praca magisterska - 0817162227
advertisement
x60 Mikroklimat – pojęcie ogólne Krupecki GrzegorzPukniel JanuszSocha MagdalenaWinkler RobertWiza AgataWiza Bogdan Rok akademicki 1998/1999.SPIS TRE¦CII. MIKROKLIMAT - OGÓLNE POJĘCIE ....................................... 3ii. charakterystyka i pomiary parametrów mikroklimatu 52.1. Temperatura powietrza............................................................... 52.1.1. Fizjologicznie uzasadnione zakresy temperatur........................... 62.1.2. Zakres temperatur daj±cych dobre samopoczucie....................... 72.2. Wilgotno¶ć powietrza.................................................................. 82.2.1. Medyczne znaczenie wilgotno¶ci względnej.............................. 102.3. Prędko¶ć ruchu powietrza......................................................... 11iii. kształtowanie mikroklimatu..................................... 133.1. Oddziaływanie mikroklimatu na organizm............................... 143.1.1. Mikroklimat gor±cy................................................................. 143.1.2. Mikroklimat zimny.................................................................. 143.1.3. Profilaktyka............................................................................ 143.1.4. Badanie lekarskie profilaktyczne.............................................. 153.2. Biologiczne i ekonomiczne skutki niekorzystnych warunków mikroklimatycznych 17iv. kształtowanie mikroklimatu w pomieszczeniach pracy 194.1. Wentylacja................................................................................. 19v. zakończenie........................................................................... 21VI. LITERATURA............................................................................. 23 i. mikroklimat ogólne pojęcie Mikroklimat jest to zespół elementów meteorologicznych (klimatycznych) cechuj±cych ograniczone pomieszczenie lub niewielki obszar terytorialny. Rozróżnia się mikroklimat naturalny i sztuczny. Mikroklimat naturalny rozumiemy jako stan pogody charakterystyczny dla danego obszaru ziemi, przy czym jest on uwarunkowany promieniowaniem słonecznym i okre¶lonym typem cyrkulacji atmosfery oraz fizyko-geograficznymi cechami danego terenu.Mikroklimat sztuczny powstaje w wyniku ¶wiadomego działania człowieka, maj±cego na celu zapewnienie organizmowi warunków pracy i bytu lub jest niejako przedmiotem ubocznym działalno¶ci człowieka (np. produkcyjnej). ¦rodowisko termiczne tzn. warunki cieplne miejsca pracy człowieka, stanowi jest ważny czynnik wpływaj±cy na jego samopoczucie, zdrowie, wydajno¶ć pracy, a także bezpieczeństwo i higienę pracy.W naszej pracy skupimy się głównie na mikroklimacie rozumianym jako warunki klimatyczne panuj±ce na stanowisku roboczym lub w pomieszczeniu przemysłowym.Na warunki klimatyczne składaj± się:temperatura powietrza,wilgotno¶ć powietrza,prędko¶ć ruchu powietrza,temperatury: ¶cian pomieszczenia, stropu oraz powierzchni urz±dzeń technologicznych i materiałówci¶nienie atmosferyczne.Przedstawienie celu kształtowania wła¶ciwych warunków mikroklimatycznych w miejscu pracy wymaga zapoznania się z ogólnym mechanizmem termoregulacji