Wybrane krainy geograficzne Polski
advertisement
Wybrane krainy geograficzne Polski Mapa – krainy geograficzne Polski...........................................................................................3 Karpaty ze szczególnym uwzględnieniem Tatr..........................................................................4 Położenie i podział Karpat ...............................................................................................................4 Budowa geologiczna Tatr.................................................................................................................4 Rzeźba Tatr.......................................................................................................................................5 Klimat Tatr........................................................................................................................................6 Wody Tatr.........................................................................................................................................6 Roślinność Tatr.................................................................................................................................6 SUDETY ....................................................................................................................................7 Położenie i podział Sudetów.............................................................................................................7 Budowa geologiczna Sudetów. ........................................................................................................7 Rzeźba Sudetów................................................................................................................................8 Klimat Sudetów.................................................................................................................................8 Wody Sudetów...................................................................................................................................8 Roślinność Sudetów..........................................................................................................................8 Wyżyna Kielecko-Sandomierska ze szczególnym uwzględnieniem G. Świętokrzyskich i Wyż. Sandomierskiej...........................................................................................................................9 Położenie i podział Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej...................................................................9 Budowa geologiczna Gór Świętokrzyskich i Wyżyny Sandomierskiej..........................................9 Rzeźba Gór Świętokrzyskich i Wyżyny Sandomierskiej................................................................9 Klimat Gór Świętokrzyskich i Wyżyny Sandomierskiej................................................................9 Wody Gór Świętokrzyskich i Wyżyny Sandomierskiej..................................................................9 Roślinność Gór Świętokrzyskich i Wyżyny Sandomierskiej........................................................10 Nizina Mazowiecka..................................................................................................................11 Położenie Niziny Mazowieckiej......................................................................................................11 Budowa geologiczna Niziny Mazowieckiej....................................................................................11 Rzeźba Niziny Mazowieckiej..........................................................................................................11 Klimat Niziny Mazowieckiej..........................................................................................................11 Wody Niziny Mazowieckiej............................................................................................................12 Roślinność Niziny Mazowieckiej....................................................................................................12 