RAPORT Z PRAC GRUPY ROBOCZEJ „PRACA SOCJALNA I

advertisement
RAPORT Z PRAC GRUPY ROBOCZEJ „PRACA SOCJALNA I ŚRODOWISKOWA”
1. Interdyscyplinarna grupa robocza „Praca socjalna i środowiskowa ” została
powołana w dniu 09.02.2015 r
2. Skład zespołu
W Interdyscyplinarnej grupie roboczej znaleźli się eksperci reprezentujący środowisko
naukowe, przedstawiciele organizacji pozarządowych oraz studenci.
1. dr Alicja Kłos - przewodnicząca
2. dr Ireneusz Thomas
3. doc. Gabriel Pala
4. dr Agnieszka Kruba
3. Cel pracy zespołu
Interdyscyplinarna grupa robocza „Praca socjalna i środowiskowa” w projekcie „
Polsko-Słowackie Centrum Dobroczynności” podczas spotkań roboczych zajmowała się
zagadnieniami dotyczącymi pobudzaniem rozwoju lokalnego i aktywizacją społeczności
lokalnych.
Celem grupy był rozwój zagadnień teoretycznych i praktycznych związanych z
następującymi obszarami: praca socjalna, animacja lokalna, edukacja środowiskowa, a także
przeanalizowanie dotychczasowych usług jakie są oferowane w polskim systemie pomocy
społecznej w ramach pracy socjalnej, pracy z rodziną, pracy środowiskowej, oraz
zdiagnozowanie aktywności społecznej w polskich gminach i powiatach.
4. Prowadzenie spotkań zespołu:
Przewodniczący interdyscyplinarnej grupy roboczej
5. Metoda pracy zespołu
W ramach prac grupy interdyscyplinarnej podjęte zostały działania zmierzające do
opracowania analizy porównawczej na podstawie materiałów źródłowych po polskiej i
słowackiej stronie granicy. Do sporządzenia analizy została zastosowana metoda oparta na
materiałach historycznych(w oparciu o materiały pierwotne jako dokumenty będące rejestrem
faktów i wydarzeń oraz materiały wtórne jako wszelkie opracowania na podstawie
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
oraz budżetu Państwa
w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013”
dokumentów pierwotnych tj. monografie, publikacje) W raporcie wykorzystano również
wnioski płynące z wywiadów grupowych z przedstawicielami instytucji pomocy i integracji
społecznej(Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Jarosławiu, Powiatowe Centrum Pomocy
Rodzinie w Jarosławiu, Gminny Ośrodek Pomocy Społecznej w Jarosławiu) oraz panelu
ekspertów składającego się z ekspertów reprezentujących środowiska naukowe oraz
organizacje pozarządowe. Sporządzony na tej podstawie raport wzbogacony został
rekomendacjami dotyczącymi proponowanych zmian.
6. Metoda uzgadniania stanowisk
Metoda przypadków, metoda sytuacyjna, dyskusja, doświadczenia własne ekspertów –
wiedza wynikająca z pracy zawodowej w tym obszarze oraz z terenu na jakim pracują dani
eksperci, analiza dokumentów, analiza badań dotychczas przeprowadzonych, analiza aktów
prawnych, analiza literatury
7. Liczba spotkań grupy: 4 spotkania – 2 dniowe
8. Tematyka spotkań
Na spotkaniach poddano analizie dotychczasowe usługi jakie są oferowane w polskim
systemie pomocy społecznej w ramach pracy socjalnej, pracy socjalnej z rodziną, pracy
środowiskowej oraz zdiagnozowano aktywność społeczną w Polsce i na Słowacji.
Podnoszono kwestie znaczenia pracy socjalnej oraz animacji lokalnej w realizacji usług
polityki społecznej. W trakcie spotkań roboczych rozwijała się dyskusja na temat znaczenia
edukacji środowiskowej i pracy ze społecznością lokalną w celu rozwiązywania lokalnych
problemów społecznych. Dyskusja rozwinęła się wokół własnych doświadczeń uczestników
spotkania na temat znaczenia edukacji środowiskowej i pracy ze społecznością lokalną w celu
rozwiązania problemów społecznych. Słowacja kontynuuje proces przechodzenia od
instytucjonalnych do środowiskowych systemów pomocy. Omówiono elementy wspólne
dotyczące aktywności społecznej w Polsce i na Słowacji. Poddano pod dyskusję
dotychczasowe modelowe rozwiązania w tym zakresie.
