Starożytny Wschód

Roczny plan pracy z historii dla klasy I gimnazjum do programu nauczania „Śladami przeszłości”
L.p.
Daty, pojęcia
Temat lekcji
Uwagi
Starożytny Wschód
1.
2.
3.
4.
5.
Co to jest historia?
- Historia jako nauka
- Klasyfikacja źródeł historycznych
- Epoki historyczne
- Czas w historii
Czas w historii – ćwiczenia utrwalające
Prahistoria człowieka
- pochodzenie człowieka
- ewolucja człowieka i jej etapy
- cechy charakterystyczne poszczególnych gatunków
człowiekowatych
- osiągnięcia człowieka pierwotnego
Tajemnice sprzed wieków – Jak zbadano pochodzenie
człowieka?
- teorie dotyczące powstania człowieka
- Karol Darwin i jego odkrycie
- zadania antropologii
Czas wielkich przemian
- wpływ zmian klimatu na życie człowieka
- rewolucja neolityczna
- początki rolnictwa i hodowli
- pierwsze osady
- budowle megalityczne
- początek metalurgii
Historia, źródło historyczne, nauki pomocnicze historii, periodyzacja
dziejów
ewolucja, australopitek, homo habilis, homo erectus, homo
neandertalensis, homo sapiens, paleolit, neolit, koczowniczy tryb
życia
antropologia
neolit, rewolucja neolityczna, osiadły tryb życia, osada, megalit,
dolmen, epoka brązu, epoka żelaza
1
*Treści
wykraczające
poza podstawę
programową
W kraju Sumerów
- położenie geograficzne i warunki naturalne Mezopotamii
- powstanie pierwszych państw
- organizacja państwa Sumerów
- osiągnięcia cywilizacji sumeryjskiej
7. 4. Babilonia i Asyria
- państwo babilońskie
- Hammurabi i jego kodeks prawny
- Babilon
- państwo asyryjskie
- organizacja armii asyryjskiej
8. W Egipcie faraonów
- położenie geograficzne
i warunki naturalne Egiptu
- Nil i jego rola
- organizacja państwa egipskiego
- społeczeństwo starożytnego Egiptu
9. Piramidy, mumie i hieroglify
- religia Egipcjan
- wiara w życie pozagrobowe
- osiągnięcia cywilizacji egipskiej
- pochówek zmarłych – mumifikacja, grobowce, piramidy
10. Tajemnice sprzed wieków– Jak dawniej badano zabytki
starożytnego Egiptu?
- początki archeologii
w Egipcie
- odkrycie grobowca Tutenchamona
11. Starożytny Izrael
- powstanie państwa Izrael
- położenie geograficzne i warunki naturalne Palestyny
- panowanie Dawida i Salomona
- niewola babilońska
- judaizm
- Biblia
6.
cywilizacja, Żyzny Półksiężyc, Mezopotamia, system irygacyjny,
Sumerowie, miasto-państwo, król-kapłan, rządy teokratyczne, zikkurat
daty: ok. 2 tys. lat p.n.e., XVIII w. p.n.e., VII w. p.n.e., 612 r. p.n.e.,
VI w. p.n.e.
terminy: Babilon, Kodeks Hammurabiego, politeizm, Aszur, Niniwa,
wiszące ogrody, rydwan
postacie: Nabuchodonozor II, Sargon II Wielki, Assurbanipal
daty: ok. 3 tys. lat p.n.e., XIII w. p.n.e., 31 r. p.n.e.
terminy: Nil, Egipt Górny, Egipt Dolny, faraon, rządy despotyczne
daty: ok. 2500 r. p.n.e.,
terminy: politeizm, mumia, mumifikacja, sarkofag, piramida, sfinks,
hieroglify, Dolina Królów
daty: 1798 r., 1922 r.