ustroju ludzkiego. Warunkiem normalnego funkcjonowania organizmu jako cało¶ci, jest zrównoważenie bilansu cieplnego i utrzymanie temperatury ciała w granicach 36,5-37,50C.Cztery powyżej przedstawione składniki mikroklimatu tj. temperatura, wilgotno¶ć, prędko¶ć ruchu powietrza i ci¶nienie atmosferyczne odgrywaj± bardzo ważn± rolę w życiu człowieka, gdyż warunkuj± możliwo¶ci termoregulacji ciała. Organizm człowieka musi w sposób ci±gły oddawać ciepło do otoczenia, gdyż przemiany materii zachodz±ce w organizmie s± Ľródłem nieustannego wytwarzania energii cieplnej. Około 90 % energii całkowitej zawartej w pokarmie przyjętym przez człowieka zamienia się w ciepło w wyniku przemiany metabolicznej, a ta przemiana jest tym bardziej intensywna, im cięższ± pracę fizyczn± człowiek wykonuje. Następstwem pozbywania się ciepła wytworzonego w organizmie na skutek procesów przemiany materii jest parowanie. Oddanie ciepła w ilo¶ci 580 Kcal odpowiada odparowaniu 1 litra wody. Wydalanie dużej ilo¶ci ciepła wymaga wytworzenia dużej ilo¶ci potu i jego odparowanie. Sam proces parowania zależy od fizycznego stanu powietrza, które może przyj±ć w zależno¶ci od swej temperatury, wilgotno¶ci i ruchu bardzo różne ilo¶ci wody w postaci pary wodnej.Organizm ludzki ma pewne możliwo¶ci termoregulacji, czyli czynnego dostosowywania się do niekorzystnych warunków klimatycznych. Na przykład przy wysokich temperaturach zwiększa się wydzielanie potu i ukrwienie skóry, co ułatwia wymianę ciepła, natomiast w niskich temperaturach obserwuje się zjawiska przeciwne. Gdy złe warunki klimatyczne przekraczaj± możliwo¶ci adaptacji organizmu, występuje ograniczenie możliwo¶ci pracy fizycznej i umysłowej, maleje odporno¶ć na inne szkodliwe czynniki ¶rodowiskowe oraz na czynniki chorobotwórcze. [Ergonomia Pacholski L.]ii. charakterystyka i pomiary parametrów mikroklimatu Większo¶ć parametrów mikroklimatycznych stanowi± parametry zwi±zane lub warunkuj±ce się nawzajem. Z tego powodu pomiary tych parametrów powinny przebiegać równolegle. Tylko wówczas istnieje bowiem pewno¶ć co do prawidłowo¶ci przeprowadzenia samych pomiarów, jak i ich oceny. [Ergonomia Lewandowski] 2.1. Temperatura powietrza Temperatura powietrza jest pochodn± jego ciepła, czyli całkowitej energii kinetycznej jego cz±stek. W pomiarach temperatury używane s± różne skale i jednostki. Międzynarodowy układ jednostek miar (SI) zaleca posługiwanie się skal± Kelwina przy okre¶laniu temperatury bezwzględnej oraz skal± Celsjusza przy okre¶laniu tzw. temperatury praktycznej. Temperatura zera bezwzględnego wynosi -273,15oC.Temperaturę powietrza można mierzyć za pomoc±:a) termometrów rtęciowych,b) termometrów alkoholowychc) czujników bimetalicznych (najczę¶ciej stosowane w termografach).Najpowszechniej stosowane s± termometry. Przy dokładnych pomiarach używa się termometrów o podziałce 0,1. [Ergonomia Pacholski L.] 2.1.1. Fizjologicznie uzasadnione zakresy temperatur Jeżeli badan± osobę umie¶cimy w komorze klimatycznej i poddamy j± działaniu różnych temperatur, możemy ustalić zakres, w którym zachowana zostaje równowaga cieplna organizmu. Zakres ten nazywa się stref± regulacji naczynioworuchowej, gdyż w obrębie tych