Pojezierze Mazurskie...............................................................................................................13 Położenie i podział Pojezierza Mazurskiego..................................................................................13 Budowa geologiczna Pojezierza Mazurskiego...............................................................................13 Rzeźba Pojezierza Mazurskiego.....................................................................................................13 Klimat Pojezierza Mazurskiego.....................................................................................................13 Wody Pojezierza Mazurskiego.......................................................................................................13 Roślinność Pojezierza Mazurskiego...............................................................................................14 Żuławy Wiślane........................................................................................................................15 Położenie Żuław Wiślanych............................................................................................................15 Budowa geologiczna Żuław Wiślanych..........................................................................................15 Rzeźba Żuław Wiślanych...............................................................................................................15 Klimat Żuław Wiślanych................................................................................................................15 Wody Żuław Wiślanych..................................................................................................................15 Roślinność Żuław Wiślanych..........................................................................................................16 Mapa – krainy geograficzne Polski Karpaty ze szczególnym uwzględnieniem Tatr Położenie i podział Karpat Karpaty, Carpaţii, Kárpátok, góry w środkowej Europie, ciągnące się wygiętym ku północnemu-wschodowi łukiem, otaczającym Kotlinę Panońską. Długość 1300 km, szerokość od 100 do 350 km. Leżą na terytorium sześciu państw: Czech, Słowacji, Polski, Ukrainy, Węgier i Rumunii. Dzielą się na trzy części: • Karpaty Zachodnie, • Wschodnie • Południowe. Na obszarze Polski występują Karpaty Zachodnie, które rozciągają się od Beskidu Śląskiego po wschodni kraniec Beskidu Niskiego oraz niewielki fragment Karpat Wschodnich - Bieszczady. Są one częścią wielkiego łuku Karpat ciągnącego się na przestrzeni 1300 km od Bratysławy do Żelaznej Bramy nad Dunajem. Geneza Karpat związana jest z ostatnimi ruchami górotwórczymi - orogenezą alpejską. Góry powstałe podczas tej orogenezy nazywane są alpidami. Partie tych gór zbudowane są głownie ze skał osadowych piaskowce, wapienie, łupki), które gromadziły się przez miliony lat w wielkim rowie zwanym geosynkliną. Skały tworzą kilka różniących się między sobą serii, które pod wpływem nacisku sił górotwórczych wytworzyły płaszczowiny (fałdy). Siły te były skierowane na północ. Spotykamy tu również skały magmowe (granity) i metamorficzne (gnejsy). Tatry, choć są jednym z ogniw łańcucha Karpat wchodzących w skład potężnego systemu alpejskiego, tworzą jednak pod względem orograficznym i geologicznym odrębne pasmo, ściśle odgraniczone od sąsiednich pomniejszych i wybitnie odróżniające się od nich zarówno wysokogórskim charakterem, jak i znacznym wyniesieniem ponad poziom morza Tatry znajdują się na granicy Polski i Słowacji i zajmują ok. 786 km2 (w przybliżeniu są 22 razy mniejsze od Alp) z czego Polsce przypada 175 km2, czyli 22,3% ich całkowitej powierzchni. Długość Tatr mierzona w linii prostej od Wylotu Wąwozu Kwaczańskiego do Tatrzańskiej Kotliny wynosi prawie 57 km, a największa szerokość znajduje się na wysokości Wierchporońca, blisko 19 km. Tatry dzielą się na trzy części: • Tatry Zachodnie, • Tatry Wysokie • Tatry Bielskie. Granicę pomiędzy Tatrami Zachodnimi, a Wysokimi stanowią: Przełęcz Liliowe (1952 m n.p.m.) Budowa