PRZEMIANY W ROLACH SPOŁECZNYCH KOBIET I MĘŻCZYZN
advertisement
Euro–limes – numer 1(4) – marzec 2004 www.euro-limes.ae.krakow.pl Katedra Studiów Europejskich Akademii Ekonomicznej w Krakowie PRZEMIANY W ROLACH SPOŁECZNYCH KOBIET I MĘŻCZYZN Ewa Ślęzak 1. Role płci w społeczeństwie i kulturze – podstawa teoretyczna Transformacja systemowa lat 90 przyniosła ze sobą wiele zmian nie tylko dla całego społeczeństwa polskiego, ale również dla jego poszczególnych grup. Jednocześnie obserwowane są też zjawiska opóźniania się zmian jeśli chodzi o istniejące wzory kulturowe, czy definiowanie realizowanych ról kobiet i mężczyzn w poszczególnych sferach ich działania, czyli w sferze prywatnej tj. w domu, funkcjonowania systemu oraz rozdzielanie ich pomiędzy poszczególne segmenty systemu. G - osiąganie celów – ustalanie priorytetowych celów systemu oraz mobilizowanie środków, którymi dysponuje system dla ich osiągania. I - integracja – problem koordynacji i utrzymywania właściwych wzajemnych stosunków pomiędzy elementami systemu. L - kultywowanie wzorów – obejmuje dwa związane ze sobą rodzinie oraz w sferze publicznej. zagadnienia: kontrolowanie utrzymywanie napięć wzorów wewnętrznych. oraz Zadaniem Fenomen trwania struktury społecznej, jak pisze uczestników systemu jest wykazywanie „odpowiednich Henryk Domański jest oparty na 2 założeniach, rodziny charakterystyk, w formie motywów, potrzeb, umiejętności jako odgrywania roli etc. Kontrolowanie napięć przebiega głównego ogniwa działań zapewniającego ład społeczny, i założenia naturalnego podziału ról wewnątrz poprzez rozładowywanie wewnętrznych napięć pomiędzy rodziny (2002). uczestnikami systemu społecznego. Zgodnie z funkcjonalistyczną teorią społeczeństwa kobiety i mężczyźni, w ramach rodziny i nie Społeczeństwo jako system rozwiązuje tylko, funkcjonują i wypełniają zadania i cele społeczne problemy wymienione poniżej, tak samo jak czyni to każdy przypisane do ich płci. Zarówno kobieta jak i mężczyzna z jego elementów składowych - przedstawicieli. wypełniają ściśle ze sobą powiązane i sprecyzowane funkcje społeczne, zapewniając w ten sposób społeczeństwu sprawne działanie i co ważne utrzymując Jednak w obrębie tego systemu role obu płci zostają podzielone instrumentalne lub i określone bardziej jako ekspresyjne. bardziej A priori go w stanie równowagi. Stabilność i jej poczucie jest mężczyźni przyjmują na siebie role instrumentalne, utrwalane za pomocą wspólnego systemu wartości, pośrednicząc pomiędzy rodziną a sferą publiczną tj. dla subsystemów, społeczeństwem poprzez skupianie się na osiąganiu celów pełniącego też funkcje integracyjne wewnątrz których działają jednostki. Dlatego niejako i adaptacji. Natomiast kobiety pełnią rolę ekspresyjną każda z płci ma przypisaną inną, przeciwną sobie rolę koncentrując społeczną. tej społecznych, w ramach sieci, w sferze prywatnej. Nancy perspektywy wyraża się w wypełnianiu tych ról w sposób Chodorow zauważa, że wymienione formy aktywności prawidłowy, a więc z góry określony i społecznie kobiet i mężczyzn znajdują odbicie w rolach społecznych aprobowany, wymuszanych i realizowanych przez kobiety i mężczyzn Modus a operandi zarazem równowagi według posiadający charakter komplementarny. występują cztery imperatywy zapewniające jego adaptacja dostarczenie integracji wewnątrz struktur (Limanowska, 1992). Spojrzenie przetrwanie. Są to: - na czyli odpowiednio w sferach wewnętrznej i zewnętrznej W parsonsowskiej koncepcji społeczeństwa A się imperatywów do środowiska wystarczających – środków oraz przez