Program szczepień przeciwko grypie sezonowej dla

Załącznik nr 1 do Ogłoszenia
Program w zakresie profilaktyki zakażeń wywołanych pneumokokami wśród dzieci powyżej
23. miesiąca życia, uczęszczających do miejskich żłobków i placówek wpisanych do rejestru
żłobków i klubów dziecięcych funkcjonujących na terenie miasta Poznania
Program opracowany przez Urząd Miasta Poznania, Wydział Zdrowia i Spraw Społecznych
1. OPIS PROBLEMU ZDROWOTNEGO
Wstęp
Zakażenia pneumokokowe występują powszechnie na całym świecie. Inwazyjna choroba
pneumokokowa (IChP) stanowi poważny problem epidemiologiczny. W ostatnich latach pojawiła się
możliwość ograniczenia liczby tych zakażeń poprzez stosowanie koniugowanych szczepionek
przeciwpneumokokowych (PCV). Wysoki koszt szczepień jest jednak jedną z przyczyn odsuwania
w czasie decyzji o wprowadzeniu ich do Kalendarza szczepień ochronnych (KSO) obowiązkowych
dla wszystkich dzieci.
Etiologia
Zakażenia wywołane przez Streptococcus pneumoniae (dwoinki zapalenia płuc, pneumokoki) to
główna przyczyna zachorowalności i śmiertelności na świecie. Wg WHO w 2005 roku bakteria była
przyczyną około 1 600 000 zgonów na świecie w tym około 700 000 do 1 000 000 wśród dzieci
poniżej 5 roku życia. Głównym czynnikiem wpływającym na zmienność bakterii jest otoczka
wielocukrowa, której właściwości antygenowe i budowa są przedmiotem badań, gdyż przeciwciała
przeciw
wielocukrom
zawartym
w
otoczce
nadają
odporność
na
zakażenia
serotypami
pneumokoków zawartych w szczepionkach. Wyróżnia się ponad 90 typów serologicznych
pneumokoków, co uniemożliwia stworzenie jednej szczepionki przeciw zakażeniom przez nie
wywołanym. Odpowiednie monitorowanie (prowadzone głównie w Stanach Zjednoczonych) wykazały,
że za około 80% zakażeń inwazyjnych, szczególnie u dzieci poniżej 5 roku życia, odpowiadały izolaty
siedmiu serotypów
co pozwoliło wstępnie na stworzenie 7-walentnej szczepionki koniugowanej
(PCV7). Poszerzanie szczepionki o kolejne antygeny serotypów pozwoliły na stworzenie kolejnych
rodzajów: 10-walentnej (PCV10), 13-walentnej (PCV13) oraz 23-walentnej polisacharydowej (PPSV23). Epidemiologia w różnych regionach świata stale i dynamicznie się zmienia, co wymaga ciągłego
monitorowania inwazyjnych zakażeń pneumokokowych1,2.
Powikłania
Zakażenie pneumokokami wywołuje poważne zachorowania prowadzące nawet do zgonu. Ciężkie
zakażenie bakteriami jest następstwem ich rozsiewu drogą krwi lub penetracji do układu nerwowego.
Zakażenie jest niebezpieczne w szczególności wśród niemowląt, małych dzieci, osób starszych
1
Zapobieganie inwazyjnej chorobie pneumokokowej u dorosłych i zasady stosowania 23-walentnej szczepionki polisacharydowej
w grupach ryzyka. Aktualne wytyczne Amerykańskiego Komitetu Doradczego ds. Szczepień (ACIP). Mrukowicz J., Hryniewicz W.;
Medycyna Praktyczna (wydanie specjalne - zakażenia1/2011)
2
Inwazyjna choroba pneumokokowa w Polsce w roku 2010. Skoczyńska A., Kuch A., Gołębiewska A., Waśko I, Ronkiewicz P, Markowska
M, Hryniewicz W; Polski Merkuriusz Lekarski, 2011, Tom XXXI, Nr 182, 80-85.
i osób w każdym wieku z dodatkowymi czynnikami ryzyka wynikającymi ze stanu ich zdrowia
(niektóre choroby przewlekłe, wady np. osoby immunokompetentne, z niedoborami odporności czy
anatomicznym lub czynnościowym brakiem śledziony). Bakteria kolonizuje błonę śluzową górnych
dróg oddechowych przez co może wywołać: uogólnione, inwazyjne zakażenia w tym przebiegające
jako bakteriemia, posocznica czy zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, zapalenia płuc i inne
infekcyjne zapalenia dolnych dróg oddechowych jak również infekcyjne zapalenia górnych dróg
oddechowych w tym zapalenia ucha środkowego i zatok przynosowych.
