program ochrony środowiska gminy kozienice
advertisement
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE URZĄD MIEJSKI W KOZIENICACH PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE AKTUALIZACJA - PROJEKT Kozienice, 2008 rok 1 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE SPIS TREŚCI STRONA I. Wprowadzenie 4 II. Charakterystyka gminy i ocena stanu poszczególnych elementów środowiska 6 1. Charakterystyka gminy 1.1. Położenie gminy 1.2. Warunki przyrodniczo – geograficzne 1.3. Sytuacja społeczno – gospodarcza 1.4. Rolnictwa 1.5. Przemysł i usługi rynkowe 1.6. Infrastruktura społeczna 1.7. Ludność gminy Kozienice 2. Wody podziemne i powierzchniowe 2.1. Wody podziemne 2.2.1. Charakterystyka wód podziemnych 2.1.2. Jakość wód podziemnych 2.2. Gospodarka wodno – ściekowa 2.2.1. Charakterystyka gospodarki wodnej 2.2.2. Charakterystyka gospodarki ściekowej 2.3. Wody powierzchniowe 2.4. Podsumowanie 3. Powietrze atmosferyczne 3.1. Wstęp 3.2. Źródła emisji zanieczyszczeń – charakterystyka 3.3. Stan czystości powietrza 3.4. Podsumowanie – sposoby ochrony 4. Hałas Źródła hałasu w środowisku Skala uciążliwości akustycznej Hałas komunikacyjny Hałas przemysłowy 5. Ochrona gleb 6. Surowce mineralne 7. Gospodarka odpadami – plan gospodarki odpadami 7.1. Odpady komunalne i inne niż komunalne 7.2. Sposoby unieszkodliwiania odpadów 7.3. Sposoby postępowania z pozostałymi odpadami 7.4. Odpady przemysłowe 8. Przyroda i krajobraz 8.1. Lasy 8.1.1. Działania służące ochronie lasów 8.2. Formy ochrony przyrody 8.2.1. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie przyrody 8.2.2. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie wód 8.2.3. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie gruntów 8.2.4. Europejska sieć ekologiczna NATURA 2000 8.2.5. Cele ochrony przyrody 9. Nadzwyczajne zagrożenia środowiska 9.1. Poważne awarie 9.2. Ochrona przeciwpowodziowa 10. Edukacja ekologiczna 11. Sytuacja finansowa gminy 6 6 6 8 8 9 10 10 11 11 11 11 12 12 14 18 20 21 21 21 26 24 28 28 29 29 29 30 31 31 31 32 32 33 35 36 37 38 38 38 39 39 41 42 42 43 44 45 2 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE III. Cele środowiskowe gminy i przedsięwzięcia priorytetowe 1.1. Powietrze atmosferyczne 1.2. Wody powierzchniowe i podziemne 1.3. Hałas 1.4. Ochrona gleb 1.5. Surowce mineralne 1.6. Przyroda i krajobraz 1.7. Zagrożenia środowiska 1.8. Edukacja ekologiczna 1.9. Gospodarka odpadami 46 48 49 50 51 51 52 53 54 55 IV. Zarządzanie środowiskiem i instrumenty realizacji programu 1. Zarządzanie środowiskiem 2. Instrumenty realizacji programu 2.1. Instrumenty prawne 2.2. Instrumenty finansowe 2.3. Instrumenty społeczne 56 56 57 57 59 59 V. 61 61 62 62 64 VI. Wdrażanie programu 1. Zarządzanie programem 2. Harmonogram wdrażania programu 3. Monitoring wdrażania programu 4. Źródła finansowania przedsięwzięć ekologicznych Zakończenie 68 . Spis tabel 1. II.1. 2. II.2. 3. II.3. 4. II.4. 5. II.5. 6. II.6. 7. II.7. 8. II.8. 9. II.9. 10. II.10. 11. II.11. 12. II.12. 13. II.13. 14. II.14. 15. III.1. 16. III.2. 17. III.3. 18. III.4. 19. III.5. 20. III.6. 21. III.7. 22. III.8. 23. V.1. Liczba ludności gminy Charakterystyka GZWP (wg Kleczkowskiego) Charakterystyka Stacji Uzdatniana Wody Charakterystyka oczyszczalni ścieków komunalnych Zestawienie obiektów hydrotechnicznych Inwentaryzacja zbiorników wodnych Zestawienie danych dotyczących termomodernizacji obiektów Charakterystyka emitorów Jakość powietrza ze względu na ochronę zdrowia Jakość powietrza ze względu na ochronę roślin Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku Zestawienie danych dotyczących unieszkodliwiania odpadów Dochody i wydatki gminy w latach 2004-2007 Pochodzenie środków na inwestycje w ochronie środowiska Powietrze atmosferyczne Wody powierzchniowe i podziemne Hałas Ochrona gleb Surowce mineralne Przyroda i krajobraz Zagrożenia środowiska Edukacja ekologiczna Harmonogram wdrażania programu ochrony środowiska 10 11 12 15 19 19 23 25 26 26 28 31 45 45 48 49 50 51 51 52 53 54 62 3 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE I. WPROWADZENIE Agenda 21 ( Globalny Program Działania ) dokument końcowy konferencji ONZ „Środowisko i Rozwój” w Rio de Janerio wskazuje środowisko, ekonomię i społeczeństwo jako wzajemnie powiązanie, podstawowe elementy trwałego i zrównoważonego rozwoju. W Polsce nadano jej rangę najwyższą. Konstytucja R.P. stwierdza, że „ochrona środowiska przyrodniczego jest obowiązkiem władz publicznych, które poprzez swą politykę powinny zapewnić bezpieczeństwo ekologiczne współczesnym i przyszłym pokoleniom”. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska w art. 13 stwierdza, „Polityka ekologiczna państwa ma na celu stworzenie warunków niezbędnych do realizacji ochrony środowiska”, co oznacza, że polityka ta powinna równoważyć gospodarczy i społeczny rozwój kraju z celami ochrony środowiska. Wprowadzenie zasad polityki ekologicznej w życie oznacza obligatoryjne włączenie aspektów ekologicznych we wszystkie dziedziny gospodarowania, w tym również strategii i programów rozwoju na wszystkich poziomach działania regionalnego i lokalnego. Zarządzanie środowiskiem i prowadzenie racjonalnej jego ochrony , to stosowanie szeregu zasad, do których należy zaliczyć: * zasadę zrównoważonego rozwoju – prowadzenie polityki i działań w poszczególnych sektorach gospodarki i życia społecznego, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokojenia podstawowych potrzeb społeczności zarówno współczesnego pokolenia, jaki i przyszłych pokoleń, zasadę zintegrowanego podejścia do ochrony środowiska - ochrona jednego lub kilku elementów przyrodniczych środowiska nie może odbywać się kosztem innego, zasadę zapobiegania – kto podejmuje działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko ma obowiązek zapobiegania temu oddziaływaniu, zasadę przezorności rozwiązywanie problemów środowiskowych wówczas, gdy pojawia się uzasadnione prawdopodobieństwo, że wymagają one rozwiązania, a nie dopiero wtedy, gdy istnieje tego naukowe potwierdzenie, zasadę „zanieczyszczający płaci” - pełna odpowiedzialność ( w tym materialną) za skutki zanieczyszczenia i stwarzania innym zagrożeń dla środowiska na sprawcę, zasadę równego dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie – wynikającą z warunków zawartych w ustawie Prawo ochrony środowiska, zasadę integracji polityki ekologicznej z politykami sektorowymi – uwzględnianie w politykach sektorowych celów ekologicznych na równi z celami gospodarczymi i społecznymi, zasadę stosowania najlepszych dostępnych technik – wybór najlepszych, dostępnych w danej chwili rozwiązań technicznych, zasadę skuteczności ekologicznej i efektywności ekonomicznej mająca zastosowanie przy wyborze planowanych przedsięwzięć inwestycyjnych ochrony środowiska oraz do oceny osiągniętych wyników w trakcie i po zakończeniu ich realizacji, 4 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE prawo obywateli do uczestniczenia w postępowaniach w sprawie wydania decyzji z zakresu ochrony środowiska na zasadach określonych w ustawie Prawo ochrony środowiska. Celem opracowanej aktualizacji „Programu ochrony środowiska” Gminy Kozienice jest weryfikacja , tj. zmian lub utrzymanie dotychczasowych kierunków działań, a także wskazanie zadań priorytetowych do realizacji w najbliższym okresie zgodnie z zasadami określonymi w „Polityce ekologicznej państwa” , w tym z zasadą zrównoważonego rozwoju. W obrębie każdego priorytetu ekologicznego wyodrębniono cele średniookresowe do 2015 r., i krótkoterminowe do 2012 r., a w nich kierunki działań w zakresie ich realizacji (w tym działania inwestycyjne i nieinwestycyjne). Aktualizacja „Programu ochrony środowiska” została opracowana w oparciu o dane urzędu, informacje ze starostwa powiatowego, podmiotów gospodarczych, a także w oparciu o istniejące strategiczne dokumenty i opracowania z zakresu ochrony środowiska i rozwoju społeczno – gospodarczego, jak np.: Strategia Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2020 (aktualizacja 2006) r. Program Ochrony Środowiska dla Województwa Mazowieckiego (2003 r.). Program Ochrony Środowiska na lata 2004 – 2011 dla powiatu kozienickiego (2003 r.). Gminny Plan Gospodarki Odpadami (2004 r.) i aktualizacja w 2008 r. Strategia Rozwoju Gminy Kozienice (2008r.). Wieloletni Plan Inwestycyjny Gminy Kozienice (2003 r.). Raporty o stanie środowiska w Województwie Mazowieckim – opracowane przez Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska w Warszawie. Polityka ekologiczna Państwa na lata 2007 – 2010 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2011 –2015. Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Kozienice 2008 – 20013. Niniejsza aktualizacja „Programu ochrony środowiska” zawiera szczegółową charakterystykę aktualnego stanu środowiska gminy, w oparciu o którą zostały określone cele strategiczne i kierunki działania umożliwiające poprawę jakości poszczególnych komponentów środowiska. Program jest kontynuacja polityki ekologicznej gminy Kozienice realizowanej na podstawie Programu ochrony środowiska dla gminy Kozienice uchwalonego Uchwałą Rady Miejskiej w październiku 2004 r. Integralną częścią programu jest Plan gospodarki odpadami dla gminy Kozienice. 5 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE II. CHARAKTERYSTYKA GMINY I OCENA POSZCZEGÓLNYCH ELEMENTÓW ŚRODOWISKA STANU 1. CHARAKTERYSTYKA GMINY 1.1. Położenie gminy Gmina Kozienice położona jest w południowo – wschodniej części województwa mazowieckiego. Miasto Kozienice jest położone w odległości 96 km od Warszawy, 36 km od Radomia i 86 km od Lublina. Gmina Kozienice graniczy z gminami: Pionki, Magnuszew, Garbatka Letnisko, Głowaczów i Sieciechów. Od wschodu przebiega granica naturalna na Wiśle i jest ona zarazem granicą województwa. Gminę przecinają dwie ważne drogi; z północy na południe Warszawa – Sandomierz i ze wschodu na zachód Radom – Puławy – Lublin. Miasto Kozienice nie posiada połączenia kolejowego z resztą kraju, do Elektrowni poprowadzone zostało pod kątem obsługi ruchu towarowego (dowóz węgla) odgałęzienie od linii Radom-Dęblin . Gmina ma charakter rolniczo – przemysłowy. Znana jest przede wszystkim z jednej z największych w Polsce opalanej węglem kamiennym Elektrowni „Kozienice”, . Grunty rolne leżą głównie w północno – wschodniej części gminy. Lasy, skupione w większych kompleksach leśnych (np. Puszcza Kozienicka), znajdują się głównie w południowo-zachodniej części gminy. Na terenie gminy znajdują się ponadto naturalne zbiorniki wodne: rzeki, 2 jeziora, stawy rybne i zbiorniki retencyjne. 1.2. Warunki przyrodniczo-geograficzne Według podziału fizjograficznego Polski gmina Kozienice leży w granicach prowincji Niziny Środkowo-Mazowieckiej. Przeważająca część gminy położona jest w mezoregionie Dolina Środkowej Wisły, jedynie południowo-zachodnia i południowa jej część znajduje się w obrębie mezoregionu Równiny Kozienickiej. Główną rzeką płynącą jest Wisła , stanowiąca północno-wschodnią granicę gminy Kozienice, która jest objęta ochroną NATURA 2000 PLB-140004 Dolina Środkowej Wisły. Uchodzące do niej rzeki, Radomka i Zagożdżonka odprowadzają wody z całego terenu gminy. Na tarasie zalewowym Wisły występują liczne odcięte starorzecza. Dwa największe noszą nazwę Jeziora Opatkowickiego i Jeziora Kozienickiego o łącznej powierzchni 17 ha. Ponadto utworzono kilka sztucznych zbiorników wodnych, największe z nich to stawy rybne o powierzchni około 40 ha w Kozienicach, staw hodowlany w Opatkowicach utworzony w starej piaskowni, dwa zbiorniki wodne na Krypiance w Janikowie , dwa zbiorniki retencyjne na rz. Zagożdżonce – Hamernia I i Hamernia II. Równina Kozienicka zajmuje pozostałą część gminy, na której zachowały się pozostałości Puszczy Kozienickiej , na terenie której utworzono Kozienicki Park Krajobrazowy imieniem profesora Ryszarda Zaręby. Celem utworzenia Parku było zachowanie charakterystycznego – lokalnego krajobrazu przyrodniczogeograficznego. Park zajmuje powierzchnię 26.233,83 ha i 36.009,62 ha otuliny, z czego w gminie Kozienice Park wraz z otuliną zajmują powierzchnię 11.626,03 ha co stanowi 49,8% powierzchni gminy. Park charakteryzuje się malowniczym krajobrazem, bogatą roślinnością i ciekawym ukształtowaniem terenu. W granicach gminy położone są trzy rezerwaty przyrody o łącznej powierzchni 158 ha, 38 użytków ekologicznych o powierzchni 173,2 ha oraz 25 pomników przyrody. Na omawianym obszarze stwierdzono występowanie co 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE najmniej 55 gatunki ssaków. Spośród stwierdzonych gatunków 3 wymienione są w „Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt” : nocek Bechsteina – status gatunku skrajnie zagrożonego i ginącego, borowiaczek – status gatunki rzadkie oraz bóbr europejski – status gatunek wydobyty z niebezpieczeństwa. Z ogólnej liczby stwierdzonych gatunków 32 objętych jest ochroną prawną. Z występujących na terenie Parku 219 gatunków ptaków objętych ochroną do „Polskiej czerwonej księgi zwierząt” wpisanych jest 10 gatunków. W gminie Kozienice znajdują się dwa obszary objęte ochroną w ramach europejskiej sieci NATURA 2000, są to: Dolina Środkowej Wisły PLB 140004 i Ostoja Kozienicka PLB 140013 obejmująca Puszczę Kozienicka i znaczą część powierzchni gminy, obszar 16.324,6 ha co stanowi 66,5% pow. gminy. 1.3. Sytuacja społeczno-gospodarcza. Gmina Kozienice to obszar o powierzchni 244,48 km 2, z czego 234,03 km2 to powierzchnia gminy i 10,45 km2 powierzchnia miasta. W granicach gminy znajduje się 39 miejscowości wiejskich w 36 sołectwach. Liczba ludności w mieście 19.368 osób, w gminie – 12.387 osób (stan na 31.12.2007r). Średnia gęstość zaludnienia: miasto – 1.827 os./km2, gmina – 52,7 os./km2. Gmina Kozienice posiada charakter rolniczo - przemysłowy. Wśród form użytkowania terenu w gminie dominują użytki rolne (47,7%). Lasy i grunty leśne zajmują 40,23% całkowitego obszaru gminy, natomiast na pozostałe grunty, w tym tereny zurbanizowane i nieużytki, przypada 12,7%. Największym zakładem gminy Kozienice jest Elektrownia „Kozienice” S.A. w Świerżach Górnych (13 km na północ od Kozienic). Jest to jedna z najnowocześniejszych i zarazem największych elektrowni w Polsce, opalana węglem kamiennym. Moc elektryczna wynosi 2845 MW, moc cieplna- 266 MW. Liczba osób pracujących w mieście i gminie Kozienice na koniec grudnia 2007 roku wynosiła 8.683 osoby w tym w sektorze publicznym 5.383 osoby i sektorze prywatnym – 3.300 osób (dane GUS), natomiast bezrobotnych (stan na 31.05.2008 r ) było 1.072 osoby. Dobrze rozwinięta jest obecnie mała i średnia przedsiębiorczość pozarolnicza, skupiona w sektorze gospodarki prywatnej. Wysoką pozycję w gospodarce gminy zajmuje rolnictwo. Atutem gminy Kozienice są duże możliwości intensyfikacji produkcji ekologicznej, rozwijanej równolegle z agroturystyką i ekoturystyką. Dotyczy to w szczególności obszarów, objętych prawną ochroną przyrody. 1.4. Rolnictwo Rolnictwo stanowi znaczący sektor w gospodarce gminy. Użytki rolne stanowią 47,7% powierzchni terenu, tj.11.712 ha. Gmina dzieli się na dwie części, tzw. ”Górną” i „Powiśle”. Do terenu „Górnego” należy 15 wsi, występują tam grunty klasy V i VI, na których uprawiane jest żyto i owies (duża część gruntów na tym terenie jest nie uprawiana). „Powiśle” stanowi 21 wsi, gdzie występują gleby o dobrych klasach bonitacyjnych od I do IV na których koncentruje się uprawa warzyw i pszenicy. Ilość gospodarstw rolnych w gminie wynosi 2.233 , średnia powierzchnia gospodarstwa to 5,5 ha. Teren gminy posiada duże tradycje w produkcji warzyw i owoców miękkich oraz hodowli trzody. Struktura zasiewów: □ zboża □ okopowe - 57% - 19% 7 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE □ pastewne □ pozostałe - 2% - 22% (warzywa) Struktura pogłowia □ bydło □ trzoda chlewna - 2.800 szt. - 15.000 szt. 1.5. Przemysł i usługi rynkowe Gmina Kozienice należy do najbardziej uprzemysłowionych terenów południowej części woj. mazowieckiego. Główny potencjał aktywnych zawodowo koncentruje się w przetwórstwie przemysłowym i spożywczym. Dobrze rozwinięta jest obecnie mała i średnia przedsiębiorczość pozarolnicza, skupiona w sektorze gospodarki prywatnej. Ważniejsze zakłady przemysłowe Gminy Kozienice, to: Elektrownia „KOZIENICE” S. A. w Świerżach Górnych jest największą w Polsce parową, kondensacyjną elektrownią blokową, z otwartym układem chłodzenia wodą z rzeki Wisły, w której paliwem podstawowym jest węgiel kamienny. Łączna moc osiągnięta Elektrowni w 2003 r. wyniosła 2845 MWe. Zasilania w energię elektryczną przede wszystkim środkowo – wschodnie rejony kraju. Obecnie w Elektrowni zatrudnionych jest ponad 2.500 osób. - ESSELTE Polska w Kozienicach – produkcja materiałów biurowych; - Przetwórstwo Wyrób Wędlin M. Pierzchała w Janikowie – produkcja wyrobów mięsnych; - PREFABET Kozienice S.A w Świerżach Górnych – produkcja wyrobów betonowych; - Energomontaż Północ w Świerżach Górnych – zakład remontowy; - Zakład ZRE w Świerżach Górnych – zakład remontowy; - OBORY w Kozienicach – produkcja wyrobów mleczarskich - Spółdzielnia Inwalidów w Kozienicach – produkcja opakowań foliowych i drewnianych, choinek; - Bakoma BIS w Janikowie – przetwórstwo warzyw i owoców; - „PELLETY KOZIENICE” Sp. z o. o – produkcja drzewnego granulatu opałowego (pellet) w oparciu o zagospodarowanie odpadów drzewnych; - Zakłady Mięsne Pierzchała w Janikowie – przetwórstwo mięsa i wyrób wędlin. Moce produkcyjne: ubój 500 szt., przetwórstwo 30 t. 1.6. Infrastruktura społeczna W 12 szkołach podstawowych i 3 gimnazjach uczy się 3.485 uczniów, w 6 przedszkolach jest 592 dzieci. W mieście znajduje się Liceum Ogólnokształcące i Zespół Szkół Zawodowych z bogatą ofertą edukacyjną oraz jedna uczelnia wyższa (zaoczna). Opiekę zdrowotna zapewniają: Szpital Powiatowy w Kozienicach, SP ZOZ Przychodnie Kozienickie , niepubliczne zakłady opieki zdrowotnej i indywidualne praktyki lekarskie. Placówkami opiekuńczo-wychowawczymi jest Dom Dziecka i Żłobek a także Dom Pomocy Społecznej z oddziałem dla przewlekle chorych. Nadzór nad bezpieczeństwem 8 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE publicznym sprawuje Komenda Powiatowa Policji, Komenda Państwowej Straży Pożarnej i Ochotnicze Straże Pożarne oraz Zakładowa Służba Ratownicza Elektrowni Kozienice. 