granic gospodarka cieplna jest utrzymywana w równowadze, głównie w wyniku regulacji rozmieszczenia krwi. Ten zakres temperatur okre¶lany jest jako strefa zapewniaj±ca dobre samopoczucie. Zim±, dla osoby ubranej, powinna mie¶cić się ona przeważnie między 200 a 230C.Przy podniesieniu temperatury powyżej tego zakresu powstaje najpierw niewielki dodatni bilans cieplny i występuje ogrzanie się ciała. Ten zakres temperatury nazywa się stref± regulacji cieplnej przez wyparowanie wody. Jeżeli rozgrzanie przekroczy okre¶lon± warto¶ć (tolerancja upału), wewnętrzna ciepłota ciała gwałtownie ro¶nie, co w stosunkowo krótkim czasie prowadzi do ¶mierci z powodu udaru cieplnego. Zakres temperatury leż±cej poniżej strefy regulacji naczyniowo-ruchowej charakteryzuje się ujemnym bilansem cieplnym organizmu, gdyż w obrębie tego zakresu cały ubytek ciepła przewyższa jego wytwarzanie we wnętrzu ciała. Ten zakres nazywa się stref± fizycznego oziębienia. Utrata ciepła dotyczy przy tym znowu najpierw obwodowych czę¶ci ciała, które przez pewien okres czasu mog± wytrzymać deficyt ciepła.2.1.2. Zakres temperatur daj±cych dobre samopoczucie Zakres temperatury, w której człowiek czuje się dobrze, jest indywidualnie bardzo różny. Zależy on od osoby i od ubrania, odżywienia, pory roku, wieku, płci. Na przykład, przyjemne temperatury zapewniaj±ce dobre samopoczucie, s± dla kobiet `rzeciętnie o 10 wyższe niż dla mężczyzn, a dla osób powyżej czterdziestego roku życia o 10 wyższe niż dla osób młodszych. Ponadto latem czuje się człowiek, przy znacznie wyższych temperaturach, dużo lepiej niż zim±. Badania wzajemnych wpływów temperatury powietrza i otaczaj±cych powierzchni wykazały, że odczucie temperatury przez człowieka odpowiada w przybliżeniu ¶redniej pomiędzy warto¶ciami tych obu temperatur. Stosunek ten wyraża się następuj±cym wzorem:Temperatura odczuwalna = przy czym Tp = przeciętna temperatura powietrza To = przeciętna temperatura otaczaj±cych powierzchniDla dobrego samopoczucia jest rzecz± ważn±, aby różnice między temperatur± powietrza a temperatur± otaczaj±cych powierzchni były niewielkie. Szczególnie nieprzyjemne s± duże, zimne powierzchnie ¶cian lub okien. Nawet przy wystarczaj±co wysokich temperaturach powietrza wytwarzaj± one nieprzyjemny mikroklimat. Jako żelazn± regułę można przyj±ć wymaganie, aby przeciętne temperatury otaczaj±cych powierzchni nie odbiegały od temperatury powietrza o więcej niż 20 do 30 w górę i w dół. [Fizjologia pracy Grandjean E.] 2.2. wilgotno¶ć powietrza Wilgotno¶ć powietrza można mierzyć za pomoc±:a) higrometrub) higrografuc) wilgotno¶ciomierza hydroskopijnegod) wilgotno¶ciomierza „punktu rosy”. Czujnikiem higrometru i higrografu jest wi±zka odtłuszczonych ludzkich włosów, które pod wpływem wilgoci wydłużaj± się. W pewnym zakresie wydłużenie jest proporcjonalne do wilgotno¶ci względnej powietrza i ta zależno¶ć umożliwia zastosowanie skali z naniesionymi warto¶ciami procentowymi wilgotno¶ci względnej. Higrograf różni się od higrometru tym, że informacja o stanie wilgotno¶ci zostaje zapisana w postaci wykresu jej zmian w okresie doby lub tygodnia.Pomiar wilgotno¶ci powietrza przy użyciu psychrometru aspiracyjnego polega na