postacie: Howard Carter, lorda Carnarvon, Tutenchamon
terminy: Hebrajczycy, Kanaan, Palestyna, Fenicjanie, Jahwe, Juda,
Izrael, niewola babilońska, prorok, Mesjasz, , monoteizm, judaizm,
dekalog, menora, Biblia, Tora, Arka Przymierza
postacie: Abraham, Mojżesz, Dawid, Salomon, Cyrus II Wielki
2
*Treści
wykraczające
poza podstawę
programową
12. Indie i Chiny
- położenie geograficzne
i warunki naturalne Indii i Chin
- powstanie państw na Półwyspie Indyjskim oraz w
dorzeczu Huang-ho i Jangcy
- buddyzm
- hinduizm
- organizacja państwa chińskiego
- konfucjanizm
- osiągnięcia cywilizacji Indii i Chin
13. Od rysunków naskalnych do alfabetu
- ewolucja pisma
- rodzaje pisma
- materiały piśmiennicze
- alfabet
- osiągnięcia Fenicjan
14. Tajemnice sprzed wieków– Jak odczytano pismo
Egipcjan?
- Kamień z Rosetty
- okoliczności odczytania pisma starożytnych Egipcjan
- znaczenie hieroglifów egipskich
15. Powtórzenie wiadomości – starożytny Wschód
terminy: Harappa, Mohendżo Daro, cytadela, Ariowie, kasta, system
kastowy, buddyzm, hinduizm, nirwana, Wielki Mur Chiński,
terakotowa armia, humanitaryzm
postacie: Budda, Konfucjusz
Terminy: piktogram, pismo klinowe, hieroglif, pismo demotyczne,
papirus, alfabet, Fenicjanie
daty: 1799 r., 1824 r.
postać: Jean Françis Champollion
terminamy: hieroglif, pismo demotyczne, alfabet grecki, Kamień z
Rosetty, kartusz
16. Sprawdzian wiadomości – starożytny Wschód
Cywilizacja grecka
17. Świat Hellenów
- położenie geograficzne i warunki naturalne Grecji
- zajęcia Hellenów
- organizacja miast-państw
- kultura minojska i mykeńska
- czynniki jednoczące Greków
Hellada, Hellenowie, kultura minojska, kultura mykeńska, polis,
agora, kolonizacja, kolonia, metropolia
3
*Treści
wykraczające
poza podstawę
programową
- kolonizacja grecka
18. Demokratyczne Ateny
- zasady funkcjonowania demokracji ateńskiej
- społeczeństwo Aten
- instytucje władzy w Atenach
- ostracyzm
- wygląd starożytnych Aten
19. W starożytnej Sparcie
- Sparta
- mieszkańcy Sparty
- ustrój Sparty
- wychowanie spartańskie
- obyczaje Spartan
20. Wojny perskie
- armia grecka
- organizacja armii greckiej
- przyczyny konfliktów grecko-perskich
- przebieg wojen Greków z Persami
- skutki wojen grecko-perskich
- najsłynniejsi dowódcy greccy
21. Wierzenia starożytnych Greków
- bogowie greccy
- świątynie i obrzędy
- wyrocznia
- Akropol
- mitologia grecka
22. Igrzyska olimpijskie
- sport w życiu Greków
- związek zawodów sportowych z religią
- przebieg starożytnych igrzysk olimpijskich
- greckie obiekty sportowe
- bohaterowie antycznych igrzysk
Data; 508 r. p.n.e.
Postacie: Drakon, Solon, Klejstenes, Perykles
terminy: monarchia, oligarchia, arystokracja, tyrania, Ateny, Attyka,
demokracja, zgromadzenie ludowe (eklezja), demagog, strateg,
ostracyzm, Akropol, agora, stoa,
Postać: Likurg
terminy: Sparta, Lakonia, heloci, periojkowie, geruzja (rada
starszych), eforzy, zgromadzenie ludowe
wyjaśnia znaczenie powiedzeń:
„z tarczą lub na tarczy”, „mówić lakonicznie”
daty: VI w. p.n.e., 490 r. p.n.e., 480 r. p.n.e., 479 r. p.n.e.
postacie: Dariusz, Kserkses, Miltiades, Leonidas i Temistokles
terminy: hoplita, hoplon, falanga, Persja, Nieśmiertelni, Maraton,
Termopile, Salamina, Plateje, triera
terminy: tytani, Olimp, wyrocznia, Pytia, Akropol, mit, heros,
bogowie olimpijscy, atrybuty bóstw, antropomorfizm
daty: 776 r. p.n.e., 393 r. n.e., 1896 r.
terminy: gimnazjon, agon, hipodrom, igrzyska, olimpiada, Olimpia,
pięciobój olimpijski
4
23. Kultura starożytnej Grecji
- teatr grecki
- literatura grecka
- malarstwo i rzeźba
- architektura
- najwięksi przedstawiciele kultury greckiej
24. Filozofowie i wynalazcy
- filozofia grecka
- najsłynniejsze greckie szkoły
- matematyka
- historia i geografia
- najwybitniejsi reprezentanci nauki greckiej
- greckie wynalazki
25. Tajemnice sprzed wieków– Czy „ogniste zwierciadła”
Archimedesa istniały naprawdę?