pewnej pryzmat polaryzacji parsonowskich sfer działań zapewniająca społeczno- kulturowych kobiet i mężczyzn pozostaje w dla zgodzie z funkcjonalistycznym podziałem ról, naturalnym potrzeb porządkiem rzeczy i założeniem niezbędności odmiennych Euro–limes – numer 1(4) – marzec 2004 www.euro-limes.ae.krakow.pl Katedra Studiów Europejskich Akademii Ekonomicznej w Krakowie • i nierównych ról społecznych - co pozwala na ich uzupełnianie się, równocześnie Aktywne zapewniając uczestnictwo w narodowościowych, komplementarność (Davis et al, 1945). potyczkach ekonomicznych, politycznych i wojnach. Właśnie to podejście funkcjonalistyczne widzi Wymienione sfery działań charakteryzują kulturowo kobiety jako „wczepione w rodzinę”, odpowiedzialne za zdeterminowany wzór orientacji zadaniowej kobiet w zajmowanie społeczeństwie. Obszary te pozostają w zgodzie zarówno się wewnętrznej sieci domem tj. czy też pozostanie w sferze w „okach” tej sieci. Sieci z funkcjonalistyczną teorią społeczną tak i parsonowskimi powyższe są tworzone przez ich mężczyzn, nie są imperatywami systemów społecznych. Dla potrzeb narodu własnoręcznie „tkane” prze kobiety – a w efekcie brak czy grupy etnicznej kobiety pełnią funkcje reprodukcyjne, bezpośredniego zarówno uczestnictwo kobiet w nich w sensie biologicznym jak i kulturowym. funkcjonowaniu (Ślęczka, 1999). Kobiety obsługują sieci Interesująca wydaje się być rola odgrywana przez kobiety wraz z osobami je tworzącymi – mężczyzn, nie mając podczas wpływu na wygląd sieci. Mężczyznom pozostaje zatem narodami czy grupami etnicznymi – aktywny udział w orientacja na „osiąganie celów” poprzez pracę zawodową walce. wojen czy potyczek, niesnasek pomiędzy oraz aktywność w sferze publicznej (Acker, 1973). Ciekawym potwierdzeniem wzorów orientacji zadaniowej obu płci są analizy Aronsona dotyczące 2. Czynniki kulturowe. atrybucji płci. Ich wyniki wskazują na różny poziom oczekiwań stawianych kobietom i mężczyznom w Jednak czynniki społeczno – ekonomiczne nie są jedynymi determinantami pozycji i roli płci w społeczeństwach zachodnich. Od mężczyzn zwyczajowo społeczeństwie. Ważną rolę odgrywa szeroko pojmowana oczekuje się odnoszenia sukcesów – w rezultacie porażek kultura, podlegają surowym ocenom, natomiast kobietom nie zachowania się, przekazywana swoim dzieciom przez stawia się tako rodzaju wygórowanych oczekiwań – ale rodziców (Mead, 2002). To właśnie kultura jest głównym gdy się im powiedzie, uważa się je za osoby nietypowe, o obszarem „ścierania się” rozmaitych koncepcji, poprzez niezwykle wysokim poziomie motywacji. Te wyniki badań włączanie do obiegu kulturowego, głównie tzw. minimum są argumentem na potwierdzenie różnego wzoru orientacji kulturalnego, ideałów osobowości - pewne koncepcje działań kobiet i mężczyzn w różnych sytuacjach i różnicy otrzymują jako status procesów adaptacji do zmian (Aronson, 1995). Wyniki „prawdziwych”), analiz powszechnie potwierdzają też kulturowe uwarunkowanie orientacji mężczyzn na odnoszenie sukcesów. - odpowiedzialności, zarezerwowanych dla kobiet przeznaczonych –w ramach całość „obowiązujących” zgodnych z akceptowanych. wyuczonego (czy panującą wręcz ideologią Koncepcje te i mają największy wpływ na kształtowanie się poglądów i Z kolei Anthias i Yuval-Davis wyróżnili 5 sfer działań systematyczna narodu i i społeczności, których są członkiniami. Są to (Walby, przekonań dotyczących kobiet, oraz mężczyzn, dostarczają kryteriów ocen, wzorców, systemów wartości upowszechnionych i cenionych w społeczeństwie. Minimum kulturalne staje się