odczytaniu wskazań dwóch umieszczonych obok siebie termometrów, z których jeden ma zbiorniczek owinięty mu¶linem, zwilżonym wod± destylowan± (psychrometr Assmana) lub eterem (psychrometr Augusta). Ciecz paruj±c z mu¶linu z różn± prędko¶ci± zależn± od wilgotno¶ci oraz od prędko¶ci ruchu powietrza, odbiera ciepło od termometru i dlatego wskazania termometru wilgotnego s± niższe od suchego.Wilgotno¶ć względna będzie w tym przypadku różnic± wskazań suchego i wilgotnego termometru. Do odczytu wilgotno¶ci względnej należy posłużyć się tablicami psychrometrycznymi. Wilgotno¶ć bezwzględna powietrza jest to aktualna zawarto¶ć pary wodnej w jednostce objęto¶ci powietrza.Wilgotno¶ć względna powietrza jest to stosunek wilgotno¶ci bezwzględnej do wilgotno¶ci maksymalnej (stanu nasycenia) i wyraża się zależno¶ci±: gdzie: wilgotno¶ć bezwzględna rzeczywiste (aktualne) w temperaturze t i ci¶nieniu p. (ilo¶ć gramów wody w 1 m3 powietrza) - wilgotno¶ć bezwzględna stanu nasycenia w temperaturze t i ci¶nieniu p. 2.2.1. Medyczne znaczenie wilgotno¶ci względnej Medyczny punkt widzenia na problem wilgotno¶ci w powietrzu jest ważniejszy niż wpływ wilgotno¶ci względnej na dobre samopoczucie.Dawniej w budowanych mieszkaniach cierpiano wskutek wilgotno¶ci murów i tworzenia się grzyba, dzisiaj poważnym problemem higieny stała się sucho¶ć powietrza w mocno ogrzanych pomieszczeniach. Stałe podnoszenie temperatury wnętrz spowodowało w istocie odpowiednie zmniejszenie się wilgotno¶ci względnej w pomieszczeniach.Mówi±c ogólnie, współczesna higiena poucza, że w pomieszczeniach ogrzewanych poż±dana jest wilgotno¶ć względna od 40 do 50 %, co stwarza dobre samopoczucie mikroklimatyczne. Wilgotno¶ć poniżej 30 % z punktu widzenia higieny jest niewskazana i wywołuje niekorzystne objawy wysuszenia ¶luzówek oczu i dróg oddechowych.Obok medycznego znaczenia suchego powietrza w ogrzewanych pomieszczeniach, liczni fachowcy coraz bardziej zwracaj± na szkody wyrz±dzane drewnianym meblom, przedmiotom sztuki (drewniane figury, farby na starych obrazach) i ro¶linom. 2.3. prędko¶ć ruchu powietrza Jest to czynnik, który może wpłyn±ć na odczuwanie temperatury. Do pomiarów prędko¶ci ruchów powietrza stosuje się różnego rodzaju anemometry: skrzydełkoweczaszowe (czareczkowe) [Ergonomietria Pacholski L.]żarzeniowemikroanemometry różnicowe.W anomometrze żarzeniowym elementem czujnikowym jest drucik, który ogrzewany jest pr±dem elektrycznym i chłodzony przepływaj±cym powietrzem. Powietrze odbiera drucikowi pewn± ilo¶ć ciepła, która jest funkcj± temperatury i prędko¶ci ruchu powietrza oraz temperatury drucika. Anemometry s± przyrz±dami mechanicznymi, w których struga powietrza wprawia w ruch wirnik wiatrakowy lub turbinowy, albo hamuje nominaln± prędko¶ć wzorcow± wirnika. Anemometry czasowe stosuje się do pomiaru dużych prędko¶ci, rzędu 10-20 m/s. Anemomometry skrzydełkowe stosuje się do pomiaru prędko¶ci w zakresie 0,5-10 m/s. Najbardziej przydatnymi z przyrz±dów o odbiorniku mechanicznym s± mikroanemometry różnicowe, ponieważ ich zakres pomiarowy pozwala mierzyć prędko¶ci poniżej 0,5 m/s, kte s± najczę¶ciej spotykane w pomieszczeniach zamkniętych [Ergonomia Lewandowski J.]