W trakcie spotkań roboczych zastanawiano się również nad kwestiami jakimi metodami
oraz działaniami można pobudzać społeczność lokalną, jak wyzwalać oddolne nieformalne
inicjatywy służące większemu zaangażowaniu społecznemu w rozwiązywaniu różnych
problemów społecznych.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
oraz budżetu Państwa
w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013”
9. Podsumowanie
Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu
umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie
są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości 1. Pomoc
społeczna stanowi ważny system wsparcia osób i grup społecznych znajdujących się
w trudnych sytuacjach życiowych, których nie są w stanie przezwyciężyć i rozwijać
samodzielnie. Polityka pomocy społecznej stanowi zinstytucjonalizowany system działań na
rzecz osób zagrożonych wykluczeniem społecznym i ma na celu udzielenie im zarówno
świadczeń jak i usług, które spowodują zmianę sytuacji społecznej i materialnej tych
osób/grup. W ostatnich latach w Polsce obserwujemy zmianę paradygmatu w podejściu do
pomocy społecznej, która przez wiele lat po transformacji ustrojowej miała charakter
pasywny i osłonowy. Zmiany te można podsumować w taki sposób, że od polityki opieki
i asekuracji przesuwamy pomoc społeczną w kierunku pomocniczości i integracji społecznej.
Z monopolu państwa w zakresie instytucji dostarczających usługi przesuwamy się w kierunku
modelu pluralistycznego z różnorodnymi producentami i dostawcami usług społecznych.
Większy nacisk kładziony jest aktualnie na międzysektorowe partnerstwo i współpracę w celu
tworzenia podwalin pod zintegrowany system usług społecznych w przyszłości 2.
Od 2004 roku poprzez system pomocy społecznej próbuje się skanalizować działania
aktywizacyjne nastawione na przywrócenie zdolności do zatrudnienia grup zagrożonych
wykluczeniem społecznym. W nowym paradygmacie duży nacisk kładzie się na
przeorientowanie myślenia o systemie rozwiązywania problemów społecznych, który
powinien w większym stopniu niż dotychczas włączać nowe podejścia do polityki społecznej,
szczególnie związane z polityką aktywizacji, obywatelską polityką społeczną, gospodarką
Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej art.2.ust.1( Dz.U. Nr 64, poz. 593 ze zm.)
M. Grewiński., A Karwacki.., Pluralizm i międzysektorowa współpraca w realizacji usług społecznych.
Warszawa 2010, M. Grewiński, J. Tyrowicz (red), Aktywizacja, partnerstwo, partycypacja-o odpowiedzialnej
polityce społecznej, Warszawa 2007
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
oraz budżetu Państwa
w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013”
1
2
społeczną oraz przedsiębiorczością społeczną 3. W podejściach tych wskazuje się na rozwój
różnorodnych aktywizujących usług społecznych oraz zatrudnienia socjalnego. Zmiany
w duchu nowego paradygmatu idą w tym kierunku, aby publiczny system opiekuńczy
i ratownictwa społecznego z rozbudowanym systemem świadczeń finansowych zastąpić
mieszanym systemem pomocniczym z rozbudowanymi usługami aktywizacji i integracji
społecznej.
Świadczą o tym liczne zmiany w polskim ustawodawstwie socjalnym oraz
wprowadzenie wielu nowych aktów prawnych, które dotyczą systemu pomocy społecznej,
aktywizacji społeczno-zawodowej, wykorzystaniu nowych instytucji i instrumentów
integracji społecznej i zawodowej.