Zakażenie pneumokokiem rozpoczyna się często od zapalenia ucha środkowego lub innej pozornie
niegroźnej infekcji. Choroba może nagle przerodzić się w postać inwazyjną (np. sepsa czy zapalenie
opon mózgowo-rdzeniowych) i od tego momentu rozwija się już bardzo szybko prowadząc w ciągu
kilku godzin nawet do śmierci3.
U dzieci, które uda się wyleczyć, obserwuje się trwałe następstwa przebytego zakażenia, tj:
uszkodzenia układu nerwowego, upośledzenia umysłowe, zaburzenia słuchu czy napady
padaczkowe4.
Epidemiologia
W Polsce sytuacja epidemiologiczna IChP jest coraz lepiej rozpoznawana dzięki bardzo wzmożonej i
rozwijającej się aktywności Krajowego Ośrodka Referencyjnego, którego ostatnie dane (z 2010 roku,
niepublikowane) pokazują, że zapadalność na IChP u dzieci poniżej 2 r.ż. średnio wynosi 5/100 000,
a u dorosłych powyżej 60 r.ż. 1,6/100 000. Niepotwierdzona jest jednak dokładność wyników (mogą
być znacznie zaniżone), gdyż w niektórych województwach analiza oparta jest na niezbyt dużej
liczbie przypadków. Dane te jednak są coraz bardziej wiarygodne i zbliżają się stopniowo do danych
monitorowanych w innych krajach europejskich i Ameryki Północnej5,6.
Profilaktyka
Najlepszym sposobem zapobiegania zakażeniom pneumokokami i ich powikłaniom jest zastosowanie
szczepionki. Szczepienia przeciwpneumokokowe zalecane są głównie ze wskazań klinicznych oraz
epidemiologicznych.
Według
wytycznych
różnych
organizacji
(m.in.
WHO
oraz
ACIP
–
Amerykańskiego Komitetu Doradczego ds. Szczepień) w większości rekomendowane są szczepienia
niemowląt, małych dzieci, osób starszych po 65 r.ż oraz osób w każdym wieku, które ze względu na
stan zdrowia są szczególnie narażone na ciężkie zakażenia pneumokokowe.
W Polsce szczepienia przeciwpneumokokowe są zawarte w Programie Szczepień Ochronnych na
rok 2012 jako szczepienia zalecane, szczególnie:

szczepionka nieskoniugowana (polisacharydowa):
3
Zakażenia pneumokokowe. Durbin W. Pediatria po dyplomie, 2006, 3-9.
Szczepienia ochronne w profilaktyce zakażeń wywołanych przez Streptococcus pneumoniae. Chrobak-Górna K, Przewodnik Lekarza,
2004, 9, 90-93.
5
Zapobieganie inwazyjnej chorobie pneumokokowej u dorosłych i zasady stosowania 23-walentnej szczepionki polisacharydowej
w grupach ryzyka. Aktualne wytyczne Amerykańskiego Komitetu Doradczego ds. Szczepień (ACIP). Mrukowicz J., Hryniewicz W.;
Medycyna Praktyczna (wydanie specjalne - zakażenia1/2011)
6
Inwazyjna choroba pneumokokowa w Polsce w roku 2010. Skoczyńska A., Kuch A., Gołębiewska A., Waśko I, Ronkiewicz P, Markowska
M, Hryniewicz W; Polski Merkuriusz Lekarski, 2011, Tom XXXI, Nr 182, 80-85.
4
2
o
osobom w wieku powyżej 65 r.ż.;
o
dzieciom powyżej 2 roku życia oraz dorosłym z grup ryzyka (w tym chorującym na
przewlekłe choroby serca, płuc, cukrzycę, chorobę alkoholową, nabyte zaburzenia
odporności, osobom po splenektomii) – dawkowanie wg. wskazań producenta;

szczepionka koniugowana:
o
dzieciom w wieku od 2 miesiąca życia do 5 roku życia;
o
dzieciom w wieku od 2 miesiąca życia do 5 roku życia z grup ryzyka np.
uczęszczających do żłobka, przedszkola lub z chorobami przewlekłymi, w tym
zaburzenia odporności – dawkowanie wg. wskazań producenta.7
Populacja
Miasto Poznań zamieszkuje około 10 800 dzieci pomiędzy 2 i 3 rokiem życia8, natomiast do żłobków
miejskich i żłobków i placówek wpisanych do rejestru żłobków i klubów dziecięcych funkcjonujących
na terenie miasta Poznania uczęszcza około 600 dzieci z podanego przedziału wiekowego.