1.7. Ludność gminy Kozienice Tabela II.1. przedstawia liczbę ludność gminy Kozienice według stanu na dzień 31.12.2005 – 31.12.2007. W latach 2005 – 2007 ludność gminy zmalała o 2,48%. W mieście liczna ludności zmalała o 3,73%. Nastąpił zauważalny wzrost ludności w miejscowościach: Łuczynów o 38,37%, Janów o 11%, Aleksandrówka o 5,7%. Tabela II.1. Liczba ludności gminy Lp. Nazwa miejscowości 1. Kozienice 2. Aleksandrówka 3. Brzeźnica 4. Chinów 5. Cudów 6. Dąbrówki 7. Holendry Kozienickie 8. Holendry Kuźmińskie 9. Holendry Piotrkowskie 10. Janików 11. Janików – Folwark 12. Janów 13. Kępa Bielańska 14. Kępa Wólczyńska 15. Kępeczki 16. Kociołki 17. Kuźmy 18. Łaszówka 19. Łuczynów 20. Majdany 21. Nowa Wieś 22. Nowiny 23. Opatkowice 24. Piotrkowice 25. Przewóz 26. Psary 27. Ruda 28. Ryczywół 29. Samwodzie 30. Selwanówka 31. Stanisławice 32. Staszów 33. Śmietank 34. Świerże Górne 35. Wilczkowice Górne 36. Wola Chodkowska 37. Wójtostwo 38. Wólka Tyrzyńska A 39. Wólka Tyrzyńska B 40. Wymysłów RAZEM 2005 rok 20.107 849 394 338 86 203 306 155 185 559 90 361 57 99 103 375 49 71 529 145 588 408 152 198 46 347 177 725 258 39 1.168 169 328 1.738 138 429 142 214 159 78 32.562 2006 rok 19.604 886 361 340 81 209 299 135 193 550 91 380 48 85 105 356 47 71 702 137 538 446 147 190 45 334 173 702 239 36 1.121 153 318 1.678 142 415 142 222 153 73 31.947 2007 rok 19.358 898 362 353 83 211 297 128 192 557 88 401 46 83 105 373 46 63 732 139 537 447 146 194 41 327 175 707 242 33 1.106 152 330 1.658 143 412 146 226 154 64 31.755 9 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE 2. WODY PODZIEMNE I POWIERZCHNIOWE 2.1. Wody podziemne 2.1.1. Charakterystyka wód podziemnych Cały obszar gminy Kozienice położony jest w granicach Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) Nr 222 Dolina Środkowej Wisły (Q) i 405 Niecka Radomska (Cr3). Tab. II.2. Charakterystyka GZWP (wg. Kleczkowskiego) Piętro wodonośne Nazwa zbiornika Numer zbiornika Całkowita powierzchnia GZW (km2) Typ zbiornika Średnia głębokość ujęć (m) Szacunkowe Szacunkowe zasoby zasoby dyspozycyjne dyspozycyjne 3 tys.m /d l/s/km2 7 8 1 2 3 4 5 6 Q Dolina Środkowej Wisły Niecka radomska 222 2 085 porowy 60 1 000 5,55 405 3 220 szczelin.krasowy 200 350 3,65 Cr Poziomami użytkowymi wód podziemnych na terenie gminy Kozienice jest poziom czwartorzędowy, trzeciorzędowy i kredowy. Czwartorzędowe piętro wodonośne występuje głównie w pradolinach i dolinach rzecznych oraz w obrębie wysoczyzny lodowcowej. Miąższość utworów wodonośnych wynosi 10-20 m ( a w dolinie Wisły 20-40 m), posiada zwierciadło wód o charakterze swobodnym zalegające na głębokości 1-6 p.p.t. na obszarach dolinnych oraz w przedziałach głębokości 15-50 i 50-100 m na terenie wysoczyzny . Poziom ten jest słabo izolowany od powierzchni terenu, w związku z tym narażony jest na zanieczyszczenia. Jakość wody podziemnej wykazuje podwyższoną zawartość żelaza i manganu, wymagającej skomplikowanego uzdatniania. W rejonie składowiska popiołów stwierdzono ponadnormatywną zawartość siarczanów i boru. Poziom ten należy GZWP 222 Dolina Środkowej Wisły i należy od obszaru wysokiej ochrony wód podziemnych. Poziom trzeciorzędowy związany jest z występowaniem oligoceńskich utworów piaszczystych i żwirowych , które występują w łączności hydraulicznej z wodami czwartorzędowymi. W większości na terenie gminy Kozienice wody podziemne ujmowane są z tych utworów. Zwierciadło wody występuje na głębokości 50-120 m. Jakość wody jest dobra lub wykazuje podwyższoną zawartość żelaza i manganu, wymagająca prostego uzdatniania. Kredowe piętro wodonośne związane jest z wapieniami i marglami. Zwierciadło wody występuje na głębokości 50-100 m i występuje pod ciśnieniem hydrostatycznym. Kredowe piętro wodonośne obejmuje obszar w widłach Wisły i Radomki. Jakość wody jest dobra i bardzo dobra, stopień zagrożenia niski. Poziom ten należy do GZWP 405 Niecka Radomska i zaliczone do wymagających ochrony. 2.1.2 Jakość wód podziemnych Wody podziemne wymagają ochrony jakości przede wszystkim z uwagi na fakt wykorzystywania ich na szeroką skalę jako podstawowe źródła dla celów zaopatrzenia ludności w wodę. W roku 2006 i 2007 w ramach monitoringu jakości wód podziemnych prowadzonego przez WIOŚ, badano wodę z poziomu czwartorzędowego w otworze w Kozienicach. Badana woda zliczona została do III klasy - woda o zadawalającej jakości. 10 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE Gospodarka wodno – ściekowa 2.2.1. Charakterystyka gospodarki wodnej Gmina Kozienice korzysta z ujęć podziemnych. Stacje uzdatniania wody zasilające w Gminę w wodę przedstawia tabela II.3: 2.2. Tab.II.3. Charakterystyka Stacji Uzdatniania Wody Lp. Lokalizacja ujęcia Zatwierdzone zasoby Qe[m3/h] 1. Kozienice, ul. Nr 1 – 39,0 11 Listopada Nr 2 - 44,7 Nr 3 - 27,3 Nr 4 - 67,1 2. Kozienice ul. Słoneczna Nr 1 - 62,00 Nr 2 - 60,48 3. Nowa Wieś Nr 1 – 75,36 Nr 2 - 116,0 4. Wola Chodkowaska Nr 1 - 47,0 Nr 2 - 47,0 5. Stanisławice 6. Łuczynów Nr 1 – 62,0 Nr 2 - 60,48 Nr 1 - 20,00 Nr 3 - 40,00 7. Janów Nr 1 - 75,00 Uzdatnianie wody odżelazianie odmanganianie chlorowanie odżelazianie odmanganianie chlorowanie odżelazianie odmanganianie chlorowanie odżelazianie odmanganianie chlorowanie odżelazianie chlorowanie odżelazianie odmanganianie chlorowanie odżelazianie odmanganianie chlorowanie Miejscowości zaopatrywane z ujęcia m. Kozienice, Przewóz, Cudów, Wymysłów, Wójtostwo, Dąbrówki, Wólka Tyrzyńska A, Wólka Tyrzyńska B, Samwodzie, Kępeczki, Janików, Kępa Wólczyńska m. Kozienice Nowa Wieś, Świerże Górne Wola Chodkowska, Selwanówka, Wilczkowice Górne, Ryczywół Staniławice, Aleksandrówka,, Kociołki, Nowiny, Śmietanki Łuczynów, Majdany, Opatkowice, Holendry Piotrkowskie Janów , Ruda, Brzeźnica, Janików Folwark, Psary Stacja Uzdatnia Wody w Janowie, wybudowana w latach 2007/2008 – jest to kompleksowa dwustopniowa stacja wraz z infrastrukturą towarzyszącą. Stacja uzdatniania wody w Kozienicach przy ul. Rodzinnej po kompleksowej modernizacji w latach 2005-2007. Wydajność zastosowanych urządzeń do ujmowania i uzdatniania wody, we wszystkich stacjach jest zgodna z pozwoleniami wodno – prawnymi i nie przekracza określonych w stosownych decyzjach parametrów. Pobór i sprzedaż wody z ujęć gminnych (m3): Pobór Kozienice 2006 r. 1.175.083 Kozienice 2007 r. 1.163.852 Stanisławice 2006 r. 94.379 Stanisławice 2007 r. 84.586 Nowa Wieś 2006 r. 70.904 Nowa Wieś 2007 r. 70.086 Wola Chodkowska 2006 r. 32.110 Wola Chodkowska 2007 r. 32.834 Łuczynów 2006 r. 32.988 Sprzedaż 1.002.330 1.003.734 77.611 73.596 64.519 61.936 27.111 27.794 24.679 11 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE Łuczynów 2007 r. 32.216 25.148 Wodociągowanie gminy Kozienice realizowane jest z zgodnie z „Programem ogólnym zaopatrzenia wsi w wodę” zaktualizowanym w roku 2000 technologią układu ciśnieniowo – pierścieniowego. Na dzień 31.12.2007 r. zwodociągowanych jest 32 wsie ( Aleksandrówka, Stanisławice, Nowiny, Kociołki, Śmietanki, Ruda, Janików Folwark. Janów, Janików, Psary, Brzeźnica, Staszów, Przewóz, Cudów, Wymysłów, Wójtostwo, Wólka Tyrzyńska A, Wólka Tyrzyńska B, Dąbrówki, Samwodzie, Kępeczki, Nowa Wieś, Świerże Górne, Ryczywół, Wola Chodkowska, Wilczkowice Górne, Selwanówka, Opatkowice, Majdany, Łuczynów, Holendry Piotrkowskie, Kępa Wólczyńska ). W budowie jest sieć wodociągowa w m. Chinów. Brak sieci wodociągowej występuje w 6 wsiach ( Holendry Kozienickie, Piotrkowice, Holendry Kuźmińskie, Kuźmy, Kępa Bielańska, Łaszówka, ) ok. 30 km. Łączna długość sieci wodociągowej (miasto i gmina) wynosi 162,5 km i 3.711 szt. przyłączy. Stopień zwodociągowania w stosunku do ilości miejscowości wiejskich wynosi – 82% a w stosunku do liczby mieszkańców terenów wiejskich – ok. 90%. W ramach bieżącej obsługi sieci prowadzone są modernizacją istniejących urządzeń wodociągowych. Przedsięwzięcia realizowane są i będą wraz ze zmianami w planach zagospodarowania przestrzennego dla terenów przeznaczonych pod zabudowę. Poza ujęciami do zbiorowego zaopatrzenia w wodę mieszkańców gminy , wody podziemne eksploatowane są przez zakłady przemysłowe posiadające własne ujęcia. Najwięcej eksploatuje Elektrownia „Kozienice” w Świerżach Górnych z poziomu czwatrorzędowego. Posiada ujęcia składające się z 7 studni wierconych o zasobach 500 m3/h. Pobór na cele socjalne wynosi 135 m3/d i 365 m3/d na cele technologiczne. W Elektrowni funkcjonuje jedno ujęcie wód powierzchniowych na rzece Wiśle dla potrzeb przemysłowych. 2.2.2. Charakterystyka gospodarki ściekowej Sieć kanalizacji sanitarnej wybudowana jest w 25 miejscowościach wiejskich naszej gminy (Aleksandrówka, Stanisławice, Nowiny, Kociołki, Śmietanki, Ruda, Janików Folwark. Janów, Janików, Psary, Brzeźnica, Przewóz, Cudów, Wymysłów, Wójtostwo, Nowa Wieś, Świerże Górne, Ryczywół, Wola Chodkowska, Wilczkowice Górne, Selwanówka, Opatkowice, Majdany, Łuczynów, Holendry Piotrkowskie ). W budowie jest sieć kanalizacji sanitarnej w m. Chinów. Łączna długość sieci wynosi 140 km, przyłączy kanalizacyjnych 2.756 szt. Stopień skanalizowani terenów wiejski ( w stosunku do ilości wsi) wynosi 64,1% a (w stosunku do ilości ludności wiejskiej ) to 81,4%. Możliwość tak intensywnej rozbudowy sieci kanalizacyjnej stwarzają wybudowane oczyszczalnie ścieków na terenie wiejskim. Zapewniają całkowitą możliwość przyjęcia i oczyszczania ścieków. Do wybudowania jest ok. 50 km sieci kanalizacji (13 wsi – 1947 mieszkańców) – Dąbrówki, Holendry Kozienickie, Holendry Kuźmińskie, Kępa 12 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE Bielańska, Kępa Wólczyńska, Kępeczki, Kuźmy, Łaszówka, Piotrkowice, Samwodzie, Staszów, Wólka Tyrzyńska A, Wólka Tyrzyńska B. System kanalizacji w mieście jest zorganizowany jako system kanalizacji rozdzielczej, dwu niezależnych sieci kanalizacyjnych do odprowadzania ścieków bytowo – gospodarczych oraz odprowadzania ścieków opadowych. Miasto jest prawie w 100% skanalizowane, sieć uzupełniana jest w miarę rozbudowy osiedli mieszkaniowych. Oczyszczalnie ścieków gminy Kozienice Tab.II.4. Charakterystyka oczyszczalni ścieków komunalnych Lp. Lokalizacja oczyszczalni Ilość miejscowości podłączonych do oczyszczalni Ilość miejscowości planowanych do podłączenia Moc przerobowa projektowana Moc wykorzystania oczyszczalni Qśr.d. m /d Qśr. d .m /d 3 Rezerwa oczyszczalni Qśr. d .m3/d 3 2007 r. 2007 r. 1. Kozienice 19 11 4.500 3.404,4 max. 9200 1.095,5 5.795,5 2. Majdany 2 1 200 79,5 120,5 3. Ryczywół 4 1 294 74,8 219,2 4. Nowa Wieś 2 1 609 185,9 423,1 5 Razem gmina 26 14 5.603 3.744,7 1.858,3 Fot.5. Oczyszczalnia ścieków w Nowej Wsi Sieć kanalizacji deszczowej – realizowana jest w oparciu o opracowaną „Szczegółową koncepcję programową odprowadzania wód opadowych z terenu miasta Kozienice”. Warunki terenowe i rozległe tereny spowodowały stosowanie spływu wód opadowych systemem mieszanym grawitacyjno – pompowym. Wody opadowe wprowadzane są do istniejącej podczyszczalni wód deszczowych. Długość sieci i kanalizacji sanitarnej wybudowanej wynosi 17,84 km. Zagospodarowanie osadów ściekowych – wytworzony osad w procesie oczyszczania ścieków poddawany jest fermentacji w osadnikach Imhoffa w oczyszczalni Kozienice. Z osadników okresowo osad spuszczany jest do laguny osadowej w celu prowadzenia dalszego procesu mineralizacji jak i zagęszczania osadu. Do laguny tej dowożony jest także osad z oczyszczalni Majdany. Po zagęszczeniu , osad przepompowywany jest do rurociągu osadu, następnie dozowany jest flokulant i skoagulowany osad poddawany jest odwodnieniu na prasie filtracyjno – taśmowej firmy Bellmer. Za pomocą podajnika ślimakowego przetransportowany jest do mieszalnika, do którego doprowadzone jest z silosu wapno mielone palone. W mieszalniku następuje higienizacja osadu. Po uprzednim przebadaniu gleby i osadu oraz uzyskaniu pozytywnych wyników, mieszanka osadowo – wapniowa wykorzystywana jest rolniczo oraz do rekultywacji. Głównym odbiorcą shigienizowanego osadu jest Stadnina Koni w Kozienicach. Z badań osadu wykonanego przez Instytut Uprawy i Gleboznawstwa w Puławach wynika, że osad może być wykorzystywany do celów rolniczych. 13 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE W roku 2004 osad stosowany był na polach Stadniny Koni w Kozienicach na powierzchni 98,2 ha, w 2005 r. na powierzchni 113,3 ha, w roku 2006 osad wykorzystano rolniczo 305,3 t s.m.os. na pola Stadniny Koni, w roku 2007 – na pola także Stadniny Koni wykorzystano 48 ton s.m.os. Do rekultywacji składowiska w roku 2007 wykorzystano 165 Mg,. Składowanie w lagunach – 325 ton. s.m.os. W roku 2007 na terenie oczyszczalni została wybudowana inwestycja pod nazwą „instalacja wytwarzania paliwa alternatywnego z osadów ściekowych i komunalnych odpadów palnych” – słonecznego suszenia osadów ściekowych lub mieszanych osadów ściekowych i komunalnych odpadów palnych w suszarni słonecznej o wymiarach 60x12 m. Suszarnia przypomina szklarnię, pokryta jednokomorowymi płytami poliwęglanowymi. Suszarnia wyposażona jest w mechaniczną przewracarkę produkcji niemieckiej oraz system wentylacji. W wyniku suszenia uzyskiwany będzie susz w formie granulatu o uziarnieniu 10-20 mm w formę i zawartości suchej masy do np. 70%. Stopień wysuszenia granulatu umożliwi stosowanie go w celach przyrodniczych, jak również otwiera możliwość wykorzystania w energetyce – jako paliwa alternatywnego. Realizacja przedsięwzięcia umożliwi wytwarzanie paliwa alternatywnego z: - 1500 Mg/rok osadów ściekowych wytwarzanych na oczyszczalniach - 650 Mg/rok odpadów palnych (drewno, papier, tektura). W wyniku prowadzenia granulacji i suszenia odpadów zostanie zredukowana: - 3,64 – krotnie masa i objętość osadów ściekowych z 1500 Mg/rok (22% s.m.o.) do 420 Mg/rok (80% s.m.o.) - 1,6 – krotnie masa odpadów biodegradowanych z 650 Mg/rok (50% s.m.) do np. 400 Mg/rok (80% s.m.). Zakładana docelowa wydajność instalacji – ok. 900 Mg/rok paliwa alternatywnego. Oczyszczalnie przemysłowe - Elektrownia Kozienice S. A. w Świerżach Górnych posiada zmodernizowany system oczyszczalni ścieków gwarantujący parametry odprowadzanych ścieków zgodnie z obowiązującymi normami. Zakład wyposażony jest w następujące oczyszczalnie: • mechaniczno – biologiczną ścieków bytowych o przepustowości - 1.920 m3/d oczyszczalnia z instalacji odsiarczania spalin o przepustowości – 566,0 m3 mechaniczną ścieków deszczowo – przemysłowych z bloków 8x200 MW o przepustowości 4 800,0 m3/d mechaniczną ścieków deszczowo – przemysłowych z bloków 2x500 MW o przepustowości 10 800,0 m3/d Elektrownia posiada skutecznie działającą stację uzdatniania wody DEMI II, pracującą w oparciu o technologię odwróconej osmozy. Dzięki niej całkowicie wyeliminowano pobór wody podziemnej ze studni głębinowych dla celów technologicznych. Produkcja wody zdemineralizowanej do uzupełniania obiegu parowo-wodnego kotłów realizowana jest w całości w oparciu o wodę z Wisły. Ponadto w celu ochrony Wisły przed zanieczyszczeniem termicznym, niesionym 14 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE wraz z wodami wentylatorowe. - pochłodniczymi, firma wykorzystuje skuteczne chłodnie BAKOMA – BIS Sp. z o. o. w Janikowie - przepustowość oczyszczalni – 1 200,0 m3/d OBORY Kozienice Sp. o. o. w Kozienicach – podczyszczalnia ścieków przemysłowych 2.3. Wody powierzchniowe Gmina Kozienice ( miasto i przynależne wsie) położona jest w dolinie środkowej Wisły. Wisła jest główną rzeką gminy Kozienice. Długość rzeki przepływającej przez gminę wynosi ok. 27,3 km. Wisła stanowi wschodnią granicę gminy. Dno jej doliny leży na wysokości między 115 m n.p.m., a 95 m n.p.m. Rzeka ma dość nieregularne koryto, rozdziela się na wiele odnóg meandrując przy tym dość silnie. Piaszczyste wyspy są dość powszechnym zjawiskiem na rzece. W okolicach Kozienic szerokość koryta wynosi ok. 870 m. Jest ono otoczone wałami, których wysokość waha się w granicach ok. 5 m. Ponadto przez teren gminy przepływają rzeki: Zagożdżonka (20,48 km), Radomka (6,61 km) i Brzeźniczka (14,90 km). Większe cieki na tereni gminy to: Krypianka, Chartówka, Struga Mozowlicka, Narutówka, Kanał Rusin, Kanał Chartowa, Kanał Gniewoszowski, Kanał Janików – Wólka. Mała retencja - na terenie Gminy Kozienice znajduje się 14 zbiorników retencyjnych o łącznej powierzchni 58 ha. Obiekty te w większości użytkowane są do celów gospodarczych – hodowla ryb oraz celów p. pożarowych i rekreacyjnych. Zbiornik „Hamernia” służy do nawadniania zmeliorowanego obiektu „Katarzynów” o pow. 1,21 ha. Jaz na rzece Brzeźniczce służy do retencjonowania korytowego wody w obrębie zmeliorowanych łąk „Krypianka”. W roku 2000 odbudowano jaz i zbiornik „Hamernia I” na rzece Zagożdżonce, w 2003 r zmodernizowano drugi jaz na rz. Zagożdżonce, w roku 2004/2005 przeprowadzona została modernizacja zbiornika retencyjnego „HAMERNIA II” . W zakresie systemów melioracyjnych w latach 2004-2007 wykonano czyszczenia i udrożnienia kanałów, rzek i rowów melioracyjnych o łącznej długości 70,167 km. Tab.II.5. Zestawienie obiektów hydrotechnicznych Lp. 1. 2. 3. 4. 5. 6. Obiekt Zbiorniki retencyjne Jazy Zapory Wały Kanały Inne Tab.II.6. Inwentaryzacja zbiorników wodnych Lp. Nazwa zbiornika Powierzchnia I pojemność Jedn. tys. m3 szt. szt. km km Rok 1996 240 5 0 32,5 25,3 0 Cel któremu służy zbiornik 2007 270 5 0 32,7 25,3 0 Jednostka zarządzająca 15 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE zbiornika F = 1,20 ha V = 14000m3 1. Zb.Stary Młyn „Hamernia I”, rz. Zagożdżonka 2. 4. Zb.”Hamernia II” rz. Zagożdżonka Zb. „Janików” rz. Brzeźniczka Zb. Świerżach Górnych 5. 6. 7. Jezioro Kozienickie Jezioro Opatkowickie Opatkowice – zbiornik F = 1,80 ha V = 30000 m3 F= 5,80 ha V = 100000 m3 F = 1,50 ha V = 16000 m3 F = 8,70 ha F = 8,16 ha F = 5,60 ha 8. Śmietanki F = 3,00 ha 3. Retencja, rekreacja, pobór wody na stawy rybne Retencja, rekreacja Rekreacja, nawadnianie Przeciwpożarowy Rekreacja Rekreacja Rekreacja, hodowla ryb Rekreacja, hodowla ryb zbiornikiem Skarb Państwa WZM i UW Skarb Państwa WZM i UW L.P. Nadleśnictwo Zwoleń, KCKR i S L.P. NadleśnictwoKozienice KCKR i S KCKR i S Osoba prywatna Osoba prywatna Stan czystości wód powierzchniowych - badania prowadzone przez WIOŚ. W roku 2007 prowadzone były badania czystości rzeki Wisły w punkcie pomiarowo – kontrolnym Ryczywół – Wilczkowice. Wyniki pomiarów wskaźników i substancji odpowiadały IV klasie czystości wody. W 2006 roku badania monitoringowe rzek prowadzone były w 2 punktach na rzece Wiśle i 1 punkcie na Radomce. Wisła prowadziła wody charakterystyczne dla IV klasy czystości. Wpływ na to miały przede wszystkim podwyższone stężenia związków organicznych, chlorków, selenu, barwy, zawiesiny oraz niekorzystny stan sanitarny. W roku 2006 i 2007 Radomka wprowadzała do Wisły wody o niezadowalającej jakości (IV klasa). Badania wykazały podwyższone stężenie związków azotu i fosforu, selenu, chlorofilu „a”, barwy i BZT5. Klasie V odpowiadał stan sanitarny. W latach 2004 – 2006 dokonano oceny stopnia eutrofizacji wód – w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 roku w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych (Dz. U. Nr 241, poz. 2093). W 2004 r. badania prowadzone były w punktach kontrolnych rz. Zagożdzonki : Kociołki – most drogowy; Cudów - most drogowy; Nowa Wieś – most drogowy i rz. Radomki w Ryczywole – ujście do Wisły. W roku 2005 i 2006 badania prowadzone były na rz. Radomce – ujście do Wisły. W roku 2005 stwierdzono podwyższone stężenie chlorofilu „a” w rzece Radomce, natomiast w roku 2004 fosforu ogólnego w rzece Zagożdżonce w punkcie kontrolnym Kociołki. 2.4. Podsumowanie Do najważniejszych zagadnień w zakresie ochrony wód powierzchniowych i podziemnych oraz gospodarki wodno – ściekowej gminy Kozienice zaliczyć należy: - Porządkowanie gospodarki wodno – ściekowej ( dalsza rozbudowa kanalizacji sanitarnej i brakującej sieci wodociągowej). - Ochrona wód podziemnych i powierzchniowych ( likwidacja nieczynnych studni w gospodarstwach zwodociągowanych, monitoring wód podziemnych, oszczędna eksploatacja wód podziemnych, składowanie obornika na płytach betonowych, gromadzenie gnojowicy w szczelnych zbiornikach ). 