Porozmawiajmy o nasionach... - Poznańska Hodowla Roślin Sp. z oo
advertisement
BIULETYN POZNAŃSKIEJ HODOWLI ROŚLIN SPÓŁKI Z O.O. Tulce, wiosna 2017 r. y m j a i w a Porozm . . . h c a n o i s o na Z ŻYCIA PHR Co z tym rolnictwem? Porządkowanie rynku rolnego oraz wzrost dopłat napawa pewnym optymizmem pomimo niepewności, która zawsze towarzyszy rolnictwu. Łączna kwota przeznaczona na płatności bezpośrednie wynosi 14,8 mld zł, jest więc o 0,3 mld wyższa niż kwota za rok 2015. Przekłada się to na wyższe kwoty poszczególnych płatności. Za rok 2015 Za rok 2016 453,7 zł/ha 462,05 zł/ha Płatność na zazielenienie 304,31 zł/ha 310,10 zł/ha Płatność do roślin wysokobiałkowych 415,21 zł/ha 430,49 zł/ha Jednolita płatność obszarowa Tendencja ↑ Dodatkowo zmianie ulegnie zasada przyznawania dopłat do uprawy roślin wysokobiałkowych. W miejsce dotychczasowej płatności do roślin wysokobiałkowych wprowadzono dwie oddzielne płatności: do roślin strączkowych przeznaczonych na ziarno oraz do upraw paszowych. Ministerstwo Rolnictwa dokonało tych zmian biorąc pod uwagę potrzebę zapewnienia krajowej produkcji białka roślinnego na pasze oraz lepszego ukierunkowania wsparcia, uwzględniającego sposób wykorzystania roślin wysokobiałkowych. Rozróżnienie to pozwoli na przyznawanie dopłat do większego areału produkcji roślin uprawianych na nasiona. Do tej pory było to nie więcej niż 75 ha na gospodarstwo. W roku 2017 degresywną dopłatą zostanie objęty również areał powyżej 75 ha. Ma to pobudzić produkcję nasion krajowych roślin strączkowych na większych areałach, co ma znaczenie dla wspierania marki polskich produktów i budowania bardziej konkurencyjnej bazy surowcowej do produkcji pasz. Wykorzystanie krajowych roślin strączkowych w produkcji pasz staje się coraz bardziej realne, tym bardziej, że hodowla roślin co roku dostarcza nowe wydajniejsze odmiany, w tym takie które posiadają potencjał plonowania na poziomie 130% wzorca (Bolero). ͳͳ Gdzie nas znajdziecie w 2017 r.? ͳͳ Poznaj hodowców – autorów odmian PHR: dr inż. Urszulę WoźnąPawlak i mgr Pawła Barzyka ͳͳ PHR Laureatem XIV edycji Ogólnokrajowego Konkursu Bezpieczne Gospodarstwo Rolne HODOWLA Pamiętaj! Odmiany odporne to najlepsza ochrona roślin Hodowla odpornościowa grochu i łubinów NASIENNICTWO Pola facelią malowane – w 2016 r. 62% pól w Polsce obsiano odmianami PHR! ZDANIEM EKSPERTA prof. dr hab. M. Mrówczyński dr inż. P. Strażyński, Integrowana ochrona roślin jako sposób ochrony roślin przed szkodliwymi organizmami Porozmawiajmy o nasionach... ŁUBIN WĄSKOLISTNY BOLERO NOWOŚĆ Lider plonowania Słodki, o rekordowych plonach nasion i białka (130% wzorca) potwierdzonych badaniami COBORU. ± RUMBA NOWOŚĆ Stabilny plon i odporność na wyleganie Słodki, wysokoplonujący o bardzo stabilnym plonie i wysokiej odporności na wyleganie. ± SALSA NOWOŚĆ Ekonomiczny w siewie Bardzo słodki, wysokoplonujący oraz wymagający mniejszej ilości wysiewu. ± TANGO Najwyższy potencjał plonowania Wysoki stabilny plon, równomiernie dojrzewający, ogólnoużytkowy. ± KARO Gorzki – ulubiony na poplon Świetny na poplon z przeznaczeniem na przyoranie, najpopularniejszy wśród łubinów gorzkich (85% rynku). ± KURANT Polecany na południu kraju Słodki, dobrze plonujący, o bardzo dużej zawartości białka (32–33%), dobrej odporności na choroby, ogólnoużytkowy. ± SONET Samokończący i bardzo wczesny Słodki, wczesny, równomiernie dojrzewający. ± Średnia Bolero Rumba Tango Salsa Kurant Sonet (samokończący) Więcej informacji na www.phr.pl Z ŻYCIA PHR Ogólnopolskie Dni Roślin Białkowych 2016 Poznańska Hodowla Roślin wspólnie z HR Smolice zorganizowały II edycję Ogólnopolskich Dni Roślin Białkowych. Spotkanie odbyło się w czerwcu 2016 r. w SHR Wiatrowo i Oddziale Przebędowo. Wśród 120 gości był zastępca dyrektora Departamentu Hodowli i Ochrony Roślin w MRiRW pan K. Smaczyński, posłowie: pan Z. Ajchler, pan Z. Dolata, pan L. Galemba, dyrektor IHAR-PIB w Radzikowie pan prof. dr hab. E. Arseniuk, przedstawiciele firm paszowych i nasiennych reprezentowani m.in. przez pana L. Chmielnickiego prezesa