geologiczna Tatr Tatry należą do gór systemu alpejskiego. Zbudowane są ze skał krystalicznych i osadowych. W budowie Tatr można wydzielić 3 główne jednostki tektoniczne: • trzon krystaliczny – batolitowe intruzje granitowe i otoczka metamorficzna, • seria (płaszczowina) wierchowa – osady płytkomorskie, • seria (płaszczowina) reglowa – osady głębokomorskie S Giewont trzon krystaliczny N Kominy Tylikowe czapa tektoniczna seria wierchowa seria reglowa flisz Najstarsze skały to utwory krystaliczne powstałe z zakrzepłej magmy w erze paleozoicznej (granity). Towarzyszą im skały metamorficzne (m.in. gnejsy). Tworzą one trzon krystaliczny (Tatry Wysokie, część Tatr Zachodnich). Na północ od tej jednostki występują skały osadowe (wapienie, dolomity, piaskowce). Skały te powstały na dnie morza, na terenie dzisiejszej Słowacji. W wyniku ruchów tektonicznych zostały „przerzucone” ponad trzonem krystalicznym na naszą stronę tworząc dwie pozostałe jednostki geologiczne. Rzeźba Tatr Tatry nie należą do gór wysokich, jednak otoczenie głębokich kotlin podgórskich, których dna leżą na poziomie 500-700 m n.p.m. powoduje, że względna wysokość tatrzańskich szczytów często przekracza 2000 m, co potęguje wrażenie ich wyniosłości. Krajobraz Tatr posiada wyraźnie charakter krajobrazu alpejskiego, a część Tatr Wysokich nosi typowe piętno wysokogórskiej rzeźby glacjalnej, w szczególności cyrki Stawów Gąsienicowych, Dolina Roztoki z górnym piętrem zwanym Doliną Pięciu Stawów Polskich oraz Dolina Rybiego Potoku z Morskim Okiem z położonym prawie o 200 m wyżej Czarnym Stawem pod Rysami. Największe wysokości bezwzględne występują w obrębie Tatr Wysokich co uwarunkowane jest budową geologiczną (występują tu odporne na niszczenie skały krystaliczne – granitoidy i skały metamorficzne). Najwyższy szczyt po stronie Polskiej to Rysy (2499 m. n.p.m.). Po stronie Słowackiej wysokości bezwzględne przekraczają 2500 m. n.p.m. – Gerlach (2655 m. n.p.m.). Grzbiety Tatr Zachodnich wznoszą się średni o ok. 300 –400 m. niżej niż całych Tatr Wysokich. Jest to również związane z budową geologiczną. Spotykamy tu mniej odporne skały na czynniki niszczące (m.in. skały wapienne). Rzeźba Tatr Zachodnich ma przeważnie charakter erozyjny i krasowy. Występują tu liczne jaskinie, z których. najdłuższa dochodzi do 6 km długości, a najgłębsza do 772 m głębokości. Z licznych form jakie spotykamy w całych Tatrach przede wszystkim należy wymienić: turnie, granie, żleby, stożki piargowe, cyrki polodowcowe, doliny U – kształtne. Klimat Tatr Klimat Tatr to klimat górski. Cechuje się spadkiem temperatury z wysokością, wzrostem opadów z wysokością, dużą zmiennością (załamania pogody), występowaniem fenowej cyrkulacji powietrza (halny). Brak jest tu termicznego lata. Najcieplejszy miesiąc to lipiec ( dla Kasprowego 7,5ºC). Najchłodniejszym miesiącem jest luty (-8,5º) Znamienne są tu zimowe inwersje temperatury i letnie śnieżyce. Opad atmosferyczny przekracza 1000 mmm w ciągu roku, dochodząc w najwyższych partiach gór do 1800 mm. Wody Tatr Całe Tatry znajdują się w dorzeczy Dunajca. Sieć cieków powierzchniowych jest zróżnicowana. Najbardziej bogata występuje w Tatrach Wysokich (uwarunkowanie geologiczne). W Tatrach Zachodnich występuje bogactwo wód podziemnych (wody krasowe). Do większych tatrzańskich cieków należy zaliczyć: Suchą Wodę, Siwą Wodę Bystrą, Rybi Potok. Spadki potoków są znaczne i w efekcie tworzą się wodospady (np. Wielka Siklawa). Charakterystyczny elementem hydrograficznym Tatr są liczne jeziora cyrkowe zwane tu stawami. Największy to Morskie Oko i Wielki Staw Polski, który jest równocześnie najgłębszym jeziorem. Roślinność Tatr Spadek temperatury z wysokością sprawia, że roślinność układa się w piętra. Wyodrębnia się 6 pięter roślinności: • piętro pogórza do 700-800 m. n.p.m., • piętro regla dolnego do 1200 –1250 m. n.p.m. (lasy bukowo-jodłowe), • piętro regla górnego do 1500 m. n.p.m. (lasy świerkowe), • piętro kosodrzewiny (subalpejskie) do 1800 m. n.p.m., • piętro hal (alpejskie) do 2300 m. n.p.m., • piętro turni W