AUTYZM_a_UPO\214LEDZENIE 0502v1
advertisement
Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 ul. Otwocka 3 Tel. 22 619 01 94 AUTYZM A UPOŚLEDZENIE UMYSŁOWEDIAGNOZA RÓŻNICOWA Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 • Zarówno autyzm, jak i upośledzenie umysłowe są zaliczone w klasyfikacji DSM do zaburzeń rozwoju •Warunkiem postawienia rozpoznania jest pojawienie się nieprawidłowości w relacjach społecznych, komunikowaniu się oraz w rozwoju funkcjonalnej lub symbolicznej zabawy już przed 3 rokiem życia dziecka • Występowanie upośledzenia umysłowego u dzieci z autyzmem- od 50 do 80% • Wybitne uzdolnienia, występują u ok. 10% osób z autyzmem. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 „Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 Specyfika zaburzeń występujących w rozwoju dziecka z autyzmem od urodzenia do powyżej 4 r.ż. OD URODZENIA DO 18 MIESIĄCA ŻYCIA OD 18 MIESIĄCA ŻYCIA DO 4 ROKU ŻYCIA POWYŻEJ 4 ROKU ŻYCIA ZACHOWANIA SPOŁECZNE •Unikanie kontaktu wzrokowego •Unikanie kontaktu fizycznego •Szczątkowy kontakt z osobą najczęściej się opiekującą •Opóźniony rozwój emocjonalny, np. brak uśmiechu •Odrzucanie prób nawiązywania kontaktu, pocieszania, tulenia •Usztywnienie ciała podczas brania na ręce •Preferowanie samotnej zabawy •Brak zainteresowania zabawkami •Unikanie kontaktu wzrokowego •Odrzucanie pocieszania, przytulania •Preferowanie samotnych zabaw •Brak umiejętności naśladowania •Brak świadomości innych osób •Nieprawidłowy przebieg zabawy, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 •Brak umiejętności naśladowania •Nieumiejętność okazywania emocji wobec osób z otoczenia •Preferowanie zabaw w samotności, brak inicjowania i podtrzymywania kontaktów z rówieśnikami, nieodpowiadanie na próbę kontaktu. •Opór wobec prób kontaktu fizycznego •Brak potrzeby dzielenia się radością, osiągnięciami bądź zainteresowaniami. •Brak reakcji empatycznych. „Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 OD URODZENIA DO 18 MIESIĄCA ŻYCIA OD 18 MIESIĄCA ŻYCIA DO 4 ROKU ŻYCIA POWYŻEJ 4 ROKU ŻYCIA KOMUNIKACJA •Brak komunikacji pozawerbalnej •Odrzucanie prób nawiązywania komunikacji z osobami z otoczenia •Brak naśladowania gestu •Brak w okresie melodii gruchania, gaworzenia oraz okresu słowa •Opóźniony rozwój mowy •Niezdolność rozumienia mowy i języka •Brak wykorzystania w komunikowaniu wspomagających gestów i ruchów ciała •Wypowiadanie zazwyczaj dziwnych pierwszych słów (często trudnych artykulacyjnie) •Mowa echolaliczna •Mówienie przy użyciu zmienionej formy artykulacji i języka (składnia, artykulacja, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 intonacja, itp.) •Opóźniony rozwój mowy •Ograniczone użycie ekspresji w przekazywaniu informacji •Używanie nietypowych dźwięków i intonacji głosu •Echolalia bezpośrednia i odroczona •Brak lub używanie w nieprawidłowy sposób zaimków osobowych •Mówienie z użyciem nieprawidłowej barwy i natężenia głosu •Trudności z rozpoczęciem i kontynuowaniem tematu rozmowy „Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 OD URODZENIA DO 18 MIESIĄCA ŻYCIA OD 18 MIESIĄCA ŻYCIA DO 4 ROKU ŻYCIA POWYŻEJ 4 ROKU ŻYCIA SENSORYCZNO-MOTORYCZNA •Wpatrywanie się przez długi czas w jeden punkt •Powtarzanie ruchów ciałem, np. machanie rękami lub kołysanie się •Odtwarzanie pojedynczych czynności z ciągu •Opór wobec zmian występujących w otoczeniu i zachowaniu •Nadpobudliwość psychoruchowa lub pasywność, wycofanie się •Reagowanie nietypowymi zachowaniami sensorycznymi •Manipulowanie w sposób niezwykły ciałem lub przedmiotami z otoczenia •Nieprawidłowe przywiązanie do przedmiotów •Nagłe zmiany nastrojów •Brak akceptacji zmian Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 •Zaabsorbowanie wąskim polem zainteresowań •Występowanie nasilonej potrzeby identyczności, niezmienności •Naleganie, aby występowały sztywne, rutynowe sytuacje •Przywiązanie do nietypowych przedmiotów •Zaabsorbowanie, fascynacja obracaniem lub opukiwaniem przedmiotów „Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” OD URODZENIA DO 18 MIESIĄCA ŻYCIA OD 18 MIESIĄCA ŻYCIA DO 4 ROKU ŻYCIA 5 lutego 2014 POWYŻEJ 4 ROKU ŻYCIA SAMOOBSŁUGA •Występują problemy z jedzeniem i spaniem •Nadpobudliwość lub zupełne wyciszenie •Reakcje nieadekwatne do bodźca •Ograniczone zainteresowanie (eksploracja otoczenia) •Odmowa, nieumiejętność żucia pokarmu stałego •Wykazywanie dużego nasilenia lęków •Kłopoty ze snem •Trudności z treningiem czystości •Występowanie braku poczucia zagrożenia, lęku w sytuacjach realnego zagrożenia Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 •Autoagresja •Występowanie umiejętności samodzielnego wykonania czynności, np. ubierania się, mycia zębów, kąpieli •Preferowanie wybranego pożywienia •Wzbranianie się przed dokonywaniem zmian, np. w diecie „Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 Rozwój zabawy u dzieci z autyzmem • Podstawową formę zabawy kilkuletniego dziecka z autyzmem stanowi często uderzanie w przedmioty, kręcenie nimi i lizanie ich; charakterystyczne jest to, że zachowania te są wielokrotnie powtarzane, a ich celem bywa przede wszystkim dostarczenie sobie stymulacji określonego rodzaju. • Zabawa sensoryczno-motoryczna często dominuje w aktywności zabawowej starszych dzieci z autyzmem; schematyczne powtarzanie czynności związanych z manipulowaniem obiektami ciągle w ten sam sposób może zakłócać rozwój bardziej złożonych form zabawy. • Dziecko autystyczne nie bawi się zabawką jako całością, ale z wytężoną uwagą obserwuje jakiś element. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 „Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 • W wieku dwóch lat dzieci z autyzmem znacznie rzadziej od innych bawią się w sposób funkcjonalny (wykorzystując obiekty zgodnie z ich przeznaczeniem), ale też używają w zabawie znacznie mniejszej liczby przedmiotów; w zabawie dominuje powielanie schematów i powtarzanie pewnych czynności; widoczny jest brak kreatywności • Wyraźnie słabsze zdolności do zabawy symbolicznej czy zabawy „na niby” (zabawa symboliczna w prawidłowym rozwoju dziecka rozwija się około 20 m.ż). • Duże trudności z fantazjowaniem, zabawą w udawanie, odgrywaniem scenek. • Stosowanie zabawek w sposób stereotypowy, bez urozmaiceń. • Nieprawidłowości w rozwoju wyobraźni. • Trudności w odróżnianiu fantazji od rzeczywistości. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 „Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 • Wyraźnie słabsze zdolności do zabawy symbolicznej czy zabawy „na niby” (zabawa symboliczna w prawidłowym rozwoju dziecka rozwija się około 20 m.ż). • Rzadko się zdarza by dzieci z autyzmem spontanicznie interesowały się w typowy sposób lalkami. Przy zaburzeniach integracji sensorycznej mózg nie jest w stanie przetwarzać wpływających impulsów zmysłowych w sposób, który dostarczałby danej jednostce odpowiednio dokładnej informacji o niej samej i otaczającym ją świecie. • Najwcześniej dojrzewające i najbardziej podstawowe są zmysły: taktylny (dotykowy), proprioceptywny (czucie głębokie) i przedsionkowy (równowaga). Te trzy zmysły oraz integracja odruchów odgrywają zasadniczą rolę w rozwoju dziecka. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 „Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 Zaburzenia integracji sensorycznej: Nadreaktywność sensoryczna zwana inaczej „obronnością sensoryczną” - dzieci te reagują na bodźce intensywniej, szybciej i/lub reakcja trwa dłużej niż u dzieci z prawidłową reaktywnością W wyniku reakcji na zbyt wiele bodźców dochodzi do przeciążenia OUN - niechęć do mycia, czesania i szczotkowania włosów - kłopoty z ssaniem, gryzieniem i żuciem, częste problemy z przystawieniem do piersi; dziecko nie lubi mycia twarzy, szczególnie przez drugą osobę, szczotkowania zębów - dziecko może niewiele raczkować, unikając kontaktu z podłogą; nie