firmy Rolnas, pana R. Kujawiaka z firmy Sano oraz rolnicy uprawiający rośliny strączkowe. Spotkanie poprowadził Prezes PHR Z. Paszkiewicz. Pan dyrektor Smaczyński przedstawił referat pt. „Zamierzenia Rządu w zakresie zwiększenia wykorzystania krajowych źródeł białka”. Pan prof. dr hab. A. Rutkowski z UP w Poznaniu omówił „Wykorzystanie roślin białkowych w żywieniu zwierząt”, a pani dr D. Mruk-Tomczyk: „Uwarunkowania kreowania marki białka roślin strączkowych”. W trakcie spotkania odbyła się debata na temat aktualnej sytuacji i przyszłości rynku roślin strączkowych. W drugiej części spotkania, podczas prelekcji polowych prowadzonych w Przebędowie przez pana prof. dr hab. J. Szukałę, omówiono „Aktualne problemy uprawy grochu i łubinu”, „Możliwość stosowania herbicydów w łubinach” oraz „Nowości odmianowe, mieszanki strączkowych i bioregulatory w łubinach”. AGRO SHOW – Bednary 2016 Poznańska Hodowla Roślin wzięła udział jako jeden z 830 wystawców w XVIII Międzynarodowej Wystawie Rolniczej AGRO SHOW, która odbyła się w dniach 23–26 września 2016 w Bednarach koło Poznania. Nasze stoisko cieszyło się bardzo dużym zainteresowaniem rolników uprawiających rośliny strączkowe, zboża i trawy. Szczególnie często powtarzały się pytania dotyczące doboru odmiany, technologii uprawy i zbioru roślin strączkowych. W pierwszy dzień wystawy odbyło się uroczyste podsumowanie XIV edycji Ogólnokrajowego Konkursu Bezpieczne Gospodarstwo Rolne, którego celem jest promocja zasad ochrony zdrowia i życia oraz przestrzegania przepisów BHP. W kategorii zakładów rolnych pierwsze miejsce zdobyła nasza Spółka. Gdzie nas znajdziecie w 2017 r.? Dni Pola – harmonogram 4–5.03 17–19.03 3–4.06 7.06 7.06 8.06 9–11.06 10–11.06 11.06 20–21.06 24–25.06 24–25.06 28.06 28.06 1–2.07 7–9.07 22–25.09 24–26.11 Targi Rolnicze AGRO-PARK, Lublin AGROTECH, Kielce Wielkopolskie Targi Rolnicze, Sielinko Dni Pola CN Busko Zdrój, Chroberz Zielona Pola, Pawłowice Dni Pola w Nagradowicach, Nagradowice OPOLAGRA, Kamień Śląski Agrolog, Golub-Dobrzyń Marszewskie Dni Pola, Marszew Regionalne Targi Rolnicze, Gołaszyn Dni Pola w LODR, Końskowola Dni Pola w PODR, Szepietowo Dni Pola BASF, Jarosławiec Dni Pola Dziekanów, Dziekanów k. Hrubieszowa Agro-Tech, Minikowo Wystawa Zwierząt Hodowlanych i Maszyn, Sitno Agro Show, Bednary Centralne Targi Rolnicze, Nadarzyn Minikowo 1–2.07 Golub-Dobrzyń 10–11.06 Bednary 22–25.09 Nagradowice Sielinko 8.06 3–4.06 Marszew Pawłowice 11.06 7.06 Gołaszyn 20–21.06 Kamień Śląski 9–11.06 Szepietowo 24–25.06 Sitno Jarosławiec 7–9.07 28.06 Nadarzyn 24–26.11 Końskowola 24–25.06 Kielce 17–19.03 Chroberz 7.06 Lublin 4–5.03 Dziekanów 28.06 Porozmawiajmy o nasionach... 3 Z ŻYCIA PHR Ludzie hodowli Dr inż. Urszula Woźna-Pawlak jest Głównym Hodowcą – Kierownikiem SHR Antoniny. To właśnie w tej stacji hodowli roślin rozpoczęła swoją karierę zawodową pod okiem wielu wspaniałych hodowców i zdobywała wiedzę oraz doświadczenie w doskonaleniu roślin. Dzięki temu oraz wiedzy zdobytej podczas studiów magisterskich na UP w Poznaniu i doktoranckich na Akademii Podlaskiej w Siedlcach oraz odbytych stażach w NIAB Cambridge i w Izraelu – Volcani Center została jednym z najbardziej wszechstronnych hodowców w Spółce. Jest współautorem siedmiu odmian: koniczyny białej (Rawo, Arta, Dara, Wota, Alka, Aura, Cyma), facelii błękitnej odmiany Anabela, dwóch odmian kostrzewy czerwonej (Domena, Matylda), dwóch odmian kostrzewy łąkowej (Anturka, Amelka), odmiany pszenicy ozimej Astoria i dwóch odmian żyta populacyjnego (Antonińskie i Poznańskie). Oprócz kierowania stacją hodowli roślin oraz prowadzenia tak dużych programów hodowlanych, Ula jest również uczestnikiem wielu projektów badawczych – głównie dotyczących pszenicy ozimej – realizowanych w Spółce we współpracy z różnymi jednostkami naukowymi. Dotyczą one między innymi wykorzystania markerów molekularnych i fenotypowych do identyfikacji genów odporności pszenicy na łamliwość źdźbła powodowaną przez Oculimacula yallundae i Oculimacula acuformis, wpływu translokacji 1B/1R na efektywność