- osiągnięcia Archimedesa
- „ogniste zwierciadła”
26. Podboje Aleksandra Macedońskiego
- Grecja po wojnach perskich
- Aleksander Macedoński
- podbój Grecji
- wyprawa Aleksandra przeciwko Persji
- imperium macedońskie
- kultura hellenistyczna
- państwa hellenistyczne
27. Cywilizacja grecka – powtórzenie wiadomości
daty: ok. 750 r. p.n.e., ok. 534 r. p.n.e.
postacie: Sofokles, Arystofanes, Homer, Fidiasz, Myron
terminy: Wielkie Dionizje, koturny, dramat, tragedia, komedia, skene,
proskenion, orchestra, theatron, „Iliada”, „Odyseja”, meandry,
malarstwo czarnofigurowe i czerwonofigurowe, porządek dorycki,
joński, koryncki
daty: VII–VI w. p.n.e., V w. p.n.e., IV w. p.n.e., III w. p.n.e., II w. n.e.
postacie: Sokrates, Platot, Arystoteles, Heraklit z Efezu, Demokryt z
Abdery, Tales z Miletu, Pitagoras, Euklides, Herodot, Tukidydes,
Klaudiusz Ptolemeusz, Archimedes
terminy: filozofia, logika, Akademia Platońska, Liceum, klepsydra
*Treści
wykraczające
poza podstawę
programową
eureka
daty: 338 r. p.n.e., 334 r. p.n.e., 333 r. p.n.e., 331 r. p.n.e., 323 r. p.n.e.
postacie: Filipa II, Aleksandra Wielkiego, Dariusza III
terminy: Związek Morski, wojna peloponeska, Cheronea, Issos,
Gaugamela, kultura hellenistyczna, węzeł gordyjski
28. Sprawdzian wiadomości – cywilizacja grecka
29. Tajemnice sprzed wieków– Jak wyglądała latarnia morska
na Faros?
- latarnia na Faros
postacie: Sostratos, Ptolemeusz I, Ptolemeusza II
Faros
Termin: siedem cudów świata starożytnego
5
*Treści
wykraczające
poza podstawę
- badania archeologiczne pozostałości po latarni
programową
Starożytny Rzym
30. Początki Rzymu
- Italia – położenie geograficzne i warunki naturalne
- legenda o założeniu Rzymu
- monarchia rzymska i jej upadek
- społeczeństwo Rzymu
- podbój Italii przez Rzymian
31. Tajemnice sprzed wieków
– Jak poznano pochodzenie Etrusków?
- pochodzenie Etrusków
- osiągnięcia cywilizacji etruskiej
32. Republika rzymska
- ustrój państwa rzymskiego
- urzędnicy rzymscy
- zasady funkcjonowania republiki
- rola plebejuszy w państwie rzymskim
33. Podboje Rzymu
- armia rzymska
- wojny punickie
- ekspansja Rzymu po wojnach punickich
- podbój Galii przez Juliusza Cezara
34. Upadek republiki rzymskiej
- skutki podbojów rzymskich
- organizacja Imperium Rzymskiego
- niewolnictwo w Rzymie – powstanie Spartakusa
- kryzys republiki rzymskiej
- wojny domowe
- rządy Juliusza Cezara
35. Cesarstwo rzymskie
- organizacja i ustrój cesarstwa
- panowanie Oktawiana Augusta
- rozwój terytorialny cesarstwa
- rzymskie drogi
daty: 753 r. p.n.e., 509 r. p.n.e., 389 r. p.n.e.