lubi brać przedmiotów do ręki, unika lepkich i ziarnistych materiałów lub miękkich i puszystych, bądź też ostrych, chropowatych krawędzi zabawek - nie lubi chodzić boso, może dłużej niż rówieśnicy chodzić na palcach - dziecko unika brudnych materiałów - nie toleruje ubrań z wełny, szorstkich dzianin, rzeczy obcisłych i sztywnych oraz metek ubraniowych - nie lubi powiewu wiatru na mokrym ciele podczas pływania czy kąpieli Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 - agresja, impulsywność, nadruchliwość w wyniku przeciążęnia sensorycznego - irytacja, zmienność nastrojów, histeria - trudności w relacjach, unikanie aktywności grupowych - nadmierna ostrożność, lęk przed próbowaniem nowych rzeczy - zdenerwowanie w wyniku nagłych zmian Podreaktywność sensoryczna – dzieci te reagują na bodźce z niewystarczającą intensywnością jakiej wymaga sytuacja, reagują wolniej i/lub bodziec musi trwać dłużej aby wywołać reakcję Często są to dzieci wycofane, preferują samodzielne zabawy, samotne, nie domagają się uwagi i towarzystwa Zbyt mała wrażliwość na dotyk (podwrażliwość): - dziecko przejawia zachowania autoagresywne o charakterze stymulacji – gryzienie, uderzanie, pocieranie części ciała - poszukiwanie przedmiotów o różnych fakturach, pocieranie ich, opukiwanie Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 - nie płaczą, gdy się mocną uderzą czy skaleczą, nie reagują na niewielkie urazy - wydają się nie zauważać gdy inni je dotykają - nie lubią nowych aktywności ruchowych i sporadycznie same je inicjują - wolno się uczą samoobsługi - często wydają się nieobecne, nieświadome tego, co się dzieje dookoła, nie reagują na swoje imię - często wydają się nie odczuwać głodu, ciepła, zimna - są/były nieświadome potrzeb fizjologicznych - nie reagują na nieprzyjemne zapachy - przejawiają dużą męczliwość *Podreaktywność układu przedsionkowego – huśtanie bez końca, spadanie bez asekuracji • • • • Nadwrażliwość/podwrażliwość słuchowa i wzrokowa Zaburzenia w zakresie czucia głębokiego Niskie napięcie mięśniowe Zaburzenia praksji Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 „Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 Wczesne różnicowanie autyzmu i upośledzenia umysłowego Wiek, w jakim możliwe jest przeprowadzenie pełnej diagnozy • • Autyzm diagnozowany jest do 3 r.ż Upośledzenie umysłowe diagnozuje się dopiero na poziomie szkolnym (klasy 0-3), jednak głębsze niepełnosprawności intelektualne są opisywane wcześniej (głębokie od urodzenia) jako opóźnienie w rozwoju (znaczne i umiarkowane) Obraz kliniczny • • Autyzm jako zaburzenie rozwoju od chwili ujawnienia się pierwszych objawów Upośledzenie umysłowe charakteryzuje się opóźnieniem rozwoju psychoruchowego, z nasileniem zależnym od stopnia niepełnosprawności Uwarunkowania rodzinne • Autyzm – do tej pory nie stwierdzono związku • Upośledzenie umysłowe – nie jest skorelowane genetycznie, ale może być warunkowane środowiskowo, jako wynik choroby, urazu Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 „Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 • - Komunikacja i mowa W autyzmie występują w zależności od czasu pojawienia się pierwszych objawów: Od braku, zahamowania, wycofania po nieharmonijny i bardzo rzadko prawidłowy pod względem etapów rozwój mowy Charakterystyczne wydają się rzadkie błędy artykulacyjne (co może świadczyć o prawidłowo rozwiniętym słuchu fonematycznym i fonemowym) Komunikacja alternatywna i wspomagana wykorzystywana jest w ograniczonym zakresie (głównie systemy bazująca na percepcji wzrokowej) Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 autyzmie - Ze względu na czas występowania pierwszych objawów: * Występujące do ukończenia 12 m.ż. – opóźnienie rozwoju mowy, ograniczone możliwości wykorzystania systemu komunikacji pozawerbalnej, sporadyczne występowanie echolalii • Po 12 m.