Diagnostyka EBV - Dolina Biotechnologiczna

Diagnostyka EBV
Wirus Epsteina-Barra (EBV) jest przyczyną wielu różnych zaburzeń, w tym
mononukleozy. Zakażenie dotyczy zwykle osób poniżej 21 roku życia, przy
czym 50% dzieci poniżej 5 roku życia jest seropozytywnych. Drogą
transmisji jest ślina.
EBV należy do rodziny herpeswirusów. Jest on szeroko rozpowszechniony na
całym świecie. Szacuje się, że około 95% dorosłych osób między 35 a 40 rokiem
życia w Stanach Zjednoczonych przeszło zakażenie. W wielu przypadkach
zakażenie przebiega bezobjawowo lub skąpoobjawowo. Wśród objawów można
wymienić gorączkę, suchość w gardle, powiększenie węzłów chłonnych,
powiększenie wątroby i śledziony. Symptomy zależą od wieku pacjenta oraz stanu
jego układu odpornościowego. Jeżeli zakażenie następuje w wieku młodzieńczym
to w 30% do 50% przypadków rozwija się mononukleoza zakaźna.
Związek z EBV wykazują następujące schorzenia:
– mononukleoza zakaźna
– chłoniak Burkitta (ponad 80% przypadków jest EBV-negtywne)
– rak płaskonabłonkowy gardła
– chłoniak Hodgkina
– rak migdałka podniebiennego
– chłoniaki z limfocytów T
– grasiczak
– choroba Duncana
– postępujące choroby limfoproliferacyjne
– syndrom chronicznego zmęczenia (prawdopodobny związek) (1).
Wskazaniem do diagnostyki w kierunku EBV jest często uporczywe zapalenie
gardła oraz zapalenie węzłów chłonnych z równoczesnym negatywnym wynikiem
testu w kierunku streptokoków (szybkie testy lub posiew mikrobiologiczny).
W diagnostyce EBV wykorzystuje się różne metody. Często badaniem pierwszego
rzutu jest morfologia razem z rozmazem krwi obwodowej. W przypadku zakażenia
można zaobserwować podwyższone wartości leukocytów oraz pojawienie się
typowych limfocytów.
Duże znaczenie w zdiagnozowaniu fazy zakażenia mają testy serologiczne.
Serologiczne metody w diagnostyce EBV:
1. IFA- wysoce specyficzna, stanowi złoty standard
2. Próba wiązania dopełniacza- mniej czuły i specyficzny test, rzadko uzywany
3. EIA, ELISA, chemoluminescencja- szybka, czuła metoda, przystosowana do
oznaczeń automatycznych
4. Western Blot- wysoce specyficzna metoda, zwykle stosowana jako test
potwierdzający
5. Awidność VCA IgG, – test potwierdzający
6. Aglutynacja heterofilnych przeciwciał- test mało czuły i specyficzny, 10-50%
dzieci poniżej 4 r.ż. nie wytwarza tych przeciwciał
Inne metody:
– Izolacja wirusa (4-8 tygodni)
– PCR (metoda z wyboru przy podejrzeniu związanego z EBV zapalenia opon
mózgowych i mózgu, ważna w diagnostyce chorób związanych z zakażenim EBV)
– wykrywanie antygenu wirusa, metody immunohistochemiczne,
immunocytologiczne (przy guzach wykazujących związek z EBV) (2, 5).
Wśród specyficznych dla zakażenia EBV przeciwciał wymienia się markery ostrej
fazy zakażenia takie jak antygen kapsydowy VCA IgM (wcześnie się pojawia,
zanika po czasie 4-6 tygodni), VCA IgG (osiąga maksimum po 2-4 tygodni, po czym
łagodnie spada i utrzymuje się przez całe życie) oraz antygen wczesny
rozpuszczalny EA IgG (pojawia się dość wcześnie i spada do niewykrywalnych
wartości po czasie 3-6 miesięcy) a także marker przebytej infekcji- antygen
jądrowy EBNA1 IgG (pojawiają się 2-4 miesięcy po rozpoczęciu ostrej fazy
zakażenia, utrzymuje się przez wiele lat) (3).