postacie: Romulus i Remus
terminy: Etruskowie, Italikowie, Latynowie, Lacjum, wilczyca
kapitolińska, patrycjusz, plebejusz, Galowie
wyrażenie „pyrrusowe zwycięstwo
postacie: Herodot, Dionizjusz z Halikarnasu
Terminy: republika, zgromadzenie ludowe, senat, kolegialność,
konsul, dyktator, pretor, cenzor, edyl, kwestor, liktor, trybun ludowy,
veto, patrycjusz, plebejusz
Postać: Cyncynat
daty: 264–241 r. p.n.e., 218–201 r. p.n.e., 216 r. p.n.e., 202 r. p.n.e.,
149–146 r. p.n.e., 52 r. p.n.e.
postacie: Hannibal, Scypion, Juliusz Cezar, Wercyngetoryks
terminy: legion, kohorta, manipuł, centuria, oddział inżynieryjny,
wojny punickie, Kartagina, Kanny, Zama, Alezja, Imperium
Rzymskie
daty: 71 r. p.n.e., 60 r. p.n.e., 48 r. p.n.e., 44 r. p.n.e., 31 r. p.n.e.
postacie: Spartakus, Gajusz Juliusz Cezar, Pompejusz, Krassus, Marek
Antoniusz, Oktawian, Kleopatra
terminy: prowincja, namiestnik, łuk triumfalny, triumf, gladiator,
sieciarz, samnita, arystokracja, Farsalos, Akcjum, niewolnik, triumf
postacie: Oktawian August, Trajan
terminy: pax romana, pryncypat, cesarz, cesarstwo, romanizacja,
bursztynowy szlak, barbarzyńcy, limes, Wał Hadriana, Dakowie, pax
romana, „komedia republiki”, wyrażenie: „wszystkie drogi prowadzą
do Rzymu”
6
*Treści
wykraczające
poza podstawę
programową
- barbarzyńscy
36. Życie w Wiecznym Mieście
- miasto Rzym
- domy Rzymian
- religia rzymska
- Forum Romanum
- architektura rzymska
37. Tajemnice sprzed wieków– Jak odkryto Pompeje?
- okoliczności zniszczenia miasta
- odkrycie ruin Pompejów
- wygląd starożytnego miasta
38. Osiągnięcia Rzymian
- związki między kulturą rzymską i grecką
- Koloseum
- akwedukty
- prawo rzymskie
- literatura rzymska
39. Pierwsi chrześcijanie
- Palestyna w czasach rzymskich
- Jezus i jego nauki
- powstanie i rozwój chrześcijaństwa
- symbole chrześcijańskie
- zasady wiary chrześcijańskiej
- prześladowania pierwszych chrześcijan
- zwycięstwo religii chrześcijańskiej
- podziały w Kościele chrześcijańskim
40. Koniec świata starożytnego
- kryzys cesarstwa rzymskiego
- podział cesarstwa
- wędrówka ludów
- Hunowie
- upadek cesarstwa zachodnio-rzymskiego
41. Powtórzenie wiadomości – starożytny Rzym
42. Sprawdzian wiadomości – starożytny Rzym
terminy: Forum Romanum, łaźnia (termy), amfiteatr, atrium, perystyl,
Ołtarz Pokoju, westalki, trójca kapitolińska
Daty: 79 r. n.e., 1748 r., 1861 r.
Postać: Giuseppe Fiorelli
zna wydarzenia związane z datami: 449 r. p.n.e., 125 r. n.e., 70–82 r.
n.e.
- przedstawia dokonania postaci: Galen, Wespazjan, Tytus, Justynian,
Wergiliusz, Horacy, Owidiusz, Liwiusz, Tacyt, Swetoniusz, Mecenas
terminy: mozaika, Koloseum, akwedukt, Prawo XII tablic, Kodeks
Justyniana, mecenas
daty: 7–4 r. p.n.e., 303–304 r., 313 r., 392 r.
postacie: Jezus z Galilei, Herod Wielki, Poncjusz Piłat, Paweł z Tarsu,
Trajan, Konstantyn Wielki, Teodozjusz Wielki
- poprawnie posługuje się terminami: Mesjasz, apostołowie,
chrześcijaństwo, chrystogram, Pismo Święte, Ewangelia, teologia,
katolicy, sobór, papież, heretyk, zabobon
daty: 395 r., 451 r., 476 r.