Aktualnie duże znaczenie przypisuje się zatem rozwojowi usług integracji społecznozawodowej i aktywizacji osób zagrożonych wykluczeniem społecznym 4 . Powoli następuje
renesans pracy socjalnej-szczególnie pracy z rodziną, pracy środowiskowej oraz
indywidualnej. Upowszechnia się coraz bardziej system wsparcia oparty na kontrakcie
socjalnym, w którym pracownik socjalny wraz z beneficjentem
pomocy ustala „zasady
współdziałania”. Do systemu pomocy wprowadza się także specjalistyczne poradnictwo
zawodowe. Praca socjalna i środowiskowa będąca jedną z trzech podstawowych metod pracy
socjalnej, jest formą organizowania społeczności. W praktyce społecznej pracownicy socjalni
mogą być organizatorami społeczności lokalnych zarówno wtedy, gdy organizowanie
społeczności w danym kraju wyodrębniło się w samodzielną profesję pomocową, jak
i wówczas, gdy takiej profesji w danym kraju nie ma.
Praca socjalna jest obszarem teoretycznej refleksji oraz praktyki społecznej, w którym
z założenia jest miejsce dla wielu nurtów, teorii, podejść i koncepcji. Tak więc nawet
najbardziej przemyślany i dopracowany model pracy socjalnej (dotyczy to nie tylko
środowiskowej metody pracy socjalnej, ale i pozostałych: pracy z indywidualnym
przypadkiem oraz metody grupowej). W pracy socjalnej, rozumianej jako szczególny proces
pomocowy, chodzi o dokonywanie zmian. Pracownicy socjalni starają się zapewniać
J. Wygnański., Przedsiębiorstwo społeczne – antologia kluczowych tekstów, Warszawa 2008, E. Leś,
M. Oldak(red)Przedsiębiorstwa społeczne w rozwoju lokalnym, Warszawa 2007; E.Leś (red), Gospodarka
społeczna i przedsiębiorstwo społeczne-wprowadzenie do problematyki, Warszawa 2008.
4
M. Grywinski.,M. Rymsza., (red), Polityka aktywizacji w Polsce. Usługi reintegracji w sektorze gospodarki
społecznej, Warszawa 2011.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
oraz budżetu Państwa
w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013”
3
odpowiednie usługi, które przynoszą pozytywne zmiany lub wspierać klientów w procesie
samodzielnego dokonywania zmian w ich życiu 5.
Praca środowiskowa jest działalnością zawodową, często rozumianą jako jeden
z głównych i tradycyjnych obszarów praktykowania pracy socjalnej. Szczególna jest relacja
pomiędzy pracą socjalną, a pracą środowiskową w Polsce. O ile w innych krajach główną oś
rozwoju pracy socjalnej stanowił case work, o tyle w Polsce, jak do tej pory, on się nie
przyjął. Polski model pracy socjalnej tworzy praca środowiskowa.
Praca środowiskowa odwołuje się do wartości wspólnych wszystkim podstawowym nurtom
pracy socjalnej. Wartości te leżą bowiem u podstaw pracy socjalnej jako takiej, uprawomocniając
interwencję służb społecznych w życie społeczne.
Pracę środowiskową jako specyficzną formę pracy socjalnej prowadzi się po to, by
w społecznościach uruchamiały się lub wzmacniały procesy rozwojowe, dzięki którym
poprawi się jakość życia ich członków. Nie jest ona ofertą adresowaną do społeczności
sprawnie działających, pełnych zasobów i zamożnych ludzi. Wręcz przeciwnie – ze swej
natury
praca
środowiskowa
jest
formą
wsparcia
dla
społeczności
słabych,
zmarginalizowanych, często cywilizacyjnie i/lub ekonomicznie zaniedbanych. Zadania
związane z funkcjonowaniem sfery społecznej są w świetle polskiego prawa w dużej mierze
domeną aktywności jednostek samorządu terytorialnego. Do władz samorządowych należy
m.in. dbałość o zaspokojenie podstawowych potrzeb, gwarantujących mieszkańcom życie
w warunkach nie naruszających zasady godności człowieka. Umożliwić to mają między
innymi usługi społeczne w obszarze pomocy i integracji społecznej, obejmujące „działalność
pracowników socjalnych i innych, polegającą na promowaniu zdrowia i dobrostanu ludzi; na
pomaganiu ludziom, aby stali się bardziej samowystarczalni; na zapobieganiu uzależnieniu od
pomocy; wzmacnianiu więzi rodzinnych; przywracaniu jednostek, rodzin, grup i społeczności
do pomyślnego funkcjonowania społecznego” Oprócz gminnych ośrodków pomocy
społecznej i powiatowych centrów pomocy rodzinie na poziomie gmin i powiatów
funkcjonują następujące instytucje pomocy społecznej: domy pomocy społecznej i ośrodki
całodobowej lub dziennej opieki, placówki specjalistycznego poradnictwa (w tym
rodzinnego), placówki opiekuńczo-wychowawcze, ośrodki adopcyjno-opiekuńcze, ośrodki
5
Ch. Beckett., Podstawy teorii dla praktyków pracy socjalnej, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej,
Warszawa 2010, str. 57.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
oraz budżetu Państwa
w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013”
wsparcia, ośrodki interwencji kryzysowej. Instytucje te mogą być prowadzone przez sektor
publiczny, ale bardzo często usługi, jakie podmioty te dostarczają są kupowane lub zlecane
przez ośrodki pomocy społecznej i powiatowe centra pomocy rodzinie na zewnątrz, co
w praktyce oznacza, że usługi te dostarczane są nie tylko przez podmioty samorządu
terytorialnego, ale w dużej części przez sektor obywatelski i/lub prywatny 6.