uzyskiwania linii DH pszenicy oraz ich wartości technologicznej, identyfikacji efektywnych genów odporności na wybrane choroby wirusowe i grzybowe, związku toksyn białkowych Stagonospora nodorum z patogenicznością oraz odpornością pszenicy na septoriozę liści i plew. Występuje jako współautor publikacji naukowych dotyczących tych projektów oraz artykułów popularno-naukowych na temat nasiennictwa traw pastewnych i koniczyny białej. Poza tym dr inż. Urszula Woźna-Pawlak jest Członkiem Związku Twórców Odmian Roślin Uprawnych (ZTORU) od momentu jego założenia – przez wiele lat pełniła funkcję Członka i Sekretarza Zarządu. 4 Porozmawiajmy o nasionach... Mgr Paweł Barzyk pracuje jako Hodowca – Kierownik Projektu Hodowlanego Roślin Strączkowych w SHR Wiatrowo. Jest absolwentem UAM w Poznaniu (Wydział Biologii) oraz UR w Krakowie. Początkowo (jeszcze w trakcie studiów biologicznych) jego zainteresowania zawodowe skupiały się na fitochemii i fitotoksykologii, obecnie na fitopatologii, genetyce i hodowli roślin. Swoją wiedzę wykorzystuje do polepszania roślin oraz tworzenia nowych, lepszych jakościowo i plenniejszych odmian łubinów. Jego praca hodowlana zaowocowała zarejestrowaniem sześciu odmian łubinu wąskolistnego (Bolero, Kadryl, Kurant, Salsa, Rumba, Tango) oraz trzech łubinu żółtego (Baryt, Bursztyn, Talar). Paweł jest nie tylko głównym współautorem tych znakomitych odmian łubinów, ale również bardzo zaangażowanym w prace badawcze hodowcą. Obecnie prowadzi badania do swojej pracy doktorskiej oraz czynnie uczestniczy w projektach badawczych realizowanych w Spółce we współpracy z różnymi jednostkami naukowymi, m.in. dotyczących poszukiwania źródeł odporności na choroby grzybowe (fuzariozę i antraknozę), zawartości i składu jakościowego alkaloidów w łubinach, sekwencjonowania nowej generacji i mapowania asocjacyjnego jako metody generowania markerów molekularnych cech użytkowych łubinu wąskolistnego, ulepszania krajowych źródeł białka roślinnego, ich produkcji, systemu obrotu i wykorzystania w paszach. Jest współautorem wielu publikacji naukowych, popularno-naukowych i streszczeń materiałów konferencyjnych dotyczących roślin strączkowych, w tym stresów biotycznych i abiotycznych, badań nad poprawą odporności i ulepszania łubinów. Poza tym pracuje na rzecz ochrony zasobów genowych jako kurator kolekcji łubinów i seradeli, prowadzonej w ramach działającego od 1978 roku w Wiatrowie Banku Genów, jest Członkiem Grupy Roboczej Roślin Strączkowych European Cooperative Programme for Plant Genetic Resources (ECPGR), Polskiego Towarzystwa Łubinowego oraz Związku Twórców Odmian Roślin Uprawnych (ZTORU). HODOWLA Hodowla odpornościowa roślin strączkowych mgr Paweł Barzyk PAMIĘTAJ! Odmiany odporne to najlepsza ochrona roślin Uprawa roślin strączkowych grubonasiennych, podobnie jak w przypadku innych grup roślin, wiąże się z pewnym ryzykiem strat z powodu występowania szkodników, chorób i stresów abiotycznych. Większość obszaru Polski posiada klimat charakteryzujący się dużą zmiennością i nieregularnością, w szczególności dotyczy to ilości i rozkładu opadów deszczu. W ostatnich latach coraz częściej występuje susza, jednak zdarzają się lata, kiedy problemem staje się okresowy nadmiar opadów i niskie temperatury powietrza. Powoduje to, że bardzo trudno jest wytworzyć odmiany roślin ściśle dostosowane do miejscowego klimatu, znoszące dobrze warunki w każdym sezonie wegetacyjnym. Łubiny i groch znoszą dość szeroki zakres temperatur, włącznie z przymrozkami. Przymrozki wiosenne najlepiej znosi łubin żółty – praktycznie wszystkie genotypy wytrzymują przymrozki do około –8°C przez kilka godzin, nie doznając żadnych istotnych szkód. Nieco wrażliwszy jest łubin wąskolistny, u którego pierwszym objawem uszkodzeń po przymrozkach są martwe merystemy wierzchołkowe pędów. W przypadku grochu siewnego jest wyraźne zróżnicowanie na formy odporne i wrażliwe, które całkowicie zamierają po przymrozkach. mie i wprowadza ją do wytwarzanych odmian. Wszystkie odmiany, aktualnie oferowane przez hodowlę, są w ten