postacie: Dioklecjan, Konstantyn Wielki, Teodozjusz Wielki, Attyla,
Odoaker, Romulus Augustulus
terminy: wielka wędrówka ludów, barbarzyńcy, Wandal, Hun
Początki Średniowiecza
7
*Treści
wykraczające
poza podstawę
programową
43. Bizancjum
- sytuacja w Bizancjum po upadku Rzymu
- panowanie Justyniana I Wielkiego
- wzrost znaczenia Konstantynopola
- Hagia Sophia
- kultura i nauka w Bizancjum
- początki rozłamu w Kościele chrześcijańskim
44. Początki islamu
- Arabowie
- działalność Mahometa
- islam – zasady wiary
- meczet
- podboje arabskie
- nauka i kultura Arabów
45. Państwo Franków
- Europa zachodnia po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego
- Merowingowie i Karolingowie
- Karol Wielki i odnowienie cesarstwa na zachodzie
- kultura, nauka i sztuka w państwie Franków
46. Rzesza Ottonów
- podział państwa Franków
- cesarstwo Ottonów
- Otton I i Otton III
- idea uniwersalizmu
47. Seniorzy i wasale, czyli początki feudalizmu
Daty: 330 r., 395 r., 527 r., 1054
terminy: Bizancjum, Hagia Sophia, ogień grecki, ikona, katolicyzm,
prawosławie, bazylika, Nowy Rzym, schizma wschodnia
48. Najazdy Normanów
- Normanowie – życie i zajęcia ludności
- religia Normanów
Data: 1066 r.
postacie: Leif Eriksson, Robert Giuscard
Wilhelm Zdobywca
daty: 622 r., 630 r., 632 r., 711 r.
postać: Mahomet
terminy: islam, Allach, muzułmanie, hidżra, Koran, szariat, dżihad,
meczet, świątynia Kaaba, minaret, kalif, arabeska
daty: 496 r., 732 r., 800 r., 814 r.
postacie: Chlodwig, Karol Młot, Pepin Krótki, KarolWielki, Einhard
terminy: arianizm, majordom, marchia, margrabia, hrabia, hrabstwo,
siedem sztuk wyzwolonych, minuskuła, renesans karoliński, retoryka,
dialektyka, kaligrafia, manuskrypt, miniatura
daty; 843 r., 962 r.
postacie: Ludwik Pobożny, Ludwik Niemiecki, Karol Łysy, Lotariusz
(Lotar), Otton I, Otton III, Henryk II
terminy: traktat w Verdun, Rzesza Niemiecka, uniwersalizm
Senior, wasal, komendacja, inwestytura, drabina feudalna, feudum,
wyrażenie: „wasal mojego wasala nie jest moim wasalem”
8
Treści w
podręczniku dla
klasy
drugiej(zalecane
jednak już w
klasie
pierwszej)
- podboje wikingów
- powstanie państw skandynawskich
- okoliczności pojawienia się Normanów w Ameryce
terminy: Normanowie (wikingowie), runy, drakkary, snekkary,
kościół klepkowy
49. Tajemnice sprzed wieków– Sekrety tkaniny z Bayeux
- podbój Anglii przez Normanów
- historia tkaniny z Bayeux
- wyniki badań nad tkaniną z Bayeux
50. Słowianie i Węgrzy
- wędrówka Słowian
- pierwsze państwa słowiańskie
- działalność Cyryla i Metodego
- najazdy Węgrów
- powstanie Rusi
51. Między papiestwem a cesarstwem
- kryzys kościoła w X w.
- reforma kościoła
- schizma wschodnia
- spór o inwestyturę
52. Powtórzenie wiadomości – początki średniowiecza
53. Sprawdzian wiadomości – początki średniowiecza
Daty: 1066 r., 1070 r.
postacie: Wilhelm Zdobywca, Edward Wyznawca, Harold, Matylda,
biskup Odo
termin: tkanina z Bayeux
daty: X w., 1054 r., 1075 r., 1077 r., 1122 r.
postacie: Sylwester II, Grzegorz VII i Henryk IV
terminy: Cluny, prawo kanoniczne, schizma wschodnia, ekskomunika,
prawosławie, dyktat papieski, inwestytura, Canossa, konkordat
wormacki, synod
*Treści
wykraczające
poza podstawę
programową
daty: IV–V w., VII w., IX w., 863 r., 955 r., 988 r., 1001 r.
postacie: Samon, Rościsław, Cyryl, Metody, Świętopełk, Włodzimierz
Wielki, Stefan Wielki
terminy: Słowianie, głagolica, cyrylica, latopis, Lechowe Pole
Polska pierwszych Piastów
54. Pradzieje ziem polskich
- kultury archeologiczne na ziemiach polskich
- Biskupin
- gospodarka ziem polskich
- religia Słowian
55. Tajemnice sprzed wieków– Kiedy powstała osada w
Biskupinie?