16 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE Ograniczenie dopływu zanieczyszczeń odprowadzanych spływami z pól uprawnych. - Likwidacja nielegalnych podłączeń kanalizacji sanitarnej do rowów melioracyjnych, rzek, gleby, kanalizacji deszczowej. - Rozbudowa kanalizacji deszczowej na terenie miasta. - 3. POWIETRZE ATMOSFERYCZNE 3.1. Wstęp Czystość powietrza jest jednym z podstawowych czynników decydujących o jakości środowiska w którym żyjemy, a także w znacznym stopniu wpływającym na nasz poziom życia. Zanieczyszczenie powietrza powoduje niekorzystne zmiany w wodach, glebie, świecie roślinnym. Nie są też obojętne dla zdrowia ludzi. Nierozerwalnie z zagadnieniem zanieczyszczenia powietrza wiąże się pojęcie emisji zanieczyszczeń tj. wprowadzania do atmosfery substancji zarówno ze źródeł naturalnych jak i powodowanych działalnością człowieka. Zanieczyszczenia powietrza wywołane działalnością człowieka nazywane są antropogenicznymi i to one decydują o bilansie emisji do atmosfery. Najczęściej występującymi charakterystycznymi zanieczyszczeniami powietrza są: pyły, dwutlenek siarki, tlenki azotu , tlenek i dwutlenek węgla. 3.2. Źródła emisji zanieczyszczeń - charakterystyka Głównym źródłem zanieczyszczeń gm. Kozienice jest ELEKTROWNIA „KOZIENICE” S. A. w Świerżach Górnych , na terenie miasta Kozienice Ciepłownia Miejska jak również emisje transportowe z dość dużego ruchu samochodowego w mieście. Emisja zanieczyszczeń Elektrowni „Kozienice” pochodzi z kotłów bloków technologicznych o mocy 200MW i 500 MW, opalanych węglem. W trosce o poprawę warunków środowiska przyrodniczego Elektrownia zrealizowała wiele przedsięwzięć inwestycyjno – modernizacyjnych z zakresu ochrony środowiska, które umożliwiają spełnienie obowiązujących norm emisji w zakresie: Ograniczenia emisji pyłu – uzyskano poprzez właściwą eksploatację istniejących elektrofiltrów, jak również ich sukcesywną wymianę na nowoczesne jednostki, które spełniają zaostrzony od 2008 roku dopuszczalny poziom stężenia pyłu w odprowadzanych spalinach. W latach 2006 – 2007 wymieniono elektrofiltry na bloku nr 1 i nr 2. Średnia skuteczność odpylania dla całej Elektrowni wyniosła w 2006 r. 99,63%, zaś stężenie pyłu w odprowadzanych spalinach poniżej 82 mg/Nm3. Efektem modernizacji jest zmniejszenie wskaźnika emisji pyłu w skali całej elektrowni z 2,481 kg/MWh w 1990 roku do 0,295 kg/MWh w 2006 r. Ograniczenia emisji tlenków azotu – uzyskano poprzez niskoemisyjną technikę spalania, połączoną z zabudową palników niskoemisyjnych. Pozwoliło to na spełnienie obowiązującej od 2008 roku wartości normatywnej – 500 [mg/nor.m3]. Zaostrzenie norm po 2015 roku wymusza konieczność zabudowywania instalacji do katalitycznego odazotowania spalin, gwarantujących stężenia w wysokości 200 [mg/norm.m3]. Efektem dotychczas zrealizowanych modernizacji jest redukcja emisji wynosząca ponad 20 tys. ton w skali roku. Ograniczenia emisji dwutlenku siarki – w 2001 roku oddano do użytku instalację odsiarczania spalin dla 500 MW mocy zainstalowanej, zaś w 2007 roku drugą 17 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE instalację dla 800 MW mocy zainstalowanej dla bloków 200 MW (nr 4 – 8). Instalacje pracują w oparciu o metodę mokrą – wapienną, gwarantującą skuteczność odsiarczania powyżej 90%. Dzięki tym instalacjom oraz w połączeniu ze spalaniem na blokach bez odsiarczania węgla o niskiej zawartości siarki (np. 0,6%), możliwe jest obecnie spełnienie obowiązujących norm. Jednakże planowane przez Ministerstwo Środowiska dalsze zaostrzanie norm wymusi na Elektrowni konieczność uruchomienia po 2010 roku trzeciej instalacji odsiarczania spalin dla bloku 500 MW nr10. W wyniku dotychczasowej pracy obydwu instalacji odsiarczania spalin, w 2007 roku uzyskano redukcję emisji SO2 w wysokości 42 835 ton. Ograniczenia emisji dwutlenku węgla – wiąże się z wymogami Protokołu z Kioto oraz obowiązkiem wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych. W 2007 roku oddano do eksploatacji instalację do współspalania biomasy dla bloków 200 MW, dla której roczne maksymalne zużycie biomasy wynosi 100 000 ton. Spalanie biomasy w tej ilości zastępuje ponad 50 tys. ton węgla i zmniejsza emisję CO2 o ponad 100 tys. ton. Elektrownia posiada uregulowany stan formalno prawny w zakresie ochrony środowiska, posiada wszystkie przewidziane prawem pozwolenia i decyzje. Źródłem emisji związanym z gospodarką cieplną na terenie miasta Kozienice jest Ciepłownia Miejska zaopatrująca w ciepło i ciepłą wodę, administrowana przez Wydział Energetyki Cieplnej Kozienickiej Gospodarki Komunalnej Sp. z o. o. Kotłownia opalana jest węglem kamiennym o wartości opałowej 24500 kJ/kg. Źródłem energii są 4 kotły wodne WLM – 5 i 2 kotły wodne WR-10. Moc cieplna – 46,5 MW. Sprawność WLM-5 – 70%, WR-10-75%. Zainstalowane są instalacje służące do oczyszczania gazów odlotowych – 6 x Multicyklon typu Lurgii . Łączna długość sieci ciepłowniczej wynosi 19.220 mb. Do silnych stron systemu ciepłowniczego Ciepłowni w Kozienicach w odniesieniu do miast o podobnym rozwinięciu sieci ciepłowniczej zalicza się: wysoki, ponad 50% udział sieci ciepłowniczej wykonanej w technice preizolowanej wysoki wskaźnik wykorzystania sieci ciepłowniczej (sprzedaż ciepła w GJ/rok na 1 metr sieci ciepłowniczej) wynoszący np. 12,5 GJ/rok na 1 metr sieci ciepłowniczej, duży udział węzłów ciepłowniczych z automatyką pogodową i regulacją, umożliwiającą wprowadzanie obniżeń weekendowych i nocnych w całkowitej ilości węzłów ciepłowniczych na terenie miasta i gminy Kozienice ( praktycznie poza jednym przypadkiem nie występują węzły hydroelewatorowe), sprzedaż ciepła sieciowego w latach 2004 – 2006 na stabilnym poziomie, wysoki, ponad 50% udział sieci ciepłowniczej wykonanej spełnienie przez Ciepłownię standardów ekologicznych (nie przekraczanie emisji dopuszczalnych), 18 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE stosunkowo wysoki wskaźnik wykorzystania mocy zamówionej wynoszący 7837,5 GJ/MW. Rok 2006 – wielkości emisji z Ciepłowni Miejskiej to: SO2 - 164 Mg/r ; NOx – 73 Mg/r : CO – 184Mg/r ; pył ogółem – 38 Mg/r. Rok 2007 – wielkości emisji z Ciepłowni Miejskiej to: SO2 - 152 Mg/r ; NOx – 67 Mg/r ; CO – 168 Mg/r ; pył – 38 Mg/r W celu zmniejszenia emisji komunalno – bytowej - wykonano termomodernizację w 19 budynkach gminnych użyteczności publicznej (szkoły, strażnice i przychodnie). Wykonanie prac pozwoliło na poprawę bilansu cieplnego budynków, a tym samym na zmniejszenie zużycia ciepła i energii. Oszczędność zużycia energii wynosi od 56% do 66 %. Tab.II.7. Zestawienie danych dotyczących termomodernizacji obiektów podległych gminie Lp. Obiekt Zakres prac 1. PSP Janików 2. PSP Piotrkowice 3. PSP nr 3 w Kozienicach 4. PSP nr 1 w Kozienicach 5. Publiczne Gimnazjum Nr 2 Kozienice 6. Publiczne Gimnazjum Nr 1 Kozienice 7. PSP Nowa Wieś 8. PSP Brzeźnica 9. PSP Ryczywół 10. PSP Wola Chodkowska Termomodernizacja ścian, dachu, wymiana okien Docieplanie ścian, stropodachu, wymiana okien Docieplanie ścian, stropodachu, wymiana okien Docieplanie ścian, stropodachu, wymiana okien Docieplanie ścian, stropodachu, wymiana okien Docieplanie ścian, stropodachu, wymiana okien Docieplanie ścian, stopodzchu, wymiana okien Docieplanie ścian, stropodachu, wymiana okien Docieplanie ścian, stropodachu, wymiana okien Docieplanie ścian, stropodachu, wymiana okien Docieplanie ścian, stropodachu, wymiana okien Docieplenie ścian, stropodachu, wymiana okien 11. PSP Kociołki 12. SP ZOZ –Przychodnia Nr2 13. OSP Ryczywół 14. PSP Przewóz 15. Przychodnia Nr 1 Docieplanie ścian, stropodachu Docieplanie ścian, wymiana okien,wymiana pieca c.o. Docieplenie ścian, stropodachu, wymiana okien Oszczędność zużycia energii % 66 Rok modernizacji Koszt modernizacji [zł] 2002 177.756 8,680 m3/rok gaz 2002 159.478 76,4 t/rok węgla 2003 572.399 100,56 t/rok węgla 2003 707.758 60,9 Mg/rok węgiel 2004 776.975 74,43 Mg/rok węgiel 2004 668.689 15,3 m3/rok olej 2004 306.325 17076 Nm3/rok gaz 2005 314.120 14,7 m3/rok olej 2005 328.322 2006 357.515 2006 301.416 Zmniejszenie zapotrzebowania ciepła o 178GJ/rok tj. 49,44 MWh 56 2006 182.200 2007 149.135 56-60 2007 426.894 56-66 2007 324.979 66,7% 56,6% 19 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE 16. Budynek Profilaktyki Uzależnień 17. Budynek siedziby KGK 18. Budynek Publicznej Biblioteki Gminnej 19. Pensjonat KCKRiS Docieplenie ścian, stropodachu, wymiana okien Docieplenie ścian, stropodachu, wymiana okien Docieplenie ścian, stropodachu, wymiana okien Docieplenie ścian, stropodachu, wymiana okien 60 2007 99.163 60-66 2007 505.217 56-66 2006 207.535 56-60 2007 347.599 Sieć gazowa – długość sieci oddanej do użytku wynosi 153, 0 km, planowanej do wybudowania jest 37 km. Ważnym zagadnieniem są emisje zanieczyszczeń ze spalania paliw w pojazdach samochodowych. Emisja komunikacyjna stwarza zagrożenie w pobliżu dróg o dużym natężeniu ruch kołowego. Na terenie gminy istnieje sieć dróg : krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych. W celu zastosowania rozwiązań technicznych i organizacyjnych ruchu pojazdów w m. Kozienice , wykonano min. przebudowę skrzyżowania z sygnalizacją świetlną na skrzyżowaniu dróg krajowych, budowę skrzyżowania z ruchem okrężnym drogi krajowej. Wykonano przebudowę ul. Przemysłowej w celu odciążenia centrum miasta ruchem samochodowym w kierunki - Puławy, Dęblin, Lublin. Wykonywane są nowe nawierzchnie. Działania te wpłynęły na poprawę płynności ruchu drogowego, zmniejszenie się korków ulicznych, a tym samym mniejsze zużycie paliwa i zmniejszenie emisji zanieczyszczeń i hałasu. Na terenie miasta na wielu ulicach zastosowano zakazy ruchu pojazdów ciężarowych . W perspektywie jest uwzględniona budowa obwodnicy dla miasta Kozienice. W latach 2004 – 2006 w celu upłynnienia ruchu w mieście zostały wykonane przebudowy skrzyżowań: Głowaczowska – Sportowa, Głowaczowska – Sikorskiego, rondo Hamernicka – Nowy Świat. Poprawiono nawierzchnię dróg gminnych i w mieście o długości 7,5 km . Rok 2007 – modernizacja i budowa 7,2 km dróg gminnych. Opracowana jest koncepcja realizacji ścieżek rowerowych. Na terenie miasta ścieżki rowerowe wykonane są w ul. Warszawskiej, ul. Żeromskiego , ul. Piłsudskiego, Legionów, Osiedle Polesie II, Głowaczowska o dł. 5,00 km. Kolejnym dość znaczącym źródłem wprowadzania zanieczyszczeń do powietrza jest tzw. emisja niska, szczególnie na terenach zwartej zabudowy w aglomeracji miejskiej i terenach wiejskich. Na terenach tych stosowane są indywidualne systemy grzewcze opalane węglem i gazem. W celu zmniejszenia ilości wprowadzanych zanieczyszczeń należy : - podejmowanie działań przez indywidualnych mieszkańców prowadzące do zmiany ogrzewania z węglowego na gazowe lub olejowe, - ograniczenie opalanie pieców różnego rodzaju odpadami, - rezygnacja z indywidualnych źródeł ciepła na rzecz podłączeń co sieci ciepłowniczej (dot. miasta) - rozbudowa sieci gazowej - stosowanie alternatywnych źródeł ciepła 20 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE Tabela II.9 przedstawia charakterystykę źródeł emisji na terenie gm. Kozienice w oparciu o wydane decyzje administracyjne przez Starostwo Powiatowe. Tab.II.8. Charakterystyka emitorów Lolalizacja Lp. Wyszczególnienie źródła 1 1. KGK 2 3 Kozienice 2. PKS Sp. z o. o Kozienice 3. EP SERWIS Sp. z o.o. Łuczynów 4. Spółdzielnia Inwalidów Kozienice 5. AUTONAPRAWA Brzeźnica 4 Kotłownia miejska Lakiernia Procesy technologiczne Procesy technologiczne Procesy technologiczne Łuczynów 7. Wytwórnia Mas Bitumicznych PPHU ALEKS Aleksandrówk a Procesy technologiczne Procesy technologiczne 8. Gospodarstwo Rolne Kociołki hodowla 9. 10. Gospodarstwo rolne Przetwórstwo i Wyrób Wędlin Samwodzie Janików hodowla Procesy technologiczne 11. GRUPA PREFABET Świerże Górne Procesy technologiczne 6. Roczna emisja zanieczyszczeń Mg/rok Charakterysty ka źródeł SO2 NOx CO Pył ogółem Inne substancje Łącznie 5 285,12 6 76,02 7 8 76,02 9 10 437,16 - - - - - - - 16,24 Alkochol butylowy – 0,1054 Ksylen-0,1325 - - - - 33,260 - - - - - 11,7398 7,36843 57,4219 6 6 - - - - - - Octan butanu0.391 Alkoholizob. – 0,0236 Ksylen – 0,250 Metoylizobutylok eton –0,132 Węglowodory0,358 Toulen-0,108 Octan etylu – 0,108 PyłPM10 – 8,72118 2etoksyetanol1 – 0,005400 toluen-0,001357 Nmetylopirolidon0,0022905 Amoniak –2,912 Amoniak – 5,824 0,03888 0,03395 0,98004 0,25920 Aceton-0,072058 Formaldehyd0,034733 Benzo-a-piren0,000065 Fenol-0,050388 Metanol-0,40046 Kwas octowy0,14443 Butan-2-on0,035251 - - - 59,972 0,2379 16,24 33,260 1,5126 118,25248 0,0090475 2,912 5,824 2,04946 59,972 Przedstawione dane w tabeli II.8. dotyczące wielkości emisji odnoszą się do wartości maksymalnych, tj. wielkości jakie mogą w ciągu roku emitować poszczególne emitory. W rzeczywistości emisja jest zmienna i w miarę stosowania różnych rozwiązań ograniczających emisje zanieczyszczeń, maleje z roku na rok. 3.3. Stan czystości powietrza 21 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE Na mocy ustawy Prawo ochrony środowiska (art. 89) wojewoda co roku dokonuje oceny poziomu substancji w powietrzu w podległych mu strefach. W rozumieniu ustawy strefę stanowi: - aglomeracja o liczbie mieszkańców powyżej 250 tysięcy, - obszar powiatu nie wchodzący w skład aglomeracji. Klasyfikacji stref dokonuje się oddzielnie dla dwóch grup kryteriów ze względu na ochronę zdrowia oraz ze względu na ochronę roślin, wydzielając strefy dla których poziom: 1. choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji – klasa C 2. choćby jednej substancji mieści się pomiędzy poziomem dopuszczalnym a poziomem dopuszczalnym powiększonym o margines tolerancji - klasa B 3. substancji nie przekracza poziomu dopuszczalnego – klasa A Zgodnie z opracowaniem „Roczna ocena jakości powietrza w województwie mazowiecki. Raport za rok 2007” wykonanym przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie, klasyfikacja strefy powiatu kozienickiego (gm. Kozienice) przedstawia się następująco: Tab.II.9. Jakość powietrza ze względu na ochronę zdrowia Nazwa substancji Wynikowa klasa strefy dla poszczególnych substancji Benzen A Dwutlenek azotu A Dwutlenek siarki A Ołów A Ozon A Pył zawieszony PM10 A Tlenek węgla A Tab.II.10. Jakość powietrza ze względu na ochronę roślin Nazwa substancji Wynikowa klasa strefy poszczególnych substancji Dwutlenek azotu A Dwutlenek siarki A Ozon A dla Klasa ogólna A Klasa ogólna A Podsumowanie – sposoby ochrony Ochrona powietrza atmosferycznego polega na zapewnieniu jak najlepszej jego jakości . Jedną z metod ochrony jest metoda administracyjno – prawna (ustawy, rozporządzenia, normatywy ). Do najważniejszych należą przepisy w zakresie standardów emisyjnych z instalacji, system pozwoleń na wprowadzenie gazów i pyłów do powietrza oraz pozwoleń zintegrowanych, a także przepisy zmierzające do zwiększenie udziału źródeł odnawialnych w całkowitej produkcji energii. Działaniami sprzyjającymi ograniczeniu emisji zanieczyszczeń są : Ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł komunikacyjnych można osiągnąć poprzez: - planowanie rozwoju systemu transportu i kierowania ruchem ulicznym - budowę obwodnic drogowych z ominięciem miast lub ich części centralnych - wprowadzanie nowych niskoemisyjnych paliw i technologii - tworzenie stref z zakazem ruchu samochodów - rozwój systemu transportu publicznego - tworzenie ścieżek rowerowych 22 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE Ograniczenia emisji ze źródeł punktowych ( z procesów energetycznych – elektrownie, ciepłownie i technologicznych – zakłady przemysłowe ) , to: - optymalne sterowanie procesami spalania i podnoszenia sprawności procesu produkcji energii - zmianę paliwa na inne - zmniejszenie strat przesyłu energii - stosowanie technik i technologii gwarantujących niską emisyjność procesów - stosowanie technik odpylania gazów odlotowych o dużej efektywności - stosowanie odnawialnych źródeł energii - likwidację źródeł emisji - zmianę profilu produkcji Ograniczenia emisji niskiej rozproszonej ( komunalno – bytowej i technologicznej ) , poprzez: - zmianę paliwa na inne, stosowanie energii elektrycznej oraz indywidualnych źródeł energii odnawialnej do ogrzewania i celów bytowych - zmniejszenie zapotrzebowania na energię cieplną, ograniczenie strat ciepła – termoizolację i termomodernizację budynków - budowę centralnych systemów zaopatrywania w energię - zmianę technologii i surowców stosowanych w rzemiośle, usługach i drobnej wytwórczości. 23 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE 4. HAŁAS Hałas w środowisku to wszelkiego rodzaju niepożądane, nieprzyjemne i uciążliwe dźwięki w danym miejscu i czasie. Hałas może wywierać niekorzystny wpływ na zdrowie człowieka, świat zwierzęcy i roślinny. Występowanie hałasu przyczynia się do wywoływania wielu negatywnych skutków jak np. pogorszenie jakości życia i zdrowia ludzi ( zmęczenie, gorsza wydajność pracy i trudności w skupieniu uwagi, drażliwość, czasowym lub trwałym uszkodzeniem słuchu). Hałas o poziomie natężenia do 75 dB jest bezpieczny dla człowieka , powyżej 75 dB jest szkodliwy. Obowiązującym aktem prawnym określającym dopuszczalne poziomy hałasu jest rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120. poz. 826). Dopuszczalny poziom hałasu przedstawiono w tabeli II.11. Tab. II.11. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku. Dopuszczalny poziom hałasu w dB Drogi lub linie kolejowe Pozostałe obiekty i działalność będąca źródłem hałasu Lp. Przeznaczenie terenu 1 2 a. Strefa ochrony „A” uzdrowiskowa b. Tereny szpitali poza miastem a. Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b. Tereny zabudowy związanej ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży c. Tereny domów opieki społecznej d. Tereny szpitali w miastach a. Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b. Tereny zabudowy zagrodowej c. Tereny rekreacyjno – wypoczynkowe d. Tereny mieszkaniowo – usługowe a. Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców 1 2. 3. 4. LAcgD LAcgD LAcgD przedział czasu przedział czasu przedział czasu odniesienia odniesienia odniesienia równy 16 równy 8 równy 8 godzinom godzinom godzinom korzystnym godzinom dnia kolejno po sobie następującym 3 4 5 50 45 45 LAcgD przedział czasu odniesienia równy 1 najmniej korzystnej godzinie nocy 6 40 55 50 50 40 60 50 55 45 65 55 55 45 4.1. Źródła hałasu w środowisku Hałas wytwarzany jest przez wszelkiego rodzaju procesy mechaniczne i aerodynamiczne zachodzące w otaczającym środowisku. Ze względu na środowisko występowania hałasu można podzielić na: przemysłowy, wywoływany technologicznymi procesami obróbki i przetwórstwa, komunalny, występujący w pomieszczeniach mieszkalnych pochodzenia zewnętrznego, komunikacyjny, wywoływany przez środki transportu. 