Tatrach dominują gatunki przechodnie ale spotkać też można endemity np.: warzucha tatrzańska, skalnica tatrzańska. Ta ostatnia uważana jest również za roślinę reliktową. Jednak za najbardziej charakterystyczne rośliny związane z Tatrami powszechnie uważa się: limbę, szarotkę. Na obszarze Tatr został utworzony Tatrzański Park Narodowy. SUDETY Położenie i podział Sudetów Sudety to stare góry zrębowe położone w [SW] części Polski, [N] Czechach oraz w Niemczech (zach. skraj Sudetów). Są częścią Masywu Czeskiego, ciągną się na dł. ok. 300 km i szer. 50 km, od G. Łużyckich na zach. do Bramy Morawskiej na wsch.; od pn. graniczą (wzdłuż linii uskoku brzeżnego) z Przedgórzem Sudeckim. Na obszarze Polski rozróżnia się: Sudety Zachodnie, Sudety Środkowe i Sudety Wschodnie; Sudety Zachodnie ciągną się od Nysy Łużyckiej (na zach.) do Kotliny Kamiennogórskiej (na wsch.); w ich skład wchodzą: G. Izerskie, Karkonosze, z najwyższym szczytem Sudetów — Śnieżką (1602 m), Kotlina Jeleniogórska, G. Kaczawskie i Rudawy Janowickie; Sudety Środkowe ciągną się od Kotliny Kamiennogórskiej do przełęczy Kłodzkiej i Międzyleskiej; obejmują Kotlinę Kłodzką i góry: Kamienne, Wałbrzyskie, Sowie, Bardzkie, Stołowe, Orlickie (Orlica, 1084 m), Bystrzyckie; Sudety Wschodnie ciągną się od Kotliny Kłodzkiej do Bramy Morawskiej (Czechy); w ich skład wchodzą: Masyw Śnieżnika (Śnieżnik, 1425 m) z G. Bialskimi oraz góry Złote i Opawskie. Do Sudetów należą ponadto G. Łużyckie (w Czechach i Niemczech) oraz Jesioniki (Pradziad, 1492 m) i G. Odrzańskie (w Czechach). Budowa geologiczna Sudetów. Sudety jako jednostka tektoniczna powstały w wyniku licznych faz orogenez prekambryjskich i paleozoicznych, ostatecznemu sfałdowaniu i usztywnieniu uległy podczas orogenezy hercyńskiej; każdemu cyklowi orogenicznemu towarzyszył b. silny magmatyzm i metamorfizm. Wskutek licznych faz fałdowań i głębokiej erozji, która spowodowała odsłonięcie krystalicznych partii gór, Sudety mają b. skomplikowaną budowę, określaną jako mozaikowa. Najstarsze utwory Sudetów to prekambryjskie gnejsy G. Sowich (ostatnie badania radiometryczne, przeprowadzone w latach 90-tych zaprzeczają temu twierdzeniu – wg. tych badań gnejsy sowiogórskie liczą sobie ok. 480 mln. lat). Wśród skał sudeckich dominują prekambryjskie i staro paleozoiczne gnejsy, amfibolity, gabra, marmury, kwarcyty i różne łupki krystal. oraz młodo paleozoiczne szaro głazy, zlepieńce, wapienie, piaskowce, granitoidy i skały wylewne. Na zrównanej (zdenudowanej) powierzchni hercyńskich Sudetów osadziły się wapienne i okruchowe skały górnego permu, triasu, kredy i kenozoiku. W trzeciorzędzie, w wyniku orogenezy alpejskiej, Sudety zostały morfologicznie odmłodzone; uległy potrzaskaniu, część środkowa. została wypiętrzona w postaci zrębu wzdłuż wielkich uskoków brzeżnych (na pd.-zach. uskok sudecki, na pn.-wsch. — uskok przedsudecki); ruchom tektonicznym towarzyszyły intensywne wylewy law bazaltowych. Ważniejsze bogactwa mineralne: węgiel kamienny i brunatny, rudy miedzi, niklu, cyny, chromu, żelaza, arsenu, baryt, kamienie budowlany - zwłaszcza: granity i bazalty. Rzeźba Sudetów Wskutek długiego okresu rozwoju rzeźby Sudetów przeważają długie grzbiety o łagodnych stokach i płaskich wierzchowinach, ponad którymi wznoszą się łagodne kopuły szczytów (twardzielcowe pagóry). Wysokości bezwzględne dochodzą do ponad 1000 m. n.p.m. (Śnieżka 1602 m. n.p.m.). Obok dużych spłaszczeń wierzchowinowych do charakterystycznych cech rzeźby należy zaliczyć: występowanie bardzo rozległych obniżeń śródgórskich (Kotlina Jeleniogórska, Kotlina Kłodzka) oraz głęboko wcięte doliny rzek i potoków górskich nierzadko o przełomowym charakterze. W Karkonoszach działalność lodowców górskich, w okresie ostatniego zlodowacenia, zaowocowała powstaniem form polodowcowych (cyrków polodowcowych). Klimat Sudetów Sudety mają klimat górski z wpływami oceanicznymi; średnia temp. w lipcu, na wys. 600 m, wynosi 15°C, w styczniu –3°C, na Śnieżce 8°C w lipcu i –7°C w styczniu; opady od 800 mm (u podnóża) do 1200 mm (na grzbietach), występujące