sposób ulepszone i stosowanie ich w produkcji roślinnej minimalizuje ryzyko strat z powodu więdnięcia fuzaryjnego. Genetyczna odporność przeciwko tej chorobie funkcjonuje już dość długo. Utrzymuje się na bardzo wysokim poziomie dzięki temu, że w procesie hodowli wszystkie materiały są sprawdzane za pomocą testu fitopatologicznego o wysokiej skuteczności. Test taki przeprowadza się na polu, gdzie przez co najmniej 10 lat była monokultura łubinowa i wskutek tego patogen grzybowy jest obecny w glebie w bardzo dużej ilości. Na takiej glebie rośliny podatne zamierają w trakcie wegetacji i nie wydają plonu. Presja ze strony patogenu jest tak silna, że wpływ czynników losowych jest niewielki a selekcja materiałów bardzo skuteczna (Fot. 1 – więdnięcie fuzaryjne). Susza, podobnie jak przymrozki, najlepiej jest tolerowana przez łubin żółty, dlatego nie ma konieczności specjalnej hodowli w tym kierunku. Selekcja pod względem odporności na suszę jest natomiast istotna w łubinie wąskolistnym. W łubinach problem wrażliwości na suszę jest związany ze zjawiskiem aborcji kwiatów, co bardzo silnie obniża plon. Dokładne poznanie związanych z tym procesów fizjologicznych i podłoża genetycznego umożliwiłoby znaczną redukcję aborcji kwiatów i poprawę stabilności plonowania. Obecnie trwają prace badawcze zmierzające do tego celu. W grochu siewnym poziom odporności na suszę jest zróżnicowany, jednak większym zagrożeniem w uprawie gatunku są silne wiatry, gwałtowne opady i związane z tym wyleganie. Z tego powodu selekcja grochu ukierunkowana jest bardziej na zwiększenie odporności na wyleganie. To jeden z priorytetowych celów w hodowli gatunku. W przypadku walki ze szkodnikami, takimi jak oprzędziki i strąkowce, praktycznie jedyną bronią są chemiczne środki ochrony roślin. Do tej pory hodowla nie znalazła innego sposobu na ograniczenie strat powodowanych przez gatunki bezkręgowców. Spośród patogenów grzybowych największym zagrożeniem dla uprawy łubinów, w warunkach glebowo-klimatycznych Polski są grzyby z rodzaju Fusarium (powodują więdnięcie fuzaryjne) oraz Colletotrichum (powodują antraknozę). Dla grochu siewnego najgroźniejszy jest grzyb Ascochyta pisi (askochytoza grochu). Hodowla odpornościowa przeciwko tym patogenom jest konieczna. Do tej pory największe sukcesy udało się osiągnąć w hodowli odpornościowej łubinów przeciwko Fusarium sp. Dzięki badaniom genetycznym i fitopatologicznym udało się znaleźć źródła odporności i wprowadzić do materiałów hodowlanych. Hodowla dysponuje genetyczną odpornością w łubinie wąskolistnym przeciwko więdnięciu fuzaryjnemu na bardzo wysokim pozio- Fot. 1 Porozmawiajmy o nasionach... 5 HODOWLA Fot. 2 W przypadku antraknozy łubinów poprawienie odporności jest trudniejsze. Znaleziono pewne formy posiadające genetyczną odporność, jednak poziom odporności jest niższy niż w przypadku Fusarium sp. Określenie odporności lub podatności w posiadanych materiałach i wykonanie selekcji wymaga wielokrotnego wykonywania testów i muszą to być testy w różnych fazach rozwojowych i różnych środowiskach. W testach polowych określających poziom odporności przeciwko antraknozie występuje zarówno wpływ czynników losowych w postaci zmiennych warunków meteorologicznych, jak i spore zróżnicowanie objawów chorobowych, związane z tym, że antraknoza atakuje łubiny w różnych stadiach rozwojowych. To powoduje, że konieczne jest powtarzanie testów w kolejnych sezonach wegetacyjnych oraz dodatkowe testy w szklarni. Testy szklarniowe istotnie uzupełniają ocenę odporności dzięki temu, że są wykonywane w całkowicie kontrolowanych warunkach. Są jednak ograniczone do początkowych stadiów rozwoju roślin i niepełnego zestawu objawów porażenia (porażenie łodyg pędów głównych i liści), dlatego nie można zrezygnować z testów polowych, w których obserwuje się porażenie pędów głównych, pędów bocznych, liści i strąków. Kompleksowa ocena i selekcja według takiej procedury przez kilkanaście lat hodowli odpornościowej zaowocowała już wyraźnym podniesieniem poziomu odporności przeciwko antraknozie w materiałach hodowlanych i wytworzeniem pierwszych odmian, do których tę odporność wprowadzono. Jest ona na tyle dobra, że w typowych, przeciętnych warunkach pogodowych ryzyko wystąpienia choroby jest minimalne. Może jednak wystąpić, gdy pojawią się warunki bardzo korzystne dla chorobotwórczych grzybów (Fot. 2 – porażenie łubinu żółtego antraknozą na strąkach). 