emocje - BazaTematow.pl
advertisement
EMOCJE Jan Strelau – „Psychologia tom 2” K. Oatley – „Zrozumieć emocje” P. Ekran, R. J Davidson – „ Natura emocji” 1) Definicje emocja jest subiektywnym stanem psychicznym, uruchamiającym priorytet dla związanego z nią programu działania. Jej odczuwaniu towarzyszą zwykle zmiany somatyczne, ekspresje mimiczne i pantomimiczne oraz zachowania. To względnie krótkotrwały wartościujący stan skupienia na szczególnym obiekcie (osoba, wydarzenie, przedmiot). Jest stanem intencjonalnym, dotyczy jakiegoś obiektu, nie powstaje sama z siebie, powstaje jako reakcja na określony obiekt. Związek z osobą, która przeżywa emocje, a obiektem, który je wywołał, jest wartościujący. Jeśli X jest emocjonalnie pobudzony, to będzie odczuwał pozytywne lub negatywne odczucie wobec obiektu, który je wywołał i trwa krótko. Emocja spowodowana przez świadome lub nieświadome wartościowanie przez człowieka. Wartościowanie zdarzenia istotnego Wg Frijdy - Emocje to te procesy, które ustanawiają, podtrzymują, zmieniają lub przerywają relacje miedzy jednostką a środowiskiem w sprawach znaczących dla jednostki; emocje wiążą to, co jest dla człowieka ważne ze światem ludzi, rzeczy i zdarzeń 2) Jak powstają emocje? Rzadko powstają w sposób niezrozumiały nie wytłumaczalny. Zwykle są powodowane, potem przebiegają, a następnie powodują konsekwencje Aspekty biologiczny - Reakcje organizmu wywołane przez emocje nie są jedynymi automatycznymi odpowiedziami na zdarzenia. Są one regulowane przez system samoregulacji, oparte na wewnętrznej reprezentacji celów i na porównaniu zdarzeń z tymi celami - Ludzie, a także zwierzęta nie wykonują jedynie odruchowych reakcji na zdarzenia. Generują wzorce planów działania, charakterystyczne dla całego swojego gatunku. 3) Funkcje emocji wg Frijdy – uważa, że gotowość działania należy uważać za warunek konieczny emocji. - wyróżnia dwa podstawowe aspekty emocji: 1) ocenę zdarzeń jako istotnych lub nieistotnych, przyjemnych lub nie przyjemnych 2) wzbudzanie pewnych reakcji fizjologicznych, zachowań i przeżyć podtrzymują przetrwanie gatunku emocja jest ważna w rozwoju indywidualnym 4) Właściwości emocji Najczęściej w polskiej psychologii ogólnej podaje się 4 podstawowe właściwości emocji. Każda emocja posiada swoją: - siłę bardziej lub mniej intensywna emocja - kierunek w znaczeniu coś jest pociągające-odpychające, emocje pozytywne-negatywne, przyjemnenieprzyjemne Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. - jakość każda emocja ma swoją jakość, emocje wyzwalają pewne formy zachowań i to, że emocje mogą wyzwalać odmienne formy zachowań świadczy o jakości emocji - pobudzenie emocjonalne - stan pewnej mobilizacji, który przede wszystkim przejawia się na poziomie neurofizjologicznych zmian (przyspieszenie akcji serca, oddychania, zwolnienie trawienia - działanie gałęzi sympatycznej układu nerwowego). Pobudzenie emocjonalne na poziomie psychicznym przejawia się w zmianie umysłowości, w zmianie uwagi - przy optymalnym poziomie pobudzenia człowiek szybciej kombinuje, bardziej koncentruje uwagę lub też przy zbyt wysokim pobudzeniu albo zbyt słabym w ogóle nie kombinuje, rozproszona uwaga, chaotyczne przetwarzanie informacji. 