obowiązkową formą w procesie socjalizacji, i jest wymagana przez szkołę, 1997): stanowiąc część podstawowego dziedzictwa kulturowego. • • • Biologiczna reprodukcja członków obecnych wzorców społecznych kobiet i mężczyzn jest Reprodukcja zasad i wzorów w ramach rola religii i polskiej tradycji oraz ich interakcji z procesami grup etnicznych /narodowościowych, społecznymi. Aktywna i ideologicznej centryczna partycypacja w reprodukcji wspólnoty oraz przekazywania jej kultury, • Nie bez znaczenia dla procesu kształtowania się wspólnoty etnicznej, Podtrzymywanie etnicznych i narodowych różnic – jako symbolu w dyskursach ideologicznych, podczas konstruowania, reprodukcji i transformacji etnicznych / narodowych, kategorii • Podział ról w rodzinie i odpowiadający mu proces socjalizacji. Rodzina stanowi pierwszą a zarazem najmocniejszą instytucję socjalizacyjną, jako że to rodzice, a głównie matki przekazują swoim pociechom wzory zachowania, postępowania, akceptowalnych postaw i Euro–limes – numer 1(4) – marzec 2004 www.euro-limes.ae.krakow.pl Katedra Studiów Europejskich Akademii Ekonomicznej w Krakowie zapewnienie będąc przekazywane dzieciom głównie przez matki i ich harmonijnego działania rodziny. Każda jednostka rodząc dziadków. Większość bajek i opowiadań przeznaczonych się rozpoczyna proces przystosowywania się do wzorów i do początkowego etapu edukacji dzieci powiela stereotyp, zasad przekazywanych przez tradycję społeczności, w kobiety – matki i żony, „działającej” w domu oraz system której wartości przyszło mający jej żyć. na Te celu zwyczaje kształtując doświadczenia i zachowania jednostki od jego czy jej mężczyzny, osiągającego sukcesy i realizującego się na zewnątrz. Typowe narodzin, prowadzą do pełnego uczestnictwa jednostki w role wykonywane przez członków działalności kultury. Jednostka przejmuje od kultury, z rodzin, tu matki i ojców stały się tematem badań której się wywodzi jej zwyczaje, wierzenia, problemy, oraz porównawczych przeprowadzonych przez CBOS (dla lat trudności etc. (Benedict,2002). Konserwatywne teorie 1994 i społeczne implikują, że głównym zadaniem kobiet jest modelu rodziny.1 W 2000 roku poparcie dla partnerskiego 2000), koncentrujących się na preferowanym zapewnienie stabilności i poczucia harmonii w ramach modelu rodziny poprzez jasno przekazywany system wartości, co z podziałem prac i obowiązków w rodzinie wzrosło do 44% z kolei 35% w 1994. Zmalało poparcie dla modelu tradycyjnego z prowadzi do zachowania równowagi w społeczeństwie. rodziny, charakteryzującego się równym 42% do 22%, z mężem utrzymującym rodzinę, a żoną Równocześnie z procesem socjalizacji przebiega zjawisko określania (wyróżniania) płci dziecka, dokonujące się w dwóch wymiarach, płci biologicznej i płci kulturowej. zajmującą się prowadzeniem domu, wychowywaniem dzieci, organizacją życia towarzyskiego rodziny etc. Odrobinę wzrosło znaczenie modelu mieszanego z 22% do 25%, gdzie oboje małżonkowie pracują zawodowo, aczkolwiek mąż poświęca więcej czasu na pracę zawodową, żona zaś oprócz pracy zawodowej zajmuje się “Społeczno - kulturalna rola płci jest obecna już od prowadzeniem domu i wychowywaniem dzieci. Jak czasu narodzin i wychowania dziecka. Zanim dziecko zacznie mówić jest już świadome swej płci – męskiej lub żeńskiej. Niewiele się mówi na temat naturalnego podziału ról przypisanego do płci, za wyjątkiem rodzenia i wychowania dzieci, które to role są biologicznie i naturalnie przypisane kobietom. Centryczna pozycja kobiet w wychowaniu dzieci jest oczywista dla cywilizacji