6 Porozmawiajmy o nasionach... NASIENNICTWO Pola facelią malowane dr inż. Urszula Woźna-Pawlak Facelia błękitna (Phacelia tanacetifolia) jest rośliną jednoroczną, średnio wysoką (70–80 cm), obcopylną – zapylaną głównie przez pszczoły. Kwitnie na fioletowo-niebiesko w maju i czerwcu. Owocem jest dwudzielna torebka, łatwo pękająca i osypująca drobne nasiona, których MTN waha się od 1,8 do 2,4 grama. Nasiona kiełkują po 7–8 dniach od wysiewu, zakwitają po ok. 50 dniach. Duże zainteresowanie jej uprawą spowodowane jest małymi wymaganiami glebowymi, klimatycznymi i nawozowymi, krótkim okresem wegetacji (90–110 dni) oraz szybkim tempem rozwoju (zadowalające plony zielonej masy są już po 50–60 dniach wegetacji). Istotne znaczenie ma jej fitosanitarne oddziaływanie na glebę, związane z ograniczeniem liczebności mątwika. Facelia błękitna generalnie nie jest atakowana przez choroby i szkodniki. Jako roślina o szybkim wzroście dobrze ogranicza wzrost chwastów. Facelia błękitna może być wykorzystywana do rekultywacji gruntów zdegradowanych rolniczo i uprawiana jako roślina pionierska. Można ją uprawiać w siewie czystym na nasiona, na zielonkę oraz na przyoranie. Uprawiana w siewie czystym plonuje na poziomie 500–1000 kg nasion. Uzyskanie wysokiego plonu nasion w największym stopniu zależy od przebiegu pogody podczas wegetacji. Duża ilość opadów znacznie przedłuża fazę kwitnienia i dojrzewania, obniża plon nasion i utrudnia zbiór. Niekorzystnie wpływa również słabe zagęszczenie łanu – w zasiewach rzadkich rośliny silnie się rozgałęziają, przedłuża się ich kwitnienie i opóźnia dojrzewanie – sprzyja to osypywaniu nasion i powoduje duże straty w plonie. Ponadto rzadkie zasiewy powodują zachwaszczenie plantacji. Przy uprawie na nasiona jest wartościowym przedplonem, a uprawiane po niej rośliny (np. zboża, buraki, ziemniaki) dają plony wyraźnie wyższe i o lepszej jakości. Facelię błękitną można uprawiać na glebach będących w dobrej kulturze kompleksu żytniego bardzo dobrego i dobrego, pH obojętne, najlepiej po roślinach zbożowych, w drugim lub trzecim roku po oborniku. NASIENNICTWO Nawożenie: Fosforowe: 50 – 70 kg/ha P2O5, Potasowe: 70 – 100 kg/ha K2O, Azotowe: 70 – 100 kg/ha N. Siew: Możliwie jak najwcześniej – na przełomie marca i kwietnia, głębokość siewu: 1–2 cm, rozstawa rzędów: 12,5–20 cm, ilość wysiewu: 8–20kg/ha. Przy wysiewie należy zwrócić uwagę na dokładne przykrycie nasion – wystawione na działanie światła bardzo słabo kiełkują. W okresie kwitnienia dobrze jest przewieść pszczoły w pobliże plantacji w celu lepszego zapylenia roślin. Termin zbioru i zbiór: Po około 110–120 dniach od zasiewu. Najbardziej optymalny jest zbiór w fazie, gdy 70–80% torebek w dolnej i środkowej części owocostanu jest już brunatnych. Facelia dojrzewa nierównomiernie, zaleca się desykację preparatem Reglone w dawce 3–5 l/ha. Do zbioru nasion przystępuje się po 6–8 dniach od zastosowania preparatu. Zaraz po zbiorze nasiona należy szybko dosuszyć do 15% wody. Uprawa na poplony ścierniskowe: Zaleca się szczególnie na polach, gdzie będą uprawiane okopowe. Może być wysiewana bezpośrednio w ściernisko, wówczas na wiosnę w tzw. mulch możemy siać lub sadzić okopowe. W przypadku wykonania podorywki po ściernisku i uprawy agregatem, wysiewamy ok 15–25 kg/ha nasion w rozstawie 12,5–25 cm. Możemy zastosować orkę zimową lub zaorać na wiosnę i przygotować pole stosując aktywny agregat. Odmiany facelii błękitnej Poznańskiej Hodowli Roślin Sp. z o.o. to zarejestrowana w 1977 roku odmiana Stala oraz nowsza, zarejestrowana w 2008 roku odmiana Anabela. Charakteryzują się niskimi wymaganiami klimatycznoglebowymi oraz krótkim okresem wegetacji, mają szybki wzrost, dają duże ilości materii organicznej oraz wysoki plon nasion od 500 do 1000 kg/ha. Dobrze znoszą okresowe niedobory wody oraz jesienne przymrozki do –10°C. Przeznaczone są do uprawy jako plon główny, plon wtóry lub poplon ścierniskowy. Są jednymi z najlepszych roślin pożytkowych dla pszczół. Porozmawiajmy o nasionach... 