przez cały rok, jednak z wyraźnym maksimum w lipcu; duży udział mają także opady zimowe w postaci śniegu. Wody Sudetów Przez Sudety przebiega dział wodny między dorzeczami Odry, Łaby i Dunaju. Polska część Sudetów położona jest głównie w dorzeczu Odry (niewielkie fragmenty w dorzeczu Łaby i Morawy). Do największych zlewni zaliczamy zlewnie: Nysy Kłodzkiej, Bobru, Nysy Łużyckiej, Kwisy, Bystrzycy i Kaczawy. Rzeki Sudetów są najczęściej krótkie, o dużych spadkach i gwałtownych wezbraniach. Nielicznie występują jeziora (w Karkonoszach – Wielki i Mały Staw) i naturalne stawy, natomiast liczne są tu źródła mineralne. (gł. szczawy). Najbardziej znane uzdrowiska to: ŚwieradówZdrój, Cieplice Śląskie-Zdrój, Szczawno-Zdrój, Kudowa-Zdrój, Duszniki-Zdrój, Polanica-Zdrój, Lądek-Zdrój. Roślinność Sudetów Świat roślin Sudetów układa się w wyraźne piętra; w reglu dolnym (450–1000 m) miejsce pierwotnych lasów jodłowo-bukowych zajęły przeważnie kultury świerka; regiel górny (do 1250 m) tworzy naturalny świerkowy bór wysokogórski; w Karkonoszach ponad granicą lasu rozciąga się piętro kosówki, na Śnieżce — piętro alpejskie. W Sudetach Wschodnich ponad granicą lasu występują łąki wysokogórskie; rozpowszechnione są torfowiska (z reliktami glacjalnymi); lasy, zwł. w zach. i pd.-zach. części Sudetów, silnie zdegradowane (np. lasy w G. Izerskich). Utworzono 2 parki narodowe: w Karkonoszach Karkonoski PN i w G. Stołowych — Park Narodowy Gór Stołowych. Wyżyna Kielecko-Sandomierska ze szczególnym uwzględnieniem G. Świętokrzyskich i Wyż. Sandomierskiej. Położenie i podział Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej. Wyżyna Kielecko-Sandomierska duży to region w środkowej Polsce, najwyższa część Wyżyny Małopolskiej, położona pomiędzy Kotliną Sandomierską i Niecką Nidziańską, Wzniesieniami Południowomazowieckimi i Wyżyną Lubelską. W jej skład wchodzą : Płaskowyż Suchedniowski, Garb Gielniowski, Przedgórze Iłżeckie, Góry Świętokrzyskie, Wyżyna Sandomierska, Pogórze Szydłowskie. Budowa geologiczna Gór Świętokrzyskich i Wyżyny Sandomierskiej. Góry Świętokrzyskie zaliczane są do najstarszych gór w Polsce. Powstały w czasie ruchów górotwórczych kaledońskich i hercyńskich, a w czasie fałdowań alpejskich, w trzeciorzędzie zostały lekko wypiętrzone i silnie zaburzone tektonicznie. Centralna część krainy zbudowana jest ze skał paleozoicznych (z kambru i ordowiku), z których na szczególna uwagę zasługują bardzo odporne kwarcyty, wapienie, margle, łupki ilaste, zlepieńce. Skały te znajdują się w tzw. otoczce mezozoicznej i kenozoicznej (paleogen) (piaskowce, wapienie, iłowce). Na obszarze Wyżyny Sandomierskiej występują neogeńskie pokrywy skał lessowych. Rzeźba Gór Świętokrzyskich i Wyżyny Sandomierskiej. Rzeźba charakteryzuje się urozmaiceniem. Góry Świętokrzyskie Składają się z kilku pasm, z których najwyższe Łysogóry przekracza 500 m. n.p.m. (Łysica 613 m. n.p.m. – najwyższy szczyt pasa wyżyn). Stoki pasma pokrywają rumowiska skalne tzw. gołoborza. Przedłużeniem Łysogór [na SE]jest pasmo Jeleniowskie, a na [NW] Kraiński Grzbiet. Równolegle do wymienionych pasm ciągną się inne. Pomiędzy pasmami występują szerokie obniżenia o płaskich dnach. Cechą charakterystyczną regionu są liczne przełomy antecedentne dopływów Kamiennej i Czarnej Nidy (najbardziej znany przełom Lubrzanki). Odmienny charakter ma Wyżyna Sandomierska. Wysokości nie przekraczają tu 300 m. n.p.m. Powierzchnia krainy jest płaska i lekko pofalowana. Klimat Gór Świętokrzyskich i Wyżyny Sandomierskiej. Klimat Gór Świętokrzyskich posiada zalążki klimatu górskiego. Średnie roczne temperatury są niższe niż otaczających terenów i wynoszą ok. 6°C - 7°C. Średnia temperatura lipca 17°C , stycznia -4°C .Okres wegetacyjny skrócony 150-2000 dni. Opady roczne 650800 mm. Na Wyżynie Sandomierskiej opad atmosferyczny opad nieznacznie niższy 500-600 mm przy nieznacznie wyższej temperaturze. Wody Gór Świętokrzyskich i Wyżyny Sandomierskiej. Cały obszar Gór Świętokrzyskich i Wyżyny Sandomierskiej znajduje się w dorzeczu Wisły. Główne rzeki regionu