mduszczyk-teoriaekonomii

advertisement
PODYPLOMOWE STUDIA ZARZĄDZANIA GOSPODARKĄ SPOŁECZNĄ
Teoria ekonomii
Dr Maciej Duszczyk
Dylemat na początek
Co było pierwsze?
czy
Czy polityka społeczna jest ważniejsza niż ekonomia czy
też ekonomia od polityki społecznej?
Teoria ekonomii a polityka ekonomiczna
• Teoria ekonomii to: nauka zajmująca się badaniem i
tłumaczeniem zjawisk zachodzących w gospodarce –
mikroekonomia, makroekonomia, rynek kapitałowy itp.
• Polityka ekonomiczna to: sposób zarządzania gospodarką
przez państwo (lub grupę państw) mający na celu
maksymalizację pozytywnych efektów ekonomicznych i
społecznych. Jej elementami jest polityka fiskalna i monetarna
• Głównym celem polityki ekonomicznej powinno być
podnoszenie jakości życia obywateli!!!
Mikro i Makro
Mikroekonomia
Analiza zachowań:
• Konsumentów
• Przedsiębiorstw
• Rynków
Analiza indywidualnych decyzji
dotyczących zakupu i
sprzedaży towarów i usług
na rynku.
Makroekonomia
Analiza gospodarki jako całości:
• Tworzenie i podział dochodu
narodowego.
• Inflacja
• Bezrobocie
• Bilans płatniczy
• Polityka pieniężna
• Polityka gospodarcza
• Gospodarka: ogół zależności
Czynniki produkcji
• Polityka ekonomiczna dąży do maksymalizacji
wykorzystania czynników produkcji, którymi
są:
– Ziemia i zasoby naturalne
– Kapitał (budynki, maszyny itp.)
– Praca (pracownicy w teorii – siła robocza)
– Wiedza
Ostatnio dodaje się jeszcze: Przedsiębiorczość
Różne teorie ekonomiczne
• Ile państwa na rynku?
• Jaka rola przedsiębiorstw?
• Koncesje i niewidzialna ręka rynku?
• Udział sektorów: rolny/produkcji i usług
• Rola jednostki jako konsumenta i pracownika/pracodawcy –
często sprzeczne funkcje i oczekiwania
Teoria przesunięć międzysektorowych
Główne terminy
Popyt
Cena
Podaż
Usługa
Reklama
Popyt
• Dobra i usługi jakie jesteśmy skłonni nabyć za
określoną cenę w danym miejscu i czasie.
• Gdy cena spada to możemy sobie kupić więcej
produktów lub usług – czy zawsze?
Co wpływa na popyt?
•
•
•
•
•
•
•
Wiek?
Płeć?
Wiedza?
Pora roku ?
Cechy człowieka (snobizm, sknerstwo)?
Strach/Odwaga?
Co jeszcze ?????????????
Podaż
• Liczba produktów lub usług jakie są oferowane
na rynku po danej cenie w danym czasie i
miejscu.
• Wraz ze wzrostem ceny liczba produktów lub
usług rośnie. Czy zawsze? Czy są wyjątki?
Co wpływa na podaż
•
•
•
•
•
•
•
•
Zdolność do produkcji lub świadczenia usług?
Oczekiwania co do rozwoju sytuacji?
Moda?
Ceny surowców?
Oczekiwania co do zysku?
Liczba producentów?
Sieć sprzedaży?
Co jeszcze?????
Cena
• Wyrażona w jednostkach danej waluty wartość
danego produktu lub usługi.
• Generalnie służy racjonalności wydatkowania
środków ale generalnie jest również strasznie
denerwująca, ale…..
• Kupiłem taniej niż inni – jedna z ulubionych
sekwencji w każdym języku !!!!!!!!
Cena
• Cena, która równoważy popyt i podaż to cena
równowagi – może być rynkowa lub umowna
• A co ze spekulacją?
• Optymalnie jest wtedy kiedy sprzedający nie mogą
dyktować cen tylko decyduje o tym rynek – to teoria
a jak jest w praktyce???
Rynek
Do transakcji dochodzi na rynku – wymiana dóbr usług za pieniądze –
czy zawsze?
Jakie są rynki?