7 NASIENNICTWO Porozmawiajmy o nasionach... GROCH SIEWNY STARSKI NOWOŚĆ Lider w plonowaniu wśród grochów ogólnoużytkowych Wąsolistny, średnio wczesny, bardzo wysoko plonujący, odporny na pękanie strąków. ± AKORD Groch ogólnoużytkowy Wąsolistny, średnio wczesny, odporny na pękanie strąków. ± CYSTERSKI Groch ogólnoużytkowy Wąsolistny, wczesny, niski, równomiernie dojrzewający, odporny na pękanie strąków. ± ROCH Groch pastewny na zielonkę Wczesny, tradycyjnie ulistniony w typie nasienno-zielonkowym. ± SOKOLIK Groch pastewny na nasiona Wąsolistny, niski, średnio wczesny o wysokiej zawartości białka i wysokiej zdrowotności. ± TURNIA Groch pastewny na nasiona Wąsolistny, wcześnie dojrzewający, bardzo wysoko plonujący i odporny na więdnięcie, mączniaka i askochytozę. ± Groch pastewny Średnia Turnia Groch jadalny Średnia Starski Akord Więcej informacji na www.phr.pl ZDANIEM EKSPERTA Integrowana ochrona roślin jako sposób ochrony roślin przed szkodliwymi organizmami prof. dr hab. Marek Mrówczyński IOR – PIB w Poznaniu dr inż. Przemysław Strażyński IOR – PIB w Poznaniu Stosowana do niedawna i często w nieprawidłowy sposób intensywna ochrona roślin mogła stwarzać zagrożenie dla środowiska, w tym przede wszystkim dla zdrowia ludzi i zwierząt. Przepisy stosowane obecnie mają na celu zminimalizowanie tego ryzyka, głównie przez ochronę roślin przed szkodliwymi organizmami metodą integrowaną. Polega ona na wykorzystaniu dostępnych metod ochrony w taki sposób, by pierwszeństwo miały metody niechemiczne (agrotechniczne, hodowlane, biologiczne), a dopiero w przypadku braku dostatecznej skuteczności tych działań dozwolona jest ochrona chemiczna. W integrowanej ochronie roślin nie zakłada się całkowitej likwidacji organizmu szkodliwego, lecz ograniczenie jego liczebności do takiej wielkości, aby nie powodowała strat gospodarczych i środowiskowych. Taki system, m.in. przez ochronę organizmów pożytecznych (w tym zapylających), pozwala jednocześnie zachować równowagę i bioróżnorodność w agrocenozie. Ogranicza także wykształcenie potencjalnej odporności szkodliwych organizmów na działanie poszczególnych środków ochrony roślin oraz redukuje poziom niebezpiecznych dla zdrowia pozostałości substancji czynnych w płodach rolnych. W integrowanej ochronie roślin szczególnie duży nacisk położony jest na działania prewencyjne, pozwalające ograniczać w możliwie maksymalny sposób użycie chemicznych środków ochrony, bez względu na gatunek rośliny czy powierzchnię uprawy. Producent powinien jednak z wyprzedzeniem zaplanować, co i gdzie w danym sezonie wysieje bądź zasadzi (płodozmian, izolacja przestrzenna), w jakim terminie (mrozoodporność, jarowizacja, kwitnienie), jaką odmianę (tolerancyjne, odporne na agrofagi lub mniej korzystne warunki pogodowe), z jakimi parametrami siewu lub sadzenia (gęstość). Niezwykle istotne jest również właściwe przygotowanie gleby pod zasiew (sadzenie) oraz odpowiednie nawożenie – zarówno przedsiewne, jako zbilansowanie składników pokarmowych przed wschodami, jak i późniejsze, w trakcie wegetacji roślin. Na etapie przygotowania powierzchni uprawy, jak i na późniejszych etapach należy zadbać o ograniczenie potencjalnego zachwaszczenia, także na miedzach. Chwasty konkurują o światło, wodę i składniki mineralne i są często bazą pokarmową dla wielu szkodników (np. mszyc), a także rezerwuarem patogenów chorobotwórczych. W integrowanej ochronie facelii najważniejszą metodą ograniczenia potencjalnych szkodliwych organizmów jest metoda agrotechniczna, która powinna być stosowana nawet wówczas, kiedy agrofagi nie mają w danej chwili istotnego znaczenia. W przypadku chorób podstawą jest odpowiednie stanowisko uprawy (na glebach zbyt wilgotnych może pojawić się np. mączniak