to: Nida, Czarna Nida, Kamienna, Czarna, Bobrza, Lubrzanka, Pokrzywiana. Brak jest naturalnych zbiorników wodnych. W południowej części występują wody mineralne siarkowe i siarczanowe. Roślinność Gór Świętokrzyskich i Wyżyny Sandomierskiej. Roślinność omawianego obszaru charakteryzuje się zróżnicowaniem. Góry Świętokrzyskie w większości pokrywają lasy (Puszcza Świętokrzyska), m.in. z drzewostanami jodłowymi. W wyższych partiach zaznacz się dość duży udział świerka. Wyżyna Sandomierska z uwagi na występowanie żyznych gleb (czarnoziemy) to kraina rolnicza, w której dominuje roślinność uprawowa. Miejscami występują stanowiska roślinności stepowej. Na obszarze Wyżyny Kielecko-Sandomierskiej został utworzony Świętokrzyski Park Narodowy. Nizina Mazowiecka Położenie Niziny Mazowieckiej. Nizina Mazowiecka leżąca w dorzeczu Wisły jest największą pod względem powierzchni krainą geograficzną Polski. Stanowi ona fragment rozległego, równoleżnikowego pasa nizinnego zwanego Krainą Wielkich Dolin. Od północy styka się z Pojezierzem Warmińsko-Mazurskim, od południa z Wyżyną Kielecko-Sandomierską, od zachodu sąsiaduje z Niziną i Pojezierzem Wielkopolskim, a od wschodu graniczy z rzeką Bug. Budowa geologiczna Niziny Mazowieckiej. Obszar Niziny Mazowieckiej położony jest na pograniczu dwóch wielkich jednostek geologiczno-strukturalnych Europy: platformy prekambryjskiej (wschodnioeuropejskiej) i platformy paleozoicznej. Zajmuje fragment tzw. niecki brzeżnej, która została utworzona w osadach mezozoicznych i wypełniona jest naprzemianległymi, przepuszczalnymi i nieprzepuszczalnymi osadami trzeciorzędowymi (piaski, iły). Bezpośredni, na powierzchni, zalegają utwory związane ze zlodowaceniem środkowopolskim (piaski, gliny), a w dolinach rzek utwory akumulacji rzecznej. Rzeźba Niziny Mazowieckiej. Główne rysy rzeźby Niziny Mazowieckiej zostały wykształcone w wyniku działania lądolodu skandynawskiego podczas zlodowacenia środkowopolskiego. Zmienność zasięgu lądolodu w poszczególnych stadiach tego zlodowacenia, przyczyniła się do istotnego zróżnicowania krajobrazowego północnej i południowej części niziny. Formy utworzone w wyniku działalności lodowców, zwłaszcza w południowej i wschodniej części Niziny Mazowieckiej, uległy znacznemu zdenudowaniu w warunkach klimatu peryglacjalnego. Peryglacjalnymi formami rzeźby są często spotykane doliny i niecki denudacyjne, powodujące porozcinanie zwartych dotąd ciągów morenowych. Pod koniec zlodowacenia bałtyckiego i w chłodniejszych okresach holocenu wytworzone zostały kompleksy wydm parabolicznych. Większe nagromadzenia tych form występują w Kotlinie Warszawskiej, dolinie Radomki i Pilicy oraz na Równinie Kurpiowskiej, stanowiąc jeden z najbardziej charakterystycznych składników krajobrazu. Inne formy powstałe na skutek działalności lodowca to: zdenudowane formy wysoczyzny morenowej, zniszczone, spłaszczone wały morenowe, pradoliny, sandry (w północnej części), niecki deflacyjne (obniżenia wśród wydm przeważnie zabagnione), stożki napływowe. Typ krajobrazu jaki tu spotykamy określa się jako staroglacjalny. Wysokości bezwzględne kształtują się w granicach od ok. 50 m. n.p.m. (środkowa część krainy) do ponad 200 m. n.p.m. (na obrzeżach krainy). Klimat Niziny Mazowieckiej. Zaznaczają się cechy klimatu kontynentalnego. Nizina Mazowiecka charakteryzuje się dość znacznymi różnicami temperatur, ale głównie w zimie. Latem średnie wartości temperatur są wyrównane i wahają się od 18°C do 18,5 °C, zimą –2°C - -3°C . Opady są tu jednymi z najniższych w Polsce i wynoszą często poniżej 500 mm rocznie. Nieco większe ilości ( 500 - 600 mm) występują przy południowych i północnych krańcach krainy. Okres wegetacyjny trwa ok. 200 – 220 dni. Wody Niziny Mazowieckiej. Nizina Mazowiecka położona jest w dorzeczu Wisły. Sieć rzeczna Odznacza się układem promienistym, zbiegając się ku środkowi krainy. Jednak źródła wszystkich ważniejszych rzek tego regionu, do których trzeba zaliczyć: Wisłę, Narew, Bug, Pilicę, Wieprz czy Wkrę znajdują się poza jego granicami. Brak jest zbiorników