Bliski Wschód i bezpieczeństwo energetyczne

Bliski Wschód
i
bezpieczeństwo energetyczne
Akademia Ekonomiczna w Krakowie
Ustronie, 12 stycznia 2007
Fakty
 Szybki rozwój motoryzacji uczynił ropę naftową krytycznym pierwotnym
zródłem energii
(w USA ponad 40% całości energii pochodzi z ropy. 2/3 zużycia ropy przypada na
transport, ¼ na przemysł)
 2/3 udokumentowanych światowych rezerw ropy i blisko połowa rezerw
gazu przypada na Bliski Wschód
 Za sprawą głównie Chin i Indii, zużycie w ostatniej dekadzie rosło znacznie
szybciej niż identyfikacja nowych zródeł
 Kurczeniu się rezerwowych możliwości podaży towarzyszy wzrost napięć
politycznych w rejonie Bliskiego Wschodu
 Czynniki pozaekonomiczne rzutują bardzo silnie na sytuację rynkową/ceny
ropy naftowej
 Ponad 75% światowych rezerw ropy znajduje się pod kontrolą rządów, co
jeszcze bardziej upolitycznia sytuację rynkową
Istota wyzwania
• Największym wyzwaniem jakie stwarza sytuacja
na rynku ropy naftowej nie jest:
– ani wysoka cena surowca
– ani stosunkowo niskie zapasy
– ani fakt, że zużycie rośnie szybciej niż identyfikacja
nowych zródeł
• Lecz to, że rosnąca zależność od ropy zagraża
bezpieczeństwu międzynarodowemu
Główni producenci i użytkownicy ropy
(2005, mln. baryłek dziennie)
Producenci
Arabia Saudyjska*
Konsumenci
11.1
USA
20.7
Rosja
9.5
Chiny
6.9
USA
8.2
Japonia
5.4
Iran*
4.2
Rosja
2.8
Meksyk
3.8
Niemcy
2.6
Chiny
3.8
Indie
2.6
Kanada
3.1
Kanada
2.3
Norwegia
3.0
Brazylia
2.2
Zj. Emiraty Arab.*
2.8
Pld. Korea
2.2
Wenezuela
2.8
Meksyk
2.1
Kuwejt*
2.7
Francja
2.0
Nigeria*
2.6
Arabia Saudyjska*
2.0
Algieria*
2.1
Brazylia
2.0
* Kraje OPEC
Główni eksporterzy i importerzy ropy
netto
(mln. baryłek dziennie, 2005)
Eksporterzy
Importerzy
• Arabia Saudyjska (9.1)
• USA (12.4)
•
•
•
•
•
•
•
•
Rosja (6.7)
Norwegia (2.7)
Iran (2.6)
UAE (2.4)
Japonia (5.2)
Chiny (3.1)
Niemcy (2.4)
Płd. Korea (2.2)
OPEC
 Powstał w 1960 roku: Iran, Irak, Kuwejt, Arabia Saudyjska i
Wenezuela
 Do końca 1971, dołączyły się Katar, Indonezja, Libia, Zjednoczone
Emiraty Arabskie, Algieria i Nigeria
 Od założenia OPEC do 1973 roku, kraje OPEC doświadczyły
stałego spadku wartości nabywczej baryłki ropy
 Embargo nałożone na eksport do USA w 1973 roku doprowadziło do
wzrostu ceny o 400% w ciągu pół roku
 Wśród 15 największych eksporterów netto ropy w 2005 roku tylko
pięciu (Rosja, Norwegia, Meksyk, Angola i Kazachstan) nie należało
do OPEC
OPEC a Zatoka Perska
• Na OPEC przypada dziś 40% światowej produkcji ropy
• 70% produkcji OPEC pochodzi z Zatoki Perskiej
• Japonia i Korea Południowa importują więcej ropy z
Zatoki Perskiej niż USA i Europa razem wzięte
Udział Zatoki Perskiej w całości importu ropy
(II kwartał 2006, w procentach)
USA
17.0
OECD Europe
14.3
Japonia
82.9
Płd. Korea
76.1
Ceny ropy 1970-2006
Ceny ropy 1947 - 2006
w cenach stałych
Kronika wydarzeń: 1973-2006
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Pazdziernik 1973 – OPEC nakłada embargo – cena baryłki skacze z $2 do >$10
1979 – rewolucja w Iranie - cena rośnie do $26
Wrzesień 1980 – Saddam Hussein rozpoczyna wojnę z Iranem, cena sięga $40
1981-1985 – wzrost podaży spoza OPEC. Cena spada do $11 w 1986 roku
Styczeń 1991 - Operacja „Dessert Storm” – cena po raz pierwszy od 1982
przekracza $30
1991-1997 – w miarę stabilny rynek – cena waha się w przedziale $15-$22
1998 – wzrost podaży, spadek popytu (kryzys w Azji) – cena spada poniżej $10
Styczeń 1999 – wrzesień 2000 – wzrost popytu, cięcia OPEC – cena z $10 do $30
