Początkowo, jeszcze w XIX wieku przez to
advertisement
Schizofrenia Schizofrenia jest chorobą społeczną, co setny człowiek, bowiem choruje na nią. Wszyscy znają ten termin. Natomiast tylko nieliczni specjaliści uświadamiają sobie, na czym polega ten typ choroby psychicznej, najdziwniejszy spośród zespołów zaburzeń psychicznych. Schizofrenia - to choroba tajemnicza, nazywana przez psychiatrów delficką wyrocznią psychiatrii, gdyż koncentrują się w niej najważniejsze zagadnienia psychiki ludzkiej. Psychoza ta - dzięki bogactwu przeżyć chorych - jest też określana jako choroba królewska. Początkowo, jeszcze w XIX wieku przez to pojęcie określano pewien stan chorobowy, który źle rokował, a o którym mówiono, że wygląda jak głęboka i stopniowa degeneracja umysłowa, rozpoczynająca się w młodym wieku. Młodzi ludzie, często zdolni i ambitni, stopniowo tracili swe zainteresowania,, jeżeli się uczyli, to przestawali i zdawali się jakby wszystko, co się nauczyli zapomnieli. Zamykali się w sobie, zaczynali opowiadać zupełnie niestworzone historie... Tak wówczas opisywano tę chorobę. Dziś szacuje się, że początek choroby określanej jako schizofrenia zazwyczaj pojawia się w wieku 15 - 24 lat u mężczyzn, zaś 19 - 29 u kobiet. Dane te są jednak zwodnicze, bowiem na schizofrenią również zapadają osoby w starszym wieku. Kryteria diagnostyczne schizofrenii nie są jakieś specyficzne, jeżeli chodzi o chorobę, są to po prostu kryteria psychozy. Im więcej pacjent spełnia tych kryteriów, tym lekarze są bardziej przekonani, iż można użyć etykietki "schizofrenik". Ktoś kiedyś powiedział, że tyle jest schizofrenii ilu schizofreników, są to po prostu ciężkie postacie psychoz. Ponieważ nie ma żadnej skutecznej metody leczenia, uważa się, że to, co nazywamy schizofrenią, to różne postacie nieopisanych i nierozpoznanych jeszcze psychoz. Schizofrenia jest źródłem doświadczeń jakościowo odmiennych od normalnego funkcjonowania Zaburzenia schizofreniczne są ciężką postacią psychopatologii, w której osobowość wydaje się zdezintegrowana, percepcja jest zniekształcona, emocje otępiałe, myśli i język dziwaczne. Kiedy myślimy o szaleństwie, psychozie czy chorobie psychicznej w naszej wyobraźni gości właśnie osoba z zaburzeniami schizofrenicznymi. Samo pojęcie "schizofrenii”, (czyli rozszczepienia umysłu) wprowadził Bleuer na początku XX wieku mając na myśli oderwanie się myśli, intelektu, rozumu, od emocji. Brak związku między myślami i emocjami. Trudno się nie zgodził, skoro schizofrenicy przejawiają często emocje nieadekwatne do sytuacji, np. śmieją się na pogrzebach, itp. Głównym objawem schizofrenii, jak każdej psychozy, jest zerwanie związku z rzeczywistością. Tak to się nazywa. Przy czym w schizofrenii chodzi raczej o totalne i całkowite zerwanie tego związku. Wiąże się z tym coś jakby osamotnienie, wyalienowanie, brak związków z innymi ludźmi... Coś, co nazywa się jednym słowem jako "autyzm". Owy autyzm, alienacja, wyobcowanie i zerwanie jakichkolwiek związków z rzeczywistością jest niejako wierzchołkiem góry lodowej. Obok autyzmu występują też tzw. objawy negatywne, czyli takie, że choremu czegoś brakuje, oraz objawy pozytywne, czyli takie, że chory ma coś dodatkowego. Ubytek lub dodatek - odnosi się to do psychiki i zachowania. Objawami negatywnymi jest spłycenie emocji, ubóstwo języka, obniżenie sprawności intelektualnej. Objawami pozytywnymi są np. urojenia, halucynacje, błędne skojarzenia. Osoby dotknięte schizofrenią niekoniecznie doznają najpierw innych typów zaburzeń psychicznych, ani też nie jest tak, że osoby dotknięte głęboką nerwicą stają się w końcu schizofrenikami. Dla wielu z milionów osób dotkniętych tym zaburzeniem oznacza ono dożywotni wyrok bez prawa łaski, odbywany w izolatce zamkniętego umysłu, który musi przeżyć życie