naturalnych. Występują tutaj natomiast wody artezyjskie zalegające na głębokości 200 m w piaskach oligoceńskich i miejscami źródła wód mineralnych – solankowe (Konstancin-Jeziorna). Cały obszar należy do deficytowych w wodę. Roślinność Niziny Mazowieckiej. Obszar Niziny Mazowieckiej odznacza się jednym z najmniejszych w kraju wskaźników lesistości. Pozostałościami dawnych lasów są nieliczne już kompleksy, z których największymi są puszcze: Kampinoska, Kurpiowska, Biała i Kozienicka. Lasy zostały na tym obszarze silnie przekształcone przez człowieka i są to monokultury sosnowe. W dolinach rzek występuje roślinność wodnolubna: lasy łęgowe (topolowo-wierzbowe) i lasy bagienne. Na Nizinie Mazowieckiej został utworzony jeden park narodowy - Kampinoski Park Narodowy, na obszarze którego występuje szereg zespołów roślinnych: bory sosnowe, grądy, lasy olchowe, różne typy łąk. Pojezierze Mazurskie Położenie i podział Pojezierza Mazurskiego. Pojezierze Mazurskie to część polskich Pojezierzy Wschodniobałtyckich pomiędzy Niziną Staropruską (Górowo Iławieckie, Orneta) i Pojezierzem Iławskim (Iława, Ostróda) na zachodzie, Pojezierzem Litewskim (Augustów, Suwałki) na wschodzie i Niziną Północnomazowiecką (Mława, Płońsk, Ciechanów) na południu. W skład Pojezierza Mazurskiego wchodzą następujące jednostki fizycznogeograficzne: Pojezierze Olsztyńskie, Pojezierze Mrągowskie, Kraina Wielkich Jezior Mazurskich, Kraina Węgorapy, Wzgórza Szeskie, Pojezierze Ełckie, Równina Mazurska. Budowa geologiczna Pojezierza Mazurskiego. Cały obszar pojezierza znajduje się w obrębie platformy wschodnioeuropejskiej. W podłożu, na różnej głębokości (głębiej w [W] części i płycej w [E] części]) występuje stare, prekambryjskie podłoże, na którym zalegają młodsze utwory. Pod pokrywa skał neogeńskich zalegają piaski i iły z paleogenu. Na powierzchni występują utwory związane ze zlodowaceniami plejstoceńskimi (najgrubsza pokrywa utworów dawnego czwartorzędu w całej Polsce - piaski, gliny morenowe). Rzeźba Pojezierza Mazurskiego. Rzeźba bardzo urozmaicona. Dominują tereny pagórkowate i faliste. W środkowej części łańcuchy wzgórz morenowych (kulminacja na Dylewskiej Górze 312 m. n.p.m. i Wzgórzach Szeskich, 309 m n.p.m.) oraz liczne zagłębienia bezodpływowe, kemy, ozy, w południowej części równiny sandrowe. Taki typ krajobrazy określa się jako młodoglacjalny. Klimat Pojezierza Mazurskiego. Klimat Pojezierza Mazurskiego jest dość surowy, zwłaszcza w rejonie Suwałk. Średnia roczna temperatura kształtuje się ok. 6ºC, średnia najchłodniejszego miesiąca -4ºC, najcieplejszego 17ºC. Roczny opad utrzymuje się na poziomie ok. 600 mm. Ogólnie zima jest długa (110-120 dni), lato krótkie (70-80 dni). Okres wegetacyjny w porównaniu z [SW] częścią Polski jest krótszy o ok. 3 tygodnie. Tak więc omawiany region należy (obok gór) do najchłodniejszych w Polsce. Wody Pojezierza Mazurskiego. Obszar Pojezierza Mazurskiego znajduje się w dorzeczach :Wisły, Niemna, Pregoły i Pasłeki. Odwadniany jest w dwóch kierunkach[N] i [S], a główny dział wód biegnie wzgórzami morenowymi. Sieć rzeczna nie należy do bardzo bogatej. Rzeki są zazwyczaj krótkie i miejscami charakteryzują się dość znacznym spadkiem. Do największych należy zaliczyć: Łynę i Pasłękę. Najbardziej charakterystycznym elementem hydrograficznym omawianego obszaru są jednak jeziora, które zajmują ok. 7% powierzchni, m.in. 2 największe w Polsce - Śniardwy i Mamry oraz Niegocin, Nidzkie, Roś, Tałty oraz najgłębsze jezioro Polski – Hańcza. Roślinność Pojezierza Mazurskiego. Cała kraina znajduje się w strefie lasów mieszanych typu wschodnioeuropejskiego co związane jest ze znacznym udziałem świerka. Na ubogich piaskach występują bory sosnowe. Lasów generalnie nie jest zbyt dużo i są porozrzucane po całym regionie. Do największych zaliczyć należy: Puszczę Piską, Puszczę Nidzicką, Puszczę Augustowską, Puszczę Borecką. Został utworzony tu jeden park narodowy – Wigierski PN, a rezerwat Jeziora Łukajno został wpisany na listę Światowe Rezerwaty Biosfery UNESCO. Żuławy Wiślane. Położenie