bakterie samożywne - LOGIM.EDU.GORZOW.PL

1.11. Bakterie i wirusy
Opracowała Bożena Smolik
Konsultant Arleta Poręba-Konopczyńska
Ludwik Pasteur ojcem mikrobiologii
• Bakterie to najmniejsze organizmy żyjące na Ziemi.
Ich istnienie podejrzewano już w XVI wieku,
tłumacząc, że niewidzialne czynniki chorobotwórcze
przedostają się z chorych na zdrowych przez dotyk,
przedmioty lub powietrze.
• Dopiero jednak udoskonalenie w mikroskopu
w XVII wieku pozwoliło na udowodnienie istnienia
bakterii.
• W następnym stuleciu próbowano wykazać rolę
bakterii w życiu człowieka. Najważniejsze
osiągnięcia w tej dziedzinie miał Ludwik Pasteur.
Pod koniec XIX wieku obserwacje i eksperymenty
Pasteura stały się podstawą rozwoju nauki o budowie
i znaczeniu bakterii, czyli bakteriologii.
• http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/animacja_l
udwik_pasteur_i_robert_koch_twórcy_mikrobiologii.html
Królestwo : Bakterie
• Ponieważ bakterie wyróżniają się spośród innych organizmów
pewnymi specyficznymi cechami, systematycy utworzyli dla nich
osobne królestwo.
• O budowie komórki bakteryjnej mówiliśmy w temacie 1.4. Zajrzyj tam
i przypomnij sobie jej charakterystykę, oraz porównaj jej budowę
z innymi komórkami.
• Bakterie są jednokomórkowcami, ale mogą przybierać
charakterystyczne kształty. Niektóre gatunki skupiają się w zespoły,
tworząc kolonie.
• Bakterie są najliczniejszą i najstarszą grupą organizmów na Ziemi.
Występują w każdym środowisku. Najliczniej zasiedlają
glebę. Przeciętnie w 1g suchej gleby znajduje się od kilku milionów do
kilku miliardów komórek bakteryjnych.
Czynności życiowe bakterii
Odżywianie się - bakterie samożywne
Stosunkowo niewiele bakterii (należą do nich sinice) produkuje niezbędne
składniki odżywcze w procesie fotosyntezy. Polega to na
wykorzystaniu światła oraz prostych związków nieorganicznych do
produkcji związków organicznych.
Inna grupa bakterii związki organiczne może wytwarzać na drodze
chemosyntezy. Czyli produkuje związki organiczne, wykorzystując
energię chemiczną, pochodzącą z utleniania substancji mineralnych.
Chemosynteza
Przykłady bakterii chemosyntetyzujących
• Bakterie nitryfikacyjne, utleniają
amoniak i sole amonowe  sole kwasu azotowego (III)
sole kwasu azotowego (III)  sole kwasu azotowego (V)
• Bakterie siarkowe utleniają
siarkowodór  wolna siarka
wolna siarka  sole kwasu siarkowego (VI)
Czynności życiowe bakterii
Odżywianie się bakterie cudzożywne
Saprobionty odżywiają się martwą
materią organiczną, odgrywając
bardzo ważną rolę w przyrodzie
jako destruenci.
Pasożyty są przyczyną wielu groźnych
chorób ludzi, zwierząt i roślin.
Symbionty współpracują z innymi
organizmami, w wyniku czego obie
strony odnoszą korzyści (bakterie
jelitowe, azotowe)
salmonella
Bakterie brodawkowe (azotowe)
Znaczenie saprobiontów i symbiontów
Rozkładają szczątki innych organizmów na proste substancje mineralne, umożliwiają
wiązanie przez rośliny azotu atmosferycznego, odgrywając w ten sposób bardzo
istotną rolę w krążeniu pierwiastków (materii) w ekosystemach.
Czynności życiowe bakterii
Oddychanie
Już wiemy, bez energii nie ma życia, a energia potrzebna do
życia uwalnia się w procesie oddychania komórkowego.
Bakterie tlenowe potrzebują tlenu do procesu oddychania.
Bakterie beztlenowe nie potrzebują tlenu do procesu
oddychania. Proces beztlenowego oddychania nazywamy
fermentacją.
Zdolność bakterii do fermentacji wykorzystał człowiek na
wiele różnych sposobów.
Czynności życiowe bakterii
Rozmnażanie
Bakterie rozmnażają się przez podział komórki. W sprzyjających
warunkach podział komórki zachodzi co 20min. Zapewnia to szybkie
tempo rozmnażania się, a komórki potomne mają identyczny materiał
genetyczny jak komórka macierzysta.
po 20 minutach
po 40 minutach
Znaczenie bakterii
• zZapewniają prawidłowe funkcjonowanie przewodu
pokarmowego u zwierząt roślinożernych, biorąc udział
w trawieniu celulozy.
http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/film_liściożercy.html
• U U człowieka bakterie syntetyzują w przewodzie
pokarmowym witaminę K i witaminy z grupy B
Znaczenie bakterii
• Rozkładają szczątki roślin i zwierząt, zapewniając
krążenie pierwiastków w przyrodzie (patrz krążenie
azotu, slajd 8)
• Są przyczyną wielu groźnych chorób (slajd 9)
Jak człowiek wykorzystał bakterie?