Szczepienia przeciwko pneumokokom finansowane z budżetu Miasta skierowane do podopiecznych
jednostek, dla których Miasto Poznań jest organem prowadzącym, są realizowane od 2006 roku.
W ciągu 6 lat (od 2006 do 2011 roku) na ww. świadczenia przeznaczono z budżetu Miasta ponad
625 000,00 zł wykonując 2272 szczepienia.
Akcja szczepień spotyka się z bardzo dużym zainteresowaniem, dlatego też w budżecie Miasta
w 2012 roku zabezpieczono środki finansowe na objęcie działaniami profilaktycznymi wszystkich
chętnych.
2. CELE PROGRAMU:
Głównym celem Programu jest obniżenie liczby zachorowań i zgonów wywołanych zakażeniami
pneumokokami wśród osób należących do grup ryzyka.
Cele szczegółowe:
- obniżenie liczby zakażeń pneumokokowych wśród dzieci uczęszczających do poznańskich żłobków
i klubów dziecięcych,
- obniżenie liczby powikłań wśród dzieci objętych szczepieniem, spowodowanych zakażeniem
pneumokokami,
- obniżenie liczby zgonów spowodowanych zakażeniami pneumokokami,
- zmniejszenie niekorzystnych wpływów społecznych w wymiarze zdrowotnym,
- wzrost świadomości społeczeństwa (szczególnie rodziców/opiekunów prawnych dzieci) o powadze
problemu zakażeń pneumokokami ze względu na późniejsze powikłania,
- zwiększenie dostępności do szczepień niefinansowanych przez NFZ dla osób o niższym
statusie ekonomicznym, należących do grupy społecznej objętej Programem.
7
8
Program Szczepień ochronnych na rok 2012 jako załącznik do Komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego z 26 października 2011.
(poz.71)
wg danych z GUS – stan na dzień 31 grudnia 2010 r.
3
Oczekiwane efekty:
- zmniejszenie liczby zachorowań wywołanych pneumokokami i powikłań oraz liczby osób
hospitalizowanych z powodu zakażenia Streptococcus pneumoniae, rejestrowanych przez lekarzy
podstawowej opieki zdrowotnej, pediatrów i szpitale w Poznaniu,
- wzrost dostępności do świadczeń zdrowotnych z zakresu profilaktyki zakażeń
pneumokokowych dla osób o niskim statusie ekonomicznym,
- wzrost świadomości beneficjentów poprzez odpowiednie działania informacyjne kształtujące
kompleksowe postrzeganie zagrożeń spowodowanych bakteriami,
- możliwość oceny stanu wiedzy rodziców/opiekunów prawnych dzieci objętych Programem
nt. zakażeń pneumokokowych..
3. ADRESACI PROGRAMU
Adresatami Programu są:
dzieci powyżej 23. miesiąca życia, uczęszczające do miejskich żłobków i placówek wpisanych do
rejestru żłobków i klubów dziecięcych funkcjonujących na terenie Miasta Poznania (dokładna lista
adresatów zostanie przedstawiona Realizatorowi po rozstrzygnięciu konkursu)
4. ORGANIZACJA PROGRAMU
Lp.
Zadanie
listopad
grudzień
X
X
X
X
Informowanie beneficjentów o Programie1)
1.
2.
(ogłoszenia o Programie w prasie lokalnej, radiu, telewizji, na stronie
www Realizatora, na stronie www Miasta Poznania, w placówkach, do
których uczęszczają dzieci objęte Programem)
Działania informacyjno – edukacyjne w zakresie
zapobiegania zakażeniom pneumokokowym i ich
powikłaniom
(np. ulotki, plakaty, edukacja bezpośrednia uczestników Programu)
3.
Wybór Realizatora2) Programu
X
4.
Realizacja szczepień3)
X
5.
