Makroekonomia Zagadnienia 07
advertisement
W gospodarczej rzeczywistości zawsze mamy do czynienia z globalną nierównowagą, której towarzyszą nierównowagi cząstkowe. Jest przy tym charakterystyczne, że gospodarka centralnie zarządzana jest zawsze dotknięta nierównowagą popytową, a gospodarka rynkowa - nierównowagą podażową.Globalna równowaga i globalna nierównowaga w gospodarce rynkowej: Podaż w gospodarce rynkowej jest tym większa im ceny są wyższe. Jest to spowodowane dążeniem przedsiębiorców do maksymalizacji zysku. Im większe ceny tym więcej towarów staje się opłacalnymi dla producentów. Przy bardzo wysokiej cenie opłaca się sprowadzać surowiec z odległych krajów uruchamiać stare niskowydajne maszyny, płacić pracownikom za prace w godzinach nadliczbowych itd. Jeśli cena jest niższa, takie extra metody nie są opłacalne, gdyż koszty wytworzenia są równe lub wyższe od sumy uzyskanej ze sprzedaży.Specyfika funkcji popytu i podaży - zmienna niezależna (poziom cen) przebiega wzdłuż osi rzędnych. Taka konwencja przyjęła się w światowej literaturze, zgodna jest z obyczajem teoretyków ekonom. Każdemu poziomowi cen odpowiada poziom popytu i podaży oznaczony na osi odciętych. Cena równowagi : jednej cenie odpowiada równość tych wielkości cenie równej OR. Podaż globalna : to wszystkie składające się na nią towary liczone w jednostkach naturalnych i mnożone przez ceny. Chodzi tu o ceny stałe, obowiązujące w przyjętym za pkt. odniesienia momencie. Gdyby nie odwołać się do cen stałych, zmiana rozmiarów globalnej podaży mogłaby zachodzić wyłącznie z tytułu zmiany cen przy niezmienionej ilości oferowanych jednostek naturalnych. W gospodarce rynkowej nierównowaga podażowa objawia się jako nadwyżka dóbr, których nie można sprzedać, bądź jako nadwyżka mocy produkcyjnych, których z braku popytu nie sposób uruchomić. Na rysunku ten typ równowagi ilustrowany jest nadwyżką równą BC oferowaną przy poziomie cen równym ON. Poziom cen - to średnia ważona cen wszystkich oferowanych w gospodarce dóbr i usług. Zmiana poziomu cen następuje wtedy, gdy następuje zmiana któregoś dobra lub usługi przy niezmienionej strukturze podaży.Nierównowaga popytowa - charakterystyka: Gospodarka centralnie zarządzana jest dotknięta chroniczną przypadłością o znaku odwrotnym ,niż w gospodarce rynkowej . Dominuje w niej permanentna nierównowaga popytowa .W skali globalnej objawia się ona jako stały nadmiar popytu w stosunku do podaży .Jej objawy i częściowo przyczyny są omówione niżej.Nierównowagi na rynku dóbr zaopatrzeniowych , czyli takich w które zaopatrywane są przedsiębiorstwa państwowe , nie sposób zinterpretować za pomocą funkcji uzależniającej podaż i popyt do ceny . W gospodarce centralnie zarządzanej obie te wielkości nie reagują na cenę rysunekNierównowaga na rynku dóbr konsumpcyjnych w gospodarce centralnie zarządzanejpodaż nie reaguje na zmianę ceny Na rysunku niezależnie od wysokości ceny utrzymuje się na poziomie ocLinia d symbolizująca popyt na rysunku powyższym podobnie jak w przypadku nierównowagi w gospodarce rynkowej .Nie ma w tym nic dziwnego Popyt ten tworzy ludność , a ludność reaguje rynkowo niezależnie od typu gospodarki , w jakim żyje Dlatego też popyt spada w miarę wzrostu ceny .Na powyższym rysunku funkcja popytu przecina się z funkcją podaży znacznie powyżej ceny równowagi Odczytuje to jako ilustracje permanentnego utrzymania się nie równowagi popytowej na rynku dóbr konsumpcyjnych Ten typ nierównowagi spowodował iż ustrój o gospodarce centralnie zarządzanej otrzymał ironicznie miano „socjalizmu kolejkowego” Zjawisko chronicznej nadwyżki popytu na dobra zaopatrzeniowe nie może być interpretowane za pomocą krzywych popytu i podaży Wykres ilustrujący ich przebieg bazuje bowiem na założeniu że przynajmniej jeden podmiot gospodarczy w jakiś sposób reaguje zmianą popytu lub podaży na zmianę wysokości W gospodarce rynkowej reakcja ta jest zrozumiała i zgodna ze zdrowym rozsądkiem W gospodarce centralnie zarządzanej reakcja zdrowarozsądkowa odnosi się już tylko do nabywców podczas gdy sprzedawcy zachowują się w sposób trudniejszy do objaśnienia co ilustruje osobliwy przebieg linii s na