zachodniej” (Rodgers, 1980). optymistycznie zauważa Małgorzata Fuszara w „Zmianach świadomości kobiet w Polsce w latach 90-tych”, nastąpiła pozytywna zmiana stosunku kobiet i mężczyzn do modelu partnerskiego w okresie od roku 1994 do 2000. W 1994 to 42% kobiet preferowało model partnerski, a w 2000 odsetek ten wzrósł do 52%, w przypadku mężczyzn wynosił odpowiednio 25% i 35%. Natomiast poparcie dla tradycyjnego modelu małżeństwa wśród mężczyzn również spada z 55% do 34%, w 1994 i 2000 roku odpowiednio. Nietrudno jednak zauważyć Podział ludzi na różnych ze względu na płeć jest mocnej pozycji modelu tradycyjnego i mieszanego, gdzie typowy dla każdej kultury i w każdej z kultur prowadzi do to właśnie kobieta zajmuje się domem i obowiązkami zróżnicowania pełnionych ról społecznych przez kobiety i związanymi z jego prowadzeniem i wychowaniem dzieci. mężczyzn. Cytowane wyniki badań mogą stanowić potwierdzenie i Podział ten niejako naturalnie przyporządkowuje kobiety działaniu w sferze wewnętrznej, bazę, dla naturalnej identyfikacji odpowiednio dziewczynek a i chłopców z rolami, funkcjami i codziennymi działaniami mężczyzn odzwierciedlenie niektórych w w filozofów sferze teoriach np. zewnętrznej, znajdując prezentowanych Johna Stuarta przez wypełnianymi przez ich rodziców (2002). Milla (Malinowska,2000). Małe dziewczynki dosyć wcześnie dowiadują się Z kolei Danuta Duch zauważa, że powielanie stereotypów płci w zauważane. W większości rodzinach, rzadko kiedy przypadków bywa podział i bawiąc uczą się swojej przyszłej roli jako matek, z obowiązków i role pełnione przez małżonków, są przez nieodzowną sferą ich działalności w domu jak praca nich uważane za cechy indywidualne, typowe tylko dla ich domowa itp. Natomiast mali chłopcy, biorąc za przykład związku, pokazując pewien brak refleksji na temat swoich ojców wyobrażają sobie swoją przyszłość w powielania ról społecznych (2002). Zjawisko to może działaniu, poza domem z dala od nudnych działań w potwierdzać fakt nieświadomego przenoszenie wzorów domu, a wiec w sferze publicznej. Zdobywanie takich form doświadczeń odbywa się w procesie nauki i zabawy, 1 Sondaż CBOS, Moja rodzina, Komunikat z badań. Euro–limes – numer 1(4) – marzec 2004 www.euro-limes.ae.krakow.pl Katedra Studiów Europejskich Akademii Ekonomicznej w Krakowie rodzinnego podziału ról społecznych, obserwowanych od Kolejną istotną determinantą ukształtowanych ról najmłodszych lat w swoich domach rodzinnych do społecznych jest religia oraz tradycja. Skala wpływu religii jest ogromna, zważywszy, że niemal 95% populacji przyszłych rodzin i związków. • przyznaje się do wyznania rzymsko-katolickiego. Historia Wychowanie w szkole - kolejny etap sex –typing. Kolejnym etapem jest edukacja szkolna, podczas której w środowisku zewnętrznym są utrwalane tradycyjne podziały ról i kontynuuje się często sex-typing. Poszukując odpowiedzi na przekazywany obraz kobiet i mężczyzn, dziewczynek i chłopców, w podręcznikach szkolnych można stwierdzić, że przedstawiany status kobiety i mężczyzny różni się. „Podręcznikowi mężczyźni” to osoby o wyższym statusie niż kobiety, ich domeną są praca zawodowa, zainteresowania oraz władza, podczas gdy „podręcznikowe kobiety” wykonują wszystkie prace domowe. Przekazy kulturowe jak i podręczniki szkolne sytuują kobiety w rolach przede wszystkim domowych, a jeśli nawet prezentują kobiety pracujące to w sferach tradycyjnych jak nauczycielki, pielęgniarki, krawcowe itd. Podczas gdy ojcowie bywali „racjonalizatorami”, czy ludźmi sukcesu, to matki zawsze pozostawały