• Regionalne, lokalne, krajowe, międzynarodowe
• Samochodowy, rolny, pieniężny
• Wolny, reglamentowany (koncesje), szary, czarny
• Hurtowy i detaliczny
Ile jesteś w stanie zapłacić
Różne rodzaje graczy na rynku
• Monopoliści – generalnie nie powinno ich być
• Oligopoliści – są, ale dobrze by było ich jak najmniej
• Koncesjonariusze – beneficjenci regulowanego rynku
• Przedsiębiorstwa mający przewagę na rynku – chyba nieuchronne
zjawisko
• Przedsiębiorstwa rynkowe – rywalizujące bez przewag – decydują
inne czynniki
Na rynku mamy dobra…
Substytucyjne
• Jabłko/Banan
• Polonez/Mercedes
• Coca Cola/Pepsi Cola
• Szynka/Mielonka
• Piwo/Wino/Wódka –
czy na pewno?
Komplementarne
• Chleb i masło
• Papier i ołówek
• Komputer i drukarka
• Wykładowca i słuchacz
• Pieprz i sól
• Legia i Widzew
Dwa produkty
Co decyduje o wyborze?
Cena/dostępność/jakość/design/snobizm/reklama/potrzeba/???
Definicje przedsiębiorczości
• Przedsiębiorczość to cecha działania zmierzającego do
zapewnienia racjonalnej i efektywnej koordynacji zasobów
gospodarczych przedsiębiorstwa oraz umożliwiającego
osiąganie racjonalności gospodarowania oraz efektywności
ekonomicznej, która wyraża stopień osiąganej racjonalności.
• Motywem przedsiębiorczości jest dążenie do uzyskania
efektywności pozwalającej na bieżące funkcjonowanie
przedsiębiorstwa i stwarzającej podstawy jego rozwoju.
Przedsiębiorcze działanie jest utożsamiane bezpośrednio z
osobą przedsiębiorcy.
Inne podejście
• Jeden z czterech głównych czynników produkcji – obok ziemi,
kapitału i pracy.
• Umiejętność dostrzegania tego czego inni nie widzą lub
zobaczą później
• Umiejętność kreatywnej realizacji własnych lub zapożyczonych
pomysłów
• Gotowość do podejmowania ryzyka
• Umiejętność do bycia innowacyjnym – wykorzystywanie renty
wiedzy i kreatywności
• Stawianie ambitnych celów nawet w sytuacji kiedy ich
realizacja wydaje się mało realna.
Profil przedsiębiorcy
CHARAKTERYSTKA
CECHY
Wiara we własne siły
Wiara
w
siebie,
indywidualizm
Orientacja na zadania, rezultaty
Potrzeba osiągnięć, orientacja na zysk, wytrwałość,
upór, determinacja, energia, konsekwencja, inicjatywa
Podejmowanie ryzyka
Umiejętność i chęć podejmowania wyzwań, zdolność
do podejmowania ryzyka i oceny istniejących
warunków realizacji pomysłów
Przywództwo
Dobry organizator, zachowanie przywódcze, duża siła
przebicia,
dobra
współpraca
z ludźmi
Orientalność
Innowacyjność,
kreatywność,
niezawodność,
dążenie
do
poinformowanym
Zorientowany na przyszłość
Umiejętność przewidywania i postrzegania, stałe
wyznaczanie sobie coraz ambitniejszych celów i zadań.
optymizm,
niezależność,
otwarty
bycia
umysł,
dobrze
Przedsiębiorczość
Przedsiębiorczość społeczna Przedsiębiorczość antyspołeczna
•
•
Produkt Krajowy Brutto
• Miernik dochodu narodowego czyli wielkość
wyprodukowanej w danym okresie (najczęściej w
danym roku) produkcji przy użyciu wszystkich
podstawowych czynników produkcji
(ziemia/kapitał/praca)
• Nie ma znaczenia pochodzenie czy własność
czynników wytwórczych ważne jest tylko terytorium
Produkt Krajowy Brutto
• Trzy różne PKB
– pomiar wielkości produkcji (wartość wszystkich
wytworzonych dóbr),
– pomiar wielkości dochodów (dochody wszystkich
właścicieli czynników produkcji)
– pomiar wielkości wydatków (zsumowanie
wszystkich wydatków: gospodarstw domowych,
przedsiębiorstw, samorządów, rządu itp.).
Produkt Krajowy Brutto
Produkt Krajowy Brutto
Produkt Krajowy Brutto
Produkt Krajowy Brutto (PPS)
Produkt Krajowy Brutto (PPS)
Produkt Krajowy Brutto
• Trzy różne PKB
– pomiar wielkości produkcji (wartość wszystkich
wytworzonych dóbr),
– pomiar wielkości dochodów (dochody wszystkich
właścicieli czynników produkcji)
– pomiar wielkości wydatków (zsumowanie
wszystkich wydatków: gospodarstw domowych,
przedsiębiorstw, samorządów, rządu itp.).