osobno. Schizofrenii jest tyle ilu schizofreników, choć stara się wyróżnić jakieś grupy psychoz schizofrenicznych o charakterystycznych różnicach. I tak np. wyróżnia się schizofrenię typu I, gdzie mają przeważać objawy pozytywne, gdzie choroba zazwyczaj pojawia się nagle, a leki są skuteczne; oraz schizofrenię typu II, gdzie mają dominował głównie objawy negatywne, w badaniach neurologicznych dostrzega się nieprawidłowości w mózgu (nieprawidłowości z płatami czołowymi + powiększony układ komorowy) a leki nie są skuteczne i choroba rozwija się bardzo powoli, podstępnie. Niektórzy specjaliści chcą do tego jeszcze dopisał trzeci rodzaj, tzw. zdezorganizowaną postać schizofrenii, w której miałby dominował chaotyczna mowa i zachowanie. Mimo to, z powodu znacznej rozmaitości objawów, które mogą charakteryzować schizofrenię, badacze uznają ją raczej za konstelację odrębnych typów niż za pojedynczą chorobę. Rodzaje schizofrenii - Typ zdezorganizowany Osoba dotknięta tym typem schizofrenii przejawia niespójne wzorce myślenia oraz głęboko dziwaczne i zdezorganizowane zachowanie. Emocje są spłycone i nieadekwatne do sytuacji. Taka osoba często zachowuje się w sposób błazeński lub infantylny, na przykład chichocze bez widocznego powodu. Język jej może być tak niespójny, pełen niezwykłych słów i niekompletnych zdań, że komunikacja z innymi urywa się. Powszechne są urojenia lub halucynacje, nie są one jednak konsekwentnie zorganizowane wokół jakichś tematów. - Typ katatoniczny Osoba dotknięta katatonią sprawia wrażenie zastygłej. Przez długie okresy może pozostać bez ruchu, często w dziwacznej pozycji, nie wykazując żadnej lub prawie żadnej reakcji na otoczenie. Kiedy takiego kogoś przemieścić, zastyga w nowej pozycji, wykazując woskową plastyczność na podobieństwo zabawki z miękkiego plastyku. Negatywizm katatoniczny przybiera czasami postać nieruchomego oporu na instrukcje, niekiedy zaś wykonywania czegoś przeciwnego żądaniom - na przykład siadania, na prośbę pozostania w pozycji stojącej. - Typ paranoidalny Jednostki dotknięte tą postacią schizofrenii doświadczają złożonych i usystematyzowanych urojeń zogniskowanych wokół specyficznych tematów. • Urojenia prześladowcze. Jednostka odnosi wrażenie, że jest nieustannie szpiegowana i zawiązał się przeciw niej spisek, czuje się śmiertelnie zagrożona. • Urojenia wielkościowe. Jednostka uważa się za ważną czy prominentną osobistość milionera, wielkiego wynalazcę, postać religijną, jak Jezus Chrystus. Urojeniom wielkościowym mogą towarzyszyć urojenia prześladowcze - jednostka jest wielką postacią, ale stale zagrażają jej siły zła. • Zazdrość urojeniowa. Jednostka nabiera pewności -bez powodów - że jej partner jest niewierny. Nagina fakty tak, by pasowały do tej teorii i „udowadnia" prawdziwość urojeń. • Urojenia osobne. Jednostka mylnie interpretuje wydarzenia przypadkowe jako skierowane na nią. Osobnik paranoidalny, który widzi dwie osoby zajęte ożywioną rozmową, natychmiast dochodzi do wniosku, że rozmawiają one na jego temat. Nawet teksty popularnych piosenek lub słowa spikerów radiowych czy telewizyjnych odbierane są tak, jakby zawierały specjalne wiadomości dla osoby dotkniętej chorobą, często jakby ujawniały jakieś jej sekrety osobiste. Jednostka może nawet halucynować głosy lub widoki ludzi zorganizowane wokół motywów prześladowania lub wielkości. Symptomy u schizofreników paranoidalnych pojawiają się zazwyczaj w późniejszym okresie życia niż w przypadku innych typów schizofrenii. Schizofrenicy paranoidalni rzadko przejawiają zachowania wyraźnie zdezorganizowane, bardziej prawdopodobne, że ich zachowanie będzie pełne napięcia a przy tym formalne. - Typ niezróżnicowany Jest to kategoria-worek opisująca osobę, demonstrująca wyraźnie urojenia, halucynacje, zniekształconą mowę