusza
Zmienna aprobaty społecznej (Edwards, 1957; Crowne i
Marlow, 1964)
Skłonność osób badanych do przypisywania sobie w
samoopisach takich stwierdzeń, które są społecznie pożądane,
a odrzucanie tych, które są społecznie niepożądane. Nie jest to
świadome oszukiwanie, ale skłonność do pokazywania się od
jak najlepszej strony.
Kontrolowanie zmiennej aprobaty społecznej
Na etapie konstrukcji kwestionariusza:
Pozycje neutralne
Pozycje subtelne pod względem trafności fasadowej
Specjalne formułowanie językowe pozycji
Wprowadzanie odpowiedniej instrukcji
Analiza korelacji pozycji ze skalami mierzącymi aprobatę
społeczną
Na etapie stosowania kwestionariusza:
Wprowadzanie odpowiedniej instrukcji, tzw. instrukcja
"szczerości"
Skala kontrolna aprobaty społecznej (odrzucanie respondentów
o wysokich wynikach lub korygowanie wyników skal
treściowych przez doliczanie tzw. poprawek korekcyjnych
Kontrolowanie zmiennej aprobaty społecznej
aprobata (+)
cecha
(+)
(typ II)
(typ I)
Myślę czasem o rzeczach, o których Myślę czasem o rzeczach, o których
nie wypada mówić (PRAWDA)
nie wypada mówić (NIE)
(Histeria – TAK)
(SD – TAK)
(a)
cecha
(-)
aprobata (-)
(typ II)
Czasami mam ochotę kląć (NIE)
(Depresja – NIE)
(SD – TAK)
(c)
(Paranoja – TAK)
(SD – NIE)
(b)
(typ I)
Zdarza mi się śmiać z
nieprzyzwoitych dowcipów
(PRAWDA)
(Depresja – NIE)
(SD – NIE)
(d)
Tendencja do dysymulowania i symulowania
a aprobata społeczna
Tendencja do dysymulowania
Jest to świadoma lub nieświadoma tendencja osoby badanej do
przedstawiania się w nieprawdziwie korzystnym świetle
Dysymulacja najczęściej wiązana jest ze zmienną aprobaty
społecznej
Tendencja do symulowania
Jest to świadome lub nieświadome udzielanie odpowiedzi,
bezpodstawnie przedstawiających osobę badaną w
niekorzystnym świetle, np. wskazujących na istnienie
określonych zaburzeń zachowania czy niepożądanych cech
osobowości
Kontrolowanie tendencji do symulacji umożliwiają specjalne
skale kontrolne
Strategie konstrukcji testów
Strategia teoretyczna
W strategii teoretycznej konieczna jest analiza definicji
badanego konstruktu oraz definicji cech, bowiem określają one
zakresy oraz specyfikę zachowań będących ich opisem
Strategia empiryczna (instrumentalna)
W strategii zewnętrznej konieczna jest analiza definicji danego
kryterium oraz wyodrębnienie i klasyfikacja podstawowych
wskaźników związanych z kryterium
Konstruowanie testu według strategii empirycznej
(instrumentalnej)
Sformułowanie puli pozycji testowych
(nie muszą wywodzić się z jednej spójnej teorii)
Dobranie dwóch grup osób
(grupy kryterialnej – osób posiadających cechę
i grupy kontrolnej – osób nie posiadających cechy
Określenie, jakie pozycje testowe różnicują te dwie grupy
Eksperyment Gougha (1954)
nad klinicznym pojęciem neurotyzmu
Grupa zaawansowanych studentów i klinicystów miała na pozycje
testu odpowiadać tak, jak ich zdaniem, odpowiadałby pacjent
„doświadczający reakcji psychoneurotycznej”
Życie źle obchodzi się ze mną
Prawda (Symulanci – 79%; Neurotycy – 14%)
Zazwyczaj uważam, że warto żyć
Prawda (Symulanci – 25%; Neurotycy – 68%)
Częstość odpowiedzi na wybrane pozycje MMPI
Czasem drażnię zwierzęta
Odpowiedź FAŁSZ – częściej pacjenci depresyjni niż niedepresyjni
Chętnie czytam powieści kryminalne i sensacyjne
Odpowiedź FAŁSZ – częściej hospitalizowani histerycy
Zdarza mi się czasem poplotkować
Odpowiedź PRAWDA – częściej inteligentni niż nieinteligentni
Nie lubię widoku palącej kobiety
Odpowiedź FAŁSZ – częściej pacjenci z bólami krzyża
pochodzenia funkcjonalnego