w sferze domowej. „Zapominano” o stworzeniu odpowiednich wzorów dla kobiet (Landau-Czajka, 2000). Można wysunąć zatem wniosek, że w dużej mierze to podręczniki kształtują stereotypy płci, za sprawą stereotypizowanego spojrzenia na świat, społeczeństwo i kulturę prezentowaną przez ich autorów. W efekcie dzieci dowiadują się z podręczników o rzekomym naturalnym braku zdolności dziewcząt do przedmiotów ścisłych czy informatyki, przeznaczając dla dziewcząt obszar działalności w domu. Budowana jest w ten sposób baza tłumacząca zasadność nauki gotowania dla dziewcząt i informatyki chłopców Dodatkowo stereotypów warto polaryzację w szkolnych podręcznikach, gdzie mężczyźni są osobami o niebanalnych przytacza wiele przykładów kobiet towarzyszących świcie Jezusa, wsperających go, również materialnie oraz pełniących kapłańskie i szerzących wiarę Pierwszą kobietą, która zobaczyła zmartwychwstałego Chrystusa była Maria Magdalena. Z czasem jednak pod wpływem przybyłej z Persji gnozy osoba kobiety przeszła do strefy profanum, ulegając deprecjacji (Baudler, 1995). Począwszy od IV ,V wieku n.e. kobiety aktywne w kapłaństwie - Diakonise, zostały pozbawione prawa zbliżania się do ołtarza jako siły nieczyste, będące w opozycji do sacrum (Rauke-Heinemann,1995). Warto podkreślić, że Kościół wynosi ponad inne rolę kobiety zgodną z kanonami jego nauk. Nauka ta widzi kobietę w roli matki, żony i opiekunki, podporządkowanej i zależnej od mężczyzny, co znajduje swe odzwierciedlenie w Biblii, przypisując sobie charakter naturalny. Zatem sfera wewnętrzna jest uznawana za formę preferowaną i dominuje jako społeczne przeznaczenie każdej religijnej kobiety. A zadaniem rodziny, jest kultywowanie biblijnie nadanych wzorów i ról pełnionych kobiety i mężczyzn. Istotne jest też znaczenie, stworzonego i wdrożonego przez Kościół stereotypu „Matki Polki”, który odegrał ważną rolę w zachowaniu polskości podczas zaborów. Kobiety były gotowe do ponoszenia cierpienia i przygotowane do poświęcenia się dla innych. Jako kobiety zostały stworzone do cierpienia i płacenia w ten sposób z zainteresowaniach, i Cechy te w nieco łagodniejszej formie są widoczne w zachowaniu kobiet, a źródłem ich jest tradycja i katolickie wychowanie (Limanowska, 1992). szerokiej Ciekawym zjawiskiem są pojawiające się wiedzy o polityce i świecie, a kobiety zajmują się ostatnio „nowo-stare” role oferowane kobietom, jak np. jedynie niedawna nudnymi i żmudnymi sprawami konsekracja dziewicy dokonana przez domowymi, rzadko kiedy posiadając własne Arcybiskupa Życińskiego (Gazeta Wyborcza, 3/06/02), zainteresowania. Pokazywane relacje w rodzinie jednak mają one charakter wyjątkowy. wskazują na władzę mężczyzn w rodzinie, oraz narzucanie innym członkom rodziny swoich opinii i preferencji (Siemieńska,1997). • funkcje chrześcijańską na takich samych prawach co mężczyźni. a grzech pierworodny, zgodnie z domeną kultu Maryjnego. zauważyć powielanych Kościoła pokazuje ewolucję jego stosunku do płci. Biblia Religia, tradycja i rola symboli narodowych. Nie dziwi więc obecny w polskiej tradycji i historii etos stworzony przez szlachtę łączący rodzinę, z Kościołem i ziemią. Co prawda, obecnie z etosu pozostała tylko rodzina i jej związek z Kościołem, ale odgrywa on wciąż istotną rolę w naszej kulturze (Środa, 1992). Kultura szlachecka wraz z zasadami etyki katolickiej wypracowała Euro–limes – numer 1(4) – marzec 2004 www.euro-limes.ae.krakow.pl Katedra Studiów Europejskich Akademii Ekonomicznej w Krakowie też model pożądanych cech kobiecych i męskich. Jak płci