. Optymalna prędko¶ć powietrza w pomieszczeniach winna trzymać się granicznej warto¶ci 0,2 m/s. iii. kształtowanie mikroklimatu Wszystkie obecnie stosowane normy mikroklimatu oparte s± wył±cznie na parametrach fizycznych, lecz okre¶lenia warto¶ci optymalnych oraz dopuszczalnych dla tych parametrów dokonuje się na podstawie wyników badań kompleksowego wpływu wszystkich parametrów mikroklimatu na funkcje fizjologiczne organizmu człowieka. Rozróżnia się normy okre¶laj±ce warunki:optymalnedopuszczalnekrańcowo dopuszczalne.Za optymalne uważa się takie warunki mikroklimatu, które zapewniaj± zachowanie wyrównanego bilansu cieplnego organizmu. Wszelkie odchylenia od warunków optymalnych powoduj± uczucia uci±żliwo¶ci, obniżaj± sprawno¶ć funkcji fizjologicznych i obserwuje się zwiększenie liczby błędów i wypadków przy pracy.Jako dopuszczalne okre¶la się takie warunki, które wprawdzie nie zapewniaj± człowiekowi komfortu termicznego, lecz nie powoduj± zaburzeń funkcji fizjologicznych i szkody dla zdrowia. W takich warunkach aktywnie działaj± mechanizmy termoregulacji ciała (obfite wydzielanie potu, przyspieszony oddech, rozszerzenie naczyń krwiono¶nych).Normy krańcowe dopuszczalne okre¶laj± takie graniczne warto¶ci parametrów mikroklimatu, których przekroczenie grozi poważnymi zaburzeniami funkcjonowania organizmu i upo¶ledzeniem stanu zdrowia. [Ergonomia Pacholski L.] 3.1. Oddziaływanie mikroklimatu na organizm3.1.1. Mikroklimat gor±cy Utrata ciepła przy zbyt wysokiej temperaturze odbywa się w sposób bierny (promieniowanie, przewodzenie i konwekcja) i czynny (parowanie potu). W czasie ciężkiej pracy fizycznej w wysokiej temperaturze ilo¶ć potu może osi±gn±ć 3-4 litry na godzinę. Obfite pocenie powoduje także utratę elektrolitów (Na, K, Cl i innych) co może spowodować zaburzenia w gospodarce energetycznej pracownika. Wysoka temperatura otoczenia może spowodować omdlenie cieplne, kurcze cieplne, wyczerpanie i udar. 3.1.2. Mikroklimat zimny Zagrożenie występowaniem zmian wywołanych przez działanie zimna jest zależne od stopnia utraty ciepła drog± przewodnictwa (wilgotna odzież, kontakt z zimnym metalem) konwekcji (oziębienie przez wiatr) i promieniowania (zależnie od różnicy ciepłoty ciała i otoczenia). Zmiany ogólne, występuj±ce pod wpływem niskich temperatur to hipotermia:obniżenie temperatury ciała prowadz±ce do utraty ¶wiadomo¶ci, zwolnieniem oddychania lub zatrzymaniem, wreszcie zatrzymaniem kr±żenia.3.1.3. Profilaktyka Zapobieganie przed niekorzystnym oddziaływaniem ¶rodowiska termicznego polega na:· zapewnieniu pracownikowi odpowiedniej odzieży,· zapewnienie odpowiednich napoi pod względem zawarto¶ci soli mineralnych,· stosowanie ¶rodków ochrony osobistej,· zapewnienie odpowiedniej wentylacji,· zapewnienie odpowiedniej temperatury w zależno¶ci od rodzaju pracy,· zmniejszenie wydatku energetycznego pracownika w przypadku nadmiernego obci±żenia ¶rodowiskiem termicznym· wprowadzenie skróconego czasu ekspozycji na działanie ¶rodowiska termicznego.3.1.4. Badanie lekarskie profilaktyczne W mikroklimacie gor±cym nie powinni być zatrudniani pracownicy cierpi±cy na choroby mię¶nia sercowego, wady serca, chorobę niedokrwienia serca, zaburzenia