rysunku powyższym Bierny charakter pieniądza w gospodarce centralnie zarządzanej .Jeśli chodzi o reakcję przedsiębiorców w gospodarce centralnie zarządzanej to cena materiałów do produkcji nie jest dla nich parametrem decydującym o zgłaszanym przez nich popycie lub oferowanej podaży Na zmiany cen nie reagują podwyżką lub obniżką nie ma dla nich znaczenia Z tego powodu utarło się powiedzenie iż pieniądz ma w tym typie gospodarki charakter bierny.Ogólna charakterystyka faz cyklu koniunkturalnego w gospodarce rynkowej. Czynniki wpływające na wahania cykliczne: Gospodarka rynkowa jest dotknięta chroniczną nierównowagą podażową i wiemy również, iż nierównowaga przybiera najmniejsze natężenie na rynku dóbr finalnych. Na tym zatem rynku najłatwiej można ulokować dodatkową produkcję. Jeżeli jest to produkcja dóbr nowych, dotąd nie wytwarzanych, jej uruchomienie wymaga inwestycji w dziale F monet ich rozpoczęcia jest początkiem cyklu. Zauważmy, że inwestycje w dziale F stwarzają popyt ma produkty tego działu gdyż dobra inwestycyjne inwestowane w budowanych obiektach są również finalnymi. Zatem wraz z rozpoczęciem inwestycji rusza pierwszy impuls popytu. Pierwszy impuls popytu - inwestycje pociągają za sobą wzrost popytu na produkty . działu F. Produkty te to dobra inwestycyjne wytwarzane w tym dziale.Dział F objęty pierwszym impulsem podnosi produkcję dóbr inwestycyjnych. Aby tego dokonać, zakupuję u swoich dostawców dobra zaopatrzeniowe do produkcji dóbr inwestycyjnych. Dostawcy zatem muszą uruchomić ich produkcję. Jej uruchomienie wymaga z kolei zakupów u dostawców. Również i oni muszą uruchomić nieczynne dotąd moce. W ten sposób działa drugi impuls popytu.Drugi impuls popytu - wzrost produkcji dóbr inwestycyjnych pociąga za sobą wzrost popytu na dobra zaopatrzeniowe do produkcji dóbr inwestycyjnych wytwarzane w ogniwach ciągu technologicznego. Wzrost produkcji dóbr inwestycyjnych a także wzrost produkcji dóbr zaopatrzeniowych do produkcji dóbr inwestycyjnych w działach technologicznie wcześniejszych pociąga za sobą przyrost zatrudnienia i płac. Te przyrosty owocują zwiększeniem popytu konsumpcyjnego i wzrostem produkcji dóbr konsumpcyjnych. Na tym polega trzeci impuls popytu.Trzeci impuls popytu -wzrost popytu na dobra inwestycyjne i zaopatrzeniowe do ich produkcji pociąga za sobą wzrost popytu na dobra konsumpcyjne. Większy popyt na dobra konsumpcyjne wywołuje zwiększenie ich produkcji. Czytelnik domyśla się zapewne na czym polega czwarty impuls popytu. Są nim objęte dobra zaopatrzeniowe do produkcji dóbr konsumpcyjnych.Wzrost popytu na dobra konsumpcyjne wytwarzane w dziale F pociąga za sobą wzrost popytu na dobra zaopatrzeniowe do produkcji dóbr konsumpcyjnych, wytwarzane w działach technologicznie wcześniejszych.Wszystkie cztery impulsy ruszają równocześnie już w pierwszym okresie cyklu. Powodują one równoczesny wzrost produkcji (lub ich pojawienie się jeśli przed rozpoczęciem nie istniała ) czterech typów dóbr : inwestycyjnych, zaopatrzeniowych, do produkcji dóbr : inwestycyjnych, konsumpcyjnych, zaopatrzeniowych do produkcji dóbr konsumpcyjnych.Producenci obserwując inwestycje przewidują, że po ich ukończeniu i uruchomieniu produkcji, pojawi się kolejny dodatkowy popytna ich produkty. Z uwagi na fakt iż nowe moce uruchomione w przyszłości będą wytwarzać nowe produkty. Producenci dochodzą do wniosku, że nie potrafią zaspokoić całości tego popytu.Za pomocą znajdujących się w ich gestii mocy „starych” oni zatem również muszą inwestować.Impuls popytu inwestycyjnego - inwestycje w dziale pociągają za sobą ( z pewnym opóźnieniem) inwestycje w dziale F-1, a te również z opóźnieniem - inwestycje u dostawców F1.Każda kolejna fala inwestycji uruchamia z osobna wymienione wyżej impulsy popytu, które nakładają się na rezultaty impulsów uruchomionych wcześniej.Faza ożywienia albo ekspansji - dochodzenie gospodarki do jego stanu a zatem czas, w którym impuls popytu inwestycyjnego powoduje, iż rosną łączne rozmiary inwestycji pociągając za sobą kumulację pozostałych impulsów i przyrost łącznego popytu nazywany jest fazą ożywienia albo ekspansji.Faza boomu lub rozkwitu - czas