Żuław Wiślanych. Żuławy Wiślane to część Pobrzeża Pomorskiego odpowiadająca delcie Wisły. Jest to równinny teren ograniczony od zachodu 100 metrową krawędzią Wzniesień Elbląskich, oddzielony od Zatoki Gdańskiej pasmem wydm, których przedłużeniem jest Mierzeja Wiślana. Od północnego wschodu Żuławy przylegają do Zalewu Wiślanego. W ogólnym zarysie mają kształt trójkąta o powierzchni 2515 km2, (długość 50 km, szerokość 60 km). Budowa geologiczna Żuław Wiślanych. Żuławy Wiślane są najmłodszą krainą geograficzną Polski. Liczą sobie ok. 5000 lat. Powstały z nanosów rzecznych tak więc zbudowane są głównie z iłów, mułków, piasków i torfów. Występują tu bardzo urodzajne gleby, głównie mady (o różnej frakcji ziarna: ciężkie, lekkie, piaszczyste, mułowo-błotne), gleby torfowe, rzadko zaś gleby bagienne. Rzeźba Żuław Wiślanych. Rzeźba charakteryzuje się monotonią. Praktycznie występują tu tylko tereny płaskie. Najwyżej położony punkt na Żuławach Wiślanych jest częścią stożka deltowego - 11m.n.p.m i znajduje się w miejscu, w którym Wisła dzieli się na dwa ramiona: Leniwkę i Nogat. Większą część Żuław stanowią natomiast obszary depresyjne, zajmujące powierzchnię 460 km2, występujące głównie na północy i wschodzie. Najniżej położonym punktem jest depresja w Raczkach Elbląskich (-1,8 m. n.p.m.). Pewnym urozmaiceniem tej monotonnej krainy są wydmy, które występują w bezpośrednim sąsiedztwie morza. Klimat Żuław Wiślanych. Żuławy Wiślane położone są w obrębie regionu klimatycznego zwanego bałtyckim, mimo to klimat Żuław kształtuje się po wyraźnym wpływem oceanicznym. Płaski obszar umożliwia przede wszystkim swobodne przenikanie wpływów morskich w głąb lądu, które szybko wygasają. Jako lokalną odrębność klimatyczną Żuław należy przede wszystkim wymienić dużą wilgotność powietrza i gruntu. Wynika ona z płytkiego zalegania poziomu wód gruntowych. Zjawiska występowania mgieł przyziemnych należą do bardzo częstych. Duża wilgotność powietrza i lokalny wpływ morza powodują, iż okres przymrozkowy jest krótki i łagodny. Opad atmosferyczny dość niski (450-550 mm) w stosunku do otaczających wysoczyzn. Jest to wynikiem specyficznego położenia delty Wisły w tak zwanym cieniu opadowym wysoczyzny Pojezierza Kaszubskiego, która zatrzymuje deszczonośne wiatry zachodnie. Żuławy mają stosunkowo chłodne lata i łagodne zimy. Średnie temperatury stycznia w granicach -1ºC - -2ºC , lata 17ºC. Wody Żuław Wiślanych. Żuławy Wiślane pod względem hydrograficzny są dość specyficzną kraina. Mają największą w Polsce gęstość sieci rzecznej- naturalną i sztuczną, jednak wody są tu bardzo złej jakości. Wody gruntowe zalegają bardzo płytko i są słone, natomiast wody powierzchniowe (kanały, rowy) są zanieczyszczone rozkładającymi się cząstkami organicznymi, zawierającymi metan i związki żelaza. W efekcie notuje się tu deficyt wody pitnej. Sieć rzeczna Żuław liczy 3,5 tyś. kanałów oraz 11 tyś. rowów melioracyjnych, naturalna sieć wodna: leżące w delcie Wisły jezioro Drużno oraz rzeki: Wisła, Nogat, Szkarpawa, Motława, Leniwka. Roślinność Żuław Wiślanych. Rozległa równina Żuław Wiślanych, porośnięta była niegdyś bujnymi lasami łęgowymi, w skład których wchodziły dęby, topole, jesiony, wiązy i graby, obecnie należy do obszarów prawie całkowicie pozbawionych leśnej szaty roślinnej. Jedyną pozostałością pierwotnego zalesienia jest niewielki fragment lasu łęgowego położony w widłach Wisły i Nogatu- Las Mątowski. Dziś Żuławy to „zagłębie rolnicze” ze względu na występowanie bardzo żyznych gleb. Formację łęgową na Żuławach reprezentują stosunkowo licznie występujące łąki bagienne. Łąki te obfitujące w wiele gatunków trawi turzyc, charakteryzują się małym zadarnieniem i są obecnie wykorzystywanie jako pastwiska lub łąki kośne. Z pozostałych zbiorowisk roślinnych występujących na Żuławach na uwagę zasługują torfowiska- reprezentowane najczęściej przez łąki potorfowe i zarośla szuwarowe. Obok bardzo licznych gatunków roślinności bagiennej występują tu także byliny takie jak: trzcina, pałka wodna, strzałka wodna, rdest i wiele innych.
