Efektywne gospodarowanie zasobami – biznesowa
advertisement
Kwiecień 2011 Efektywne gospodarowanie zasobami – biznesowa konieczność PL Rozwój gospodarki światowej i rosnąca liczba ludności świata (która do 2050 r. osiągnie poziom 9 miliardów) oznaczają, że zasoby naturalne Ziemi są zużywane w szybkim tempie. Zasoby, na przykład woda, gleba, czyste powietrze oraz funkcje ekosystemów, mają zasadnicze znaczenie dla naszego zdrowia i jakości życia, jednak są one dostępne jedynie w ograniczonej ilości. Rosnąca konkurencja w zakresie niektórych zasobów doprowadzi do powstawania niedoborów i wzrostu cen, które będą mieć wpływ na ­ gospodarkę europejską. Zasobami należy gospodarować bardziej efektywnie w trakcie całego ich cyklu życia, od momentu ich pozyskania, przez transport, przekształcanie i zużycie, po unieszkodliwianie odpadów. Dlatego Komisja podkreśla znaczenie „efektywnego gospodarowania ­zasobami”. Oznacza to generowanie większej wartości przy użyciu mniejszej ilości materiałów i zastosowaniu innego sposobu zużycia. O ­ graniczy to ryzyko wystąpienia niedoborów i utrzyma wpływ na środowisko ­w ­naturalnych dla naszej planety ramach. Jest to nadrzędna zasada mająca zastosowanie do wszystkich zasobów naturalnych, od żywności, drewna i różnorodności biologicznej po energię, metale, glebę, wodę, zasoby mineralne, powietrze i grunty. © Arkady, Shutterstock Bardziej efektywne gospodarowanie zasobami w Europie przyczyni się do osiągnięcia celów polityki gospodarczej, społecznej i środowiskowej w sposób łatwiejszy, bezpieczniejszy i tańszy. Efektywne gospodarowanie zasobami to podstawowy element strategii „Europa 2020” – strategii UE na rzecz wzrostu gospodarczego i zatrudnienia na najbliższe dziesięć lat. „Europa 2020” ma na celu pobudzanie wzrostu gospodarczego, który będzie inteligentny (oparty na wiedzy i innowacjach), zrównoważony (rozwój ekologiczny będzie bardziej trwały w dłuższej perspektywie czasu) i sprzyjający włączeniu społecznemu (jako że wysoka stopa zatrudnienia sprzyja lepszej ­spójności społecznej i terytorialnej). Wśród siedmiu sztandarowych celów strategii znajduje się inicjatywa na rzecz Europy efektywnie korzystającej z zasobów, stanowiąca długoterminowe ramy działań, wspierająca programy w zakresie środowiska i zmiany klimatu, energii, transportu, przemysłu, rolnictwa, rybołówstwa i rozwoju regionalnego. Celem tego działania jest zwiększenie pewności inwestowania i innowacji oraz stwarzanie możliwości trwałego wzrostu gospodarczego poprzez dopilnowanie, aby wszystkie istotne obszary polityki uwzględniały efektywne gospodarowanie zasobami w spójny sposób. Można to osiągnąć poprzez dalszy rozwój istniejących technologii, takich jak odnawialne źródła energii i pojazdy napędzane energią elektryczną, oraz poprzez inwestycje w infrastrukturę niskoemisyjną. Rozwiązania takie nie tylko przyczynią się do drastycznego zmniejszenia importu ropy i gazu, ale spowodują również znaczne ograniczenie zanieczyszczenia powietrza, prowadząc do dużych oszczędności w zakresie kosztów ochrony zdrowia i środków kontroli zanieczyszczeń. Należy również uwzględnić skutki fiskalne dla władz podatkowych. Pozyskiwanie dochodów z tytułu wykorzystania zasobów zamiast z tytułu pracy może sprzyjać zbilansowaniu finansów publicznych bez negatywnego wpływu na konkurencyjność, przy jednoczesnym znacznym wsparciu zatrudnienia. Jest to sposób na poprawę efektywności programów wydatkowania. © selfnouveau, Shutterstock Kontekst programowy: strategia „Europa 2020” Jakie są oczekiwane korzyści? Korzyści można osiągnąć w wielu dziedzinach. Dzięki nowym możli­ wościom biznesowym generowany będzie wzrost gospodarczy i tworzone będą miejsca pracy. Szczególnie duży potencjał w zakresie zwiększania zatrudnienia mają: budownictwo, zarządzanie ekosystemami i gospodarowanie zasobami, odnawialne źródła energii, branże związane z ochroną środowiska i recykling. Jako że efektywne gospodarowanie zasobami jest sposobem rozwiązywania kwestii bezpieczeństwa dostaw i zmienności rynku kluczowych zasobów, zwiększy się stabilność gospodarcza. Ma to istotne znaczenie dla konsumentów europejskich i dla