lub znacznie zdezorganizowane zachowanie - symptomy te spełniają kryteria więcej niż jednego typu albo nie spełniają kryteriów żadnego w jasny sposób. Mozaika objawów, których doświadczają takie osoby nie pozwala na dokonanie rozróżnienia pomiędzy odmiennymi typami schizofrenii. Urojenia są świadectwem zerwania związków z rzeczywistością. Są to błędne przekonania, w jakie się wierzy, i jakie nie są w żaden sposób możliwe do zmiany. Nikt nie przekona chorego, że jego przekonania są błędne. Nikt normalny nawet nie stara się dyskutować z psychotykiem na ten temat, bo jeszcze go zabije. Takim błędnym przekonaniem może być np. urojenie zdrady, gdzie żona wierzy, iż mąż ją zdradza, i im bardziej ten ją zapewnia, że tak nie jest, dostarcza jej ku temu dowodów, tym bardziej ona pogłębia urojenie i przeinacza dowody na niekorzyść męża. Innym przykładem urojenia może być przekonanie, że myśli i uczucia są sterowane z zewnątrz, że to nie możliwe, aby "ja takie tak myślał". Stąd już niedaleka droga do pogłębienia tych przekonań w stronę np., “że to kosmici sterują moimi myślami", zapewne za pomocą "implantu w mózgu". Choroba może uderzyć nagle, jak to jest ślicznie zobrazowane na filmie pt. "Ręka Boga" - po prostu, nagle pojawiają się halucynacje i urojenia, człowiek może stać się bardzo agresywny, a na pewno bardzo dziwny. Schizofrenika bez trudu poznasz na ulicy, niczym rezonans na kontakt z takim człowiekiem doświadczysz takich dziwnych uczuć, że czym prędzej będzie się chciało uciec jak najdalej. A co dopiero, gdy taką osobą jest np. ojciec?. Schizofrenik nie tylko wierzy w urojenia i nie widzi niczego nienormalnego w halucynacjach, ale i sądzi często, że wszystko jest OK. No, chyba, że ludzie przed nim uciekają w popłochu. Dla laika może wydawać się to dziwne, jak to, toż to każdego można w ten sposób uznać za wariata. Niestety, oj, niestety... ale to nie prawda. Rzeczywistość jest taka, że schizofrenik budzi w innych takie doznania, że już od 1 sekundy wiemy, że coś jest nie tak i odczuwasz dziwny niepokój. Zresztą na tym polega często kontakt ze schizofrenikiem w ostrej fazie choroby - że obserwuje się własne odczucia względem niego i używa się wynoszonych z tego wniosków. Schizofrenia jest poważną formą psychopatologii dotykającą około 1% populacji. Różni się od innych omówionych zaburzeń psychicznych pod względem zarówno swej postaci, jak i natężenia. Osoba dotknięta schizofrenią doznaje skrajnych zniekształceń percepcji, myślenia, emocji, zachowania i mowy. Powszechnie występują halucynacje i urojenia, możliwa też jest dezintegracja funkcjonowania osobowości. Z powodu znacznego zakresu objawów możliwych w schizofrenii, psychologowie wyróżniają jej podtypy - zdezorganizowany, katatoniczny, paranoidalny i niezróżnicowany. W badaniach stwierdzono pewne przejawy wpływu przyczynowego na schizofrenię czynników genetycznych, biochemicznych i anatomicznych anomalii mózgu, a także struktury i komunikowania się rodziny oraz zniekształceń procesów poznawczych. Zwolennicy modelu medycznego dowodzą, że schizofrenia jest chorobą, a nie tylko sprawą wadliwego funkcjonowania umysłowego i behawioralnego z powodu stresu, szoku lub konfliktu. Pomimo znacznego zróżnicowania poglądów na zaburzenia psychiczne na świecie, objawy schizofrenii zdają się występować we wszystkich kulturach. Ta powszechność między kulturowa prowadzi do konkluzji, że schizofrenia jest zjawiskiem uniwersalnym dla gatunku ludzkiego. Podobnie jak w przypadku odmiennych wyjaśnień etiologii zaburzeń lękowych i afektywnych, każda z systematycznych prób konceptualizacji źródeł schizofrenii dostarcza tylko wyjaśnienia cząstkowego, ponieważ na powstanie i rozwój większości przypadków psychopatologii wpływa zapewne wiele współdziałających, złożonych czynników. x60