Dochód narodowy
• To po prostu inaczej: Produkt Narodowy Netto czyli:
Wielkość produkcji wytworzonej w danym czasie za
pomocą czynników produkcji należących do obywateli
danego państwa.
I inaczej: ilość pieniędzy jaką ma do dyspozycji dana
gospodarka po pozostawieniu określonej ilości
środków na amortyzację i utrzymanie możliwości
produkcyjnych.
Dochód narodowy
• Jest to Produkt Narodowy Brutto
pomniejszony o wartość amortyzacji (zużycie
się środków produkcji).
• Bardzo duże problemy z liczeniem amortyzacji,
dlatego najczęściej stosuje się PNB.
Dochód narodowy
• Trzy sposoby podziału dochodu narodowego:
– Pierwotny czyli wynagrodzenia i akumulacja
finansowa przedsiębiorstwa
– Wtórny czyli poprzez rynek dokonuje się kolejnego
podziału (zakup dóbr i usług). Tutaj są również
podatki
– Ostateczny czyli konsumpcja i akumulacja
(zwiększanie możliwości produkcyjnych).
Inwestycje zagraniczne
– Prywatyzacja
– Przejęcia
– Od podstaw – green field
Gliwice
FSO
Inwestycje zagraniczne
Interwencja państwa w gospodarkę
• Specjalne strefy ekonomiczne
• Wynagrodzenie minimalne
• System emerytalny
• Zakłady Pracy Chronionej
Specjalne strefy ekonomiczne
Minimalne wynagrodzenie
• Obecnie 1600 zł brutto. (pełny etat)
• Czy powinna być zróżnicowana regionalnie?
• Regulacja państwa w koszty pracy i
przeciwdziałanie wykorzystywaniu pracowników.
• Czy działa?
System emerytalny
• Wiek emerytalny
• Emerytury pomostowe
• Grupy uprzywilejowane
• Sposób wyliczania i odpowiedzialność państwa
PAYG – system kapitałowy
Zakłady pracy chronionej i nie tylko
• Ulgi/Kary za zatrudnienie osób z niepełnosprawnością
• Uprzywilejowanie w przetargach
• Dopłaty do wynagrodzeń
• Zwolnienia z opłacania podatków: od nieruchomości,
rolnego i leśnego
Tendencja do ograniczania wsparcia – dobrze czy źle
Instytucje otoczenia ekonomi
• Narodowy Bank Polski
• Giełda
• Rada Polityki Pieniężnej
• Bank Gospodarstwa Krajowego
• Komisja Nadzoru Finansowego
Narodowy Bank Polski
• Ma trzy podstawowe funkcje: banku emisyjnego, banku
banków oraz centralnego banku państwa.
• Główny cel działania to utrzymanie stabilnego poziomu cen
oraz złotówki.
Do głównych obszarów działalności NBP należą:
•prowadzenie polityki pieniężnej,
•działalność emisyjna,
•rozwój systemu płatniczego,
•zarządzanie rezerwami dewizowymi Polski,
•obsługa Skarbu Państwa,
•działalność edukacyjna i informacyjna.
Rada Polityki Pieniężnej
• ustala corocznie założenia polityki pieniężnej i przedkłada je
do wiadomości Sejmowi równocześnie z przedłożeniem przez Radę
Ministrów projektu ustawy budżetowej,
• składa Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki pieniężnej
w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego,
• ustala wysokość stóp procentowych NBP,
• ustala zasady i stopy rezerwy obowiązkowej banków,
• określa górne granice zobowiązań wynikających z zaciągania przez NBP
pożyczek i kredytów w zagranicznych instytucjach bankowych
i finansowych,
• zatwierdza plan finansowy NBP oraz sprawozdanie z działalności NBP,
• przyjmuje roczne sprawozdanie finansowe NBP,
• ustala zasady operacji otwartego rynku.
Giełda Papierów Wartościowych
• Głównym celem jest organizacja obrotu instrumentami
finansowymi.
• Koncentrację w jednym miejscu i czasie ofert kupujących i
sprzedających w celu wyznaczenia kursu i realizacji transakcji.
• Indeksy: WIG, WIG 20, mWIG (40 średnich spółek notowanych
na Głównym Rynku GPW), RESPECT (firmy odpowiedzialne
społecznie notowane na Głównym Rynku GPW), sWIG 80 (80
małych spółek notowanych na Głównym Rynku GPW) i inne.