24 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE 4.2. Skala uciążliwości akustycznej Uciążliwość hałasu zależy od wartości poziomu równoważnego LAeq i zgodnie z opracowaną przez Państwowy Zakład Pracy skalą uciążliwości akustycznej, wyróżnia się następujące przedziały uciążliwości: * uciążliwość mała LAeq < 52 dB, * uciążliwość średnia - 52 dB < LAeq < 62 dB, * uciążliwość duża - 62 dB < LAeq < 70 dB, * uciążliwość bardzo duża LAeq > 70 dB, 4.3. Hałas komunikacyjny Dominujący wpływ na klimat akustyczny środowiska przyrodniczego ma hałas komunikacyjny. Najbardziej narażeni na hałas komunikacyjny są mieszkańcy osiedli i domów jednorodzinnych zlokalizowanych wzdłuż ruchliwych tras komunikacyjnych. Istotną rolę w kształtowaniu hałasu komunikacyjnego odgrywa: natężenie ruchu pojazdów, ich moc akustyczna oraz rodzaj, stan i układ dróg. Zagrożenie hałasem drogowym wzrasta, a spowodowane jest przede wszystkim wzrostem liczby pojazdów. Zmniejszenie uciążliwości hałasu komunikacyjnego można osiągnąć poprzez: - wprowadzanie stref ograniczonego ruchu lub całkowitej eliminacji pojazdów z wybranych ulic miasta, - poprawienie organizacji ruchu gwarantującej płynność jazdy, - budowę obwodnic miejskich, - poprawę stanu nawierzchni sieci drogowo – ulicznej stosując tzw. ciche nawierzchnie, - budowę ścieżek rowerowych, - zwiększanie ilości izolacyjnych pasów zadrzewień. Szacuje się, że poprzez modernizację taboru komunikacyjnego można obniżyć hałas o 5 dB, poprawiając nawierzchnie dróg (zastosowanie „cichych nawierzchni”) można obniżyć o 3,5 dB, stosując ekrany akustyczne możemy obniżyć nawet o 5 – 10 dB. 4.4. Hałas przemysłowy Na terenie gminy Kozienice są wydane 2 decyzje administracyjne w zakresie emisji hałasu z zakładów przemysłowych. Przeprowadzone kontrole w 2005 - 2008 roku przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska pod względem uciążliwości akustycznej nie wykazały przekroczeń wartości dopuszczalnych w porze dziennej i nocnej określonych stosownymi decyzjami. W jednym z kontrolowanych zakładów , w jego bazie magazynowej , obliczony równoważny poziom hałasu dla pory nocy jest wyższy od poziomu dopuszczalnego o 8,9 dB do 9,5 dB w punktach pomiarowych na granicy terenu z zabudową mieszkalną. Zakład ten wykonał Ekspertyzę Akustyczną wraz z koncepcją zabezpieczeń akustycznych. Hałas emitowany przez zakład ma charakter lokalny, co wiąże się z niewielką liczbą osób narażonych na ten typ hałasu. Nie oznacza to jednak, że nie należy podejmować działań ograniczających hałas przemysłowy. 25 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE Ograniczenie uciążliwości hałasu przemysłowego osiągnąć można, przez: - zmniejszenie go u źródła ( zmiany konstrukcji lub wymianę elementów hałaśliwych urządzeń), - konstrukcyjne i mechaniczne modyfikacje urządzeń, - stosowanie tłumików i izolatorów, - stosowanie ekranów akustycznych i osłon dźwiękoizolacyjnych 5. OCHRONA GLEB Gleba to najbardziej zewnętrzna warstwa skorupy ziemskiej, która w wyniku złożonego procesu oddziaływania różnych czynników zewnętrznych (klimatu, nawodnienia, szaty roślinnej, mikroorganizmów ) ulega rozkruszeniu i rozdrobnieniu, pod wpływem zaś długofalowego współdziałania kompleksu czynników glebotwórczych ulega szeregowi zmian fizycznych oraz chemicznych i stała się zdolna do zaspokojenia potrzeb życiowych roślin. W Polsce ochrona gleb, rekultywacja oraz poprawa ich wartości użytkowej została zawarta w ustawie z dnia 3 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych (tekst jednolity Dz. U. z 2004 r., Nr 121, poz. 1266). W myśl tej ustawy ochrona gruntów ma polegać przede wszystkim na ograniczeniu przeznaczenia terenów użytkowanych rolniczo i pod lasami na cele nierolnicze, zapobieganiu obniżaniu urodzajności i produktywności gleb oraz na przywracaniu wartości użytkowej obszarom, które utraciły swój pierwotny charakter. Ochrona gleb to całokształt działań podejmowanych przez człowieka, prowadzących do zachowania, właściwego użytkowania oraz restrykcji zdegradowanych już wcześniej gleb. Celem ochrony gleb jest: - zapobieganie zmniejszeniu się areału gleb (działalność procesów erozji gleb), - zapobieganie niewłaściwym zmianom środowiska glebowego ( zmiany stosunków wodnych, niewłaściwa mechanizacja, wadliwa chemizacja, zanieczyszczenia przemysłowe), - zachowanie gruntu o walorach ekologiczno – produkcyjnych Realizację celów ochrony gleb można osiągnąć poprzez: - właściwą gospodarkę gruntami ornymi (odpowiednie zabiegi agrotechniczne, racjonalne nawożenia), - wprowadzanie zadrzewień i zakrzewień śródpolnych na obszarach pól uprawnych, łąk i pastwisk, - agrotechnikę opartą na nawozach organicznych - biologiczne metody ochrony roślin, z zachowaniem metod chemicznych (środki ochrony roślin) jako czynnika interwencyjnego, - zakładanie glebowych powierzchni wzorcowych, mających na celu zachowanie reprezentatywnych, klasycznie ukształtowanych gleb, - zmniejszenie zanieczyszczeń przemysłowych i komunikacyjnych gleb poprzez zadrzewianie i nasadzanie żywopłotów wzdłuż tras komunikacyjnych i stosowanie zadrzewiń sródpolnych, - nie stosowania metody wypalania traw jako metody oczyszczenia gleby, zjawisko to przyspiesza jej erozję i wyjałowienie oraz zniszczenie bogactwa przyrody ( rośliny i zwierzęta). 26 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE Na cele nierolnicze i nieleśne można przeznaczać grunty oznaczone w ewidencji gruntów jako nieużytki oraz grunty o najniższej przydatności rolniczej , które można dokonać jedynie w planach zagospodarowania przestrzennego. Szczegółowej ochronie podlegają użytki rolne o wysokiej bonitacji, tzn. klas I-III, wytworzone z gleb pochodzenia mineralnego oraz użytki rolne klas IV-VI wytworzone z gleb pochodzenia organicznego oraz lasy. W tych przypadkach zagospodarowanie gruntów na cele nierolnicze i nieleśne może nastąpić po uzyskaniu zgody na wyłączenie ich z produkcji rolniczej i leśnej. 6. SUROWCE MINERALNE Na terenie gminy Kozienice nie występują aktualnie koncesje na wydobywanie złóż kruszywa naturalnego. Jedyne udokumentowane złoże piasków występuje we wsi Nowiny. Złoże to jest obecnie nieeksploatowane. Część wyeksploatowanego złoża o pow. 3 ha w roku 2007 została zrekultywowana w kierunku leśnym. Zrekultywowane jest także wyrobisko w miejscowości Łaszówka - jako poletko łowieckie. Pozyskiwanie piasków rzecznych odbywa się tylko na rzece Wiśle, na podstawie stosownych pozwoleń i koncesji. 7. GOPSODARKA ODPADAMI GOSPODARKIODPADAMI - PLAN Charakterystyka prowadzonej aktualnie gospodarki odpadami na terenie gminy Kozienice zaprezentowana jest w osobnym dokumencie – „ Gminnym Planie Gospodarki Odpadami” opracowanym jako wspólny dla gmin zrzeszonych w Związku Gmin Ziemi Kozienickiej – stanowiącym integralną część niniejszego opracowania. 7.1. Odpady komunalne i inne niż komunalne Tab. II.12 Zestawienie danych dotyczących unieszkodliwiania odpadów Lp. Wyszczególnienie 1. 2. 3. 4. 5. 6. Odpady odebrane Segregacja u źródła Odzysk surowców wtórnych - przekazano do recyklingu Kompostowanie Składowanie pozostałych odpadów Składowanie odpadów niebezpiecznych Ilość [Mg/rok] 2006 8.249 113 113 8.136 - 2007 7.247 123 117 7.124 - 7.2. Sposoby unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych, wielkogabarytowych oraz uciążliwych dla środowiska Gmina Kozienice nie ma składowiska odpadów niebezpiecznych. W Kozienicach przy Powiatowym Szpitalu znajduje spalarnia odpadów niebezpiecznych pochodzenia medycznego. Spalarnia całkowicie rozwiązuje problem unieszkodliwiania odpadów medycznych gminy Kozienice jak również całego powiatu. 27 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE Zakłady i podmioty gospodarcze wytwarzające odpady niebezpieczne posiadaj decyzje na ich wytwarzanie w której określony jest sposób postępowania. Podmioty mają zawarte umowy z firmami posiadającymi stosowne zezwolenia na ich utylizację i odpady te odbierane są przez odpowiednie zakłady. 7.3. Sposoby postępowania z pozostałymi odpadami. Pozostałe odpady przeznaczone do składowania , to: odpady powstające w gospodarstwach domowych a także odpady nie zawierające odpadów niebezpiecznych, pochodzące od innych wytwórców odpadów, które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Są to odpady z grupy 19 i 20. Odpady składowane są w sektorach roboczych. Wyładowane odpady są rozplantowane a następnie starannie zagęszczane kompaktorem w stosunku od 1;3 do 1;5. Prowadzona jest jakościowa i ilościowa ewidencja odpadów zgodnie z przyjętym katalogiem odpadów, z zastosowaniem następujących dokumentów: - miesięczne karty ewidencji dla każdego odpadu przyjętego i wytworzonego odrębnie oraz karty przekazania odpadu sporządzane na surowce wtórne oraz odpady wytworzone na składowisku na każdy surowic oddzielnie za miesiąc, jeżeli są przekazywane jednemu odbiorcy. Odpady gruzu – przy składowisku odpadów komunalnych jest wydzielone i oznaczone miejsce na gromadzenie tych odpadów. Mieszkańcy we własnym zakresie dowożą i składają tam odpady gruzu. Zgromadzone odpady gruzu są wykorzystywane przy remontach dróg. W roku 2007 zebrano 2.130 m 3 Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny – sprzęt przyjmowany jest przez pięć sklepów które zajmują się także ich sprzedażą oraz przez firmę która zajmuje się skupem. Leki w czterech aptekach od br. będą ustawione pojemniki na przeterminowane leki, które będą odbierane przez firmę zajmującą się ich utylizacja. Odpady wielkogabarytowe – odbierane są przez KGK i gromadzone na składowisku. W roku 2007 zebrano 976 m3. W roku 2007 opracowany został projekt budowlany linii sortowni odpadów komunalnych wraz z niezbędnymi elementami zagospodarowania terenu . Realizacja zadania rozpoczęta będzie w roku 2008. W roku 2007 prowadzone były prace przygotowawcze- projekty, pozwolenia, wykupy działek. Podstawowym zadaniem planowanego przedsięwzięcia będzie uporządkowanie obecnego stanu gospodarki odpadami, poprzez wielkościową segregację mechaniczną odpadów mającą na celu oddzielenie z całkowitego ich strumienia odpadów biologicznie rozkładanych oraz odzysk odpadów opakowaniowych. Przewidywana przepustowość obiektu wynosić będzie np. 8000 Mg/rok. Obiekt sortowni składał się będzie z: wagi samochodowej, budynku administracyjno - socjalnego, linii sortowniczej odpadów niesegregowanych o przepustowości 8000Mg/rok, sortowni odpadów z selektywnej zbiórki o przepustowości 6000 Mg/rok, boksów magazynowych na surowce wtórne, garaży na sprzęt jezdny, magazynu małych ilości odpadów niebezpiecznych, budynku technologicznego demontażu odpadów wielkogabarytowych oraz sprzętu RTV i AGD, placu recyklingu odpadów budowlanych. 28 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE 7.4. Odpady przemysłowe Największym wytwórca odpadów przemysłowych jest Elektrownia „Kozienice” w Świerżach Górnych. Elektrownia posiada składowisko odpadów paleniskowych (żużla i popiołu) zlokalizowane w odległości np. 2,5 km na zachód od budynku głównego Elektrowni i w odległości np. 250 m od szosy Kozienice – Warszawa. Składowisko wraz ze strefą ochronną graniczy od stron: północnej – z gruntami wsi Ryczywół, zachodniej – z gruntami wsi Wola Chodkowska, południowej – z lasami państwowymi i od wschodniej z szosą Kozienice – Warszawa. Jest to składowisko mokre, nadpoziomowe, składające się z siedmiu pół składowych (kwater). Odpady paleniskowe transportowane są rurociągami, systemem hydraulicznym z zamkniętym obiegiem wodnym. Powierzchnia składowiska wynosi 313,0 ha. Po wybudowaniu składowiska gipsu na polu nr 5 powierzchnia składowiska wynosi 305,0 ha, pojemność całkowita 51.246 tys.m 3 ( 43.550,0 tys. t), docelowa wysokość składowania 22 m n.p.t. i docelowa rzędna składowiska 130 m n.p.m. Wokół składowiska istnieje strefa ochronna o szerokości 250 m. Odpady paleniskowe powstające w wyniku spalania węgla kamiennego w Elektrowni „Kozienice” są gromadzone na omawianym składowisku od października 1972 r. Do końca 2007 r. nagromadzono ich ok. 25 399 tys. ton, co stanowi ok.60 % pojemności składaowiska. Dużym zagrożeniem dla środowiska jest pylenie popiołów ze składowiska. Szczegółowe pomiary zapylenia zostały przeprowadzone w obrębie składowiska w okresie od grudnia 1996 r. do listopada 1997 r. przez Zakłady PomiarowoBadawcze Energetyki „Energopomiar” – Gliwice. Opadalność pyłu kształtowała się na poziomie 42,1 – 52,0 g/m2 rok i była znacznie niższa od wartości dopuszczalnej tj. 200 g/m2 rok (rozporządzenie Ministra OŚZNiL z dnia 28.04.1998 r. Dz. U. Nr 55 poz. 355). Wg tychże badań zawartości cynku i kadmu w popioło-żużlu były również niższe od dopuszczalnych. Część składowiska została już zrekultywowana, dokonano na niej zasiewów roślinności niskiej, która spowodowała zadarnianie powierzchni. Dokonano także nasadzeń pilotowych drzew w tym sosny, brzozy wierzby i akacji. Warunki do wegetacji nie są dogodne. Mimo to zabiegi te spowodowały, że w znacznym stopniu ograniczona została wtórna emisja pyłów. Całe składowisko popiołu i żużla pokryte jest siecią instalacji zraszającej wykorzystującej nadmiar wody nadosadowej do zraszania kwater i obwałowań. Instalacja zraszająca na składowisku ma za zadanie nawadnianie traw rosnących na skarpach obwałowań oraz stworzenie kurtyny wodnej podczas suszy i silnych wiatrów, w celu zabezpieczenia przed wtórnym pyleniem z pól składowiska. W latach 2001-2002 w związku z rozpoczęciem eksploatacji instalacji odsiarczania spali wybudowano na polu nr 5 składowisko gipsu o pow. 8,94 ha. Gipsy odpadowe składowane będą sekcjami i na bieżąco będą rekultywowane. Część zdeponowanych popiołów i żużla zostaje wykorzystywana gospodarczo, w koku 1996 wykorzystano 15 % ilości wytworzonych odpadów, w roku 1999 – wykorzystano np. 40 %. W roku 2003 zagospodarowano 284663 t. popiołów, 185392 t. MPŻ i 1416 t. mikrosfery. Ogółem zagospodarowano 471471 t. odpadów paleniskowych co stanowi 52% wytworzonych odpadów. Wykorzystanie odpadów w roku 2007 to już ponad 60 %. Zwiększenie wykorzystywanych mieszanek popiołowo – żużlowych umożliwia wykonanie miejsca magazynowania odpadów, 29 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE tak by odpady magazynowane z okresu zimowego mogły zostać wykorzystane w okresie letnim i jesiennym. Odzyskana mikrosfera znajduje wykorzystanie w charakterze wypełniacza lekkich materiałów kompozytowych o doskonałych własnościach izotermicznych. Odpady paleniskowe trafiają bezpośrednio na składowisko popiołu i żużla. W celu zabezpieczenia przed wtórnym pyleniem, kwatery składowiska są pokrywane substancjami błonotwórczymi oraz zraszane. Na wyłączonym z eksploatacji polu składowym nr 1 przeprowadzono częściową rekultywację. Teren tego pola pokrywa trawa i rosną na nim drzewa. Głównym zamierzeniem Elektrowni jest maksymalizacja wykorzystania odpadów paleniskowych. Podstawowe kierunki zagospodarowania popiołów to wykorzystanie ich do produkcji materiałów budowlanych i cementu. Całość odpadów powstających z procesów odsiarczania spalin (ponad 100 tys. ton) jest wykorzystywana gospodarczo w produkcji materiałów budowlanych, w których podstawowym składnikiem jest gips (płyty kartonowo – gipsowe, suche tynki). Cały czas trwają prace modernizacyjne urządzeń Elektrowni, mające na celu wzrost sprawności wytwarzania energii elektrycznej i poprawę parametrów ochrony środowiska. W zakresie gospodarki odpadami Elektrownia „Kozienice” posiada wszelkie wymagane prawem decyzje i uzgodnienia. Udział pozostałych zakładów w bilansie wytwarzanych odpadów przemysłowych nie przekracza 1 %. Gospodarka odpadami przemysłowymi i różnego pochodzenia odpadami przemysłowymi rozwiązana jest prawidłowo. Zakłady maja wymagane prawem uzgodnienia na wytwarzanie odpadów, a odpady niebezpieczne odbierają licencjonowane firmy. 8. PRZYRODA I KRAJOBRAZ Ochrona przyrody jest to ogół działań zmierzających do zachowania w niezmienionym lub optymalnym stanie przyrody ożywionej i nieożywionej, jest obowiązkiem każdego obywatela, organów administracji publicznej, a także jednostek organizacyjnych oraz osób prawnych i fizycznych prowadzących działalność wpływająca na przyrodę. Ochrona przyrody w Polsce realizowana jest głównie w oparciu o ustawę o ochronie przyrody z 16 kwietnia 2004 roku (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z późn. zmianami). W myśl tej ustawy ochrona polega na zachowaniu, zrównoważonym użytkowaniu oraz odnowie zasobów, tworów i składników przyrody: dziko występujących roślin , zwierząt i grzybów, roślin, zwierząt i grzybów objętych ochroną gatunkową, zwierząt prowadzących wędrowny tryb życia, siedlisk przyrodniczych, siedlisk zagrożonych wyginięciem, rzadkich i chronionych gatunków roślin, zwierząt i grzybów, 30 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE tworów przyrody żywej i nie ożywionej raz kopalnych szczątków roślin, zwierząt, krajobrazu, zieleni w miastach i wsiach, zadrzewień. Celem ochrony przyrody jest: utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów, zachowanie różnorodności biologicznej, zachowanie dziedzictwa geologicznego, zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymanie lub przywracanie do właściwego stanu, ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień, utrzymanie lub przywracanie do właściwego stanu ochrony siedlisk przyrodniczych, a także zasobów przyrody i jej składników, kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody. 8.1. Lasy Lasy są najbardziej naturalną formacją przyrodniczą, nierozerwalnie związaną z polskim krajobrazem. Pełnia one wielorakie funkcje. Przede wszystkim lasy chronią i współtworzą inne zasoby przyrody. Dzięki procesom fotosyntezy odnawiają zapasy tlenu w atmosferze. Umożliwiają bytowanie wielu gatunkom roślin i zwierząt, chronią różnorodność przyrody i jej zasoby genowe. Tłumią hałas, zmniejszając siłę wiatru, zatrzymując pyły i gazy – oczyszczają środowisko. Stabilizują klimat i kształtują krajobraz. Tworzą warunki do wypoczynku, rekreacji, poprawy zdrowia. Lasy są odnawialnym źródłem surowców ( głównie drewna ) oraz innych produktów, których nie sposób wyeliminować z codziennego życia człowieka ani z gospodarki państwa. Powierzchnia lasów gminy Kozienice wynosi 9879 ha , co stanowi 40,23% lesistości. Największym zwartym kompleksem leśnym jest Puszcza Kozienicka. W strukturze własnościowej dominują lasy stanowiące własność Skarbu Państwa znajdujące się w zarządzie Nadleśnictwa Kozienice i Zwoleń. Prywatne kompleksy leśne są rozdrobnione i mieszczą się w przedziałach od 0.10 do 1,00 ha oraz 1,00 do 5,00 ha, są rozdzielone polami uprawnymi. Na terenie gminy znajdują się obszary lasów chronionych. Są to: -Lasy chronione ze względu na uszkodzenia drzewostanów na skutek działalności przemysłu (strefa zagrożenia przemysłowego) obejmujące większość kompleksu leśnego puszczy kozienickiej. -Lasy wodochronne, chroniące siedliska wilgotne i mokre z naturalnymi zasobami wód gruntowych, które są zlokalizowane: 31 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE w północnej części gminy (pomiędzy proj. Rezerwatem „Guść” a składowiskiem pyłów elektrowni Kozienice, na północ od drogi Kozienice-Warka oraz nad rzeką Radomką, w zachodniej części gminy), w południowo-zachodniej części gminy (okolice rezerwatu „Zagożdżon”) w południowej części gminy, przy granicy z gminą Garbatka-Letnisko -Las glebochronny zabezpieczający wydmę zlokalizowany jest naterenie projekto-wanego rezerwatu „Majdany”. -Lasy na stałych powierzchniach badawczych i doświadczalnych w bezpośrednim otoczeniu Świerży Górnych. -Lasy z ostojami zwierzyny zlokalizowane są na terenie KPK (koło wsi Ruda oraz w rejonie rezerwatu „Zagożdżon”) i otuliny (w okolicach wsi Łaszówka i Chinów) Poza lasami ochronnymi na terenie Puszczy Kozienickiej ustanowiono Leśny Kompleks Promocyjny (zarządzeniem Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dn. 19 grudnia 1994 r.). Obejmuje on swoim zasięgiem lasy będące w zarządzie Lasów Państwowych, a jego granice pokrywają się, w znacznej mierze, z granicami Kozienickiego Parku Krajobrazowego. Powołany on został w celu promocji trwale zrównoważonej gospodarki leśnej oraz ochrony zasobów przyrody. Leśny Kompleks Promocyjny jest obszarem funkcjonalnym o znaczeniu ekologicznym, edukacyjnym i społecznym. Podstawą gospodarki leśnej w lasach prywatnych są uproszczone plany urządzenia lasów. Plany te warunkują prowadzenie racjonalnej gospodarki leśnej. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE Zgodnie z zaleceniami Krajowego Programu Zwiększenia Lesistości zostały określone zasady kwalifikowania gruntów do zalesienia: klasy bonitacyjne VI z do zalesienia w całości, klasy bonitacyjne VI do zalesienia w całości z wyjątkiem gruntów rokujących ich rolnicze wykorzystanie, klasy bonitacyjne V do zalesienia częściowo, tj. stanowiące śródleśne enklawy i półenklawy o pow. do 2 ha w jednym konturze, klasa IV a i IV b do zalesienia w przypadkach sporadycznych, tj. enklay i półenklawy o pow. do 0,5 ha lub od szerokości do 50 m, grunty klas I-III mogą być zalesiane jedynie wyjątkowo w przypadku bardzo wydłużonych enklaw, położonych w uciążliwej szachownicy z gruntami leśnymi o szerokości między lasami do 30 m, inne grunty oraz nieużytki nadające się do zalesienia, a w szczególności: 2. grunty skażone, zdegradowane i zagrożone erozją 3. grunty położone przy źródliskach rzek , wzdłuż brzegów rzek, na obrzeżach jezior i zbiorników wodnych, 4. zapadliska i zbocza urwisk, 5. hałdy i tereny po wyeksploatowaniu piasku i żwiru, Krajowy Program Zwiększenia Lesistości zaleca, aby lokalizacja zalesień sprzyjała zmniejszeniu rozdrobnienia kompleksów leśnych, co w praktyce oznacza iż docelowa powierzchnia takiego kompleksu nie powinna być mniejsza od 5 ha. 32 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE Zalesienia powinny również uwzględniać tworzenie korytarzy ekologicznych między dużymi kompleksami leśnymi. W roku 2000 opracowane zostały „Granice polno – leśne” dla 18 obrębów gminy Kozienice. W opracowaniu przedstawione są grunty przeznaczone do zalsienia w pierwszej kolejności. Łącznie jest to obszar około 860 ha ( większe powierzchnie tych gruntów znajdują się w okolicy : Woli Chodkowskiej, Stanisławic, Rudy, Łuczynowa, Majadan, Brzeźnicy i Śmietanek. Ważnym elementem szaty roślinnej są zadrzewienia i zakrzewienia śródpolne, przydrożne, rosnące na placach, skwerach i nieruchomościach. Nadzór nad utrzymaniem drzewostanu sprawuje gmina, każe wycięte drzewo i krzew wymagają zezwolenia a także rekompensaty dla środowiska przyrodniczego w postaci wykonania nowych nasadzeń. W lokalnym środowisku występuje ciągła potrzeba zwiększania zadrzewień i zakrzewień, a do tego celu nadaje się każdy wolny fragment terenu użyteczności publicznej lub nieruchomości prywatnej, wiele terenów nie użytkowanych, zarośniętych i zanieczyszczonych. Zagospodarowanie ich nie tylko wzbogaci środowisko przyrodnicze ale także poprawi estetykę otoczenia. - 8.1.1. Działania służące ochronie lasów. tworzenie systemów małej retencji przebudowa drzewostanów ochrona różnorodności biologicznej ochrona przeciwpożarowa zwalczanie zagrożenia chorobami i owadami utrzymanie czystości (nie zaśmiecanie lasów ). 8.2. Formy ochrony przyrody 8.2.1. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie przyrody Na terenie gminy Kozienice, stosownie do przepisów ustawy o ochronie przyrody, szczególnymi formami ochrony przyrody objęte są: *Kozienicki Park Krajobrazowy wraz z otuliną, *rezerwaty; „Zagożdżon” i „Krępiec”(fragment) i Guść, *pomniki przyrody, *użytki ekologiczne. Do najważniejszych walorów przyrodniczych Kozienickiego Parku Krajobrazowego, w granicach gminy Kozienice należą tereny leśne Puszczy Kozienickiej (91 % powierzchni), na których znajdują się wymienione wyżej; Rezerwat przyrody o charakterze leśnym „Zagożdżon” o powierzchni 65,67 ha, który został utworzony Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 31.01.1962 r (MP Nr 30, poz. 138). Celem utworzenia tego rezerwatu była ochrona naturalnych drzewostanów mieszanych z jodłą na granicy zasięgu (w znacznym stopniu zniszczony po śniegołomie w 1972 r.); Rezerwat częściowy– krajobrazowy „Krępiec” o powierzchni 278,96 ha (w gminie Kozienice jedynie fragment o powierzchni 6,7 ha) został utworzony Zarządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 21.09.1994 r. (MP Nr 51, poz. 435). Celem utworzenia rezerwatu była ochrona urozmaiconego krajobrazowo fragmentu Puszczy Kozienickiej; Rezerwat „Guść” o charakterze leśnym i powierzchni 87,09 ha (obecnie w otulinie parku), został utworzony Rozporządzeniem Nr 79 Wojewody Mazowieckiego z dnia 11.09.2002 r (Dz. Urz. Np. Maz. Nr 242, poz. 6182). Rezerwat położony na tarasie zalewowym rz. Wisły. Obejmuje urozmaicony 33 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE geomorfologicznie obszar (wydmy sąsiadują z terenami podmokłymi pokrytymi łęgami). Na terenie projektowanego rezerwatu występują zarówno siedliska olsów jesionowych porosłe starszymi drzewostanami olchowymi jak i bory świeże oraz mieszane świeże, na których dominują drzewostany sosnowe IV-V klasy wieku. 25 pomników przyrody na terenach wiejskich gminy Kozienice ( 20 na terenie Lasów Państwowych); 4 pomników przyrody na terenie Miasta Kozienice ( na terenie zabytkowego parku); 45 użytków ekologicznych o łącznej powierzchni 172,31 ha (wyłącznie na terenie Lasów Państwowych) Dla wyżej wymienionych obszarów objętych ochrona (KPK i rezerwatów) opracowywane są plany ochrony , które będą obejmowały waloryzację przyrodniczą, istniejące zagrożenia oraz sformułowane zasady ochrony i zagospodarowania. 8.2.2. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie wód Na obszarze gminy Kozienice nie wyznaczono terenów ochrony pośredniej źródeł i ujęć wody. Stosownie do przepisów rozporządzenia MOŚZNiL z 5 listopada 1991r. wokół ujęć wód podziemnych wyznaczane są tereny ochrony bezpośredniej obejmujące grunty, na których usytuowane są ujęcia, oraz otaczający je pas gruntu o szerokości w 8-10m, licząc od zarysu budowli i urządzeń służących do poboru wody. W obrębie gminy Kozienice znajdują się dwa Główne Zbiorniki Wód Podziemnych: nr 222 „Dolina Środkowej Wisły” (zbiornik w utworach czwartorzędowych), nr 405 „Niecka radomska” (zbiornik w utworach kredy górnej). Dla zbiornika „Dolina środkowej Wisły” wykonano dokumentację określającą strefy ochronne zbiornika. Dokumentacja ta została zatwierdzona decyzją Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa nr GK/kdh/BJ/013/6030/97 z dn. 15.12.1997 r. Obszary ochronne zbiornika mają być ustanowione zgodnie z przepisami ustawy prawo wodne. Zbiornik nr 222 i proponowany obszar ochronny obejmuje większość terenu gminy Kozienice. Znajdują się tutaj obszary ochronne kat.A 2, A3 i D, na terenie których w „Planach zagospodarowania przestrzennego Miasta i Gminy Kozienice” proponowane były ograniczenia dotyczące głównie inwestycji mogących pogorszyć stan środowiska a pośrednio jakość wód podziemnych poziomu czwartorzędowego. Ograniczenia obowiązywać będą po wydaniu stosownego rozporządzenia przez Radę Ministrów. Główny Zbiornik Wód Podziemnych „Niecka radomska” jeszcze nie posiada dokumentacji hydrogeologicznej wyznaczającej ściśle zasięg zbiornika, jego granice oraz obszary ochronne. Wg „Mapy obszarów Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP) w Polsce wymagających szczególnej ochrony 1:500 000” (wstępnie określającej granice i stopień zagrożenia zbiorników), na terenie gminy Kozienice znajdują się obszary najwyższej ochrony (ONO) i obszary wysokiej ochrony (OWO) obejmujące wschodnią, środkową i północną część gminy. 34 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE 8.2.3. Obszary chronione na podstawie przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych. Około 27% powierzchni gminy Kozienice zajmują gleby I-III klasy bonitacyjnej, a więc gleby szczególnie chronione przed zmianą ich przeznaczenia. Znajdują się one wyłącznie na tarasie zalewowym Wisły. Gleby organiczne, szczególnie chronione znajdują się w dolinach rzek: Zagożdżonki, Radomki, Łachy i Krypianki. 8.2.4. Europejska Sieć Ekologiczna NATURA 2000. Na terenie gminy Kozienice położone są dwa obszary objęte ochroną w ramach europejskiej sieci obszarów ochronionych NATURA 2000, są to: 1. Dolina Środkowej Wisły PLB 140004 – to obszar wyznaczony rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 21 lipca 2004 roku w sprawie obszarów specjalnej ochrony ptaków Natura 2000 (Dz. U. Nr 229/2004 r., poz. 2313) na podstawie tzw. Dyrektywy Ptasiej (Dyrektywa rady 79/409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r.) w sprawie ochrony dzikich ptaków. Dolina Środkowej Wisły została utworzona dla ochrony ptaków wodno – błotnych. Obejmuje swym zasięgiem obszar 28.061,3 ha, w tym na terenie gminy Kozienice łączna powierzchnia zajmuje obszar 1.549,0 ha. Zadaniem obszaru szczególnej ochrony (OSO) jest ochrona przestrzeni życiowej ptaków wymienionych w I Załączniku Dyrektywy Ptasiej : bączek, bocian czarny, podgorzałka, bielaczek, bielik, błotniak stawowy, derkacz, kulon, płatkonóg szydłodzioby, mewa czarnogłowa, mewa mała, rybitwa wielkodziobowa, rybitwa rzeczna, rybitwa białoczelna, rybitwa czarna, zimorodek dzięcioł czarny, dzięcioł średni, świergotek polny, podróżniczek, pokrzewka jarzębata, muchołówka mała, gąsiorek oraz gatunków ptaków przelotowych. Dominującymi biotypami na terenie ostoi są cieki wodne, lasy liściaste, łąki i pastwiska. 1. Ostoja Kozienicka PLB 140013 – obszar obejmujący znaczną część jednego z większych kompleksów leśnych w środkowej Polce – Puszczy radomsko – Kozienickiej, na granicy Małopolski i Mazowsza, w widłach pradolin Wisły, Radomki i Zagożdżonki. Położony jest w terenie z licznymi elementami rzeźby pochodzenia fluwioglacjalnego: szeregiem tarasów denudacyjnych opadających stopniowo ku dolinie Wisły. Drzewostan składa się głównie z sosny (8450 i jodły (4%). Lasy zajmują większość powierzchni obszaru. Resztę pokrywają pola uprawne, łąki i pastwiska. Występują także interesujące połacie torfowisk wysokich i niskich. Na terenie Ostoi Kozienickiej występuje co najmniej 28 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej, 3 gatunki z Polskiej Czerwonej Księgi. Występują liczne rzadkie i chronione gatunki roślin naczyniowych ( czosnek niedźwiedzi, widłaki, storczyki, przebiśnieg, pełnik europejski, lilia złotogłów, zimoziół północny i in.). Ostoja Kozienicka łącznie na terenie gminy Kozienice zajmuje powierzchnie 16.324,6 ha co stanowi 66,5 % powierzchni gminy. 35 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE Ostoja Kozienicka obejmuje miejscowości: Ruda, Śmietanki, Janów, Kociołki, Nowiny, Aleksandrówkę, Stanisławice, Łuczynów, Majdany, Chinów, Opatkowice, Przewóz, Cudów, Wymysłów, Wójtostwo, Kępa Wólczyńska, Holendry Kozienickie, Piotrkowice, Holendry Piotrkowskie, Kuźmy, Holendry Kuźmińskie, Nowa Wieś, Dąbrówki. Wszelkie działania inwestycyjne realizowane na tych obszarach poddawane są ocenie oddziaływania planowanych przedsięwzięć na środowisko, na siedliska i gatunki ptaków objętych ochroną z mocy Dyrektywy ptasiej oraz na rośliny i zwierzęta objęte ochroną gatunkową. W latach 2005 – 2007 przeprowadzonych było 26 ocen oddziaływania przedsięwzięć na środowisko realizowanych przedsięwzięć – wykonanych raportów. Zasady ochrony zostaną ustalone w planie ochrony tego obszaru, który będzie sporządzony w terminie 5 lat od dnia wyznaczenia obszaru (art. 29 ustawy o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 roku – Dz. U. Nr 92, poz. 880). Do czasu opracowania planów ochrony obowiązują wyłącznie zakazy i nakazy wynikające z przepisów ustawy o ochronie przyrody. 8.2.5. Cele ochrony przyrody realizowane są przez: 1) Uwzględnianie wymagań ochrony przyrody w polityce ekologicznej państwa, programach ochrony środowiska i zrównoważonego rozwoju przyjmowanych przez ograny jednostek samorządu terytorialnego, strategiach rozwoju województwa ,wojewódzkich i miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, studiach uwarunkowań i kierunków rozwoju przestrzennego gminy. 2) Obejmowanie zasobów przyrody i jej składników formami ochrony przewidywanymi ustawami lub przepisami szczególnymi. 3) Opracowanie i wykonywanie planów ochrony określonych w ustawach szczególnych objętych ochroną oraz programów ochrony gatunków i ich siedlisk. 4) Realizacja działalności edukacyjnej, informacyjnej oraz promocyjnej w zakresie ochrony przyrody. W opracowanym „Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego miasta i gminy Kozienice” w wyniku przeprowadzonych badań terenowych i licznych analiz , wskazano do objęcia ochroną prawna , cenne przyrodniczo tereny gminne, w formie: 1. Zespół przyrodniczo – krajobrazowy „Józefów” – zespół wilgotnych łąk kośnych z dużą ilością rowów melioracyjnych i kępami krzewiastych wierzb położony pomiędzy wsiami: Nowa Wieś i Chinów Nowy. Miejsce bytowania wielu gatunków ptaków. Teren wartościowy pod względem przyrodniczo – krajobrazowym wyróżnia się z otoczenia. 36 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE 2. Zespół przyrodniczo – krajobrazowy „Radomka” – fragment naturalnie ukształtowanej doliny rzecznej pomiędzy wsią Brzóza - Wola Chodkowska – Ryczywół. Rzeka na tym odcinku płynie nieregularnym korytem, bardzo mocno meandrując, tworząc starorzecza i rozlewiska oraz strome zbocza w miejscach przecięcia wydm. W dolinie występują fragmenty naturalnego olsu i łęgu. Obszar jest miejscem lęgowym wielu gatunków ptaków chronionych oraz siedliskiem wielu gatunków roślin chronionych. 3. Użytek ekologiczny „Jezioro Opatkowickie” – zarastające przepływowe starorzecze Zagożdżonki położone w krajobrazie rolniczym. Bogata roślinność wodna. Jezioro i otaczające go wilgotne łąki są miejscem lęgów licznych chronionych gatunków ptaków. 4. Użytek ekologiczny „Cudów” – fragment zarastającego starorzecza Zagożdżonki położone w krajobrazie rolniczym. Miejsce występowania licznych gatunków roślinności wodnej i szuwarowej oraz gniazdowanie ptaków chronionych. 5. Pomniki przyrody – sosna pospolita o obw. 200 cm zlokalizowana pomiędzy blokiem a garażami przy ul. Armii Ludowej 8; Kasztanowiec biały – obwód 310 cm, pas drogi ul. Hamernicka – Wójcików: Lipa drobnolistna – obwód 315 w Kociołkach 29; Kasztanowiec biały – obwód 320 w Kociołkach 13; Klon pospolity – obwód 280 cm, Nowiny 45: Lipa drobnolistna – obwód 320 cm, Ruda 30; Wiąz szypułkowy – obwody 345 i 440 cm na łące w Rudzie 9; Lipa drobnolistna – obwód 450 cm , Wola Chodkowska 51; Dąb szypułkowy – obwód 400 cm, Wola Chodkowska 19; Sosna pospolita – obwód 340cm, ul. Leionów 3; Grusza – obwód 240 cm, skrzyzowanie ul. Wiślanej i Maciejowickiej; grupa drzew: wiąz szypułkowy (360cm), topola biała (440 i 470 cm), olsza czarna (250 cm) na terenie stadniny koni w Kozienicach. 9. NADZWYCZAJNE ZAGROŻENIA ŚRODOWISKA 9.1. Poważne awarie Poważna awaria, to zdarzenie , w szczególności emisja, pożar, eksplozja powstałe w trakcie procesu przemysłowego, magazynowania, transportu. Awarie te mogą prowadzić do natychmiastowego powstania zagrożenia życia lub zdrowia ludzi lub środowiska lub powstania takiego zagrożenia z opóźnieniem. Prowadzący zakłady stwarzające zagrożenie wystąpienia poważnej awarii, dokonujący przewozu substancji niebezpiecznych oraz organy administracji są zobowiązane do ochrony środowiska przed awariami. Każdy, kto zauważy wystąpienie awarii, jest obowiązany niezwłocznie zawiadomić o tym: osoby znajdujące się w strefie zagrożenia, jednostkę organizacyjna Państwowej Straży Pożarnej, Policji albo Burmistrza Gminy. W razie wystąpienia poważnej awarii zgodnie z ustawa POŚ Wojewoda, poprzez Komendanta Wojewódzkiego Państwowej Straży Pożarnej i Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska podejmuje działania niezbędne do usunięcia awarii i jej skutków. O podjętych działaniach informuje Marszałka Województwa. 37 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE Potencjalne zagrożenia środowiska ( sytuacje awaryjne lub katastrofy ) na terenie gminy stwarzają głównie: urządzenia techniczne (instalacje) w zakładach magazynujących lub stosujących w procesie produkcji toksyczne środki przemysłowe ( amoniak, chlor, produkty ropopochodne, inne chemiczne), rurociagi przesyłowe, przepompownie oraz stacje redukcyjne gazu, transport materiałów i substancji niebezpiecznych (toksycznych, łatwopalnych, wybuchowych) głównie na drogach krajowych, wojewódzkich ) powodując m. In. zagrożenie zanieczyszczenia gleby oraz pożarowe na terenach leśnych, magazynowanie materiałów i substancji niebezpiecznych, w tymczasowe magazynowanie odpadów niebezpiecznych, Potencjalnym źródłem nadzwyczajnych zagrożeń jest rzeka Wisła ( powodzie, zatonięcia, dopływ nieznanych zanieczyszczeń ). W gminie Kozienice na liście potencjalnych sprawców Nadzwyczajnych Zagrożeń Środowiska (NZŚ) znajduje się Elektrownia „Kozienice” S. A. w Świerżach Górnych. 9.2. Ochrona przeciwpowodziowa Szczególnym zagrożeniem gminy jest niebezpieczeństwo powodzi w dolinie Wisły, zwłaszcza w okresie zimowym ( zatory lodowe ). Największe zagrożenie powodziowe stanowi Wisła. Pozostałe cieki wodne w okresie intensywnych opadów również powodują pewne zagrożenia powodziowe. Aktualnie system przeciwpowodziowy gminy stanowią obwałowania rzek (Wisła i Zagożdżonka u jej ujścia) oraz zbiorniki retencyjne, pełniące role systemu ochronnego przed gwałtownymi wezbraniami cieków powierzchniowych ( rz. Zagożdżonka ) w okresie intensywnych opadów. Na terenie gminy Kozienice obwałowania występują wzdłuż rzeki Wisły – 18,623 km oraz rzeka Zagożdżonka – 7,5 km. 38 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE 10. EDUKACJA EKOLOGICZNA Edukacja ekologiczna (edukacja środowiskowa) - to koncepcja kształcenia i wychowania społeczeństwa w duchu poszanowania środowiska przyrodniczego zgodnie z hasłem „myśleć globalnie – działać lokalnie”. W potocznym rozumieniu są to wszelkie formy działalności skierowanej do społeczeństwa, ze szczególnym uwzględnieniem dzieci i młodzieży, które mają na celu wpływanie na poziom świadomości ekologicznej, propagowanie konkretnych zachowań korzystnych dla środowiska naturalnego, upowszechnianie wiedzy o przyrodzie. Działania te skierowane są głównie do dzieci z przedszkoli i młodzieży szkolnej, poprzez: - zajęcia i programy edukacyjne w szkołach i przedszkolach, - uczestnictwo uczniów w olimpiadach, konkursach o charakterze gminnym jak również o charakterze regionalnym i krajowym, - ponadprogramową edukację w zakresie ekologii i ochrony środowiska w szkołach, w ramach godzin pozalekcyjnych – Szkolne Koła Ligi Ochrony Przyrody, - zaangażowanie uczniów i szkół w akcjach sprzątanie terenu gminy, sadzenia drzew, pielęgnacji zieleni, opieki nad zwierzętami, zbieranie surowców wtórnych. Przedsięwzięcia edukacyjne i promocyjno informacyjne dotyczące ochrony środowiska podejmowane są przez władze gminy przy współpracy jednostek komunalnych, Nadleśnictwa, Zarządu Kozienickiego Parku Krajobrazowego, Fundacji GAP Polska , poprzez: - tworzenie centrów edukacji ekologicznej (np. Społeczny Zespół Ekorozwoju Kozienic), - urządzanie konkursów, festynów, imprez masowych o tematyce ekologicznej - urządzanie wyjazdów edukacyjnych, - tworzenie ścieżek edukacyjnych, - rozprowadzanie ulotek i innych materiałów poświęconych ochronie środowiska. Słabą stroną edukacji ekologicznej jest nadal niski poziom edukacji starszych grup społeczeństwa, zwłaszcza na terenach wiejskich oraz mała wiedza społeczeństwa w zakresie problematyki ochrony środowiska i rozwiązywania problemów ekologicznych Polski i Unii Europejskiej. Każdy człowiek korzysta z dóbr środowiska i musi zrozumieć, że ma podstawowy wpływ na jego jakość poprzez styl życia i różnych zachowań. Dlatego budując system edukacji ekologicznej należy zadbać i dążyć, aby wzorce zachowań ekologicznych dotarły do wszystkich mieszkańców gminy. Należy wdrażać mechanizmy umożliwiające społeczeństwu dostęp do informacji o środowisku oraz wdrażać działania mobilizujące społeczeństwo do udziału w postępowaniach przy udzielaniu decyzji dotyczących korzystania ze środowiska. 