Tabela 1. Interpretacja wyników testu ELISA w kierunku EBV (4, 2).
Faza zakażenia
Obecność przeciwciał
VCA IgM
VCA IgG
EBNA1
IgG
Brak
–
–
–
Ostra faza infekcji lub reakcja
niespecyficzna*
+
–
–
Ostra faza infekcji
+
+
–
Ostra faza lub przebyta infekcja*
–
+
–
Przebyta infekcja
–
+
+
Późna faza pierwotnej infekcji
lub reaktywacja zakażenia*
+
+
+
Przebyta infekcja lub reakcja
niespecyficzna*
–
–
+
*wskazana dalsza diagnostyka
Wśród metod diagnostycznych wykorzystuje się Western Blot. jako test
potwierdzający. Niektóre z testów wykorzystują rekombinowane antygeny
opłaszczone fazą stałą- EBNA-1 (p72), VCA (p18,p23), EA (p54,p138), MA (gp
350/250). U pacjentów z ostra faza zakażenia obserwuje się obecność przeciwciał
anty-p23 IgG, anty-p55 IgG oraz anty-p138 IgG, natomiast u pacjentów po
przebytej infekcji przeciwciała anty-p23 IgG, anty-p72 IgG oraz anty-p18 IgG.
Inna ważna diagnostycznie metoda wykorzystuje dojrzałość przeciwciał. Test
awidności IgG może być wykonany za pomocą EIA, IDFA lub immunoblotting.
Najczęściej bada się przeciwciała VCA IgG (p18, p23), niemniej jednak istnieje
możliwość badań w kierunku innych przeciwciał. Wyniki można zinterpretować
jako ostra faza zakażenia jeżeli pojawia się niska awidność p23. O przebytym
zakażeniu może świadczyć wysoka awidność p23 (4).
W przypadku pacjentów o obniżonej odporności badanie przeciwciał nie ma zbyt
dużego znaczenia diagnostycznego ponieważ dosyć często uzyskuje się atypowe
profile serologiczne.
Należy pamiętać, ze zakażenie EBV daje objawy niespecyficzne i przy ujemnym
wyniku badania należy rozważyć diagnostykę w innym kierunku. W przypadku
objawu w postaci zapalenia gardła należy pamiętać o diagnostyce różnicowej z
Streptococcus grupy A, HIV, CMV, Neisseria gonorrhoea, adenowirusami,
rhinowirusami, Toxoplasma gondii, HHV6, HSV1, wirusami Coxackie A. Przy
wystąpieniu powiększenia węzłów chłonnych diagnostyka różnicowa powinna
uwzględniać atypowe mykobakterie, chłoniaka czy raka nosogardzieli (1, 4).
Diagnostyka serologiczna EBV jest powszechnie dostępna
źródło własne
EBV to nie tylko wirus wywołujący mononukleozę zakaźną zwaną potocznie
‘chorobą pocałunków’. Zwykle infekcja jest niegroźna i przebiega bezobjawowo.
Jest to jednak wirus onkogenny, wiążący się z etiopatologią niektórych
nowotworów.
mgr Agnieszka Helis, diagnosta laboratoryjny
PIŚMIENNICTWO:
1. ARUPConsult. Epstein-Barr Virus-EBV. The Physician’s Guide to Laboratory
Test Selection and Interpretation. Online available.
2. Hess RD. Routine Epstein-Barr Virus Diagnostics from the Laboratory
Perspective: Still Challenging after 35 Years. J. Clin. Microbiol 2004,
42(8):3381-3387.
3. CDC. Epstein-Barr Virus and Infectious Mononucleosis. Online available.
4. Paschale M., Clerici p. Serological diagnosis of Epstein-Barr virus infection:
Problems and solutions. World J Virol 2012 February 12; 1(1): 31-43.
5. Gulley ML. Molecular Diagnosis of Epstein-Barr Virus-Related Diseases. Journal
of Molecular Diagnostics, 2001, 3(1): 1-10.
Data publikacji: 17.06.2015r.