Bank Gospodarstwa Krajowego
• Obsługa sektora finansów publicznych.
• Główne zadanie polega na wspieraniu państwowych
programów społeczno-gospodarczych oraz samorządowych
programów rozwoju regionalnego.
• Sprawna i efektywna kosztowo realizacja działalności zleconej
przez Państwo.
• Suma bilansowa ok. 36 mld zł.
Komisja Nadzoru Finansowego
• Głównym celem jest nadzór nad sektorem bankowym,
rynkiem kapitałowym, ubezpieczeniowym, emerytalnym,
nadzór nad instytucjami płatniczymi i biurami usług
płatniczych oraz nad instytucjami pieniądza elektronicznego.
• Działanie na rzecz stabilności, bezpieczeństwa oraz
przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, a także
zapewnienia ochrony interesów uczestników tego rynku.
• Wykonuje zadania przy pomocy Urzędu Komisji Nadzoru
Finansowego
Ekonomiczne zasady konstytucyjne
Art. 20.
Społeczna gospodarka rynkowa oparta na wolności działalności gospodarczej,
własności prywatnej oraz solidarności, dialogu i współpracy partnerów
społecznych stanowi podstawę ustroju gospodarczego Rzeczypospolitej
Polskiej.
Art. 22.
Ograniczenie wolności działalności gospodarczej jest dopuszczalne tylko w
drodze ustawy i tylko ze względu na ważny interes publiczny.
Art. 24.
Praca znajduje się pod ochroną Rzeczypospolitej Polskiej. Państwo sprawuje
nadzór nad warunkami wykonywania pracy.
Art. 216-277
Finanse publiczne
Spójność społeczna a ekonomia
• Czy spójność społeczna albo jakość życia mogą być
ujmowane w kontekście celów stricte ekonomicznych?
• Czym jest spójność społeczna i czy ma wpływ na
podejmowane decyzje: indywidualne i grupowe
• Skąd się wzięła zasada solidarności społecznej w
Konstytucji RP
Artykuł 2
Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym,
urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.
Wyzwania stojące przed spójnością społeczną
•
Konieczność zmiany paradygmatu z transformacji na integrację,
•
Model przygotowany na nowe wykluczenia społeczne oparty na wydobywaniu potencjałów
osób z deficytami i dysfunkcjami oraz uznaniu priorytetu cykli życia,
•
Podstawą jest powszechność świadczenia pracy przy jednoczesnym wysokim poziomie
aktywnego wsparcia dla wydobywania potencjałów poszczególnych osób czy grup
społecznych,
•
Przejście od modelu „welfare state” do „workfare state”,
•
Wspieranie na wyższym niż obecnie poziomie tych grup społecznych, które bez transferów
społecznych sobie nie poradzą i będą skazane na trwałą marginalizację,
•
Wzrost dostępu do szeroko rozumianych usług społecznych
Spójność regionalna
Wymiar terytorialny w znaczeniu podwójnym:
• ład przestrzenny w zagospodarowywaniu kraju, co wymaga odpowiednich
instrumentów planowania, w tym planowania fizycznego i ekonomicznego,
• ład w rozwoju potencjałów wzrostu dostosowanych do lokalnych i regionalnych
uwarunkowań ( z wykorzystaniem ich endogenicznego charakteru).
Spójność regionalna
W skład policentrycznej metropolii sieciowej w roku 2030 wchodzą:
• rdzeń metropolii sieciowej, który tworzy Warszawa (ze swoim
obszarem metropolitalnym) oraz następujące ośrodki
metropolitalne (wraz ze swoimi obszarami metropolitalnymi):
Konurbacja Górnośląska (Katowice wraz z miastami wchodzącymi
w skład Górnośląskiego Obszaru Metropolitalnego), Kraków, Łódź,
Trójmiasto (Gdańsk – Sopot – Gdynia z głównym ośrodkiem
miejskim w Gdańsku – dalej: Trójmiasto), Poznań, Wrocław,
Bydgoszcz i Toruń, Szczecin, Lublin, Białystok oraz Rzeszów,
• współtworzące ją miasta (wraz z obszarami funkcjonalnymi) o
znaczeniu regionalnym czyli pozostałe miasta wojewódzkie: Kielce,
Olsztyn, Opole, Zielona Góra, Gorzów Wielkopolski oraz: Płock,
Koszalin, Słupsk, Bielsko-Biała, Częstochowa, Radom, Rybnik.
Spójność regionalna
Wyzwania globalne - największe gospodarki
Scenariusz rozwoju
Download