5) Nastrój to stan afektywny mający Walencję (pozytywną lub negatywną) i intensywność (zwykle niewielką), mający też mniej lub bardziej wykrystalizowane oczekiwania co do odczuwania w najbliższej przyszłości stanów zgodnych ze swoją walencją podobnie jak emocja jest stanem emocjonalnym trwa długo jest tłem do zachowania, myśli człowieka o niskiej intensywności nie ma określonych granic, kiedy się zaczyna, kiedy się kończy często jest nie ukierunkowany, bezprzedmiotowy nastrój dysmorficzny <=>zły nastrój podtrzymuje te stany, które występują przed zmianą gotowości do działania przykłady nastroju – wesoły, usatysfakcjonowany, życzliwy, ponury, smutny, przygnębiony 6) Różnice między nastrojem, a emocją Paul Ekman: Co odróżnia emocje od nastrojów? Pierwszym wyróżnikiem jest czas trwania, a zatem i własności czynności nerwowych, leżących u podstaw każdego z tych stanów afektywnych. Emocje zwykle są bardzo krótkotrwałe, rzędu sekund lub minut, kiedy mówimy o emocjach trwających godzinami mamy na myśli sumę powtarzających się krótkich epizodów emocjonalnych. Czas trwania nastrojów sięga zaś rzędu godzin lub dni. Jeśli jakiś stan trwa tygodniami lub miesiącami można tu już raczej mówić o zaburzeniach afektywnych niż o nastrojach. Nastroje zdają się obniżać próg pobudzenia tych emocji, które najczęściej im towarzyszą, (jeśli ktoś jest w stanie poirytowania, łatwiej wpada w gniew niż zwykle, gdyż każde pojawiające się zdarzenia interpretowane są w sposób prowadzący do gniewu). Trudniej modulować emocje, pojawiające się w trakcie trwania określonego nastroju. Emocjom towarzyszy specyficzny wyraz mimiczny, natomiast nastrojom nie. Inna różnica dotyczy warunków wzbudzających emocje i nastroje. Emocje mogą zostać wywołane zdarzeniami zewnętrznymi, wspomnieniami lub wyobraźnią. Nastroje zaś rodzą się na dwa sposoby: 1. Wskutek zmian neurohormonalnych czy biochemicznych, np. brak snu i pożywienia. 2. W wyniku częstego przeżywania powtarzających się emocji o dużej sile. Nasilona „gęstość” doświadczania jakiejś emocji (np. gniewu) może prowadzić do przekroczenia pewnego progu, co powoduje zmiany biochemiczne, które podtrzymują zalegający nastrój przez długi czas. 7) Rola autonomicznego układu nerwowego Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Przygotowuje organizm do działania, element reakcji emocjonalnej W wypadku umiarkowanej, nieprzyjemnej sytuacji, bardziej aktywna jest część współczulna. Gdy sytuacja jest przyjemna to aktywniejsza jest przywspółczulna. Reakcja alarmowa przygotowuje organizm na potencjalne niebezpieczeństwo Układ sympatyczny (współczulny) aktywuje wydzielenie hormonów pobudzających Układ parasympatyczny hamuje wydzielanie hormonów pobudzających, aktywujących 8) Teorie emocji DWUCZYNNIKOWA TEORIA EMOCJI S. SCHACHTERA I JEROME SINGERA (gdzie dominującym jest Schachter). Schachter uważa, że podstawowy udział w powstawaniu procesów emocjonalnych ma zarówno ciało jak i umysł (body and mind). Sam stan cielesny wg Schachtera stanowi czynnik wyzwalający, prowokujący do poszukiwania wyjaśnień. Zrozumienie emocji wymaga uchwycenia sposobu dokonywania atrybucji (jakie właściwości przypisujemy danemu zdarzeniu ). Człowiek uczy się od przyjaciół, rodziny, społeczności nazywania pewnych stanów ciała. W pewnych sytuacjach niedookreślonych gdy nie da się do końca nazwać sytuacji, z pomocą zawsze przychodzi ktoś z zewnątrz kto daje mi szansę określenia tego stanu. Jest to teoria dwuczynnikowa dlatego, ponieważ żeby zrozumieć emocje trzeba zrozumieć dwa podstawowe procesy: to co dzieje się w ciele (szczególnie ważny jest stan pobudzenia) i to co dzieje się w umyśle ( szczególnie ważna jest ocena, atrybucja (jakie właściwości przypisuje się danemu