ż. – zahamowanie, a następnie wycofanie się z użycia mowy, z zanikiem komunikacji pozawerbalnej, występuje echolalia, jednak bez adekwatnego odniesienia, zanika użycie swojego imienia i zaimka „ja”, z wybiórcze wykonywanie poleceń; • Wypowiedzi mają charakter monotonny, mechaniczny. • Mogą występować wokalizacje, często z wystąpieniem melodii • Tworzone wypowiedzi są ograniczone, często w postaci monosylab, oparte na słowie. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 Komunikacja i mowa w autyzmie • W tworzonych wypowiedziach pojawiają się ciągi słów, często charakteryzujące się agramatyzmami. • Wypowiedzi złożone charakteryzują się wysokim poziomem budowy, metaforycznością, neologizmami, zbitkami słownymi. • Mowa i język nie sa wykorzystywane do komunikacji. • Brak lub ograniczone inicjowanie i podtrzymywanie komunikacji. Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 Komunikacja i mowa w upośledzeniu umysłowym • Opóźniony rozwój mowy (pierwsze słowa pojawiają się zależnie od stopnia upośledzenia) • Wypowiedzi ubogie, liczne agramatyzmy, wady wymowy, ubogi zasób słownictwa (biernego i czynnego) • Trudności ze zrozumieniem słownictwa abstrakcyjnego. • Mowa i język są wykorzystywane celowo, kontakt jest chętnie nawiązywany i podtrzymywany. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 Komunikacja i mowa w upośledzeniu umysłowym • W zależności od stopnia i współwystępujących zaburzeń i chorób występują liczne i różnorodne wady i nieprawidłowości związane z wykorzystaniem układów (oddechowego, fonacyjnego, artykulacyjnego) – wymagające ich usprawnienia. - - - Często, szczególnie w głębszych stopniach, wprowadzana jest komunikacja alternatywna i wspomagana – nierzadko są to jedyne sposoby komunikacji ekstrawertycznej tych osób W trakcie tworzenia wypowiedzi stosowana jest komunikacja pozawerbalna-mimika, jak również wykorzystywane są ruchy części ciała, występuje ekspresja w zakresie głosu, jak i gestu Dążenie do nawiązania i zachowania kontaktu. Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 • W autyzmie nie występują specyficzne dystrofie, jednak często określa się osoby autystyczne jako posiadające anielską urodę • Upośledzenie umysłowe nie jest skorelowane ze specyficznymi zaburzeniami w budowie anatomicznej, są one zależne od czynnika etiologicznego Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 Uczenie się • W autyzmie niski poziom podatności na system nagród, trudności z motywowaniem, fenomenalna pamięć mechaniczna i fotograficzna • Upośledzenie umysłowe charakteryzuje się, w zależności od stopnia, opóźnionym procesem przyswajania, kojarzenia, zapamiętywania – konieczność rozłożonego w czasie, częstego i wielokrotnego powtarzania; trudności w dokonywaniu analizy i syntezy; niski poziom uogólniania, wnioskowania, definiowania na podstawie czynności. Wolne tempo uczenia się, wymagające licznych utrwaleń i powtórzeń. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 Myślenie, pojęcia w autyzmie • Występuje koncentracja, fiksacja na jednym elemencie, trudności z łączeniem elementów w całość. • Trudności z odczytywaniem metafor, rozumienia żartów. • Problemy z synchronizacją czasową, kojarzeniem ich ze sobą. • Myślenie kontekstowe, rzeczywiste. • Bardzo dobra orientacja w przestrzeni, dobra umiejętność układania przedmiotów wg wzorca, tworzenie układów, sortowanie przedmiotów, dobieranie w pary. Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 Myślenie, pojęcia, pamięć w upośledzeniu umysłowym • Myślenie konkretno-obrazowe. • Niski poziom lub brak abstrahowania, uogólniania, porównywania, rozumowania przyczynowo-skutkowego, wnioskowania. • Niski poziom samodzielności myślenia, giętkości, płynnosci. • Niski poziom krytycyzmu i samokontroli. • Niski poziom pamięci dowolnej i logicznej. • Przeciętny poziom pamięci mechanicznej, dobra pamięć fotograficzna. • Trudności z przechowywaniem i wiernością odtwarzania. Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 Rozwój emocjonalny w autyzmie • Brak stałości zachowania • Brak pozawerbalnego przekazu emocji: współczucia, współudziału (kontakt dotykowy) lub przekaz nieadekwatny. • Nieodpowiednie reakcje, sprzeczne z przyjętymi wzorcami zachowań. • Preferowanie kontaktów z osobami straszymi, bardziej otwartymi na odmienność. • Zachowania emocjonalne często są nieadekwatne. Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 Rozwój emocjonalny w upośledzeniu umysłowym: • Charakterystyczny dla młodszego wieku opisywany jako: infantylny, lepkość uczuciowa. • Niski poziom kontroli emocji, popędów i dążeń. • Często duże nasilenie potzreby przywiązania i poczucia bezpieczeństwa, wyrażający się infantylnym przywiązaniem i zaspokajaniem potrzeb. • Przywiązanie do osób, zwierząt i przedmiotów. Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 Percepcja bodźców • W autyzmie często występuje specyficzny odbiór określany jako szum, nierzadko jednak diagnozowana jest nadwrażliwość, niedowrażliwość oraz prawidłowa reakcja; - W zależności od czasu wystąpienia pierwszych objawów można różnicować: * Przed pierwszym rokiem życia – unikanie przez dziecko kontaktu wzrokowego, zaburzenia procesów wegetatywnych, wykazywanie zainteresowania głównie obiektami nieożywionymi, poznawanie otoczenia polisensorycznie, często podejrzenia o niedosłuch/głuchotę * Po pierwszym roku życia – po zainteresowaniu się wspólnym działaniem następuje manifestacyjne odgradzanie się od innych osób w trakcie wykonywania czynności • W upośledzeniu umysłowym istotnym problemem jest prawidłowa reakcja na bodźce i stopień ich nasilenia, często występuje brak reakcji na bodźce dyskretne, o małym nasileniu Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 Kontakt fizyczny, w szczególności z matką • W autyzmie uzależniony od czasu wystąpienia objawów, gdy pojawią się przed 12 m.ż. dziecka, występuje przede wszystkim brak dążenia do kontaktu lub unikanie kontaktu fizycznego z matką, jak również brak reakcji na jej głos i widok, jednak w sytuacji zmiany (ubrania, uczesania, zapachu, itd.) następuje zerwanie kontaktu; w późniejszym okresie (po 12 m.ż.) zahamowanie, wycofanie się z kontaktów z matką i najbliższym otoczeniem; • W niepełnosprawności intelektualnej prawidłowe przechodzenie przez etapy nawiązywania i podtrzymywania diady, dzieci szukają kontaktu z matką, matka stanowi element bezpieczeństwa środowiska, zaspokaja potrzeby Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 • • • • Kontakt wzrokowy W autyzmie często opisuje się brak kontaktu wzrokowego, może on jednak występować z różnym nasileniem, od określanego jako ślizgający się, omiatający, przez sporadyczny, czasowo utrzymywany na wybranych elementach (głównie nieożywionych, później zwierzętach, a następnie na elementach ciała człowieka, rzadziej lub nigdy na postaci człowieka) W upośledzeniu umysłowym (w zależności od stopnia) – kontakt wzrokowy jest utrudniony, co wynika z zaburzeń koncentracji uwagi. Pobudzenie psychoruchowe W autyzmie obserwujemy naprzemiennie przechodzenie z pełnego wycofania do pobudzenia z licznymi stereotypiami ruchowymi (różnicowanymi w zależności od czasu wystąpienia pierwszych objawów); nie powinno się utożsamiać pobudzenia psychoruchowego z ADHD – ze względu na zakres, nasilenie i specyficzne objawy W upośledzeniu umysłowym (również w zależności od stopnia) często wystepuje i jest diagnozowane ADHD powodujące trudności w koncentracji uwagi, precyzji percepcji oraz kojarzenia, analizy i syntezy, itd. Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 • W upośledzeniu umysłowym, obserwujemy zainteresowanie kontaktami rówieśniczymi i dążenie do nich, w przypadku opóźnienia i głębszych stopni upośledzenia wchodzenie w interakcje i zabawa na danym poziomie rozwoju, a nie wieku, cechujące się odmienną treścią, intensywnością i zainteresowaniem; charakterystyczne są tu kontakty i zabawy naśladujące wykonanie czynności, duża podatność na sugestie rówieśnicze, dążenie do kontaktów z ludźmi, zainteresowanie drugą osobą może przejść w nachalność Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 • Autyzm charakteryzuje się ograniczonymi zainteresowaniami, często opisywanymi jako ukierunkowane, selektywne, ograniczone, ale pojawiają się też zainteresowania wysepkowe, jednokierunkowe (z dochodzeniem do wysokiego poziomu wiedzy na dany temat), jak również przerzutne • W upośledzeniu umysłowym – zależnie od stopnia niepełnosprawności, od ograniczenia do potrzeb (przede wszystkim związanych z żywieniem), poprzez wysoko selektywne, zindywidualizowane (często specyficzne, nieracjonalne), do zainteresowania adekwatnego do wieku rozwojowego Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 *we wczesnym autyzmie, zdiagnozowanym do 12 r.ż - stereotypie współistnieją z ogólnym niepokojem; koncentrują się głównie w ruchach dłoni i głowy, ok.2 r.ż. zajmują centralne miejsce w zachowaniu dziecka, poszerza się ich repertuar; nasilenie zachowań lękowych i reakcje o silnej ekspresji; zabawa ma charakter stereotypowy, schematyczny: - fascynacja wodą, układankami, szczególnie w późniejszym wieku - 5-6 lat – układanie precyzyjne, np.puzzle - 10-12 lat – polepszenie koncentracji uwagi - 14-16 lat – brak postępów w rozwoju mowy i kontaktach interpersonalnych * w późniejszym autyzmie, diagnozowanym po 12 m.ż – nasilają się gdy występuje naruszenie otoczenia lub zmienia się schemat postępowania; zachowania te obejmują zwykle podskoki i kręcenie się wokół własnej osi, ale i ostukiwanie, wprawiania przedmiotów w ruch wirowy; silny lęk występuje w sytuacjach zmieniających dotychczasowe stereotypy postępowania; samotna zabawa ma charakter przyjemności, zabawa głównie zabawkami mechanicznymi (wychodzenie z autyzmu manifestuje się zabawami lalkami lub z drugą osobą) Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 Stereotypie • W niepełnosprawności intelektualnej występują w zależności od stopnia niepełnosprawności – od wypełniających czas aktywności, zachowańa utostymulacyjnych (mogących przybierać formę autoagresji), poprzez rozładowujące napięcie, niepokój wewnętrzny, dające poczucie bezpieczeństwa, do zabawy pozwalającej uświadomić sobie wpływ na otoczenie (np. zabawy z bączkiem, których nie lubią dzieci autystyczne). Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 autyzmie • przeważa izolacja społeczna i niechęć do zmiany pierwotnej struktury (szczególnie gdy autyzm ujawnia się w pierwszym roku życia), w późniejszym okresie dziecko poddawane wczesnej terapii bierze udział w zajęciach zespołowych, często też (dotyczy to głównie dzieci, u których objawy wystąpiły w późniejszym okresie) nawiązuje i podtrzymuje kontakty z rówieśnikami adekwatnie do wieku i poziomu rozwoju; • Preferowanie funkcjonowania w samotności, izolacji lub w grupach homogenicznych • Problemy z nabywaniem umiejętności naśladowczych • trudności z wchodzeniem w interakcje emocjonalne wynikają z większej uczuciowości, są spowodowane nieadekwatnym odbiorem tych interakcji i reakcją na nie; Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna nr5 Autyzm a upośledzenie umysłowe – diagnoza różnicowa” 5 lutego 2014 Rozwój społeczny w upośledzeniu umysłowym: kontakty uzależnione od stopnia niepełnosprawności, wspólną cechą jest chęć kontaktu, otwartość na niego i zainteresowanie nim; w głębszej niepełnosprawności ograniczony kontakt, z wiekiem poszerzany i charakteryzujący się rozpoznawaniem opiekuna i reakcjami psychofizjologicznymi; w lżejszych stopniach lękliwość emocjonalna, infantylność reakcji, przywiązanie do opiekuna, wchodzenie w interakcje o niższym poziomie w stosunku do wieku rozwoju; w stopniu lekkim wchodzenie w pełne interakcje, zaangażowanie, zachowana uczuciowość wyższa, tworzenie związków partnerskich; • Duża potrzeba akceptacji, poczucia bezpieczeństwa. •