rytmu, nadci¶nienie tętnicze, otyło¶ć znacznego stopnia zaburzenia wydzielania potu, cukrzyca, nadczynno¶ć tarczycy.W przypadku pracy w mikroklimacie zimnym nie powinni być zatrudnieni pracownicy cierpi±cy na przewlekłe choroby górnych dróg oddechowych, przewlekłe zapalenie oskrzeli i dychawicę oskrzelow±, odmrożenia skóry, chorobę Burgera i inne choroby naczyń ob.wodowych, choroby reumatoidalne i inne zaostrzaj±c się pod wpływem ochłodzenia (P 195).Człowiek ma duże możliwo¶ci dostosowania się (aklimatyzacji) do różnych warunków klimatycznych. Zakres zmian temperatury otoczenia, w którym człowiek ma możliwo¶ć sprawnego działania, jest stosunkowo szeroki (od -500C do +500C czyli ok. 1000C). Dłuższe przebywanie człowieka w skrajnie niekorzystnych warunkach powoduje niekorzystny wpływ. Skład powietrza w pomieszczeniach, gdzie przebywaj± ludzie, ulega zmianom lub zepsuciu wskutek następuj±cych czynników:- pocenie się,tworzenie się pary wodnej,oddawanie ciepła,wytwarzanie się dwutlenku węgla,zanieczyszczenia powietrza docieraj±ce z zewn±trz lub powstaj±ce w samym pomieszczeniu w wyniku procesów pracy.Zapotrzebowanie na ¶wieże powietrze jest tym większe, im mniejsz± przestrzeń powietrzn± wyznaczono na osobę. [Fizjologia pracy Grandjean E.]Odzwierciedleniem zaburzeń przemiany materii występuj±cych pod wpływem długotrwałego oddziaływania podwyższonej lub niskiej temperatury otoczenia s± zmiany składu i wła¶ciwo¶ci płynów ustrojowych oraz zwiększona wrażliwo¶ć na działanie wielu szkodliwych czynników ¶rodowiska zewnętrznego: chemicznych lub biologicznych (drobnoustrojów chorobotwórczych). Przy szczególnie niekorzystnym układzie składników mikroklimatu lub klimatu (podwyższona temperatura, znaczna wilgotno¶ć i niedostateczna prędko¶ć ruchu powietrza) i przy wzmożonej produkcji ciepła przez organizm może nast±pić udar cieplny. Jego podstawowymi objawami s±:podwyższone temperatury ciała, zwiększenie często¶ci oddychania. Należy zwrócić również uwagę na odwadnianie ustroju na skutek nadmiernego wydzielania potu.Można temu zapobiec przez podawanie do picia odpowiedniej ilo¶ci wody lub innych napojów. Wraz z napojami wskazane jest również podawanie witaminy B1 i witaminy C, które wydalane s± z organizmu wraz z potem. [Ergonomia Pacholski L.] 3.2. biologiczne i ekonomiczne skutki niekorzystnych warunków mikroklimatycznych Wpływ niektórych parametrów mikroklimatu na organizm przedstawiono w tabeli. Lp. Czynnik analizowany Skutki działania Zapobieganie 1 Temperatura powietrza:- zbyt wysoka Wzrost ciepłoty ciała przyspieszenie akcji serca, zmniejszenie wydajno¶ci pracy, wzrost liczby błędów, senno¶ć Zwiększenie wydajno¶ci wentylacji, nawiew chłodnego powietrza - zbyt niska Uczucie sztywnienia mię¶ni, spadek napięcia uwagi Nawiew ciepłego powietrza zwiększenie intensywno¶ci ogrzewania 2 Wilgotno¶ć powietrza:- zbyt wysoka Zmniejszenie możliwo¶ci pracy w wysokich temperaturach Poprawa wentylacji, nawiew suchego powietrza - zbyt niska Wysychanie ¶luzówek 3 Szybko¶ć ruchu powietrza:- zbyt duża Bóle mię¶niowe Zlikwidowanie przeci±gów, zmniejszenie prędko¶ci powietrza nawiewanego poprzez rozpraszanie strumienia np. za pomoc± anemostatów - zbyt