stanowi ciała) Przypisanie właściwości powoduje pojawienie się danych stylów doświadczenia. Schachter przyjmuje, że emocja wyrasta z poznawczej interpretacji pobudzenia. Możliwość powstania emocji występuje wtedy, kiedy istnieje możliwość poznawczego określenia tego, co się dzieje w ciele (poznawczego ocena wartościowanie). Poznanie (umysł) i pobudzenie (ciało) to dwa elementy i dlatego dwuczynnikowa teoria emocji. Emocja powstaje wtedy, gdy człowiek odczuwa pobudzenie, które wiąże się zawsze z aktywnością układu nerwowego. To pobudzenie jest tylko dyspozycją do pojawienia się emocji, wyzwala poznanie, ukierunkowuje poznanie. Stan pobudzenia jest czynnikiem wyzywającym, prowokującym do tego, że człowiek szuka przyczyn swego pobudzenia. Wtedy włącza się poziom poznania, oceny, wartościowania. Poziom oceny, poznania, wartościowania wraz z tym pobudzeniem tworzą coś co można nazwać układem emocjonalnym. Jest taki schemat w kolejności następstw: widzisz niedźwiedzia, pobudzony zostaje system oceny, oceniasz poznawczo czy sytuacja jest bezpieczna czy nie. Określasz przeżywany stan pobudzenia jako strach, ponieważ uciekasz od czegoś. Zostaje określone otrzymane pobudzenie, poznawczo nazwane. Jak zostaje nazwane za tym następuje zachowanie, jakieś działanie. EKSPERYMENT SCHACHTERA I SINGERA Osoby badane w tych dwóch grupach, które nie znały właściwego wyjaśnienia swego pobudzenia, czuły się uszczęśliwione, gdy pomocnik eksperymentatora zachowywał się figlarnie, były zaś mniej szczęśliwe, gdy udawał on rozgniewanego. Przypuszczalnie spostrzegane zachowanie i nastrój pomocnika eksperymentatora wpływały na ich ocenę własnego nie wyjaśnionego pobudzenia. Właściwie poinformowani badani, którzy znali już odpowiednie wyjaśnienie swego pobudzenia fizjologicznego, nie byli podatni na nastrój pomocnika i efekty te u nich nie wystąpiły. Podobnie u badanych z grupy kontrolnej (placebo), u których nie występowało żadne fizjologiczne pobudzenie, lecz otrzymywali te same społeczne dane poznawcze, różnice te nie wystąpiły. Wyniki eksperymentu zdają się potwierdzać teorię, że jakość stanów emocjonalnych jest zdeterminowana przez czynniki Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. poznawcze. Osoby badane znajdujące się w stanie pobudzenia fizjologicznego (którego nie potrafiły wyjaśnić) określały swoje emocje w różny sposób, zależnie od poznawczych aspektów sytuacji. Wyniki takie podważają bezpośrednio wcześniejszą teorię emocji, która sugerowała istnienie związku przyczynowego między wzbudzeniem fizjologicznym a doświadczeniem poznawczym. Jednakże metodologiczna rzetelność opisanych powyżej badań również została podważona. Problemy metodologiczne: Adrenalina oddziaływuje w różny sposób na różnych ludzi - czas wystąpienia i trwania objawów oraz ich intensywność zależą od ciężaru ciała i innych czynników. Teoria ta nadal oczekuje na definitywną weryfikację. Brak możliwości wyjaśnienia fizjologicznego pobudzenia (adreno- nie poinformowani) i (adreno- błędnie poinformowani) zaczyna być wyzwalana potrzeba oceny, co się dzieje w naturalny sposób z organizmem. W tym momencie następuje odwołanie się do otoczenia. Otoczenie umożliwia poprawne określenie przeżywanego stanu. W tym momencie następuje szukanie wskaźników w otoczeniu. Dzięki temu spełniona zostaje potrzeba nazywania emocji i zachowanie adekwatnie do tego jak została nazwana emocja. Jak nazwano emocję gniewem - zachowanie adekwatne do gniewu. To jest ta