sektorów, w których niezbędne są metale rzadkie, świeża woda, ryby i żywność. Lepsza efektywność gospodarowania zasobami podtrzyma ekonomiczną kondycję ważnych sektorów, takich jak rolnictwo, leśnictwo i rybołówstwo. Gałęzie przemysłu UE, które korzystają z produktów tych sektorów, są zależne od dostępnych zasobów gruntów, gleb, wody i różnorodności biologicznej, a więc wyższa efektywność będzie przynosić większe korzyści. Adaptacja do globalnych zmian w zapotrzebowaniu na zasoby poprawi również konkurencyjność gospodarczą w perspektywie długoterminowej. Przekształcenie się w gospodarkę niskoemisyjną pomoże zapobiec niebezpiecznej zmianie klimatu i przyniesie wiele dodatkowych korzyści. Na czym polega efektywne gospodarowanie zasobami i dlaczego jest nam potrzebne? Ograniczone zasoby Ziemi należy wykorzystywać w sposób bardziej zrównoważony. Nasze społeczeństwo jest uzależnione od metali, zasobów mineralnych, paliw, wody, drewna, żyznej gleby i czystego powietrza, które to czynniki mają istotny wkład w funkcjonowanie naszej gospodarki. Jednak te ograniczone zasoby zużywamy w dużo szybszym tempie, niż mogą one być odtworzone, i jeżeli nie zmienimy swojego podejścia, nastąpią ich znaczne niedobory. Europa pozyskuje wiele zasobów w pozostałych częściach świata, na przykład paliwa i surowce, które są elementami produktów importowanych spoza UE. Niedobory i zmienne ceny towarów mogą destabilizować wiele regionów świata, a zatem efektywniejsze gospodarowanie zasobami jest sprawą nadrzędną dla nas wszystkich. Przekształcanie Europy w gospodarkę efektywnie korzystającą z zasobów będzie wymagało powszechnych reform, jako że istnieje wiele kwestii problematycznych, którymi należy się zająć. Inicjatywa przewodnia na rzecz Europy efektywnie korzystającej z zasobów, którą uruchomiono na początku 2011 r., tworzy ogólne ramy działania, natomiast w ciągu roku proponowane są bardziej konkretne prace w ramach długoterminowych programowych planów dotyczących klimatu, energii i transportu. Uzupełniający plan działania, który ma zostać przyjęty w połowie 2011 r., wytycza wizję zmian strukturalnych i technologicznych, których należy dokonać do 2050 r.; cele, które należy osiągnąć do 2020 r.; oraz sugestie dotyczące ich realizacji. Plan działania ma na celu wskazanie niespójności w polityce i niedoskonałości rynku, które należy rozwiązać. Szczególną uwagę przywiązuje się do zagadnień przekrojowych, takich jak zachowania konsumentów i konieczność zwiększenia inwestycji w innowacje, a główne zasoby są analizowane w kontekście cyklu życia produktów. Co zatem robi UE? W 2011 r. pojawi się na poziomie UE wiele inicjatyw mających na celu podno­ szenie świadomości dotyczącej konieczności efektywniejszego wykorzystywania rzadkich zasobów. W następstwie nadrzędnego, sztandarowego komunikatu w sprawie efektywnego gospodarowania zasobami oczekuje się, że opracowane zostaną długoterminowe strategie w zakresie klimatu, energii i różnorodności biologicznej, promujące ogólnogospodarcze przestawienie się na efektywne gospodarowanie zasobami, oraz dodatkowe plany dla sektorów takich, jak transport, rolnictwo, rybołówstwo, surowce i opodatkowanie energii. Przykładami są tu: Plan działania na rzecz gospodarki niskoemisyjnej do 2050 r., obejmujący analizę wariantów wejścia UE na ścieżkę prowadzącą do przekształcenia się w gospodarkę niskoemisyjną, zwiększający bezpieczeństwo energetyczne i promujący zrównoważony wzrost gospodarczy i zatrudnienie, przy jednoczesnym zagwarantowaniu, że proponowane środki są najbardziej racjonalne pod względem kosztów i nie mają negatywnych konsekwencji w zakresie dystrybucji. W następstwie planu działania na rzecz gospodarki niskoemisyjnej Komisja (w drugiej połowie 2011 r.) przedstawi plan działania w zakresie energii do 2050 r., skupiający się na ograniczeniu emisji gazów cieplarnianych w Unii – w kontekście celu zakładającego ograniczenie emisji w UE o 80–95 % do 2050 r. Plan działania w zakresie energii będzie opisywać różne ścieżki osiągania zakładanych celów, zawierać przegląd obecnej polityki energetycznej UE – obejmującej zrównoważony rozwój, bezpieczeństwo