- okoliczności powstania osady w Biskupinie
- dendrochronologia
56. Początki państwa polskiego
- plemiona polskie
- państwo Mieszka I
- organizacja państwa Mieszka I
terminy: kurhan, kamienne kręgi, kultura archeologiczna, dymarka
daty: VIII w. p.n.e., 1933 r.
postacie: Walenty Szwajcer, Józef Kostrzewski
termin: dendrochronologia
daty: IX w., 966 r., 972 r., 991 r.
postacie: Mieszko I, Dobrawa, Ibrahim ibn Jakub, Jordan
terminy: „Geograf Bawarski”, drużyna książęca, woj, szyszak,
kolczuga, danina, Dagome iudex, kmieć, ludność służebna
9
*Treści
wykraczające
poza podstawę
programową
- chrzest Polski
- Dagome iudex
- podboje Mieszka I
57. Państwo Bolesława Chrobrego
- panowanie Bolesława Chrobrego
- misja św. Wojciecha
- zjazd gnieźnieński
- gród w Gnieźnie
- podboje Bolesława Chrobrego
- koronacja królewska
58. Kryzys i odbudowa państwa Piastów
- panowanie Mieszka II
- upadek państwa polskiego
- rządy Kazimierza Odnowiciela i odbudowa państwa
polskiego
- panowanie Bolesława Śmiałego
- Polska w sporze o inwestyturę między cesarstwem a
papiestwem
- konflikt króla Bolesława z biskupem Stanisławem
59. Panowanie Bolesława Krzywoustego
- panowanie Władysława Hermana
- konflikt między Bolesławem a Zbigniewem
- najazd niemiecki na ziemie polskie
- podbój Pomorza
- statut Bolesława Krzywoustego
- początki rozbicia dzielnicowego
60. Tajemnice sprzed wieków – Kto spisywał dzieje Polski?
- źródła historyczne dotyczące początków państwa
polskiego
- obiektywizm i prawda historyczna
61. Powtórzenie wiadomości – Polska pierwszych Piastów
62. Sprawdzian wiadomości – Polska pierwszych Piastów

daty: 997 r., 1000 r., 1002–1018 r., 1025 r.
postacie: Bolesława Chrobry, Oda, biskup Wojciech, Otton III,
Radzim Gaudenty, Gall Anonim, Thietmar, Henryk II, Świętopełk
terminy: kasztelan, relikwie, czynszownik, metropolia, kanonizacja,
włócznia św. Maurycego, gród, Grody Czerwieńskie, zjazd
gnieźnieński
Ewentualnie 2
lekcje
daty: 1025 r., 1034 r., 1039 r., 1076 r., 1079 r.
postacie: Mieszko II, Bezprym, Konrad II, Jarosław Mądry, Kazimierz
Odnowiciel, Miecław, Brzetysław, Bolesław Śmiały, biskup
Stanisława ze Szczepanowa
terminy: trybut, denar
Ewentualnie 2
lekcje
daty: 1102 r., 1108 r., 1109 r., 1116 r., 1124 r., 1138 r.
postacie: Władysław Herman, Bolesław Krzywousty, Zbigniew,
Sieciech, Henryk V, Władysław Wygnaniec, Bolesław Kędzierzawy,
Mieszko Stary, Henryk Sandomierski, Kazimierz Sprawiedliwy
terminy: wojewoda, statut, seniorat, senior, dzielnica senioralna
Ewentualnie 2
lekcje
*Treści
wykraczające
poza podstawę
programową
Treści wykraczające poza podstawę programową nauczyciel może pominąć (szczególnie w sytuacji kiedy powtórzenia wymagają treści zawarte w
podstawie programowej)
10
11