Są to działania skierowane na człowieka, których celem jest kształtowanie
i wzbogacanie jego zasobów społecznych, fizycznych i intelektualnych. Kluczowe dla
uchwycenia znaczenia usług społecznych w kontekście pomocy społecznej- a zwłaszcza jej
placówek funkcjonujących na poziomie gminy – jest przyjrzenie się różnym funkcjom usług
i konsekwencjom ich świadczenia. Usługi społeczne usamodzielniają, upodmiotowiają,
zwiększają możliwości i przywracają do pomyślnego funkcjonowania społecznego. Ich celem
jest
kształtowanie zachowań
ekonomicznych,
rodzinnych,
obywatelskich,
a także
wzmacnianie więzi społecznych i rodzinnych. Efektem będzie zatem zaspokajanie potrzeb
społecznych, łagodzenie nierówności społecznych,
wyrównywanie szans życiowych
Animacja w Polsce – dzięki długim tradycjom społecznikowskim i zaangażowaniu ideowym,
wpływa na zmianę społeczną i budowanie świadomości obywatelskiej, szukając dla siebie
wzorów – tradycyjnych i zagranicznych. W całym dorobku rozwijającej się w Polsce animacji
widoczny jest jeden główny cel – dokonywanie zmiany zarówno w kontekście
indywidualnym,
jak
i
ponadindywidualnym
(grupowym,
społecznym,
narodowym,
globalnym). W literaturze przedmiotu o zmianie mówi się wprost, natomiast pomija się
kwestię zawartą implicite w pojęciu „animacji”, czyli jej wpływu na budowanie wielowymiarowej świadomości. Bez przemiany członków grupy i łączących ich relacji, małe
społeczności i duże ojczyzny nie tylko nie dokonają postępu na drodze do realizacji
podstawowych potrzeb społecznych, lecz co gorsze, mogą unicestwić swoją tożsamość,
zniknąć w obszarze kulturowym, więzi społecznych, ekonomicznym i lokalnym. W pracy
socjalnej i środowiskowej ważnym narzędziem edukacji jest prowadzenie procesu zmiany
w społeczności, w której ludzie poprzez dialog dochodzą do identyfikacji potrzeb, ustalania
planu działania, jego realizacji, podsumowania i refleksji, co odpowiada edukacji
6
I. Sierpowska., Prawo pomocy społecznej, Kraków 2006, s. 83-84.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
oraz budżetu Państwa
w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013”
środowiskowej w ujęciu pedagogiki społecznej 7 . Oprócz wspólnie ustalanych pomysłów
i rzeczy do zrobienia, zachodzą tu rozliczne interakcje między ludźmi. Uczą się oni od siebie
nawzajem, dzieląc się swoim doświadczeniem, dyskutując i spierając się dochodzą do
wspólnych decyzji. Kształcą w sobie sztukę wypracowywania kompromisu, gdzie uwzględnia
się racje różnych stron/partnerów. Służą temu m.in. spotkania obywatelskie, będące formą
praktykowania (a więc i nauki) demokracji uczestniczącej, w której kształtują się postawy
dialogu, poszanowania odmienności i otwarcia na drugiego człowieka.