myśl Schachtera. Dwuczynnikowa teoria emocji jest już w zasadzie teorią klasyczną. Ta teoria spowodowała uruchomienie pewnych poszukiwań interpretacyjnych i to było b. cenne. Możliwości zaradcze z każdą emocją trzeba sobie poradzić. KONCEPCJA EMOCJI LAZARUSA Obecnie w teoriach emocji Lazarus jest szczególnym przykładem współczesnego (lat 90-tych) myślenia o emocjach. K.R. Scherer jest bliski Lazarusowi. U Schelera b. wyraźnie są pokazane poziomy przetwarzania informacji, dobry przykład przedstawienia, zobrazowania poziomów. Na poziomie schematycznym: w wyniku doświadczeń wyprowadzenie pewnych stereotypów myślowych. Nowość - jeśli jest coś, co nie pasuje do schematu wyzwala stan emocjonalny. Źródło tych afektów (stanów emocjonalnych): wyuczone preferencje i awersje. Struktura poznawcza jest nabyta, to nie jest coś wrodzonego na poziomie organizmu, jest nabyta i w efekcie to tworzy schemat, strukturę. Na tym poziomie poznanie ma już b. istotny udział, ale niekoniecznie dominujący. Na poziomie pojęciowym: Nowość - oczekiwania: przyczyna / skutek oceny prawdopodobieństwa. Dominujący udział poznania i on dyktuje wyzwalanie emocji informacji o poziomie pojęciowym, wtedy ocena, kiedy się stan emocjonalny pojawił. Źródło afektu: oceny przypominane, antycypowane lub wyprowadzane. Przypominam sobie np., że kiedyś, gdy byłem spotkaniu było b. przyjemnie. Przypomnienie powoduje wyzwalanie stanów emocjonalnych, ale to jest układ pojęcia, abstraktu, oczekiwania. Oczywiście to może być na poziomie schematycznym np. ciągle widzę sąsiada, kiedy o 8 rano chodzi z psem i nagle zaskoczenie: sąsiad nie pojawił się o 8. To jest nowość: „znaność" dopasowywanie do schematu i wtedy ta nowość wyzwala stan np. niepewności. To jest jedna z prób interpretacji, rozwiązania tego dylematu. Model Lazarusa. Jest on w tej chwili dominującą postacią, jeśli chodzi o interpretacje stresu. Żeby zbudować teorie stresu Lazarus musiał opracować koncepcję emocji. Tak naprawdę dla Lazarusa bardzo istotną rzeczą jest zrozumienie jakości relacji. Emocja jest zdarzeniem relacyjnym, to jest relacja, pewien układ, nic można Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. zrozumieć emocji, jeśli nie zrozumie się ich od strony relacji - relacji pomiędzy mną a pewnymi zdarzeniami. To, co jest istotne dla człowieka i wyznacza jakość relacji musi być też związany z osobistym interesem. Jeżeli nie jest związane z osobistym interesem nie wyzwala stanu emocjonalnego. Z jednej strony dla zrozumienia emocji ważny jest fakt, że emocje są stanami relacyjnymi. Z drugiej strony ważne jest to, że interakcja musi być związana z osobistym interesem. Osobisty interes wyznacza możliwość kierowania zdarzeniami i wymaganiami. Każdą emocję cechuję specyficzny rodzaj znaczenia relacyjnego. Chodzi o to, że każdą emocje charakteryzuje podstawowy temat relacyjny. Temat relacyjny to, np.: dla emocji lęku podstawowym tematem relacyjnym jest stanie w obliczu niepewnego zdarzenia. W zależności od tego, jaką treść ma to zdarzenie, ono wyzwala pewien styl zachowania. Żeby zrozumieć jak generuje się emocja to trzeba uwzględnić trzy podstawowe elementy. One opisują sposób powstawania emocji. - podstawą emocji jest proces oszacowania, proces oceny. Angażuje on wiele komponentów. Generalnie do procesu oszacowania należą: - ocena prymalna ( pierwotna) - ocena wtórna Również należą jako następstwa: - środki zaradcze Te trzy elementy tworzą teorię emocji. Ocena pierwotna i wtórna