i kierują ich działaniami. Nie bez znaczenia jest fakt, zauważyła Magdalena Środa, u kobiet promowane były że wyposażeni w nie postrzegają świat w sposób przez nie cechy bierne rezerwując cechy aktywne dla mężczyzn i zdeterminowany, np. wierząc w naturalne boskie role wykluczając je z domeny zachowań kobiet (1992). Można przypisane mężczyznom i kobietom. by się zastanawiać jakie cechy z wymienionego wachlarza możliwości są wciąż aktywne w procesie wychowania dzieci i młodzieży. Proces socjalizacyjny kultywuje obraz 3. SYTUACJA OBECNA kobiety i mężczyzny ukształtowany wspólnie przez tradycję i Po ponad 10 latach od rozpoczęcia transformacji etykę katolicką, takie jak role bierne u dziewcząt a aktywne u chłopców. dominować, Chłopcy pokazywać, chwalić walczyć, systemowej, zderzenia się i otwarcia naszej kultury na osiągać sukcesy wzorce kulturowe innych społeczeństw, proces ewolucji uczą i się podczas gdy dziewczynki uczą się jak być pomocne, postaw i ról płci wciąż trwa niosąc z sobą coraz więcej opiekuńcze, i skromne - nie należy się przechwalać swoimi widocznych sukcesami, pod rygorem bycia osamotnioną i nie lubianą nagłaśnianiem przez kolegów i koleżanki. Nie rozbudza się wśród powstaniem urzędu Pełnomocnika ds. Równego Statusu zmian. Ostatnie przejawów miesiące nierówności wraz wśród z płci, dziewczynek chęci walki i umiejętności konkurowania czy Kobiet i Mężczyzn oraz stawania RP do prawa unijnego pojawiły się w prasie raporty w szranki potyczek, cech niewątpliwie aktywnych, które promowane są wśród chłopców. To informujące ostatnie zjawisko zostało potwierdzone przez Henryka kulturowych ról męskich i kobiecych. Domańskiego, przyjmują wskazującego postawy bierne fakt, będące iż kobiety w z zmianach postrzegania społeczno- I tak Newsweek Polska z 21 kwietnia 2002 roku, same zgodzie o wymagań dostosowania prawa opublikował raport dotyczący zmieniającej się roli obowiązującym systemem wartości, oczekując na korzyści mężczyzn i kobiet w polskim społeczeństwie. Sytuacja ta z tego płynące (1992). Jest to pewnego rodzaju postawa jest widoczna wśród młodych, dobrze wykształconych ludzi wygodna, zwalniająca z „obowiązku” walki o swoje prawa, zamieszkujących duże miasta. W tej grupie w wielu pozycję społeczną niezależną od pozycji męża, rywalizacji przypadkach etc. Wychowane w poczuciu misji, i żyją wśród mitu tradycyjnym mężczyźni modelu zmienili rolę małżeństwa jako pełnioną w „breadwinner” szczególnie doniosłej roli kobiety w kulturze, np. symbole (utrzymujący rodzinę), która czasem jest przejmowana narodowe Mater Polonia czy Matka Boska. Jednak mit przez kobiety. Interesujący jest zatem dokonujący się kobiety w kulturze pozostaje w sprzeczności ze sferą wybór wzoru ról w rodzinie, pozostający w zgodzie z teorią jest zależna od mężczyzny porównywalnych korzyści. Niewątpliwie trudno określić wewnętrzną, gdzie kobieta (Monczka-Ciechowska, 1992; Walby, 1997). dynamikę tego zjawiska, przypuszczalnie dotyczy ono określonego, wydaje się wąskiego segmentu polskiego społeczeństwa i może nie być typowe i mieć tak wielkiego Zgodnie ze stwierdzeniem Franza Boasa, kultura nie może być zrozumiana poprzez swoje cechy lub w całości jeśli wyrwie się ją z jej ogólnego kontekstu (2002). wpływu wspólnych dla ich kręgu kulturowego, kraju, całej społeczności i jednostki. Te wartości ulegając ewolucji i rewolucji podczas wieków istnienia, pozostawiły wpływ na funkcjonowanie jednostek w społeczeństwie. Wymienione determinanty i procesy socjalizacji czy sex typing, będące integralną częścią naszej