prawdziwy), właściwa norma i termin siewu oraz zmianowa- nie – następstwo roślin powinno uwzględniać nie tylko wymagania agrotechniczne, ale i fitosanitarne. Z podobnych powodów istotna jest właściwa izolacja – częsta i bliska uprawa tego gatunku lub innych, które są żywicielami tych samych agrofagów powoduje, że znacznie wzrasta zagrożenie z ich strony. Natomiast uprawa facelii po ugorach lub uprawach wieloletnich niesie ryzyko wystąpienia szkodników glebowych. Wykorzystanie naturalnego oporu środowiska, zwłaszcza działania owadów drapieżnych, w dużym stopniu przyczyni się do redukcji potencjalnych uszkodzeń facelii ze strony nielicznych szkodników. Uprawa odmian facelii błękitnej w międzyplonie stanowi m.in. odpowiednią alternatywę dla najczęściej wysiewanej gorczycy białej, co jest ważne zwłaszcza w płodozmianie z rzepakiem w warunkach zagrożenia kiłą kapusty. W uprawie grochu siewnego czy łubinów presja ze strony szkodliwych organizmów jest znacząca i może być przyczyną niemałej obniżki plonu. Aby temu przeciwdziałać, należy bezwzględnie przestrzegać m.in. prawidłowego płodozmianu. W przypadku bobowatych stanowisko uprawy bezpośrednio po roślinach okopowych (najlepsze są zboża) z uwagi na silne wyleganie i nadmierną masę wegetatywną naraża plantację na silniejsze porażenia przez choroby i uszkadzanie przez szkodniki. Wiele szkodników zimuje w wierzchniej warstwie gleby lub pozostawionych resztkach roślinnych. W przypadku monokultur, szkodniki po przezimowaniu mają ułatwiony dostęp do bazy pokarmowej. Nie należy także uprawiać tych roślin po innych bobowatych (zalecana przerwa to 4–5 lat) ze względu na ryzyko uszkodzenia wschodów przez zgorzel Porozmawiajmy o nasionach... 9 ZDANIEM EKSPERTA siewek czy oprzędziki. Z tego samego względu zaleca się stosowanie izolacji przestrzennej od innych roślin bobowatych (także uprawianych w roku poprzedzającym) oraz innych roślin żywicielskich poszczególnych szkodników, np. wieloletnich bobowatych w przypadku mszycy grochowej czy zmieników. Izolacja przestrzenna pozwala także wydłużyć przelot niektórych szkodników. Odpowiednie kroki ograniczające potencjalne szkody powodowane przez poszczególne gatunki agrofagów trzeba podjąć także na etapie wysiewania nasion. Wysiewać należy odmiany sprawdzone w warunkach agroklimatycznych w danym regionie, tolerancyjne i odporne na agrofagi. Wysiew odmian bardziej odpornych na choroby grzybowe pozwala zmniejszyć nawet o połowę liczbę zabiegów opryskiwania fungicydami, co jest zgodne z ideą integrowanej ochrony roślin. Z kolei szybsza początkowa wegetacja roślin pozwala niekiedy wyprzedzić okres największego zagrożenia ze strony wszystkich szkodników, szczególnie groźnych dla wschodów. Istotna jest także obsada roślin. Zbyt gęsty siew ułatwia szkodnikom rozprzestrzenianie się, natomiast siew zbyt rzadki sprzyja zachwaszczeniu. Bardzo ważny jest także termin zbioru – zbyt późny stwarza ryzyko powstawania większych strat, zwłaszcza w jakości plonu. Terminowy zbiór może mieć wpływ na jakość zebranych nasion, w tym szczególnie przeznaczonych na materiał siewny. Okres pomiędzy osiągniętą dojrzałością nasion i zbiorem powinien być w miarę krótki, aby zminimalizować straty wynikające z rozwoju chorób czy możliwości zasiedlenia nasion przez grzyby i strąkowce. Po zbiorach ważną rzeczą jest wykonanie zespołu uprawek pożniwnych, mających na celu dokładne rozdrobnienie pozostałości roślinnych (miejsc zimowania niektórych szkodników i patogenów) oraz ograniczenie nasion chwastów, w tym wieloletnich. Przy okazji mechanicznie niszczone są szkodniki glebowe. 