Raport końcowy4)
(rejestracja, badania lekarskie, podanie szczepionki)
X
X
1) Za realizację zadania odpowiedzialny jest Realizator we współpracy z Wydziałem Zdrowia
i Spraw Społecznych Urzędu Miasta Poznania.
4
2) Realizator szczepień zostanie wyłoniony w drodze konkursu ofert przeprowadzonego na
podstawie art. 48 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz. 1027 ze zm.), art. 114
ust. 1 pkt. 1 i ust. 2 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej (Dz.U. z 2011 r. Nr
112, poz.654 ze zm.) oraz zarządzenia Nr 300/2012/P Prezydenta Miasta Poznania z 9 maja
2012 roku w sprawie Planu Programów Zdrowotnych przyjętych do realizacji w 2012 r.
Kwalifikacje osób działających w imieniu Realizatora powinny być potwierdzone kopią
odpowiednich dokumentów:
- lekarze – kopia dokumentu potwierdzającego prawo wykonywania zawodu
- pielęgniarki – kopia dokumentu potwierdzającego prawo wykonywania zawodu oraz kopia
dokumentu potwierdzającego ukończenie kursu szczepień (uprawniającego do wykonywania
szczepień)
3) Realizacja szczepień:
a.
Zasady rejestracji - aby przystąpić do Programu należy:

b.
zgłosić chęć zaszczepienia w placówce do której uczęszcza dziecko
Miejsca udzielania świadczeń:

dzieci uczęszczające do miejskich żłobków i placówek wpisanych do rejestru
żłobków i klubów dziecięcych funkcjonujących na terenie Miasta Poznania
powinny zostać zaszczepione na terenie placówki do której uczęszczają, w
terminie ustalonym z kierownikiem danej placówki.
c.
Każde podanie szczepionki powinno być
poprzedzone badaniem lekarskim,
na podstawie którego odbywa się kwalifikacja do szczepienia.
d.
Szczepienia wykonuje lekarz bądź uprawniona pielęgniarka.
Do szczepień Realizator powinien używać koniugowanej szczepionki 13-walentnej w dawce
jednorazowej dostępnej na polskim rynku.
Aby zapewnić bezpieczeństwo beneficjentów zespół przeprowadzający szczepienia powinien
być wyposażony w zestaw przeciwwstrząsowy.
4) Raport końcowy powinien zawierać wyniki oceny zgłaszalności (pkt. 6a), oceny poziomu
wiedzy rodziców/opiekunów prawnych dzieci (pkt. 6b) oraz oceny zasadności realizacji
Programu (pkt 6c). Raport końcowy należy dołączyć do sprawozdania końcowego z realizacji
Programu.
5. KOSZTY
Na realizację Programu zaplanowano kwotę w wysokości maksymalnej 200 000,00 zł
6. MONITOROWANIE I EWALUACJA
a) ocena zgłaszalności do Programu
5
Przygotowana na podstawie Rejestru prowadzonego przez Realizatora, który powinien być sporządzony
w formie elektronicznej i zawierać takie informacje jak: numer PESEL dziecka, datę wykonania
szczepienia oraz nazwę placówki do której uczęszcza dziecko. Rejestr należy załączyć do sprawozdania
końcowego z realizacji Programu.
b) ocena poziomu wiedzy nt. zakażeń wywołanych pneumokokami
Przeprowadzona na podstawie ankiety (wzór opracowuje Realizator i załącza do Oferty – Miasto
Poznań zastrzega sobie prawo do modyfikacji ankiety) Badanie ankietowe powinno zostać
przeprowadzone na grupie rodziców beneficjentów stanowiącej co najmniej 50% ogólnej liczby adresatów
Programu).
c) ocena zasadności realizowanego Programu
Przeprowadzona na podstawie ankiety (wzór opracowuje Realizator i załącza do Oferty – Miasto
Poznań zastrzega sobie prawo do modyfikacji ankiety) Badanie ankietowe powinno zostać
przeprowadzone na grupie rodziców beneficjentów stanowiącej co najmniej 50% ogólnej liczby adresatów
Programu).
Do przeprowadzenia oceny zawartej w punktach 6 b) oraz 6 c) wskazane jest przygotowanie
wspólnej ankiety – Miasto Poznań zastrzega sobie prawo do modyfikacji ankiety.
7. OKRES REALIZACJI PROGRAMU
listopad- grudzień 2012 r.
6