kultury pozostając w ciągłej interakcji ze sobą są odpowiedzialne za stworzenie przejrzystych modeli uczestnictwa kobiet i mężczyzn w życiu społecznym i kulturze. Kobiety i mężczyźni zostali wyposażeni w szereg wzorów zachowań, zasad postępowania i wartości, które są typowe tylko dla jednej z zachowania i przekonania jak chciałaby tego całości autorka artykułu (Więcka, 2002). Zrozumienie kultury danej społeczności jest niemożliwe bez zrozumienie wartości religijnych, historycznych na społeczeństwa, Z kolei tygodnik „ Wprost” przestrzega kobiety przed nadmiernymi przejawami emancypacji. Podaje przykłady kobiet aktywnych, niezależnych, o mocnej pozycji zawodowej, które nie radzą sobie ze swoim życiem. Za „łapczywość” w realizowaniu swoich ambicji i chęć przyjmowania ról „zarezerwowanych” dla mężczyzn płacą zdrowiem fizycznym i psychicznym i nie udanym życiem osobistym. Przesłanie artykułu jest wyraźne, kobiety powinny wrócić w miejsce wyznaczone im przez naturę i jej prawa. Znowu, jak w przypadku Newsweeka, autor próbuje ekstrapolować informacje dotyczące tylko pewnego segmentu na całe społeczeństwo. Zamierzeniem artykułu wydaje się być poinformowanie kobiet o Euro–limes – numer 1(4) – marzec 2004 www.euro-limes.ae.krakow.pl Katedra Studiów Europejskich Akademii Ekonomicznej w Krakowie konsekwencjach jakie niesie realizowanie swoich ambicji, w tym przede wszystkim zawodowych (Wojtasiński, 2002). Choć nie zostały przeprowadzone wyczerpujące badania opisujące przekrój zmian ról i wzorców społecznych preferowanych przez współczesne kobiety i mężczyzn, wydaje się, iż pojawiają się rozmaite typy układów rodzinnych, począwszy od tradycyjnych wzorów aż po niestereotypowe formy konkubinatów wychowujących wspólne dzieci, utrzymywanych przez „żony”, a ojców opiekujących się dziećmi i domem na urlopie „tacierzyńskim”. Kolejnym programy z telewizji wyrazów przemian publicznej, jak są np. nowe program publicystyczny „Co Pani na to?”, którego uczestnikami są kobiety –przedstawicielki świata polityki, nauki i biznesu. W programie omawiane są bieżące sprawy, głównie ze sfery społeczno-politycznej. Uczestniczki programu występują w roli „ekspertek”, prezentując swoje indywidualne poglądy jako kobiet, naukowców etc. ale i reprezentując poglądy kobiet jako grupy. Jest to jak dotychczas jedyny program tego rodzaju w telewizji polskiej. Fakt, jego telewizyjnego istnienia i oglądalności świadczy o wyłamywaniu się kobiet ze stereotypowych zawodowej. Bardzo wzorów bierności, również wyraźnym echem odbiła się propozycja parytetu przy obsadzania ważnych stanowisk partyjnych i państwowych, Pełnomocnika ds. zgodnych Równego z Statusu. programem Niewątpliwie powołanie go, a właściwie jej w randze ministra ma na celu zapewnienie koordynacji polityki pro-równościowej obu grup. Tego rodzaju działania i zmiany w systemie prawnym wymusza bezpośrednio przyszła partycypacja Polski w strukturach Unii Europejskiej. Wspomniany problem nierówności jest widziany jako różny poziom szans kobiet i mężczyzn w takich dziedzinach jak: dostęp do pracy, szkoleń, awansów, wynagrodzeń, warunków pracy i ogólnie wszystkich rozumianych pracujących. 2 UE równych stojąc na możliwości stanowisku współczesnego egalitaryzmu w pracy, nie biorąc pod uwagę różnic pomiędzy płcią, szans, za pomocą środków dąży do wyrównywania promujących kobiety (Boruta,1996). Polityka społeczna UE zawarta w rozdziale społecznym Traktatu z Maasstricht, art. 119 Traktatu Rzymskiego i „White Paper” Polityki Społecznej z 1994 wyraźnie określa ramy przyszłych zmian. 