39 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE 11. Sytuacja finansowa gminy i najważniejsze dla niej zadania inwestycyjne z zakresu ochrony środowiska Program ekorozwoju każdej gminy powinien pomóc jej w prowadzeniu prawidłowej działalności gospodarczej oraz kształtowaniu świadomości ekologicznej społeczeństwa. Program taki jest przydatny, o ile nie jest oderwany od rzeczywistości. Stąd dużą wagę przywiązywać się powinno przy jego opracowywaniu do możliwości pozyskania środków finansowych na jego realizację. Sytuację finansową Gminy Kozienice ilustrują n/w dane zamieszczone w Tab.II.13 i Tab.II.14. Tab.II.14. Dochody i wydatki gminy w latach 2004 - 2007 Dochody ogółem, w tym: Lata 2004 2005 2006 2007 74627895 72683046 72744917 76900087 - własne 41788600 42187319 45615001 51050958 [zł] - na mieszkańca 1298 1305 1408 1621 Wydatki ogółem 75780500 73562305 72839106 79236597 Wydatki inwestycyjne ogółem 24922948 17461457 17971918 20730608 Wydatki na ochronę środowiska ogółem 13395376 9922329 9940398 11548955 Wydatki na inwestycje w ochronie środowiska, w tym na: 11754956 8710293 8493427 9616316 - systemy oczyszczania ścieków 5832636 4349429 4070846 2392498 - gospodarkę wodną 1652153 3378917 2205976 2978354 - ochronę powietrza 3370963 870752 1480304 2762456 - ochronę powierzchni ziemi 899204 111195 763301 1483008 Wydatki pozainwestycyjne na ochronę środowiska 1640420 1212036 1446971 1932639 Wydatki na ochronę środowiska w przeliczeniu na 1 mieszkańca 416 307 307 367 Tab.II.15. Pochodzenie środków na inwestycje w ochronie środowiska Rok 2004 2005 2006 2007 Budżet gminy [zł] 9.274.956 6.160.293 6.081.527 8.443.955 %* 79 71 72 73 Fundusze krajowe [zł] %* 2.480.000.000 21 2.400.000 28 1.655.000 19 3.105.000 27 Fundusze zagraniczne [ zł] %* 150.000 0.02 756.900 9 - 40 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE III. CELE ŚRODOWISKOWE GMINY I PRZEDSIĘWZIĘCIA PRIORYTETOWE Przeprowadzona aktualizacja stanu istniejącego gminy Kozienice w zakresie ochrony środowiska oraz ogólnokrajowe i wojewódzkie strategie i programy sektorowe pozwoliły na wyznaczenie głównych celi strategicznych i długoterminowych dla poszczególnych elementów środowiska. Cele te mają służyć planowemu prowadzeniu działań w zakresie ochrony środowiska na rozpatrywanym terenie. Cele środowiskowe na lata 2008 – 2012 gminy Kozienice z uwzględnieniem perspektywy do 2015 r. 1. Powietrze atmosferyczne Cel: Polepszenie jakości powietrza atmosferycznego a) zmniejszenie emisji zanieczyszczeń powietrza z tzw. niskich źródeł emisji, b) ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza ze źródeł komunikacyjnych, c) ograniczenia emisji pyłowo – gazowej 2. Wody powierzchniowe i podziemne Cel: Ochrona zasobów wodnych i poprawa jakości wód: a) uporządkowanie gospodarki wodno – ściekowej, b) zaopatrzenie w wodę i ograniczenia poboru wody c) ograniczenie zanieczyszczenia spowodowanego niekontrolowanymi spływami powierzchniowymi, d) ochrona zasobów wód podziemnych. 3. Hałas Cel: Zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska poprzez obniżenie jego natężenia do poziomu obowiązujących standardów: a) zmniejszenie uciążliwości hałasu komunikacyjnego, b) zmniejszenie uciążliwości hałasu przemysłowego. 4. Ochrona gleb Cel: Ochrona i racjonalne wykorzystanie gleb: a) ograniczenie negatywnego oddziaływania gospodarczych na środowisko glebowe, b) rekultywacja gleb zdegradowanych. 5. Surowce mineralne Cel: Ochrona i wykorzystanie zasobów kopalin: a) zmniejszenie oddziaływania na środowisko wydobywania surowców mineralnych. procesów podczas 41 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE 6. Przyroda i krajobraz Cel: Ochrona i wzrost różnorodności biologicznej , krajobrazowej i ochrona lasów: a) utrzymanie i ochrona istniejących zasobów przyrodniczych i krajobrazowych, b) zwiększenie zasobów leśnych i obszarów zielonych. 7. Zagrożenia środowiska Cel: Eliminowanie i zmniejszanie skutków dla środowiska z tytułu nadzwyczajnych zagrożeń: a) zmniejszenie ryzyka wystąpienia nadzwyczajnych zagrożeń środowiska, b) podniesienie bezpieczeństwa przeciwpowodziowego. 8. Edukacja ekologiczna Cel: Podnoszenie świadomości ekologicznej społeczeństwa: a) rozwój edukacji ekologicznej. 9. Gospodarka odpadami Cel: Minimalizacja ilości powstających odpadów , wzrost wtórnego wykorzystani i bezpieczne składowanie pozostałych odpadów. 42 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE 1.1. Powietrze atmosferyczne (P) Polepszenie jakości powietrza atmosferycznego. W latach 2001 – 2002 w Polsce weszły w życie nowe uregulowania prawne dotyczące ochrony powietrza, które to przepisy narzucają i wyznaczają obowiązki dla przedsiębiorców wprowadzających zanieczyszczenia do powietrza, w tym wymóg posiadania przez największe instytucje pozwoleń zintegrowanych. Zgodnie z wytycznymi zawartymi w „Polityce ekologicznej państwa” w zakresie ochrony powietrza jest osiągnięcie takiego stanu , który nie będzie zagrażał zdrowiu ludzi i środowisku oraz będzie spełniał wymagania prawne w zakresie jakości powietrza i norm emisyjnych. Niezbędne jest wspieranie działań ograniczających emisję zanieczyszczeń ze źródeł spalania paliw oraz źródeł komunikacyjnych. Tab.III.1. Priorytet : Powietrze atmosferyczne (P) Zagadnienie Cele krótkoterminowe do 2012 Główne działania Podmioty uczestniczące w realizacji działań Cel długoterminowy do 2015 r.: Polepszenie jakości powietrza atmosferycznego P.1. Zmniejszenie emisji P.1.1. Systematyczna zanieczyszczeń likwidacja źródeł powietrza z tzw. niskiej emisji niskich źródeł emisji P.2 Ograniczenie emisji zanieczyszczeń powietrza ze źródeł komunikacyjnych P.1.2. Zwiększenie wykorzystania alternatywnych źródeł energii P.2.1. Budowa i poprawa systemu dróg P.3. Ograniczenie emisji P.3.1. Ograniczenie pyłowo – gazowej emisji z pozostałych źródeł przemysłowych i komunalnych P.1.1.1. Podłączenie do sieci ciepłowniczej indywidualnych kotłowni domowych, w tym głównie na terenie zwartej zabudowy osiedlowej P.1.1.2. Opomiarowania zużycia ciepła w celu oszczędności zużycia energii P.1.1.3. Budowa i rozbudowa sieci gazowych P.1.1.4. Termomodernizacje budynków, w tym użyteczności publicznej P.1.1.5. Preferowanie zmian paliwa na ekologiczne P.1.1.6. Modernizacja lub wymiana systemów grzewczych na bardziej efektywne ekologicznie i energetycznie P.1.2.1. Promowanie i wspieranie działań prowadzonych do wykorzystania baterii słonecznych i niekonwencjonalnych źródeł energii ( np. biogaz, uprawy energetyczne) P.2.1.1. Poprawa stanu technicznego dróg (remonty i modernizacje dróg gminnych, ulic, dróg powiatowych i wojewódzkich P.2.1.2. Modernizacja drogi krajowej Nr 79 – Ryczywół – Kozienice, dróg krajowych w mieście ( ulice: Głowaczowska , Lubelska, Radomska i Warszawska) P.2.1.3. Rozbudowa systemu ścieżek rowerowych i tras spacerowych P.3.1.1. Modernizacja istniejących kotłów WR wraz z modernizacją odpalania P.3.1.2. Montaż automatyki i sterowania układów technologicznych oraz analizatorów spalin do istniejących kotłów P.3.1.3. Budowa kotła opalanego biomasą P.3.1.4. Modernizacja elektrofiltrów bloku nr 4, 6 i 10 - redukcja emisji pyłu P.3.1.5. Budowa instalacji odsiarczania spalin(IOS III) na bloku nr 10 – redukcja emisji dwutlenku siarki P.3.1.6. Zabudowa palników niskoemisyjnych na bloku nr – redukcja emisji tlenków azotu Urząd Miejski Podmioty gospodarcze Właściciele nieruchomości Urząd Miejski GDDK i A MZDW PZD Starostwo powiatowe Urząd Miejski KGK Sp. z o. o Elektrownia „Kozienice” S. A. 43 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE P.3.1.7. Działania inwestycyjne w zakresie modernizacji kotłowni i unowocześniania technologicznych procesów produkcji, modernizacja układów technologicznych , wprowadzanie nowoczesnych technik spalania paliw oraz instalacji oczyszczania spalin P.3.1.8. Poprawa efektywności energetycznej źródeł, przesyłu i wykorzystania ciepła P.3.1.9. Wdrażanie projektów z zastosowaniem odnawialnych i alternatywnych źródeł energii Podmioty gospodarcze Urząd Miejski Starostwo powiatowe P.3.1.10. Zintensyfikowanie kontroli podmiotów WIOŚ gospodarczych emityjących zanieczyszczenia Starostwo do powietrza powiatowe Urząd Miejski 1.2. Wody powierzchniowe i podziemne (W) Ochrona zasobów wodnych i poprawa jakości wód. Polityka ekologiczna państwa zakłada dążenie do ograniczenia zużycia wód podziemnych do celów innych niż socjalno – bytowe. Dla potrzeb przemysłowych, rolniczych , energetycznych i rekreacyjnych należy wykorzystywać wody powierzchniowe. Należy dążyć do zmniejszenia wodochłonności produkcji, poprzez stosowanie nowych technologii, systemów kontroli i pozwoleń zintegrowanych. Dla ochrony wód podziemnych i powierzchniowych należy ograniczać ładunki zanieczyszczeń wprowadzanych do wód z przemysłu, gospodarki komunalnej oraz gospodarstw rolnych. Tab.III.2. Priorytet : Wody powierzchniowe i podziemne (W) Zagadnienie Cele krótkoterminowe do 2012 Główne działania Podmioty uczestniczące w realizacji działań Cel długoterminowy do 2015 r.: Ochrona zasobów wodnych i poprawa jakości wód W.1. W.2. Uporządkowanie W.1.1. Redukcja ilości W.1.1.1. Dalsza rozbudowa sieci kanalizacji gospodarki wodno – ścieków sanitarnej w miejscowościach gminy: ściekowej nieoczyszczonych oraz podłączenie do istniejących oczyszczalni ścieków. W.1.1.2. Modernizacja oczyszczalni ścieków komunalnch w Kozienicach i systemów kanalizacji zbiorczej W.1.1.3. Intensyfikacja działań kontrolnych mających na celu przeciwdziałanie odprowadzaniu nieoczyszczonych ścieków komunalnych do wód oraz przeciwdziałanie nieprawidłowościom w odprowadzaniu ścieków komunalnych, w tym weryfikacja pozwoleń wodno prawnych W.1.1.4. Modernizacja przyzakładowej oczyszczalni ścieków w zakładzie BAKOMA – BIS w Janikowie Zaopatrzenie w W.2.1. Zapewnienie wodę i ograniczenia mieszkańcom dostępu poboru wody do wody o jakości odpowiadającej normom wody do picia Urząd Miejski Podmioty gospodarcze Właściciele nieruchomości KGK Sp. z o. o. BAKOMA BIS W.2.1.1. Budowa urządzeń wodociągowych w Urząd Gminy miejscowościach: Hhol. Starostwo W.2.1.2 .Budowa i modernizacja urządzeń powiatowe wodociągowych i stacji uzdatniania wody w przypadku niewłaściwej jakości wody do picia. Podmioty W.2.2. Racjonalny W.2.1.3. Zmniejszenie strat sieciowych i gospodarcze pobór wód likwidacja nieczynnych studni w gospodarstwach zwodociągowanych Indywidualni W.2.1.4. Wprowadzanie wodooszczędnych technologii w zakładach przemysłowych W.2.1.5. Instalowanie wodomierzy w indywidualnych gospodarstwach mieszkańcy 44 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE W.2.1.6. Wdrażanie programu wodno – środowiskowego i planów gospodarowania wodami W.2.1.7. Podnoszenie świadomości ekologicznej w zakresie racjonalnej gospodarki wodami i ochrony przed zanieczyszczeniami. W.3. Ograniczenie W.3.1. Ograniczenie W.3.1.1. Wspieranie budowy szczelnych zanieczyszczenia zanieczyszczeń zbiorników na gnojowicę i/lub gnojówkę oraz spowodowanego powierzchniowych płyt obornikowych w gospodarstwach rolnych niekontrolowanymi prowadzących hodowlę i chów zwierząt. spływami W.3.1.2. Stosowanie kodeksu dobrych praktyk powierzchniowymi. rolniczych. W.3.1.3. Opracowanie i realizacja szkoleń dla rolników, w tym wdrażanie programu wodno – środowiskowego. KZGW RZGW W.4. Ochrona zasobów W.4.1. Ograniczenia W.4.1.1. Ograniczenia poboru wód wód poboru wód podziemnych na cele przemysłowe, poprzez podziemnych wprowadzanie technologio wodooszczędnych i wykorzystanie do produkcji wody powierzchniowe Podmioty gospodarcze Urząd Miejski Starostwo powiatowe Urząd Miejski Starostwo powiatowe ODR Organiz. Pozarządowe Gospodrastwa rolne Indywidualni mieszkańcy 1. 3. Hałas (H) Zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska poprzez obniżenie jego natężenia do poziomu obowiązujących standardów: Wdrażając w praktyce nowe wymagania w zakresie hałasu, wprowadzono nowe wskaźniki i metody oceny klimatu akustycznego oraz referencyjne metody pomiarów hałasu w środowisku. Rozpoczęto także przygotowania do opracowania map akustycznych, które stanowić będą podstawę do zarządzania stanem akustycznym w środowisku. Ograniczenie uciążliwości hałasu zgodnie z realizowaną polityką ekologiczną państwa ma na celu osiągnięcie poziomu hałasu (komunikacyjnego i przemysłowego ) nie przekraczającego wartości dopuszczalnych. Tab.III.3. Priorytet : Hałas (H) Cele Podmioty Zagadnienie krótkoterminowe Główne działania uczestniczące w do 2012 realizacji działań Cel długoterminowy do 2015 r.: Zmniejszenie uciążliwości hałasu dla mieszkańców i środowiska poprzez obniżenie jego natężenia do poziomu obowiązujących standardów H.1. Zmniejszenie H.1.1. Zmniejszenie uciążliwości hałasu uciążliwości hałasu komunikacyjnego pochodzącego z ruchu drogowego H.1.1.1. Poprawa stanu technicznego dróg GDDK i A (krajowych, wojewódzkich, powiatowych i MZDW gminnych) PZD H.1.1.2. Wspieranie inwestycji zmniejszających narażenie na hałas komunikacyjny, w tym wprowadzanie stref wolnych od ruchu samochodowego, zmniejszanie szybkości ruchu, wprowadzanie ruchu tranzytowego poza obszary zamieszkalne. WIOŚ H.2. Zmniejszenie H.2.1. Stopniowe H.2.1.1. Kontrola zakładów przemysłowych uciążliwości hałasu ograniczanie emitujących hałas przemysłowego uciążliwości hałasu H.2.1.2. Właściwa lokalizacja osiedli Urząd Miejski przemysłowego mieszkaniowych względem uciążliwości hałasu ( i odwrotnie). Podmioty H.2.1.3. Modernizacja lub wymiana urządzeń gospodarcze Starostwo powiatowe będących źródłem hałasu H.2.1.4. Wspieranie produkcji wyrobów o zmniejszonej emisji hałasu do środowiska 45 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE H.2.1.5. Zapewnienie odpowiedniej izolacji zakładów i podmiotów gospodarczych stwarzających uciążliwość H.2.1.6. Budowa bariery dźwiękochłonnej od „OBORY” Sp. z o. o. strony budynków mieszkalnych przy w Kozienicach magazynie chłodniczm OBORY - przy ul. Sikorskiego 1. 4. Ochrona gleb (G) Ochrona i racjonalne wykorzystanie gleb. Ochrona powierzchni ziemi i jej racjonalne wykorzystanie są jednym z ważniejszych priorytetów polityki ekologicznej państwa. Działania w zakresie ochrony gleb podejmowane będą w dwóch kierunkach. Pierwszy to niedopuszczenie do degradacji powierzchni ziemi przez wspieranie dobrych praktyk rolniczych oraz przestrzeganie wymogów ochrony gleb w działalności gospodarczej. Drugim kierunkiem działań będzie rekultywacja i przywracanie funkcji przyrodniczej terenom zdegradowanym. Tab.III.4. Priorytet: Ochrona gleb (G) Cele Zagadnienie krótkoterminowe Główne działania do 2012 Cel długoterminowy do 2015 r.: Ochrona i racjonalne wykorzystanie gleb Podmioty uczestniczące w realizacji działań G.1. ODR Ograniczenie negatywnego oddziaływania procesów gospodarczych na środowisko glebowe G.1.1. Ograniczenie zanieczyszczeń gleb związanych z działalnością rolniczą i racjonalne wykorzystanie gleb G.1.1.1. Upowszechnianie zasad dobrych praktyk rolniczych. G.1.1.2. Upowszechnianie kierunków produkcji rolnej zapewniających zrównoważone ich wykorzystanie (rolnictwo ekologiczne, programy rolno – środowiskowe). G.1.1.3. Bieżąca rekultywacja gruntów, w tym wapnowanie gleb użytkowanych rolniczo. G.1.1.4. Na terenach o glebach wysokiej jakości ograniczenia zużycia nawozów i środków ochrony roślin G.2. Rekultywacja gleb G.2.1. Rekultywacja G.2.1.1. Przywracanie wartości użytkowej zdegradowanych składowisk odpadów zdegradowanym terenom ( w tym likwidacja oraz nieużytków dzikich wysypisk, rekultywacja zamkniętych poprzemysłowych składowisk odpadów). G.2.1.2. Na terenach nieprzydatnych dla rolnictwa zwiększenie stopnia zalesienia AR i MR Stacja Rolniczo Chemiczna – WIOŚ Urząd Miejski Starostwo powiatowe Podmioty gospodarcze Mieszkańcy gminy 1. 