Wnioski
Interdyscyplinarna grupa robocza „Praca socjalna i środowiskowa” wypracowała
wnioski i rekomendacje na których powinna się skoncentrować lokalna polityka społeczna.
Na podstawie zebranych danych oraz informacji można stwierdzić, iż świadczenie
pracy socjalnej ze społecznością lokalną w celu rozwiązywania problemów społecznych jest
sprawą marginalną. Praca socjalna w środowisku prowadzona jest w znikomym wymiarze
i to tylko na poziomie interwencji, natomiast jest praktycznie nieobecna na poziomie
profilaktyki i integracji. Kolejnym ważnym wątkiem jest różnorodny sposób świadczenia
pracy socjalnej oraz szeroki wachlarz form występujących na różnych poziomach pomocy.
Wskazuje to jednoznacznie na brak standardu świadczenia pracy socjalnej. Brak
wypracowanych standardów pracy socjalnej, powoduje, że pomoc socjalna (świadczenia
rzeczowe i materialne) jest utożsamiana z pracą socjalną. Definicje pracy socjalnej
wymienione w ustawie o pomocy społecznej mają głównie charakter administracyjny.
Występuje zbyt mała dostępność usług pomocy społecznej, dotyczy to szczególnie sytuacji
w mniejszych ośrodkach pomocy społecznej i powiatach. Usługi oferowane przez system
pomocy społecznej powinny być dostępne wszystkim obywatelom, a w szczególności osobom
ubogim, a nie jedynie osobom spełniającym kryteria dochodowe.
Na gruncie polityki społecznej zauważalny jest fakt, iż przepisy regulujące
funkcjonowanie polityki społecznej są niespójne nie gwarantują skutecznego rozwiązywania
problemów społecznych. Nie ma jasnych zasad, które wytyczałyby sposób finansowania
B. Skrzypczak., P. Jordan., (red), Centrum Aktywności Lokalnej jako metoda rozwoju społeczności lokalnej,
Warszawa. 2002 s. 84-86
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
oraz budżetu Państwa
w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013”
7
oddziaływań w obszarze profilaktyki, interwencji i integracji. Powoduje to, iż podmioty
polityki społecznej nie współpracują ze sobą, a pomoc ma charakter jednowymiarowy i nie
jest skoncentrowana na zmniejszeniu liczby osób korzystających z pomocy społecznej.
W obecnym systemie pomocy społecznej praca socjalna jest marginalizowana, na rzecz
świadczeń doraźnych i opiekowania się klientem. Nie ma polityki ukierunkowanej na reintegrację oraz
możliwość stosowania rozwiązań systemowych. Zdecydowanie warto rozbudować pracę socjalną w
stronę pracy ze społecznością, działań animacyjnych, aktywizujących. Należy równocześnie tego typu
działania włączyć do standardów pracy socjalnej, ale nie w postaci precyzyjnych procedur, ale raczej
wpisów bliskich i dalekosiężnych celów, jakie miałby osiągnąć autonomiczny pracownik socjalny.