gdy łącznie inwestycje przybierają wartość najwyższą, a kumulacja czterech impulsów pociąga za sobą najwyższy w całym cyklu poziom popytu i najniższą nierównowagę podażową nazywany jest fazą „boomu” lub „rozkwitu”Jeżeli łączny popyt jeszcze bardziej spada i rośnie nierównowaga podażowa to w tym okresie gospodarka znajduje się w fazie recesji.Faza recesji - czas, w którym łączny popyt słabnie i ro0śnie nierównowaga podażowa nosi nazwę fazy recesji. Recesja czyli stopniowe wygaszanie ożywienia kończy się okresem w któryminwestycje przybierają wartości bardzo niskie z tytułu inwestycji nie płyną zatem żadne lub nikłe impulsy popytowe. Nierównowaga przyjmuje poziom najwyższy. Jest to faza stagnacji lub kryzysu zakończenie cyklu poprzedniego i punkt wyjścia do następnego.Faza stagnacji lub kryzysu - faza stagnacji lub kryzysu to czas, w którym inwestycje nie są prowadzone lub są prowadzone w nikłym stopniu i z tego tytułu nie płyną żadne lub jedynie bardzo nikłe impulsy popytowe. Modele współczesnej gosp. rynkowej W celach i sposobach uprawiania polityki gosp. decydują relacje związane z rolą państwa w gospodarce . W świetle występujących uzasadnień i koncepcji teoretycznych oraz na tle doświadczeń historycznych związanych z kształtowaniem instytucji i funkcjonowaniem wśród rozwiniętych gospodarek krajów świata, daje się wyróżnić modele współczesnych gospodarek rynkowych:· neoliberalna · ordoliberalna · internacjonalistycznąGospodarka neoliberalna znajduje swoje doktrynalne podstawy w poglądach współczesnych ekonomistów tj. Von Hayek`a , Friedmana, którzy nawiązując do dorobku szkoły klasycznej i neoklasycznej, a zatem negatywnie reagując na zbyt dalece idący interwencjonizm, budowany na poglądach Keynsa postuluje funkcjonowanie „czystej gosp. rynk.”,. wolnej od nadmiernej ingerencji państwa w funkcjonowanie gospodarki państwa . Neoliberalistyczne opowiadanie się za dominacja polityki pieniężno-kredytowej (monetarystycznej) , równowagą budżetową w polityce fiskalnej, derególacja rozumiana jako powrotem do warunków sprzyjajacych dzialaniu mechanizmu rynkowego, ograniczeniu roli państwa opiekuńczego i tworzeniem warunków sprzyjających wzrostowi produkcji.Twórcy niemieckiego ordoliberalizmu nawiązują w swych koncepcjach do szkoły niemieckiej(fryburskiej), akcentują z kolei jako zwolennicy tzw. liberalizmu uporządkowanego przede wszystkim istotna rolę państwa i ustawodawstwa państwowego, jako czynników kształtujących określony porządek polit. -społ. , a także ekonomiczny, który poprzez swoje urządzenia i normy sprzyja stabilizująco funkcjonowaniu mechanizmu rynkowego i dobrobytowi (pokojowi) socjalnemu. Ordoliberałowie tacy jak: Euken, Erhard opowiadają się więc przeciwko bezpośredniej ingerencji państwa w działaniu mechanizmu rynkowego, który ich zdaniem powinien działać swobodnie, a zarazem jednak dostrzegać potrzebę takich działań państwa , które tworzą ramy społecznej gospodarki, pozwalają na dokonanie określonych uzgodnień w przypadku konfliktów społecznych , a także zabezpieczyć pewien poziom świadczeń społecznych.Gospodarka typu socjaldemokratycznego oparta na rozwiniętym systemie interwencjonizmu a także etatyzmie i zwiększonej roli własności państwa wyrasta z przekonania, że korzyści społeczne wynikające ze zwiększonej roli państwa są większe niż straty, jakie wynikają z ingerowania w działalność mechanizmu rynkowego.( zarówno w swerze bieżącego aspektu równoważącego jak i regulacyjnego dotyczącego kierunków produkcji) powinno korygować działanie tego mechanizmu a nawet w określaniu stopnia w zastąpieniu jego w swerze produkcji i podziału. Polityka gosp. państwa winna tu mieć swój szeroki zakres i głęboki stopień ingerencji. Poglądy tego typu i towarzyszące im w praktyce rozwiązania zachowują uznanie dla takich imponderabiliów jak: dominacji własności prywatnej oraz działania na własną odpowiedzialność i własny rachunek. Doktryna i rozwiązania socjaldem. eksponują zwłaszcza potrzebę ingerencji państwa na rzecz swoich wzorców równości i sprawiedliwości . Tego typu doktryna sięga do dorobku Keynsa i jego zwolenników oraz współczesnych neoinstytucjonalistow - Harold.