2 UE bywa postrzegana jako „gendered supra-state” (Walby, 1997) Euro–limes – numer 1(4) – marzec 2004 www.euro-limes.ae.krakow.pl Katedra Studiów Europejskich Akademii Ekonomicznej w Krakowie PRZYPISY: 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. 21. Acker J., „Women and Social Stratification: A Case of Intellectual Sexism”, American Journal of Sociology 78 (1973), s. 936-945. Aronson, E., „Człowiek Istota społeczna?”, Warszawa 1995 Baudler, G., „Bóg i kobieta – historia przemocy, seksualizmu i religii”, URAEUS, Gdynia 1995. Benedict, R., „Wzory kultury”, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza S.A. 2002, str. 80. Boas, F., Wstęp do R.Benedict, „Wzory kultury”, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza S.A. 2002, str.75. Boruta, I., „Równość kobiet i mężczyzn w świetle prawa wspólnoty europejskiej – implikacje dla Polski”, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 1996, str. 32, 150-181. Davis, K., W.Moore, „Some principles of Stratification”, American Sociological Review 10 (1945) str.242-249. Domański, H., Zadowolony niewolnik?: studium o nierównościach między mężczyznami a kobietami w Polsce, Instytut Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa 1992. Domański, H., „ Co wiadomo na temat nierówności płci?”, ResPublica Nowa, czerwiec 2002. Duch, D., „O władzy w rodzinie” w: Kobiety w Polsce na przełomie wieków – Nowy kontrakt płci”, red. M.Fuszara, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2002. Fuszara, M., „Zmiany świadomości kobiet w Polsce w latach 90-tych w: Kobiety w Polsce na przełomie wieków – Nowy kontrakt płci”, red. M.Fuszara, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2002. Gazeta Wyborcza, „Konsekracja Dziewicy”, 03/06/2002. Landau-Czajka, A., „Kobiety a praca zawodowa w podręcznikach szkolnych dla dzieci”, w: „Kobieta i praca, wiek XIX i XX”, zbiór studiów pod redakcją Anny Żarnowskiej i Andrzeja Szwarca, Warszawa 2000. Limanowska, B., „Między nami masochistkami – nowa tożsamość, stare stereotypy” w: „Głos mają kobiety: teksty feministyczne, pod red. S. Walczewskiej, Convictum Kraków, 1992). Malinowska, E., „Feminizm europejski, demokracja parytetowa a polski ruch kobiet: socjologiczna analiza walki o równouprawnienie płci”, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2000, str.42, 19-22. Mead, M., Słowo wstępne w: R. Benedict „Wzory kultury”, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza S.A. 2002, str.62. Monczka- Ciechowska, M., „Mit kobiety w polskiej kulturze” w: „Głos mają kobiety: teksty feministyczne, pod red. S. Walczewskiej, Convictum Kraków, 1992). Rauke –Heinemann, U., „Eunuch do raju – kościół katolicki a seksualizm”, URAEUS, Gdynia 1995, str. 131-138. Siemieńska, R.(red), „Portrety kobiet i mężczyzn w środkach masowego przekazu oraz podręcznikach szkolnych: praca zbiorowa” , „Forum Kobiet” Fundacji Fiedricha Eberta i Interdyscyplinarnego Zespołu do Badań nad Problemami Płci i Kobiet Instytutu Studiów Społecznych UW, Warszawa 1997. Ślęczka, K., „Feminizm – Ideologie i koncepcje społeczne współczesnego feminizmu”, Książnica, Katowice 1999, str. 29. Środa, M., : Kobiety: wychowanie, rola, tożsamość” w: „Głos mają kobiety:teksty feministyczne, pod red. S. Walczewskiej, Convictum Kraków, 1992. 22. Walby, S., „Gender Transformations”, Routledge, London & New York, 1997,str. 181. 23. Więcka, A., „Słaba Płeć”, Newsweek Polska, 1/04/ 2002, 16/2002, str.90-91 24. Wojtasiński, Z., „Piekło kobiet, śmiertelna pułapka emancypacji”, Wprost, 31/03/2002, str.68