Oddzielenie procedury administracyjnej przyznawania świadczeń od pracy socjalnej, jest czas, który
pracownik socjalny mógłby przeznaczyć na pracę socjalną. Pracownicy skupiają się bowiem na ogół
na postępowaniu administracyjnym i ewentualnych działaniach interwencyjnych, a praca socjalna ma
charakter fragmentaryczny. Czas jaki pracownik socjalny powinien poświęcić osobie potrzebującej,
skupienie się na przyszłości będzie skutkować zaufaniem i zbudowaniem z klientem takiej relacji,
która będzie początkiem do trwałych, rzeczywistych i pożądanych zmian w życiu osób i rodzin. Z
wypowiedzi pracowników socjalnych wynika, że rzeczywiste świadczenie pracy socjalnej jest
możliwe tylko wtedy, gdy ten sam pracownik nie będzie jednocześnie występował w sprzecznych
rolach czyli w roli” pomagacza” i równolegle w roli przyznającego środki finansowe. Pracy socjalnej
jest bardzo mało, rodziny osoby starsze mają dużo potrzeb o których nie mamy pojęcia, jest ona wtedy
gdy coś się dzieje. Priorytet wiedzie praca administracyjna. Wdrażanie spójnej koncepcji na rzecz
rozwoju pracy środowiskowej przy wykorzystaniu metodyki organizowania społeczności lokalnej
wymaga zmian w przepisach ustawowych obowiązujących w obszarze pomocy społecznej. Powinna
zawierać jasne i precyzyjne zapisy wskazujące pracę środowiskową ze społecznością lokalną jako
metodę pracy socjalnej równoprawnej z pracą z jednostką, rodziną i grupami. Zaniedbywany do tej
pory w Polsce, w porównaniu z innymi krajami Europy Zachodniej, obszar pracy ze społecznością
miałby szansę rozwoju, i to rozwoju w ramach podstawowych zadań instytucjonalnych struktur
organizacji rządowych, co w naszym kraju dodaje prestiżu. W tym celu należałoby wykorzystać
ogólnie pozytywny stosunek pracowników socjalnych do podejmowania aktywności w środowisku
lokalnym. W ustawie należałoby zawrzeć precyzyjne regulacje sprzyjające podejmowaniu i
prowadzeniu działań z zakresu pracy socjalnej ze społecznością lokalną adresowaną do konkretnych
środowisk, ukierunkowaną na rozwiązywanie problemów społecznych i rozwój lokalny. Zadania
związane z funkcjonowaniem sfery społecznej są w świetle polskiego prawa w dużej mierze domeną
aktywności jednostek samorządu terytorialnego. Do władz samorządowych należy m.in. dbałość o
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
oraz budżetu Państwa
w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013”
zaspokojenie podstawowych potrzeb, gwarantujących mieszkańcom życie w warunkach nie
naruszających zasady godności człowieka. Umożliwić to mają między innymi usługi społeczne w
obszarze pomocy i integracji społecznej, obejmujące „działalność pracowników socjalnych i innych,
polegającą na promowaniu zdrowia i dobrostanu ludzi; na pomaganiu ludziom, aby stali się bardziej
samowystarczalni; na zapobieganiu uzależnieniu od pomocy; wzmacnianiu więzi rodzinnych;
przywracaniu jednostek, rodzin, grup i społeczności do pomyślnego funkcjonowania społecznego”. W
systemie pomocy i integracji społecznej w Polsce w ostatnich latach następują zmiany. Jedną
ze zmian jest pluralizacja usług społecznych, charakteryzująca się tym, że coraz więcej usług
oprócz sektora publicznego dostarcza nam sektor pozarządowy i prywatny, a także Kościół i
instytucje wyznaniowe. Postępujące urynkowienie usług socjalnych i prywatyzacja usług
niesie za sobą wiele dobrego, ale i wiele zagrożeń, które należy monitorować w kontekście
oceny nie tylko efektywności i racjonalności wydatków, ale także jakości usług i celowości
prowadzenia niektórych działań np. w polityce aktywizacji i integracji społecznej. Przyszłość
polityki społecznej w zakresie usług to z pewnością wielosektorowość i różnorodność
dostawców usług, a także integracja usług konieczna w celu ułatwienia dostępu do nich
obywatelom oraz w celu lepszej koordynacji zadań.
Podsumowując przytoczone wnioski konieczne jest utworzenie dokumentu, który
uporządkowałby powyższe kwestie, a także zapewniałby jednolity system finansowania dla
świadczenia pracy socjalnej, ukierunkowanej na działania długofalowe i rozwiązania
systemowe.
Rekomendacje
Zaproponowane rekomendacje zostały zbudowane w oparciu o wnioski, które dotyczą
wielu obszarów świadczenia pracy socjalnej, animacji lokalnej, edukacji środowiskowej oraz
usług społecznych.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
oraz budżetu Państwa
w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013”
1. Oddzielenie systemu świadczeń socjalnych od świadczenia pracy socjalnej.
2. Zmiana systemu finansowania świadczenia pracy socjalnej i dystrybucji środków
w gminach. Konieczne jest zwrócenie uwagi gmin, iż finansowanie pracy socjalnej
jest równie ważnym obowiązkiem, co zapewnienie świadczeń osłonowych
(schronienie, odzież, posiłek, leki).