energetyczne i konkurencyjność – i skupiać się na sposobach jej udoskonalania w ramach przechodzenia na niskoemisyjny system energetyczny. Nowa strategia na rzecz różnorodności biologicznej powinna zagwarantować, aby do 2050 r. różnorodność biologiczna UE i zapewniane przez Unię funkcje ekosystemu (będące jej naturalnym kapitałem) były chronione, doceniane i odpowiednio odtwarzane. To powinno zabezpieczyć istotny wkład różnorodności biologicznej w dobrobyt ludzi i gospodarki, a także zapobiegać klęskom żywiołowym powodowanym utratą różnorodności biologicznej. Plan działania na rzecz Europy efektywnie korzystającej z zasobów dopełnia powyższe plany i strategie, tworząc spójne ramy programów i działań na rzecz przekształcania Europy w gospodarkę efektywnie korzystającą z zasobów. Celem planu jest zwiększenie wydajności zasobów, oddzielenie wzrostu gospodarczego od zużycia zasobów, zwiększenie konkurencyjności i wspieranie bezpieczeństwa dostaw. Komisja przyjęła również nową strategię zabezpieczania dostępu UE do surowców. Surowce nieenergetyczne są ważne w kontekście takich technologii, jak samochody o napędzie elektrycznym czy urządzenia fotowoltaiczne. Nowa strategia ma na celu poprawę dostępu Europy do surowców, zakładając sprawiedliwą i trwałą podaż surowców z rynków międzynarodowych, sprzyjając trwałej podaży w ramach UE i promując recykling. Jak tego dokonać? W poprzednich dekadach zmiany wzorców zużycia zasobów pokazały, że postęp w zakresie efektywnego gospodarowania zasobami jest absolutnie możliwy. Na przestrzeni ostatnich 20 lat recykling stał się standardową praktyką w przedsiębiorstwach i gospodarstwach domowych w całej Unii Europejskiej, co ma znaczące znaczenie dla takich sektorów, jak produkcja papieru, szkła i pozyskiwanie zasobów. Prawodawstwo UE doprowadziło również do ograniczenia emisji dwutlenku węgla: od 1990 r. emisje gazów cieplarnianych w Unii zmniejszyły się o ponad 10%, podczas gdy w tym samym okresie gospodarki europejskie rozwinęły się o około 40 %. Istnieje pięć złotych zasad maksymalizacji wzrostu gospodarczego przy jednoczesnej minimalizacji presji w zakresie wykorzystania zasobów: • Oszczędzaj: należy wykorzystywać istniejące możliwości oszczędzania zasobów, gdzie to tylko możliwe – niektóre gospodarki UE są 16 razy bardziej efektywne niż inne; • Stosuj recykling: należy zwiększać zakres recyklingu materiałów i ponownego wykorzystania elementów produktów (najbardziej aktualnym przykładem są telefony komórkowe); • Zastępuj: należy zastępować pierwotnie wykorzystane elementy materiałami alternatywnymi o większej efektywności, które w mniejszym stopniu oddziałują na środowisko w ciągu całego cyklu życia produktu (na przykład przez wycofywanie rtęci); • Ograniczaj: stosuj mniej materiałów przy zaspokajaniu ludzkich potrzeb, dzięki nowym modelom biznesowym lub towarom i usługom o niższym nakładzie zasobów. Przykładami są tu: zmniejszanie wagi pojazdów lub legalne pobieranie muzyki i rozrywki z Internetu zamiast kupowania produktów trwałych, takich jak płyty DVD; • Uwzględniaj wartość: decydenci muszą znaleźć sposoby uwzględniania w swoich decyzjach właściwej wartości zasobów naturalnych, umożliwiając lepsze zarządzanie naszymi zasobami naturalnymi. Pozyskanie umiejętności wartościowania – i wyceniania – funkcji ekosystemu i zasobów naturalnych zmniejszy presję na środowisko. Trwające reformy wspólnej polityki rolnej zakładają skupienie się na lepszym zarządzaniu zasobami biologicznymi, które są wykorzystywane na potrzeby rolnictwa i usług publicznych związanych z gruntami rolnymi. Ogólna poprawa całego środowiska będzie również sprzyjać różnorodności biologicznej. Dalsze proponowane działania obejmują poprawę efektywności energetycznej w całej UE oraz sprawienie, aby budownictwo cechowało się bardziej zrównoważonym rozwojem. Reforma dyrektywy w sprawie opodatkowania energii otwiera drogę do stosowania bardziej efektywnych paliw. Szczegółowe informacje ­dotyczące tych propozycji można znaleźć, klikając na linki podane na następnej stronie. © Morgan Lane, Shutterstock W białej księdze w sprawie przyszłości transportu nakreśla się plany