mała Zmniejszenie możliwo¶ci pracy w wysokich temperaturach Poprawa wentylacji [Ergonomia J. Lewandowski]Cało¶ciowa ocena warunków mikroklimatycznych jest zagadnieniem złożonym. Wynika to ze skomplikowanego charakteru oddziaływania mikroklimatu na organizm ludzki i bilans jego wymiany cieplnej.Jedn± z metod oceny warunków mikroklimatu jest metoda oceny komfortu cieplnego za pomoc± umownego miernika, jakim jest temperatura efektywna (ET).Komfortem cieplnym nazywany jest taki stan warunków mikroklimatycznych, w których wymiana cieplna między organizmem ludzkim, a otoczeniem zachodzi w optymalnych warunkach i odbywa się poza udziałem ¶wiadomo¶ci.Temperatura efektywna (TE) jest wskaĽnikiem komfortu cieplnego. TE ujmuje ł±czny wpływ temperatury, wilgotno¶ci i prędko¶ci ruchu powietrza i opisuje ten wpływ jedn± warto¶ci± liczbow±, tzw. stopniami temperatury efektywnej. Strefa komfortu cieplnego dla naszego klimatu mie¶ci się w zakresie 17,7-22,2 TE w warunkach zimowych oraz 18,0-23,0 TE w warunkach letnich. Wraz ze wzrostem TE maleje nasza sprawno¶ć. iv. kształtowanie mikroklimatu w pomieszczeniach pracy W naszych warunkach stosuje się najczę¶ciej do kształtowania mikroklimatu wentylacje w lecie, a wentylację i ogrzewanie w zimie. Przy pomocy wentylacji możemy oddziaływać na ruch powietrza i czę¶ciowo w temperaturę, wprowadzaj±c np. do pomieszczeń chłodniejsze powietrze z zewn±trz.W chłodnych porach roku pr±dy powietrza o dużej nieraz prędko¶ci i niskich temperaturach (przez otwarte okna, drzwi) trafiaj± na organizm ludzki i powoduj± złe samopoczucie i często nawet zaziębienia. St±d też formułuje się zalecenia dotycz±ce ograniczenia prędko¶ci przepływów powietrza, zwłaszcza na poziomie głowy pracownika. Do zmniejszenia prędko¶ci ruchu powietrza stosuje się różne sposoby polegaj±ce na kierowaniu strumieni powietrza w górę lub dzielenia go na mniejsze strumienie rozbiegaj±ce się koncentrycznie. [Wybrane zagadnienia z ergonomii Kania J.] 4.1. wentylacja Wentylacja jako ¶wiadome realizowana wymiana powietrza w pomieszczeniach może mieć na celu:zmianę temperatury powietrza,zwiększenie stężenia zanieczyszczeń powietrza,osuszenie powietrza.Ze względu na sposób realizacji można j± podzielić na dwa rodzaje:a) wentylację naturaln± (grawitacyjn±), działaj±c± na zasadzie różnicy temperatur powietrza (cieplejsze warstwy powietrza unosz± się, a na dół spływaj± chłodniejszej masy powietrza z zewn±trz pomieszczenia),b) wentylację sztuczn± (mechaniczn±), polegaj±c± na wymuszaniu ruchu powietrza przy użyciu urz±dzeń mechanicznych. [Ergonomia Pacholski L.]Do oceny konieczno¶ci wietrzenia mechanicznego lub stosowania urz±dzeń klimatyzacyjnych, decyduj±c± rolę odgrywa położenie budynku i powierzchnia okien. Jeżeli wnikaj±cy z zewn±trz hałas uliczny lub znaczne zanieczyszczenie miejskiego powietrza uniemożliwiaj± latem otwieranie okien, wówczas konieczne jest wietrzenie mechaniczne lub klimatyzacja. [Fizjologia pracy Grandjean E.] v. zakończenie W celu uzyskania termicznych warunków pracy człowieka maksymalnie zbliżonych do stanu optymalnego (przy uwzględnieniu stopnia obci±żenia fizycznego), stosuje się różne ¶rodki techniczne i organizacyjne.