3. Utworzenie standardu
świadczenia pracy socjalnej powinno być związane
z wypracowaniem narzędzi, które pozwolą mierzyć rezultaty i prowadzić ewaluację
skuteczności podejmowanych działań w zakresie pracy socjalnej, animacji lokalnej
edukacji środowiskowej.
4. Praca socjalna powinna być traktowana, jako proces zaplanowanych i zespołowych
działań obejmujących wszystkie niezbędne i możliwe dla danej sytuacji formy
i metody pracy.
5. Zawód pracownika socjalnego powinien być wysoko sprofesjonalizowany. Jego
wykonanie powinno wynikać z nabytej wiedzy, umiejętności i predyspozycji
osobistych.
6. Z punktu widzenia kreowania nowej polityki społecznej istotną w niej rolę powinna
pełnić pomoc społeczna, wnosząca swój wkład w postaci dobrze rozbudowanego
katalogu usług społecznych, a w nim na pierwszym miejscu dobrze realizowaną pracę
socjalną, która będzie zdolna wyjść poza dotychczasowe ramy i poza pracę
z indywidualnym przypadkiem i rodziną upowszechni pracę ze społecznością i na
rzecz
społeczności
lokalnej,
wykorzystując
wszystkie dostępne
instrumenty
i narzędzia do aktywizacji społeczności lokalnej.
7. Opracowanie standardu usług w zakresie świadczenia pracy socjalnej.
8. Fundamentem dla tworzenia i realizacji lokalnej polityki społecznej powinno być
współdziałanie podmiotów działających w obszarze życia społecznego. Należy
położyć większy nacisk na wspólne programy na rzecz wybranych grup społecznych.
9. W celu rozwoju partnerstwa potrzebne są działania promocyjne i szkoleniowe wśród
pracowników instytucji samorządowych i organizacji społecznych. Tworzenie
punktów wspólnych (ośrodków pomocy społecznej, organizacji pozarządowych), w
których byłyby dostępne informacje na temat usług tych instytucji.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
oraz budżetu Państwa
w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013”
10. Rekomenduje się organizowanie wspólnych spotkań informacyjnych pracowników
Ośrodków Pomocy Społecznej z politykami lokalnymi. Celem ich byłoby wzajemne
informowanie się o swoich działaniach, usługach i świadczeniach oferowanych przez
daną instytucję.
11. Potrzeba dalszych szczegółowych badań lokalnej polityki społecznej dla oceny
obecności i jakości proponowanych działań na rzecz zwalczania biedy. Analizy
empiryczne lokalnej polityki społecznej powinny być prowadzone w sposób
umożliwiający większe uczestnictwo samych zainteresowanych: przedstawicieli władz
lokalnych oraz instytucji i organizacji społecznych w procesie badawczym
i możliwość wykorzystania rekomendacji z badań w bieżącej, lokalnej polityce
społecznej;
12. Możliwości zwiększenia dostępności usług poprzez wypracowanie modelowych
rozwiązań wykorzystujących: zasoby otoczenia zewnętrznego dzięki szerszej
współpracy(w
formie
zlecenia,
tworzenia
partnerstw,
nieformalnych
sieci)
z instytucjami publicznymi oraz organizacjami pozarządowymi.
13. Rekomenduje się stworzenie zróżnicowanych modeli, dotyczących sposobu realizacji
usług pomocy i integracji społecznej o określonym standardzie, dostosowanych do
uwarunkowań małych, średnich oraz dużych gmin, miast na prawach powiatów oraz
powiatów. Odbiorca pomocy społecznej powinien być traktowany w sposób bardziej
podmiotowy, powinien mieć większy niż dotychczas wpływ na pokonanie swojej
trudnej sytuacji życiowej, m.in. poprzez świadomy wybór oferowanych usług.