5. Surowce mineralne (S) Ochrona i wykorzystanie zasobów kopali Zgodnie z polityką ekologiczną państwa ochronę zasobów kopalin zapewniają przepisy prawe – m.in. ustawa – Prawo geologiczne i górnicze. Ochrona zasobów kopalin będzie się opierała o wymóg uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach realizacji przedsięwzięcia po przeprowadzeniu postępowań w sprawie oceny oddziaływania na środowisko oraz o system koncesji. Tab.III.5. Priorytet - Surowce mineralne (S) Cele Podmioty Zagadnienie krótkoterminowe Główne działania uczestniczące w do 2012 realizacji działań Cel długoterminowy do 2015 r.: Ochrona i wykorzystanie zasobów kopalin 46 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE S.1. Zmniejszenie oddziaływania na środowisko podczas wydobywania surowców mineralnych S.1.1. Racjonalne S.1.1.1. Prawidłowe wykorzystywanie wykorzystanie kopalin eksploatowanych zasobów złóż – ograniczające ich wydobycie Podmioty gospodarcze Mazowiecki Urząd Wojewódzki Urząd Miejski Starostwo powiatowe 1.6. Przyroda i krajobraz (PK) Ochrona i wzrost różnorodności biologicznej, krajobrazowej i ochrona lasów. Zgodnie z Polityką ekologiczną państwa w zakresie ochrony przyrody i krajobrazu jest utrzymanie i ochrona cennych przyrodniczo obszarów poprzez tworzenie takich warunków prowadzenia działalności gospodarczej i zasad ochrony gatunkowej zwierząt i roślin aby możliwe było utrzymanie i odtworzenie różnorodności biologicznej. Ochrona ma także za zadanie objęcie różnymi formami ochrony obszarów cennych przyrodniczo, które do tej pory nie były objęte ochroną prawną. Tab.III.6. Priorytet: Przyroda i krajobraz (PK) Cele Podmioty Zagadnienie krótkoterminowe Główne działania uczestniczące w do 2012 realizacji działań Cel długoterminowy do 2015 r.: Ochrona i wzrost różnorodności biologicznej, krajobrazowej i ochrona lasów. PK.1. Utrzymanie i ochrona istniejących zasobów przyrodniczych i krajobrazowych PK.1.1. Rozbudowa PK.1.1.1. Wdrażanie nowych form ochrony systemów obszarów przyrody i uwzględnianie ich w planach chronionych zagospodarowania przestrzennego. PK.1.2. Zachowanie struktury krajobrazu i właściwe gospodarowanie na terenach cennych przyrodniczo Urząd Miejski PK.1.2.1. Ochronę fragmentów naturalnej i seminaturalnej roślinności (lasów, zadrzewień i Ministerstwo Środowiska zakrzewień śródpolnych i śródłąkowych, podmokłości i oczek wodnych, starych parków i zadrzewionych cmentarzy, alei i szpalerów przydrożnych) PK.1.2.2. Ochronę roślinności drzewiastej i Starostwo powiatowe krzewiastej towarzyszącej zabudowie i propagowanie zabudowy wiejskiej i rekreacyjnej z zielenią PK.1.2.3. Zachowanie wilgotnych zagłębień i okresowych zbiorników wodnych wraz z ich roślinnością – co wiąże się z ograniczeniem sztucznego odwadniania terenu PK.1.2.4. Propagowanie rolnictwa ekologicznego, propagowanie środków ochrony roślin wybiórczo działających KPK PK.1.2.5. Wzbogacanie struktury krajobrazu przez wprowadzanie kęp i pasm roślinności drzewiastej i krzewiastej, żywopłotów itp. wśród pól i łąk – na części terenu takie formy już występują, na obszarach o zubożonej strukturze krajobrazu, przede wszystkim w środkowej części gminy, propagowanie wprowadzania elementów wzbogacających PGL Lasy Państwo strukturę krajobrazu tj. budowy stawów, plantacji drzew i krzewów, zadrzewień śródpolnych, zieleni towarzyszącej zabudowie, żywopłotów. PK.1.2.6. Ochrona roślinności przed wypalaniem, niszczeniem chemicznym, lub całkowitą likwidacją 47 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE PK.1.3. Ochrona gatunkowa flory i fauny PK.2. Zwiększenie zasobów leśnych i obszarów zielonych PK.2.1. Kontynuacja gospodarki leśnej i zwiększenie zalesienia PK.2.2.Zwiększenie obszarów zielonych na terenach zurbanizowanych PK.1.2.7. Tworzenie ścieżek dydaktyczno – turystycznych popularyzujących lokalną przyrodę oraz prowadzenie edukacji i szkoleń w zakresie ochrony przyrody, krajobrazu i różnorodności biologicznej. PK.1.3.1. Wdrażanie sieci Natura 2000 (ochrona naturalnych siedlisk fauny i flory). PK.1.3.2. Sporządzanie inwentaryzacji przyrodniczej i opracowywanie planów ochrony obszarów Natura 2000. PK.1.3.3. Realizacja kompensacji przyrodniczych jako istniejącego narzędzia wspomagającego rozwój społeczno – gospodarczy w obrębie obszarów Natura 2000. PK.1.3.4. Wprowadzanie monitoringu różnorodności biologicznej. KP.2.1.1. Realizacja planu zalesienia gruntów zgodnie z planem zagospodarowania przestrzennego i wyznaczonymi granicami polno – leśnymi. KP.2.1.2. Przebudowa drzewostanów zniekształconych lub uszkodzonych w wyniku działalności człowieka, kontynuacja gospodarki leśnej oraz pozaprodukcyjnej roli lasów. KP.2.2.1. Tworzenie nowych stref zieleni, wprowadzanie zakrzewień i zadrzewień. KP.2.2.2. Renowacja istniejących parków , tworzenie nowych i odbudowa parków wiejskich Jednostki naukowe MUW Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska AR i MR Urząd Miejski PGL Lasy Państwowe Właściciele nieruchomości Starostwo powiatowe 1.7. Zagrożenia środowiska (Z) Eliminowanie i zmniejszanie skutków dla środowiska z tytułu nadzwyczajnych zagrożeń. Zgodnie z Polityką ekologiczną państwa w najbliższych latach działania koncentrować się będą na zapewnieniu skutecznej egzekucji prawa i zagwarantowaniu, że istniejące służby są przygotowane do reagowania w przypadku wystąpienia poważnych awarii. Jednym z głównych celów jest eliminowanie lub minimalizowanie skutków dla środowiska powstałych w wyniku nadzwyczajnych zagrożeń. Tab.III.7. Priorytet: Zagrożenia środowiska (Z) Cele Podmioty Zagadnienie krótkoterminowe Główne działania uczestniczące w do 2012 realizacji działań Cel długoterminowy do 2015 r.: Eliminowanie i zmniejszanie skutków dla środowiska z tytułu nadzwyczajnych zagrożeń. Z.1. Z.2. Zmniejszenie ryzyka wystąpienia nadzwyczajnych zagrożeń Z.1.1. Zapobieganie wystąpieniu nadzwyczajnych zagrożeń i ograniczenie wystąpienia klęsk żywiołowych Z.1.1.1. Intensyfikacja inspekcji i kontroli obiektów niebezpiecznych przez właściwe służby. Z.1.1.2. Sporządzanie planów operacyjno – ratowniczych. Z.1.1.3. Doskonalenie systemu ratownictwa kryzysowego. Z.1.1.4. Informowanie społeczeństwa o wystąpieniu poważnych awarii. WIOŚ PSP Podniesienie bezpieczeństwa przeciwpowodziow ego Z.2.1. Realizacja działań w zakresie ochrony przeciwpowodziowej Z.2.1.1. Modernizacja systemów melioracji wodnych: regulacja cieków wodnych powierzchniowych, oczyszczanie brzegów rzeki Zagożdżonki i Krypianki. Z.2.1.2. Utrzymanie i remonty wałów przeciwpowodziowych rzeki Wisły i rz. Zagożdżonki WZM i UW Spółki Wodne Starostwo powiatowe Urząd Miejski Podmioty gospodarcze Urząd Miejski Starostwo powiatowe RZGW 48 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE 1.8. Edukacja ekologiczna (E) Podnoszenie świadomości ekologicznej Edukacja ekologiczna określona w Polityce ekologicznej państwa, to: - stałe podnoszenia świadomości ekologicznej społeczeństwa, zagwarantowanie szerokiego dostępu do informacji o środowisku i jego ochronie - zwiększenie liczby osób podejmujących świadomie decyzje konsumenckie, uwzględniające konieczność ochrony zasobów przyrodniczych - tworzenie płaszczyzny współpracy z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi oraz wspieranie aktywności tych organizacji. Ważnym elementem realizacji polityki ekologicznej jest udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji dotyczących działań wpływających na ochronę środowiska, wdrażanie mechanizmów ułatwiających dostęp do informacji o środowisku i jego ochronie oraz wdrażanie działań mobilizujących społeczeństwo do udziału w postępowaniach przy udzielaniu decyzji dotyczących korzystania ze środowiska. Tab.III.8. Priorytet: Edukacja ekologiczna (E) Cele Zagadnienie krótkoterminowe Główne działania do 2012 Cel długoterminowy do 2015 r.: Podnoszenie świadomości ekologicznej E.1. Rozwój edukacji E.1.1. Wdrażanie E.1.1.1. Wdrażanie różnorodne formy ekologicznej edukacji ekologicznej edukacji w oparciu o instytucje zajmujące się edukacją oraz praca ciągła w zakresie: a) prowadzenie szkoleń z zakresu ekologii i zrównoważonego rozwoju, b) wdrażanie programów ekologicznych, c) prowadzenie konkursów , wystaw, imprez ekologicznych aktywizujących dzieci, młodzież i społeczeństwo do troski o środowisko, d) tworzenie ścieżek dydaktyczno – przyrodniczych, e) działania edukacyjne obejmujące środowisko wiejskie w zakresie prawidłowego nawożenia i stosowania środków ochrony roślin, f) edukacja mieszkańców gminy w zakresie gospodarki odpadami komunalnymi, g) koordynowanie i organizowanie akcji „ Sprzątanie Świata”, „Dnia Ziemi”, „Międzynarodowego Dnia Ochrony Środowiska” , h) współpraca z organizacjami ekologicznymi w zakresie rozwoju ekologii – Społeczny Zespół Ekorozwoju Kozienic, Towarzystwo Miłośników Ziemi Kozienickiej, Szkolne Koła Ligi Ochrony Przyrody, itp., i) zapewnienie społeczeństwu powszechnego dostępu do informacji o środowisku, j) propagowanie rozwoju gospodarstw agroturystycznych i ekologicznych (produkcja zdrowej żywności), k) realizacja programów edukacyjnych dla uczniów , rolników, przedsiębiorców, l) organizowanie seminariów i konferencji z zakresu ekologii, m) aktywizacja społeczeństwa do działań na rzecz ochrony przyrody, n) promowanie wszelkich przykładów osiągania znacznych efektów Podmioty uczestniczące w realizacji działań Urząd Miejski Starostwo powiatowe Szkoły Przedszkola Dom Kultury Ogród Jordanowski KPK Media ODR Kuratorium Oświaty SZEK LOP Marszałek Województwa Mazowieckiego Nadleśnictwo Kozienice 49 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE ekologicznych. E.1.2. Udział społeczeństwa w decyzjach dotyczących ochrony środowiska i innych projektach wymagających udziału społeczeństwa E.1.2.1. Wdrażanie mechanizmów ułatwiających dostęp do informacji o środowisku i jego ochronie E.1.2.2. Działania zapewniające udział społeczeństwa w podejmowaniu decyzji dotyczących środowiska. Urząd Miejski Starostwo powiatowe Ministerstwo Środowiska Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska Główny Inspektor Ochrony Środowiska Marszałek Województwa Dyrektor RZGW Komenda Wojewódzkiej Państwowej Straży Pożarnej 1.9. Gospodarka odpadami – charakterystyka prowadzonej aktualizacji gospodarki odpadami zaprezentowana jest w osobnym dokumencie – Plan gospodarki odpadami dla gminy Kozienice, który stanowi integralną część niniejszego opracowania. 50 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE IV. ZARZĄDZANIE PROGRAMU ŚRODOWISKIEM I INSTRUMENTY REALIZACJI 1. ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIM Zarządzanie środowiskiem sprowadza się do planowanego i świadomego prowadzenia działań wykorzystujących zasadę zintegrowanego podejścia przy gospodarowaniu zasobami środowiska oraz zasady zrównoważonego rozwoju polegającej na równoważeniu celów gospodarczych i społecznych z celami ochrony środowiska. Decydujące znaczenie w zarządzaniu środowiskiem ma administracja publiczna każdego szczebla, organy odpowiedzialne za ład i politykę przestrzenną gminy i powiatu, organy kontrolujące – IOŚ ( Inspektor Ochrony Środowiska), organizacje społeczne zajmujące się problematyką edukacji i ochrony środowiska. Do organów ochrony środowiska należy zatem: ► Burmistrz (wójt, prezydent), który rozpatruje sprawy związane z korzystaniem ze środowiska przez osoby fizyczne niebędące przedsiębiorcami, wycinaniem drzew i krzewów, utrzymaniem zieleni, realizuje uchwały rady miejskiej w sprawie utrzymania czystości i porządku, zaopatrzenia w wodę, ciepło, energię, odprowadzanie ścieków, system zbierania odpadów komunalnych, realizacji postanowień planu zagospodarowania przestrzennego gminy i miasta. Wydaje decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach zgody realizacji przedsięwzięć, które są kwalifikowane jako przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko, pozwolenia na zbieranie odpadów komunalnych. Realizuje zadania z zakresu edukacji ekologicznej. ►Starosta wydaje decyzje i pozwolenia dla przedsięwzięć kwalifikowanych jako przedsięwzięcia mogące znacząco oddziaływać na środowisko, sprawuje nadzór nad lasami niestanowiącymi własności Skarbu Państwa, spółkami wodnymi, racjonalną gospodarką łowiecką, ochroną przyrody. Realizuje zadania z zakresu edukacji ekologicznej, uzgadnia środowiskowych uwarunkowań przed wydaniem decyzji środowiskowych. ►Wojewoda (administracja rządowa) wydaje decyzje o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizację przedsięwzięć z grupy II. Opiniowania i uzgadniania przedsięwzięć do decyzji środowiskowych, które mogą znacząco oddziaływać na obszary Natura 2000 , obejmuje ochroną konserwatorską cenne formy ochrony przyrody, programowania i oceniania projektów, planów i strategii w zakresie ochrony środowiska. ►Marszałek województwa (samorząd) zajmuje się egzekwowaniem opłat z tytułu gospodarczego korzystania ze środowiska i ich redystrybucja na rzecz funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej, prowadzi bazę danych o emisjach substancji, wytwarzanych odpadach. Uchwala wojewódzki plan zagospodarowania przestrzennego, strategie rozwoju województwa i programy ochrony środowiska. ►Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska (WIOŚ) wykonuje kontrole przestrzegania wymogów ochrony środowiska przez wszystkich korzystających ze środowiska określone w ustawie z dnia 20 lipca 1991 r. o Inspekcji Ochrony Środowiska (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 44, poz. 287), bada i ocenia stan środowiska (monitoring środowiska), wymierza kary za nieprzestrzeganie 51 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE wymogów ochrony środowiska, prowadzi działania zapobiegające nadzwyczajnym zagrożeniom środowiska. ►Minister Środowiska odpowiedzialny jest m. in. za realizacje Polityki ekologicznej państwa, konwencji międzynarodowych, przygotowanie projektów ustaw ekologicznych i rozporządzeń wykonawczych. Nowy podział kompetencji w zakresie ochrony środowiska nakłada na wszystkie rodzaje samorządu i szczeble organów rządowych obowiązek wzajemnego informowania się i uzgadniania. Należy podkreślić wzmocnienie relacji i wpływu organów samorządowych na działania Inspekcji Ochrony Środowiska oraz uprawnienia kontrolne organów samorządowych. Oprócz wcześniej wymienionych zadań Burmistrza, określone zadania w zakresie środowiska należą do Rady Miejskiej. Rada Miejska: ▪ uchwala Program ochrony środowiska wraz z planem gospodarki odpadami, ▪ co dwa lata analizuje raporty z realizacji Programu ochrony środowiska i planu gospodarki odpadami. 2. INSTRUMENTY REALIZACJI PROGRAMU 2.1. Instrumenty prawne Do podstawowych instrumentów prawnych należy zaliczyć zadania i kompetencje wynikające z Prawo ochrony środowiska tj.: ▪ decyzje administracyjne ▪ standardy środowiskowe ▪ kontrole przestrzegania prawa ▪ procedury ocen oddziaływania na środowisko ▪ odpowiedzialność karna i cywilna wynikająca z naruszeń wymogów ochrony środowiska Decyzje administracyjne Po zmianie ustawy z dnia 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska, w 2005 r., wprowadzono w życie wymóg uzyskania dla przedsięwzięcia inwestycyjnego tzw. decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na realizacje przedsięwzięcia. Burmistrz uzyskał prawo wydawania decyzji dla przedsięwzięć które nie podlegają wojewodzie i określania dla nich wymogu sporządzania raportu o oddziaływaniu na środowisko zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 11 listopada 2004 r. w sprawie określenia rodzajów przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko oraz szczegółowych kryteriów związanych z kwalifikowaniem przedsięwzięć do sporządzania raportu o oddziaływaniu na środowisko (ze zmianami z maja 2005 r.). Ponadto gmina wydaje decyzje zezwalające na wycinkę drzew, decyzje w sprawie ustalenia obowiązku uiszczenia opłat za zbieranie odpadów komunalnych, wysokości opłat z tym związanych oraz terminów ich uiszczania oraz decyzji zezwalających na prowadzenie działalności w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości. 52 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE Standardy środowiskowe Standardy środowiskowe określane w polskim prawodastwie mają charakter emisyjny i imisyjne , są określane w decyzjach administracyjnych wydawanych przez odpowiednie organy indywidualnie dla zakładów, inwestycji i instalacji. Kontrola przestrzegania prawa Kontrola przestrzegania przepisów ochrony środowiska, w tym również przestrzegania decyzji administracyjnych określających warunki korzystania ze środowiska należy do zadań Inspekcji Ochrony Środowiska. W przypadkach bezpośredniego zagrożenia Burmistrz może wydać właściwemu organowi IOŚ polecenie podjęcia działań zmierzających do usunięcia tego zagrożenia. Procedury ocen oddziaływania na środowisko Procedury ocen oddziaływania na środowisko określone w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jedn. Dz. U. z 2008 r. Nr 25, poz. 150) stanowią podstawowy element ochrony środowiska i informowania społeczeństwa o planowanych inwestycjach mogących znacząco oddziaływać na środowisko. OOŚ jest procedurą, która pozwala na w miarę obiektywne ostrzeganie przed popełnieniem błędów, a także procesem oceny pozwalającym chronić zasoby naturalne, przeciwdziałającym degradacji środowiska i chroniącym zdrowie ludzi. Prawidłowo prowadzony proces OOŚ może przyczynić się do lepszego tworzenia warunków rozwoju ekonomicznego i społecznego, w tym także do ochrony dóbr kultury. To właśnie OOŚ jest procedurą dostarczającą niezbędnych informacji osobom podejmującym decyzje oraz angażującą społeczeństwo w proces podejmowania decyzji co do jego dalszego rozwoju. Ocena oddziaływania na środowisko, jako system wspomagania decyzji, może dostarczyć informacji o rzeczywistym znaczeniu konfliktów i przyczynić się do uczynienia procesu podejmowania decyzji racjonalnym i przejrzystym, tak dla przedstawicieli władzy jak i dla społeczeństwa. Jeżeli istnieje konflikt i subiektywizm w ocenie przedsięwzięcia, koniecznym jest wówczas w procesie podejmowania decyzji udział stron zainteresowanych zarówno w celu zebrania informacji niezbędnej dla podejmujących decyzję, jak również w celu umożliwienia zainteresowanym demokratycznej kontroli nad decyzją. Tylko przez uczestnictwo zainteresowanych stron mogą ujawnić się realne alternatywy, rzeczywiste wzajemne interesy i parametry oceny stosowane przez poszczególne grupy społeczne. Odpowiedzialność karna i cywilna wynikająca z naruszeń wymogów ochrony środowiska Naruszenie wymogów ochrony środowiska podlega odpowiedzialności karnej lub cywilnej wynikającej z przepisów ustawy Prawo ochrony środowiska. Do odpowiedzialności cywilnej za szkody spowodowane oddziaływaniem na środowisko stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego. Odpowiedzialność karna wynika z nie wywiązywania się z obowiązków wynikających z obowiązujących przepisów oraz wydanych decyzji administracyjnych. W stosunku do osoby fizycznej może zostać zastosowana kara grzywny, aresztu albo ograniczenia wolności. 53 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE 2.2. Instrumenty finansowe: Opłaty za korzystanie ze środowiska i kary za przekroczenia warunków korzystania ze środowiska. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska, podmioty korzystające ze środowiska ponoszą opłaty za korzystanie ze środowiska i wprowadzanie w nim zmian. Opłata jest ponoszona za wprowadzanie zanieczyszczeń, tj.: gazów lub pyłów do powietrza, ścieków do wód lub ziemi oraz pobór wód, składowanie odpadów. Podmioty korzystające ze środowiska indywidualnie – we własnym zakresie ustalają wysokość należnej opłaty i wnoszą ją na rachunek w urzędu marszałkowskiego. Kredyty i dotacje. Kredyty i dotacje stanowią podstawowy element finansowania działań z zakresu ochrony środowiska. Udzielane są przez narodowy, wojewódzki i powiatowe fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej , BOŚ, EKOFUNDUSZ, fundusze UE. Pozostałe instrumenty finansowe Stosunkowo nowe mechanizmy wsparcia finansowego działań ekologicznych , to mechanizmy ekonomiczno – rynkowe, jak: ▪ opłaty produktowe - obciążenie finansowe nakładane na produkty szkodliwe dla środowiska w fazie produkcji, konsumpcji lub składowania; opłata obliczana i wpłacana za opakowania w przypadku sprzedaży produktów w tych opakowaniach, a także opłata obliczana i wpłacana w przypadku sprzedaży akumulatorów niklowo-kadmowych, ogniw i baterii galwanicznych, opon, lamp wyładowczych, olejów smarowych oraz urządzeń chłodniczych i klimatyzacyjnych; wpływy z tego tytułu, trafia do budżetu państwa i będą przeznaczone na wspomaganie i dofinansowanie systemu recyklingu, ▪ depozyty ekologiczne - to dopłaty doliczane do ceny niebezpiecznych dla środowiska produktów, które byłyby zwracane w momencie przekazania odpadów poużytkowych z nich do odzysku, neutralizacji lub właściwego składowania; według projektu opłaty depozytowe byłyby nakładane tylko na akumulatory ołowiowe (kwasowe); w razie zwrotu zużytego akumulatora depozyt byłby zwracany albo przy zakupie nowego nie byłby pobierany, ▪ zastawy ekologiczne – stosowane w przypadku inwestorów podejmujących budowę zakładów szczególnie uciążliwych dla środowiska, ▪ rynek zbywalnych uprawnień do emisji zanieczyszczeń – potwierdzone decyzją właściwego organu uprawnienia do emisji, które mogą być przedmiotem obrotu prawnego. 