Osłabienie koniunktury, a potem 9/11/2001 powodują spadek cen ropy poniżej $20
2002 – strajki w Wenezueli i cięcia w eksporcie Rosji – cena wraca powyżej $30
2003 – Straty wywołane huraganem Hugo popychają ceny powyżej $40
2005 – Wysoki popyt, zakłócenia w dostawach z Iraku i Nigerii, huragany w Zatoce
Meksykańskiej, doprowadzają ceny powyżej $50
Luty 2006 – Próba ataku na rafinerię Abqaiq cena ropy zwyżkuje 4% w ciągu dnia
Kwiecień 2006 – Po raz pierwszy w historii cena przekracza $75
Lipiec 2006 – Konflikt w Libanie, napięcia w stosunkach z Iranem – cena ropy
sięga $78
Jesień 2006 – sezon huraganów mija spokojnie – ceny spadają do $60
Iran
Produkcja ropy 1973 – 2005
Irak
Produkcja ropy 1973-2005
Produkcja ropy poza OPEC
1973-2005
ZSRR i Rosja
Produkcja ropy i pochodnych
Błogosławieństwo i przekleństwo
W poszukiwaniu radykalnych rozwiązań
Rośnie amerykański deficyt ropy
Rośnie amerykański deficyt gazu
USA - Zródła energii elektrycznej, 2000
USA – Zródła energii elektrycznej
Rośnie zależność USA od importu ropy
Nowi wielcy konsumenci
Perspektywa OPEC
OPEC nieustannie przypomina
OPEC na temat alternatywnych paliw
•
OPEC przyznaje, że alternatywy dla ropy mogą odegrać pewną rolę, ale...
•
Miną dekady zanim alternatywy zajmą liczącą się pozycję w bilansie
energetycznym
•
Bio-paliwa zyskują uwagę, ale mają wiele wad:
– Przypada na nie zaledwie 1% płynnych paliw dla transportu
– Bodzce finansowe dla produkcji są bardzo wysokie i stanowią przejaw
krótkowzrocznej polityki
– Bilans energetyczny nadal dyskusyjny
– Zastąpienie produkcji żywności przez produkcję bio-paliw może oznaczać
poważną zwyżkę cen żywności
Mohammed Barkindo, Acting for the Secretary General, OPEC,
Wiedeń, 12-13 września 2006
Rośnie rola narodowych kompanii naftowych
•
I am pleased to note the growing profile of OPEC National Oil
Companies (NOCs) in the global energy equation. With Member
Countries controlling about 80 per cent of world oil reserves, OPEC
can be proud of this growing profile achieved against some substantial
odds.
•
History has repeatedly shown that strong NOCs are essential for the
creation of national wealth, ensuring equitable sharing of revenues and
delivering economic and political development to producer nations.
•
We welcome the tremendous strides made by most OPEC Countries, led by
Saudi Arabia, Venezuela, Algeria, Kuwait, etc., to position their respective
NOCs in controlling positions in their domestic energy scene.
Dr Edmund Maduabebe Daukoru, Przewodniczący konferencji OPEC, Minister Zasobów
Naftowych Nigerii.
Abuja, Nigeria - 14 grudnia, 2006
Prognoza OPEC
Konkluzje OPEC
• Ropy nie brakuje – w dającej się przewidzieć przyszłości
będzie ona dominować podaż energii
• Za 10 lat, niemal cały przyrost podaży będzie pochodzić
z OPEC
• Wzrośnie rola narodowych firm naftowych
• Po to aby dokonać niezbędnych i wysokokapitałochłonnych inwestycji w wydobycie, potrzeba
lepszego rozeznania rozmiarów efektywnego popytu
Determinanty przyszłości
• Czy inwestycje w wydobycie, transport i przetwórstwo
ropy i gazu odpowiadają potrzebom?
• Czy rodzą się warunki dla renesansu energii nuklearnej?
• Czy biopaliwa są w stanie złamać monopol ropy w
transporcie drogowym?
• Czy 3 miliardy ludzi w krajach rozwijających się jest się
w stanie przestawić na nowoczesne zródła energii i
bardziej wydajne sposoby jej użytkowania?
Czy cierpimy na deficyt wyobrazni
czy
na deficyt odwagi?