14. Zmiany w systemie pomocy społecznej powinny przyczynić się do tego, aby
przyznawane świadczenia, oferowane usługi socjalne w tym praca socjalna
odpowiadały rzeczywistym potrzebom i możliwościom osób i rodzin, a zastosowane
mechanizmy bardziej mobilizująco i aktywizująco wpływały na ich postawy oraz
poprawę gotowości aktywnego udziału w życiu publicznym, w tym współdziałaniu w
lokalnym środowisku społecznym.
15. Dokonanie zmiany struktury organizacyjnej obecnego systemu, polegającej przede
wszystkim na oddzieleniu (wyselekcjonowaniu) zadań o charakterze „czysto”
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
oraz budżetu Państwa
w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013”
administracyjnym (wypłata świadczeń pieniężnych - zasiłków) od funkcji stricte
pomocowych dla obywateli (wsparcia społecznego).
16. Dokonanie podziału problematyki pomocy społecznej na dwa segmenty zagadnień
różniących się instrumentarium, sposobem funkcjonowania oraz finansowania
działalności instytucji wykonujących przypisane zadania,
tj. obszar wsparcia i
pomocy społecznej oraz obszar usług socjalnych.
17. Wzbogacenie instytucjonalnych form środowiskowych kierowanych do różnych
kategorii osób (praca indywidualna, grupowa, grupy samopomocowe, realizacja
lokalnych projektów aktywności społecznej);
18. Określenie roli pracownika socjalnego w środowiskowej pracy socjalnej
jako
animatora, mediatora i lokalnego polityka społecznego. Dla rozwoju animacji w
Polsce ważne jest utworzenie systemu wymiany doświadczeń animacyjnych na
szerszą niż dotychczas skalę (szkolenia dla pracowników samorządowych, szkolenia
dla członków społeczności lokalnych, nowe technologie (np. portal), wymiana
doświadczeń z pracy animacyjnej na coraz to nowych obszarach pracy środowiskowej.
19. Poprzez regulacje prawne stymulować proces kształcenia w zakresie pracy
środowiskowej na poziomie wyższych uczelni, na kierunku praca socjalna oraz
w ramach specjalności animacja społeczna.
20. Szkolenia dla pracowników socjalnych akcentujące szerokie rozumienie środowiska
lokalnego oraz wskazywanie korzyści płynących z włączenia otoczenia w działania
pomocowe i integracyjne
21. Tworzenie
i
systematyczne
poszerzanie
sieci
wymiany
doświadczeń
międzynarodowych, w formie dostępnej dla każdego zainteresowanego(organizowanie
otwartych seminariów i warsztatów, portalu, wizyt studyjnych)
Bibliografia
1. Beckett Ch., Podstawy teorii dla praktyków pracy socjalnej, Wydawnictwo Akademii
Pedagogiki Specjalnej, 2010, str. 57.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
oraz budżetu Państwa
w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013”
2. Grewiński M., Karwacki A.., Pluralizm i międzysektorowa współpraca w realizacji
usług społecznych. Warszawa 2010, M. Grewiński, J. Tyrowicz (red), Aktywizacja,
partnerstwo, partycypacja-o odpowiedzialnej polityce społecznej, Warszawa 2007.
3. Grewiński M., Rymsza M. (red), Polityka aktywizacji w Polsce. Usługi reintegracji
w sektorze gospodarki społecznej, Warszawa 2011.
4. Sierpowska I., Prawo pomocy społecznej, Kraków 2006, s. 83-84.
5. Skrzypczak B., Jordan P., (red), Centrum Aktywności Lokalnej jako metoda rozwoju
społeczności lokalnej, Warszawa. 2002 s. 84-86.
6. Ustawa z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej art.2.ust.1(Dz.U. Nr 64, poz.
593 ze zm.).
7. Wygnański J., Przedsiębiorstwo społeczne – antologia kluczowych tekstów,
Warszawa 2008, E. Leś,
M. Oldak(red)Przedsiębiorstwa społeczne w rozwoju
lokalnym, Warszawa 2007; E.Leś (red), Gospodarka społeczna i przedsiębiorstwo
społeczne-wprowadzenie do problematyki, Warszawa 2008.
Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego
oraz budżetu Państwa
w ramach Programu Współpracy Transgranicznej Rzeczpospolita Polska- Republika Słowacka 2007-2013”
Download