sięgające 2050 r., wskazując, jak zbudować wewnętrzny rynek transportu, innowacji i nowoczesnej infrastruktury. W dokumencie definiuje się ogólne ramy działań na następne 10 lat w dziedzinie infrastruktury transportowej, prawodawstwa dotyczącego rynku wewnętrznego, obniżenia emisyjności transportu, technologii zarządzania ruchem i pojazdów ekologicznych, a także zastosowania normalizacji oraz rynkowych instrumentów i zachęt. © Risto Viita, Shutterstock Bez starannego gospodarowania zasobami jesteśmy realnie narażeni na nieodwracalne zmiany w ekosystemach. Przykładem jest tu wyginięcie w latach 90. XX wieku stad dorsza atlantyckiego u wybrzeży Kanady. Eksploatacja głębszej części zasobów przez trawlery prowadzące przybrzeżne połowy denne skutkowała ogromnym wzrostem połowów, a następnie ich ostrym spadkiem. Brak skutecznych i wystarczająco szybkich decyzji administracyjnych doprowadził do utraty zatrudnienia przez dziesiątki tysięcy osób oraz do ogromnych kosztów ludzkich i spustoszenia wśród społeczności lokalnych, natomiast zasoby dorsza nie zostały nigdy odtworzone. KH-31-11-099-PL-C Zagrożenia związane z nadmierną eksploatacją w tonach Połowy dorsza atlantyckiego w Kanadzie Źródło: Milenijna ocena ekosystemów. Efektywność gospodarowania a wzrost gospodarczy Bardziej efektywne wykorzystanie zasobów i kontrola zanieczyszczeń mogą być ważnymi czynnikami pobudzającymi wzrost gospodarczy, co pokazuje przykład ekoprzemysłu w Europie. W ostatnich latach branża ta odnotowywała wzrost o około 8% rocznie, a jej roczny obrót na poziomie 319 miliardów euro stanowi około 2,5% PKB Europy. Znaczna część niedawnego wzrostu koncentrowała się w ramach zarządzania zasobami związanego z nowymi technologiami, takimi jak energia słoneczna i wiatrowa. Rynek związany z ochroną środowiska jest globalną szansą dla przedsiębiorstw europejskich: oczekuje się, że światowy rynek sektorów ekologicznych, którego obecna wartość wynosi około 1000 miliardów euro rocznie, do 2030 r. zwiększy się trzykrotnie. Udział UE w rynku światowym wynosi około jednej trzeciej, UE jest eksporterem netto, a wielu europejskich producentów czerpie korzyści, mając przewagę z racji pierwszeństwa. Do dużych rynków eksportowych należą Chiny i inne kraje rozwijające się dążące do zrównoważonego ekologicznie wzrostu gospodarczego. Rynek światowy rozwija się w tempie około 5% rocznie. Mimo że wiele inicjatyw na rzecz efektywnego gospodarowania zasobami dotyczy produkcji, badane są również kwestie związane z konsumpcją. Prowadzone są badania dotyczące „efektu odbicia” – koncepcji mówiącej o tym, że wprowadzenie technologii i instrumentów polityki mających na celu zwiększenie efektywność środowiskowej może mieć niepożądany skutek uboczny w postaci zwiększonej konsumpcji. Na przykład izolacja domów, ­służąca większej efektywności cieplnej domu i zmniejszeniu kosztów jego ogrzewania, może prowadzić do tego, że w gospodarstwach domowych ogrzewanie będzie włączone dłużej lub na wyższą temperaturę, przez co redukowane będą korzyści z większej efektywności. Istnienie i znaczenie efektu odbicia oraz sposoby rozwiązywania tego problemu są gorącym tematem debaty i dlatego potrzebnych jest więcej informacji. Więcej informacji: Europa efektywnie korzystająca z zasobów – inicjatywa przewodnia w ramach strategii „Europa 2020”: http://ec.europa.eu/resource-efficient-europe/ Plan działania na rzecz Europy efektywnie korzystającej z zasobów: http://ec.europa.eu/environment/resource_efficiency/ Strategia na rzecz różnorodności biologicznej: http://ec.europa.eu/environment/nature/index_en.htm Plan działania na rzecz gospodarki niskoemisyjnej do 2050 r.: http://ec.europa.eu/clima/policies/roadmap/index_en.htm Inicjatywa w zakresie surowców: http://ec.europa.eu/enterprise/policies/raw-materials/index_pl.htm Inicjatywy w zakresie energii, w tym plan działania do 2050 r.: http://ec.europa.eu/energy/index_en.htm doi:10.2779/9791 © Unia Europejska, 2011 Powielanie materiałów dozwolone pod warunkiem podania źródła. Wydrukowano na papierze z recyklingu, wyróżnionym odznaką ekologiczną UE dla papieru graficznego (www.ecolabel.eu) Efekt odbicia