¦rodki techniczne to przede wszystkim urz±dzenia grzewcze, wentylacyjne, klimatyzacyjne oraz zabezpieczaj±ce przed nadmiernym promieniowaniem cieplnym. S± to ¶rodki stosowane najczę¶ciej w celu złagodzenia niekorzystnego wpływu technologii oraz konstrukcji budynków przemysłowych na warunki mikroklimatyczne. Najlepszym, lecz niestety czysto teoretycznym rozwi±zaniem byłoby takie wykorzystanie energii obecnie rozpraszanej w procesie technologicznym, aby służyła ona do wła¶ciwego ogrzewania, nawilżania i wymiany powietrza w pomieszczeniu. Ideę tę można czę¶ciowo realizować, konstruuj±c urz±dzenia i maszyny technologiczne hermetyzuj±ce procesy, które mog± wpływać ujemnie na mikroklimat, stosuj±c odzysk ciepła zawartego w spalinach, zużytej parze wodnej itp. gazach odlotowych o znacznej energii, wznosz±c obiekty budowlane o dużej izolacyjno¶ci ¶cian i stropów, umożliwiaj±cych regulowane wykorzystanie energii słonecznej (także do ochładzania budynku) itp.¦rodki organizacyjne to głównie stosowanie odpowiedniego rytmu pracy i wypoczynku, stosowanie rotacji pracowników zatrudnionych na stanowiskach najbardziej uci±żliwych, organizowanie pracy stanowisk „zimowych” poza stref± wpływu stanowisk „gor±cych” (huty, kuĽnie, odlewnie) oraz mechanizacja i automatyzacja procesów technologicznych (zmniejszenia obci±żenia fizycznego oraz odsunięcie pracownika od strefy niekorzystnych warunków klimatycznych). Nie można również pomin±ć takich typowych działań z zakresu bhp, jak wyposażenie pracowników w ubrania ochronne, okulary, kapelusze azbestowe, rękawice, buty, zaopatrzenie w napoje mineralizowane. Ochrony osobiste z reguły s± uci±żliwe dla pracowników, utrudniaj± ruchy, zmniejszaj± wydajno¶ć wskutek zwiększenia wysiłku fizycznego. W celu poprawienia warunków mikroklimatu w przemy¶le stosuje się różnego rodzaju urz±dzenia techniczne stanowi±ce dodatkowe wyposażenie pomieszczeń i oczywi¶cie dodatkowo zużywaj±ce znaczne niekiedy ilo¶ci energii. [Ergonomia Pacholski L.] Warunki cieplne miejsca pracy człowieka s± ważnym czynnikiem wpływaj±cym na jego samopoczucie. Dlatego ważn± rzecz± jest zapewnienie pracownikowi komfortu cieplnego, czyli takich warunków, w których człowiek ubrany stosownie do rodzaju i warunków pracy, nie odczuwa chłodu lub gor±ca w czasie jej wykonywania, tzn. należy d±żyć do stanu równowagi cieplnej całego ciała, co pozwoli na lepsze i wydajniejsze wykonywanie obowi±zków.Pomieszczenie powinno ochraniać człowieka przed wpływami pogody i tworzyć ¶rodowisko zapewniaj±ce w dużej mierze warunki dobrego samopoczucia i zdolno¶ci do pracy. Do warunków tych należy powietrze bogate w tlen, w lekkim ruchu, lecz bez przeci±gów, przyjemne ciepło, przyjemna wilgotno¶ć powietrza i odpowiednie o¶wietlenie. VI. LITERATURA 1. Pacholski L.: Ergonomia. Wydawnictwo Politechniki Poznańskiej, Poznań, 1986.2. Kania J.: Wybrane zagadnienie z ergonomii. Wydawnictwo Politechniki Warszawskiej, Warszawa, 1983.3. Miko¶ J.:Budownictwo ekologiczne. Wydawnictwo Politechniki ¦l±skiej, Gliwice, 1996.4. Grandjcan E.: Fizjologia pracy. Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa, 1971.5. Lewandowski J.: Ergonomia. Wydawnictwo „MARCUS” S.C. ŁódĽ 1995.