• Do konserwowania żywności (fermentacja mlekowa, octowa)
kiszenie kapusty, ogórków, kwaszenie mleka
• Do produkcji serów, jogurtów
• Do oczyszczania ścieków- zobacz materiał na stronie
http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/film_biologicz
ne_oczyszczanie_ścieków.html
Bakterie pasożytnicze i saprofityczne
wywołują choroby
Choroba
Bakteria powodująca chorobę
gruźlica
prątek Kocha
angina
paciorkowiec
zapalenie opon mózgowych
dwoinka zapalenia opon mózgowordzeniowych
salmonelloza
salmonella
borelioza
krętek boreliozy
błonica
maczugowiec błonicy
krztusiec
pałeczka krztuśca
rzeżączka
dwoinka rzezączki
kiła
krętek blady
Dyzenteria (czerwonka)
pałeczka dyzenterii
tężec
laseczka tężca
Jak dochodzi do zakażenia?
Drogi zakażenia
•
•
•
•
pokarmowa
oddechowa
płciowa
przez krew
http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/animacja_drogi_z
akażenia_i_sposoby_zapobiegania_zakażeniu.html
Cechy biologiczne bakterii
chorobotwórczych
Zapoznaj się z tekstem i relacją
filmową o cechach bakterii
chorobotwórczych
http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id=ekran_cechy
_biologiczne_bakterii_chorobotw%C3%B3rczych
Jak człowiek walczy z bakteriami
chorobotwórczymi?
Przypadkowe odkrycie…(obejrzyj nagranie)
http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/ani
macja_odkrycie_aleksandra_fleminga.html
O działaniu antybiotyków
http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/ani
macja_antybiotyki.html
i ich znaczeniu w medycynie
http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id=ekran_
dzia%C5%82anie_antybiotyk%C3%B3w_ich_zna
czenie_w_medycynie
O konsekwencjach działań
antybiotyków
Koniecznie zapoznaj się z informacjami zawartymi
w tym filmie
http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id=ekran_niebezpie
cze%C5%84stwa_zwi%C4%85zane_z_nadmiernym+u%C5%
BCyciem+antybiotyk%C3%B3w
i dobrze je zapamiętaj!
Wirusy
• Wirusy nie mają budowy
komórkowej. Nie odżywiają się
i nie oddychają.
• Są zbudowane z białkowej osłonki
i materiału genetycznego.
• Namnażają się po wniknięciu do
komórek organizmów i zmuszają
komórkę do powielania kolejnych
wersji wirusa. Komórka nie może
pełnić wówczas swoich funkcji
i ginie.
• Wirusy wywołują liczne choroby:
AIDS, WZW, ospa, różyczka,
grypa, SARS, ptasia grypa.
Choroby wirusowe XXI wieku
•
•
•
•
AIDS – zespół nabytego upośledzenia odporności
WZW – wirusowe zapalenie wątroby
SARS – zespół ostrej niewydolności oddechowej
Ptasia grypa – choroba zakaźna zwierząt, wywoływana przez wirusy.
Na ogół zarażają się nimi ptaki. Niektóre odmiany wirusa ptasiej
grypy atakują narządy wewnętrzne, a nawet mogą doprowadzić do
szybkiej śmierci ptactwa. Jedną z odmian tego wirusa jest wirus
H5N1, który stanowi bardzo poważne zagrożenie dla ludzkiego
zdrowia.
• Świńska grypa – choroba, która w chwili obecnej stanowi
rozprzestrzenia się w skali światowej. Wywołuje ją wirus AH1N1.
• Ze względu na rozprzestrzenianie się wirusa grypy w szczególności
powinniśmy zachowywać wszystkie zasady profilaktyki i higieny
zdrowia.
Szczepionki
•
Szczepionka nie jest lekiem. Służy działaniu
profilaktycznemu. Przyjmujemy ją tylko wtedy,
kiedy jesteśmy super zdrowi.
O pierwszej szczepionce….
http://www.scholaris.pl/cms/view_all.php?id=ekran_o%C5%9Bwiecenie_nauka_dor
obek_XVIII_wiek
Dzisiaj już jest inaczej….
http://www.scholaris.pl/cms/index.php/resources/animacja_szczepionki_żywe_mart
we_i_rekombinowane.html
•
•
Czy wiesz przeciwko jakim chorobom został uodporniony
Twój organizm?
Znajdź w słowniku znaczenie słów : epidemia i pandemia.
Zadania
1.
Podaj nazwy dwóch form komórek bakteryjnych i dwóch
rodzajów kolonii.
2.
Wymień trzy podstawowe różnice w budowie pomiędzy
komórką bakteryjną a wszystkimi pozostałymi
komórkami.
3.
Na podstawie danych zamieszczonych w prezentacji
oblicz, ile komórek bakteryjnych powstanie po 2
godzinach z jednej komórki?
4.
Podaj znaczenie w przyrodzie bakterii azotowych.
5. Wyjaśnij, dlaczego wirusy nie zakwalifikowano do żadnego
z królestw organizmów zamieszkujących Ziemię.
Źródła
•
•
•
•
•
•
•
J. Loritz-Dobrowolska i wsp.,Biologia 1,Operon,2009r.
E. Kłos i wsp., Ciekawa biologia1,WSiP, 2002r.
B.Klimuszko, Żak, 2009r.
B.Klimuszko, Żak,2001r.
H.Lach,J.Ślósarczyk, Nowa Era, 1994r.
Z.Sendecka i wsp., Vademecum, Operon, 2008r.
E.Pyłka-Gutowska,E.Jastrzębska, Bliżej biologii 1, WSiP,
2009r.
• D.Cichy,I.Żeber-Dzikowska, Biologia 1, DEBIT, 1999r.
• B.Potocka,W.Górski, Biologia 1, MAC Edukacja
S.A.,2002r.
Wyczaruj i prześlij do mnie
humorystyczną propozycję
zakończenia prezentacji