10 Porozmawiajmy o nasionach... W przypadku konieczności zastosowania chemicznego zabiegu ochrony niezbędny jest wcześniejszy monitoring uprawy pod kątem występowania agrofaga w obrębie uprawy, co wymaga podstawowej wiedzy o szkodliwych organizmach i elementach ich biologii. Jednocześnie należy mieć na uwadze obecność i liczebność organizmów pożytecznych – drapieżców, pasożytów. Dokładny i systematyczny monitoring pozwala określić termin pojawienia się agrofaga i jego nasilenie – są to podstawowe elementy definiujące progi ekonomicznej szkodliwości. Dokonując wyboru środków ochrony roślin należy brać pod uwagę ich selektywność oraz możliwość wystąpienia odporności na substancje czynne z danych grup chemicznych. Zawsze należy stosować się do informacji zawartych w etykiecie danego środka, uwzględniając właściwą dawkę i co bardzo istotne – odpowiedni termin zabiegu i zakres optymalnych temperatur działania. Nie wolno także przekraczać maksymalnej liczby zabiegów danym preparatem w ciągu sezonu wegetacyjnego. Dla ułatwienia producentom stosowania zasad integrowanej ochrony roślin przygotowano specjalne narzędzia. Jednym z nich są wspomniane progi szkodliwości opracowane dla większości agrofagów w najważniejszych uprawach. Są one na bieżąco uzupełniane i aktualizowane. Pomocne są także systematycznie opracowywane metodyki integrowanej ochrony dla poszczególnych upraw, dostępne m.in. na stronach Instytutu Ochrony Roślin – Państwowego Instytutu Badawczego (www.ior.poznan.pl). Bardzo ważnym narzędziem są systemy wspomagające podejmowanie decyzji w ochronie roślin, zawierające kompleksowe informacje m.in. z zakr22esu sygnalizacji i prognozowania wystąpienia agrofagów, doradztwa odmianowego, uprawy i nawożenia, metod ochrony czy też zakresu stosowania środków ochrony roślin, w tym w rolnictwie ekologicznym. O materiał siewny odmian Poznańskiej Hodowli Roślin pytaj u przedstawicieli lub dystrybutorów: Poznańska Hodowla Roślin 61 872 79 82, 503 152 020 Piotr Burczyk 61 872 79 64, 508 001 509 Piotr Uciechowski 501 258 372 Karolina Figura CN Słupsk Dystrybutorzy odmian PHR w sezonie wiosna 2017 CN Zielenin CN Starogard Gdański GPR Łęczyna GR Smela PW Bełka ZFN Roens GR Galaś Ampol Merol Agrolok i Parol Rolnas POLNAS Agro-Biznes CN Oborniki Agro Plon Rolimpex CN Kcynia ZZ Żnin Napena CN Mogilno AGRADE CN Zabłudów CN Pułtusk Top Farms GPR Dobrol Agronas PN Krzyżański PPHU Wieszczyczyn CENTNAS PHU Tułacz ANAS FN Granum ROLSIEW CN Sieradz Agro-Efekt CN Kielce MHR OHZiPR Agro Seed Haus Zachodniopomorskie • ZFN Roens (Załom) • GPR Łęczyna • GR Smela (Tucze) • GR Jadwiga Galaś (Bytowo) Pomorskie • CN Słupsk • CN Zielenin • CN Starogard Gdański Lubuskie • Agro-Biznes Gorzów Wielkopolski • GPR Dobrol (Nietkowice) Wielkopolskie • PW Bełka (k. Złotowa) • CN Oborniki • Napena Szamotuły • Top Farms (Poznań) • PN Krzyżański (Karpicko) • PPHU Wieszczyczyn • Centnas (Krotoszyn) • Agronas (Koło) • PHU Tułacz (k. Mikstatu) Dolnośląskie • Agro-Efekt (Syców) Warmińsko-Mazurskie • Rolimpex (Iława) • Agro Plon Elżbieta Woycicka (Ostróda) Mazowieckie • CN Warszawa z siedzibą w Pułtusku • Rolsiew (Kozienice) Kujawsko-Pomorskie • POLNAS (Kcynia) • CN Kcynia • ZZ Żnin • CN Mogilno • AGRADE (Inowrocław) • Agrolok (Golub-Dobrzyń) • Parol (Golub-Dobrzyń) Wydawca: Poznańska Hodowla Roślin Sp. z o.o. 63-004 Tulce, ul. Kasztanowa 5 tel. 61 872 79 74, tel. 61 872 79 64 [email protected] www.phr.pl GR Szczupak MHR • Ampol Merol (Wąbrzeźno) • Rolnas (Bydgoszcz) Podlaskie • CN Zabłudów Łódzkie • CN Sieradz • ANAS (Łódź) • FN Granum (Wodzierady) Świętokrzyskie • CN Kielce Małopolskie • Małopolska Hodowla Roślin (Kraków) • Agro Seed Haus (Brzezie) Lubelskie • Małopolska Hodowla Roślin (Zamość) • OHZiPR Tarnawatka • GR Szczupak (Lubycza Królewska k. Tomaszowa Lubelskiego) Zespół redakcyjny: Grażyna Gałczyńska – Redaktor Naczelny Monika Skrzypczak – Sekretarz Redakcji Urszula Woźna-Pawlak Piotr Uciechowski Piotr Burczyk Porozmawiajmy o nasionach... 11 Porozmawiajmy o nasionach... ŁUBIN ŻÓŁTY BURSZTYN NOWOŚĆ Ponadprzeciętna odporność na antraknozę Słodki, o wysokim plonie nasion i białka, testy na „polach śmierci” potwierdziły jego wyjątkową odporność na choroby. ± BARYT Absolutnie najlepszy surowiec na paszę Słodki, wysokoplonujący, połączenie wysokiej zawartości białka z niską zawartością alkaloidów. ± MISTER Najpopularniejsza odmiana Słodki, o małych wymaganiach glebowych i wysokiej odporności na antraknozę. ± Średnia Bursztyn Baryt Mister Więcej informacji na www.phr.pl