2.3. Instrumenty społeczne Dostęp do informacji o środowisku i udział społeczeństwa Dostęp do informacji o środowisku i jego ochronie jest konstytucyjnie gwarantowanym prawem. Zgodnie z art. 74 ust. 3 Konstytucji RP każdy ma prawo do informacji o stanie i ochronie środowiska. Szczegółowy tryb, zasady i procedurę określa ustawo Prawo ochrony środowiska, zgodnie z którą: „Każdy w przypadkach określonych w ustawie ma prawo do uczestniczenia w postępowaniu w sprawie wydania decyzji z zakresu ochrony środowiska lub przyjęcia projektu polityki, 54 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE strategii, planu lub programu rozwoju i restrukturyzacji oraz projektu studium i planu zagospodarowania przestrzennego”. Dostęp do informacji o środowisku i czynny udział społeczeństwa w podejmowaniu strategicznych decyzji, umożliwia włączenie się lokalnej społeczności w rozwiązywanie ekologicznych problemów danego regionu. Edukacja ekologiczna – kształtowanie świadomości i wrażliwości ekologicznej ludzi. Niezbędnym czynnikiem w zarządzaniu środowiskiem jest edukacja ekologiczna. Cele edukacji ekologicznej oraz formy jej realizacji zawarte zostały w Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej. Celem edukacji ekologicznej jest: ▪ nauczanie podstaw ekologicznie zrównoważonego użytkowania środowiska i sposobów jego ochrony, ▪ pobudzanie do twórczego, innowacyjnego działania zmierzającego do oszczędnego korzystania z zasobów przyrody i maksymalnej ich ochronie, ▪ zaszczepianie potrzeby postrzegania norm i zakazów ekologicznych, ▪ kształtowanie nawyków kultury ekologicznej oraz poczucia moralnej i obywatelskiej odpowiedzialności za ochronę dóbr przyrody, ▪ wdrażanie umiejętności interdyscyplinarnego myślenia i rozumowania, nauczanie postrzegania zależności między stanem środowiska a jakością życia każdej jednostki ludzkiej i całych społeczeństw, ▪ kształtowanie nawyków międzynarodowej solidarności w ochronie środowiska. Cele te osiągnąć można osiągnąć w drodze: ▪ edukacji formalnej – obejmującej dzieci od wieku przedszkolnego, młodzież, studentów szkół wyższych, a także nauczycieli i specjalistów związanych z ochroną środowiska, ▪ edukacji nieformalnej – obejmującej młodzież i dorosłych, prowadzonej poprzez współpracę z organizacjami pozarządowymi, edukacją w miejscu pracy, rodzinie i środkach masowego przekazu a także promowania w gminie programów krajowych i międzynarodowych z zakresu ochrony środowiska. 55 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE V. WDRAŻANIE PROGRAMU 1. ZARZĄDZANIE PROGRAMEM Główną zasadą realizacji Programu Ochrony Środowiska jest ustalenie systemu zarządzania tym programem. Zarządzanie ochroną środowiska na szczeblu gminy dotyczy zadań własnych uznanych za ważne dla stanu środowiska naturalnego z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju i obowiązkami podmiotów zarządzających. W odniesieniu do gminnego Programu Ochrony Środowiska jednostka, na której spoczywać będą główne zadania zarządzania tym programem będzie Urząd Miejski, jednak całościowe zarządzanie środowiskiem w gminie będzie odbywać się na kilku szczeblach. Oprócz szczebla gminnego są jeszcze szczeble: powiatowy i wojewódzki obejmujące działania podejmowane w skali województwa i powiatu. W realizacji programu uczestniczą: ▪ podmioty prowadzące działania organizacyjne i zarządzające programem, ▪ podmioty uczestniczące w realizacji poszczególnych zadań, ▪ jednostki kontrolujące realizację programu oraz efekty, ▪ mieszkańcy gminy, jako końcowy beneficjent programu. Organem odpowiedzialnym za realizację programu zobowiązana do składania cyklicznych raportów. jest Rada Miejska, Ogólny schemat zarządzania ochroną środowiska w gminie przedstawia poniższy schemat: Rada Gminy Wójt (Burmistrz) Gminy Instytucje kontrolujące Jednostki realizujące Wojewoda Starosta Marszałek Instytucje finansujące 56 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE 2. HARMONOGRAM WDRAŻANIA PROGRAMU Tabela V.1. przedstawia harmonogram wdrażania Programu ochrony środowiska dla gminy Kozienice na kolejne lata, tj. do roku 2016. Tab.V.1. Harmonogram wdrażania programu ochrony środowiska gminy Kozienice Lp. Wyszczególnienie zadań Okres wdrażania programu ochrony środowiska 2008 1. Opracowanie i zatwierdzenie aktualizacji Programu ochrony środowiska dla gminy Kozienice 2. Wdrażanie celów długoterminowych Programu ochrony środowiska 3. Wdrażanie celów krótkoterminowych Programu ochrony środowiska – realizacja zadań priorytetowych 4. Monitoring jakości środowiska 5. Gromadzenie wskaźników skuteczności realizacji Programu ochrony środowiska 6. Raport z realizacji Programu ochrony środowiska 7. 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 ____ ___ Ocena realizacji i aktualizacji Programu ochrony środowiska ___ ___ ___ ___ ___ 3. MONITORING WDRAŻANIA PROGRAMU Proces wdrażania Programu ochrony środowiska będzie podlegał kontroli i systematycznej ocenie stopnia realizacji zadań w nim wyznaczonych z punktu widzenia osiągnięcia założonych celów. Monitoring taki powinny sprawować odpowiednie służby podległe Burmistrzowi. Powinno być ono realizowane przy pomocy wskaźników (mierników) stanu środowiska i zmian presji na środowisko, a także na wskaźnikach świadomości społecznej. Przykłady takich wskaźników dla poszczególnych dziedzin przedstawiono poniżej: Powietrze atmosferyczne - Tempo zmniejszania się udziału gospodarstw domowych z palenisk węglowych. - Liczba kotłowni ekologicznych , liczba zmodernizowanych kotłowni. - Długość wybudowanych i zmodernizowanych dróg oraz ścieżek rowerowych. - Liczba zakładów, które wprowadziły technologie energooszczędne i niskoemisyjne, czy też stosujących zasady czystej produkcji. - Liczba zakładów, które zastosowały urządzenia redukujące emisję. - Liczba obiektów, gospodarstw wykorzystujących energię słoneczną, energię cieplną powstającą przy wykorzystaniu pomp cieplnych. 57 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE Wody powierzchniowe i podziemne - Procent zwodociągowania gminy. - Długość sieci kanalizacyjnej, wodociągowej, ilość przyłączy. - Jakość wód podziemnych i powierzchniowych. - Wskaźnik skanalizowania gminy. - Liczba szamb. - Liczba przyzagrodowych oczyszczali ścieków. - Ilość szczelnych zbiorników na gnojowicę oraz płyt obornikowych w gospodarstwach rolnych. Hałas - Tempo redukcji oddziaływania hałasu na mieszkańców. - Ilość pozwoleń na emisję hałasu. Ochrona gleb - Powierzchnia terenów poddanych rekultywacji. - Powierzchnia terenów zalesionych Surowce mineralne - Stopień wykorzystania kopalin (piasek). Przyroda i krajobraz - Powierzchnia gminy objęta prawną ochroną przyrody. - Powierzchnia Obszaru objęta ochrona - sieć NATURA 2000. - Liczba rezerwatów, użytków ekologiczynch i pomników przyrody. - Liczba rezerwatów posiadających plany ochrony. - Wskaźnik lesistości. - Liczba zmodernizowanych lub poddanych konserwacji obiektów melioracyjnych. - Liczba inwestycji proekologicznych na terenach cennych przyrodniczo. Zagrożenie środowiska - Ilość sytuacji awaryjnych na terenie gminy o charakterze środowiskowym w ciągu roku. Edukacja ekologiczna - Liczba placówek oświatowych biorących udział w konkursach związanych z ochroną środowiska. - Liczba dzieci i młodzieży biorących udział w realizacji konkursów, programów edukacyjnych i wyjazdach ekologiczno – edukacyjnych. - Ilość zorganizowanych programów edukacyjnych. - Liczba działań wspólnych z organizacjami ekologicznymi. - Ilość ścieżek dydaktycznych. - Długość szlaków turystycznych pieszych i rowerowych. - Liczba rolników prowadzących gospodarstwa eko- i agroturystyczne. - Liczba podmiotów legitymujących się wyróżnieniami lub formalnymi standardami ekologicznymi. - Ilość zorganizowanych seminariów i konferencji z zakresu ekologii i ochrony przyrody. - Liczba zakładów posiadających certyfikat ISO 14000 lub równorzędne. - Liczba i nakłady publikacji promujących walory przyrodnicze gminy. 58 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE Gospodarka odpadami - Zmniejszenie ilości wytwarzanych i składowanych odpadów, rozszerzenie zakresu ich gospodarczego wykorzystania oraz ograniczenie zagrożeń dla środowiska ze strony odpadów niebezpiecznych. - Stopień realizacji programu usuwania azbestu . 4. ŹRÓDŁA FINANSOWANIA PRZEDSIĘWZIĘĆ EKOLOGICZNYCH Wdrożenie „Programu...” będzie możliwe po stworzeniu sprawnego systemu jego finansowania. Podstawowymi źródłami finansowania zadań proekologicznych są: ▪ fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej (NFOŚiGW, WFOŚiGW, PFOŚiGW, GFOŚiGW, Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych, Ekofundusze), ▪ sektor bankowy ( Bank Ochrony Środowiska, Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju), ▪ fundusze inwestycyjne i leasingowe, ▪ środki własne ludności i środki społeczne, ▪ budżet państwa, ▪ środki własne inwestorów ( budżet gminy, podmioty gospodarcze), ▪ fundusze unijne (Fundusz Spójności i Fundusze Strukturalne). Poniżej zaprezentowano wybrane źródła finansowania możliwe do wykorzystania przy realizacji przedsięwzięć z zakresu ochrony środowiska. Fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej Zasady funkcjonowania funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej tj. narodowego, wojewódzkiego, powiatowego i gminnego określa ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska ( tekst jedn. Dz. U. z 2008 r., Nr 25, poz. 150). Fundusze te są najbardziej znanymi i wykorzystywanymi źródłami dofinansowania inwestycji i przedsięwzięć realizowanych w celu poprawy jakości środowiska. Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚ i GW). Zakres jego działania obejmuje wspieranie przedsięwzięć proekologicznych o zasięgu ogólnokrajowym i ponad regionalnym. Podstawowymi formami finansowania zadań proekologicznych przez NFOŚ i GW są preferencyjne pożyczki i dotacje, ale uzupełniają je inne formy finansowania, np. dopłaty do bankowych kredytów preferencyjnych, uruchamianie ze swych środków linii kredytowych w bankach czy zaangażowanie kapitałowe w spółkach prawa handlowego. NFOŚiGW administruje także środkami zagranicznymi przeznaczonymi na ochronę środowiska w Polsce, pochodzącymi z pomocy zagranicznej. 59 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (WFOŚiGW). WFOŚiGW udziela dofinansowania na zadania ekologiczne zlokalizowane na jego terenie. Formami dofinansowania są preferencyjne pożyczki i częściowo dotacje. Środki wojewódzkiego funduszu przeznacza się na wspomaganie działalności, o której mowa w art. 406 pkt 1-11, oraz na dofinansowanie: ▪ inwestycji ekologicznych realizowanych ze środków pochodzących z Unii Europejskiej oraz funduszy krajowych, ▪ działań związanych z utrzymaniem i zachowaniem parków oraz ogrodów, będących przedmiotem ochrony na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami, ▪ badań, upowszechniania ich wyników, a także postępu technicznego w zakresie ochrony środowiska i gospodarki wodnej, ▪ opracowywania i wdrażania nowych technik i technologii, w szczególności dotyczących ograniczania emisji i zużycia wody, a także efektywnego wykorzystywania paliw, ▪ zapobiegania lub usuwania skutków zanieczyszczenia środowiska, w przypadku gdy nie można ustalić podmiotu za nie odpowiedzialnego, ▪ systemu kontroli wnoszenia przewidzianych ustawą opłat za korzystanie ze środowiska, a w szczególności tworzenia baz danych podmiotów korzystających ze środowiska obowiązanych do ponoszenia opłat, ▪ opracowywania planów służących gospodarowaniu zasobami wodnymi oraz utworzenia katastru wodnego, ▪ prowadzenia obserwacji terenów zagrożonych ruchami masowymi oraz terenów, na których występują te ruchy, ▪ innych zadań służących ochronie środowiska w gospodarki wodnej, wynikających z zasady zrównoważonego rozwoju, ustalonych w planach działalności wojewódzkich funduszy, w tym na programy ochrony środowiska, programy ochrony powietrza, programy ochrony przed hałasem, plany gospodarki odpadami, ▪ zadań związanych ze zwiększeniem lesistości kraju oraz zapobieganiem i likwidacją szkód w lasach spowodowanych przez czynniki biotyczne i abiotyczne, ▪ opracowań planów ochrony obszarów objętych ochroną na podstawie ustawy o ochronie przyrody oraz prowadzenia monitoringu przyrodniczego, ▪ działań, o których mowa w ustawie z dnia 8 czerwca 2001 roku o przeznaczeniu gruntów rolnych do zalesienia (Dz. U. Nr 73, poz. 764 oraz z 2003 r. Nr 46, poz. 392, w tym pokrywanie kosztów planów zalesień oraz kosztów sadzonek przekazanych rolnikom w celu zalesienia gruntów rolnych, ▪ przeciwdziałania klęskom żywiołowym i likwidacji ich skutków dla środowiska, działań polegających na zapobieganiu i likwidacji poważnych awarii i ich skutków, ▪ kosztów gospodarowania odpadami z wypadków, o których mowa w art.14b ust. 5 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. o odpadach. Powiatowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (PFOŚiGW) Środki funduszu powiatowego przeznacza się na: ▪ wspomaganie działalności, o której mowa w art. 406 pkt 1-11, ▪ prowadzenie obserwacji terenów zagrożonych ruchami masowymi ziemi oraz terenów, na których występują te ruchy, 60 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE ▪ inne zadania ustalone przez radę powiatu, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na programy ochrony środowiska. Gminny Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (GFOŚiGW) Celem działania GFOŚiGW jest dofinansowywanie zadań ekologicznych na terenie własnej gminy. Środki gminnego funduszu przeznacza się na: ▪ edukację ekologiczną oraz propagowanie działań proekologicznych i zasady zrównoważonego rozwoju, ▪ wspieranie realizacji zadań państwowego monitoringu środowiska, ▪ wspieranie innych systemów kontrolnych i pomiarowych oraz badań stanu środowiska, a także systemów pomiarowych zużycia wody i ciepła, ▪ wspomaganie systemów gromadzenia i przetwarzania danych związanych z dostępem do informacji o środowisku, ▪ realizowanie zadań modernizacyjnych i inwestycyjnych, służących ochronie środowiska i gospodarki wodnej, w tym instalacji i urządzeń ochrony przeciwpowodziowej i obiektów małej retencji wodnej. ▪ przedsięwzięcia związane z ochroną przyrody, w tym urządzanie i utrzymanie terenów zieleni, zadrzewień, zakrzewień oraz parków, ▪ przedsięwzięcia związane z gospodarką odpadami i ochroną środowiska, ▪ przedsięwzięcia związane z ochroną powietrza, ▪ przedsięwzięcia związane z ochroną wód, ▪ profilaktykę zdrowotną dzieci na obszarach, na których występują przekroczenia standardów jakości środowiska, ▪ wspieranie wykorzystania lokalnych źródeł energii odnawialnej oraz pomoc przy wprowadzaniu bardziej przyjaznych dla środowiska nośników energii, ▪ wspomaganie działalności związanej z wytwarzaniem biokomponentów i biopaliw ciekłych, ▪ wspieranie ekologicznych form transportu, ▪ działania z zakresu rolnictwa ekologicznego bezpośrednio oddziałujące na stan gleby, powietrza i wód, w szczególności na prowadzenie gospodarstw rolnych produkujących metodami ekologicznymi położonych na obszarach szczególnie chronionych na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, ▪ inne zadania ustalone przez radę gminy, służące ochronie środowiska i gospodarce wodnej, wynikające z zasady zrównoważonego rozwoju, w tym na program ochrony środowiska. Fundusz Ochrony Gruntów Rolnych (FOGR) Terenowy Fundusz ochrony Gruntów Rolnych Województwa Mazowieckiego swoją działalnością obejmuje województwo mazowieckie i działa na podstawie ustawy z dnia 3 lutego 1995 roku o ochronie gruntów rolnych i leśnych (T.J. Dz. U. z 2004 r., Nr 121, poz.1266 ze zm.). Środki funduszu przeznacza się na ochronę, rekultywację i poprawę jakości gruntów rolnych, wypłatę odszkodowań przewidzianych ustawą, budowę i modernizację dróg dojazdowych do gruntów rolnych, budowę i modernizację zbiorników wodnych służących małej retencji, wykonywanie badań płodów rolnych oraz wykonywania niezbędnych ekspertyz z zakresu ochrony gruntów rolnych. 61 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE EkoFundusz Podstawowym zadaniem Ekofunduszu, powołanym przez Ministra Finansów w 1992 r., jest wspieranie szczególnie ważnych przedsięwzięć dla ochrony środowiska w Polsce, stanowiących priorytety w Polityce Ekologicznej Państwa, ale równocześnie mających znaczenie ponadkrajowe. Zgodnie ze statutem, środki EkoFunduszu mogą być przeznaczone na: ▪ zmniejszenie emisji gazów powodujących zmiany klimatu Ziemi (tzw. gazów cieplarnianych), ▪ ograniczenie transgranicznego transportu dwutlenku siarki i tlenków azotu z terytorium Polski oraz eliminacji niskich źródeł ich emisji, ▪ ograniczenie dopływu zanieczyszczeń do Bałtyku oraz ochrona zasobów wody pitnej, ▪ ochrona różnorodności polskiej przyrody, ▪ gospodarka odpadami i rekultywacja gleb zanieczyszczonych. Banki Źródłem finansowania inwestycji ekologicznych w ostatnich czasach są banki, oferując przedsiębiorcom preferencyjne kredyty . Kredyty preferencyjne pochodzą ze środków finansowych gromadzonych przez banki, zaś fundusze ochrony środowiska i gospodarki wodnej udzielają dopłat do wysokości oprocentowania. W ten sposób ulega obniżeniu koszt kredytu podejmującego inwestycje proekologiczne. Do banków specjalizujących się w finansowaniu przedsięwzięć ekologicznych należą: ▪ Bank Ochrony Środowiska, który oferuje bogatą ofertę kredytów preferencyjnych dla prywatnych i samorządowych inwestorów, a także osób fizycznych. Kredytobiorca musi posiadać przynajmniej 50% własnych środków finansowych na realizacje przedsięwzięcia, ▪ Bank Światowy wspiera finansowo zadania z zakresu ochrony środowiska , kredyt może sięgać 70% wartości zadania, ▪ Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju, kredytuje do 35% wartości przedsięwzięcia z zakresu ochrony środowiska i gospodarki odpadami. Fundusze Unii Europejskiej W ramach pomocy dla Polski Unia Europejska udziela wsparcia finansowego ze specjalnych funduszy na działania mające wyrównać i podnieść standard infrastruktury, w tym również i ochrony środowiska. Fundusze Unii Europejskiej, aktualnie realizowane poprzez: ▪ Fundusz Spójności, ▪ Fundusze Strukturalne: Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego (EFRR) i Europejski Fundusz Społeczny (EFS), ▪ Europejski Fundusz Rolnictwa i Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), ▪ Europejski Fundusz Rybołówstwa (EFR). Środki finansowe z tych funduszy są wydatkowane na projekty realizowane w ramach tzw. programów operacyjnych, tj. : - Program Operacyjny Infrastruktury i Środowiska ( maksymalne dofinansowanie będzie wynosiło 85% kosztów kwalifikowanych projektu. Dofinansowanie będzie udzielane w formie dotacji, jako refundacja wydatków. 62 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA GMINY KOZIENICE - - VI. Program Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) na lata 2007 – 2013 będzie wspierał projekty realizowane w ramach 4 priorytetowych osi: OŚ1 – Poprawa konkurencyjności sektora rolnego i leśnego; OŚ 2 - Poprawa środowiska naturalnego i obszarów wiejskich OŚ 3 - Jakość życia na obszarach wiejskich zróżnicowanie gospodarki Wiejskiej OŚ 4 - LEADER Regionalny Program Operacyjny, którego celem jest podniesienie poziomu życia mieszkańców, poprawa konkurencyjności regionu przy respektowaniu zasad zrównoważonego rozwoju. ZAKOŃCZENIE Przedstawiony Program Ochrony Środowiska dla Gminy Kozienice zakłada podejmowanie działań mających na celu taki rozwój gminy, który umożliwi racjonalne korzystanie z zasobów środowiska i ograniczy antropopresję. Program tworzy ramy i wyznacza główne kierunki realizowanej w gminie polityki ekologicznej, którą należy uszczegóławiać. Zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska szczegółowe informacje o realizacji „Programu...” w kolejnych latach ( co 2 lata ) Burmistrz Gminy będzie przedkładał Radzie Miejskiej . Będzie wówczas możliwość zmian w zapisach, gdyż cele i zadania „Programu...” mogą ulec zmianie, która może wynikać z sytuacji prawnej, społecznej, gospodarczej czy stanu środowiska. 63