może być podporządkowana pod pojęcie szersze a mianowicie – oszacowanie, ocena. Można by oszacowanie, ocenę traktować w kategoriach stylu lub w kategoriach procesu. Proces wskazuje na zmiany poznawcze, na konstruowanie rzeczywistości. Czyli oszacowanie w znaczeniu procesu oznacza konstruowanie rzeczywistości, z których wyłania się jakość relacji. Natomiast styl oszacowania oznacza pewna dyspozycję do pewnego sposobu oceniania rzeczywistości. My w wyniku doświadczeń z różnymi zdarzeniami wypracowujemy pewne style, formy oceny zjawisk. Te style, formy można nazwać stylem oszacowania. Każdy z nas ma pewien styl oszacowania zjawisk. Ten styl zależy od wielu rzeczy, ale głównie zależy od właściwości podmiotu, od pewnych dyspozycji osobowościowych. Według Lazarusa ocena, oszacowanie, która składa się na ocenę pierwotną i wtórna jest kluczem do zrozumienia emocji, czyli jest oceną pierwotną. Otóż to jest jakby rozpoznanie, jakie następstwa mają dla osobistego dobrostanu pewne zdarzenia. Jakie znaczenie ma osoba pojawiająca się w nocnym zaułku? To jest ocena pierwotna, ocena zdarzenia dla mojego dobrostanu. Czy to może zagrażać czy nie. Ta ocena pierwotna, ocena zdarzenia dla mojego dobrostanu. Czy to może zagrażać czy nie. I ta ocena pierwotna ona następuje w sposób automatyczny, jest wynikiem pewnych doświadczeń, pewnego stylu, pewnych dyspozycji. Ocena pierwotna jest czymś, co można nazwać emocjonalnym rozgrzaniem. Ocena pierwotna bazuje na trzech elementach: chodzi o to, że są różne poziomy, na których przetwarzana jest informacja. Jest poziom sensomotoryczny i na tym poziomie może być nagła stymulacja, która wyzwala wrażenie. Wtedy wcale nie potrzeba do tego poznania od razu jest stan emocjonalny. Nie można powiedzieć, że u Schachtera jest bardzo ładnie pokazany poziom schematyczny. Struktura poznawcza musi być nabyta, tu nie ma niewrodzonego w efekcie to tworzy schemat. Można powiedzieć, że na poziomie schematycznym poznanie ma już bardzo istotny udział, ale niekoniecznie dominujący. Natomiast dominujący udział ma poznanie wtedy, kiedy mówimy o informacji na poziomie pojęciowym. Kiedy pojawia się stan emocjonalny: przypominam sobie jak kiedyś byłem na spotkaniu i było bardzo przyjemnie? To przypomnienie wyzwala stan emocjonalny, ale to jest układ pojęcia, abstraktu. Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. TEORIA JAMESA – LANGEGO Teorię tą zaliczamy do obwodowych teorii emocji, gdyż za źródło emocji uznaje działanie, zmiany w napięciach mięśni i zmiany w narządach wewnętrznych. Powstawanie emocji przedstawia następująco: spostrzeganie jakiegoś bodźca wywołuje zmiany fizjologiczne. Zmiany fizjologiczne, jakie pojawily się pod wpływem tego zdarzenia, są następnie spostrzegane przez jednostkę. Spostrzeżenie tych zmian jest przekształcane uczycie, które jest emocją. Jamek uważał, że zmiany fizjologiczne są najpierw i dopiero ich spostrzeżenie prowadzi do pojawienia się uczucia. Skoro zmiany fizjologiczne wywołują uczucia, to te zmiany muszą być odmienne dla różnych uczuć. Jamek akceptował idee specyficzności pobudzenia fizjologicznego. W latach osiemdziesiątych potwierdziła się ta teza, uzyskano wyniki, które potwierdzały, że poszczególne emocje charakteryzują się odmiennymi wzorcami pobudzenia fizjologicznego. Dla Jamesa pierwszoplanowe były uczucia, a nie emocje. Emocje i poznanie rzadko występuje bez udziału uczuć, ale gdy już ich nie zawierają to „…są pozbawione pierwiastka ludzkiego”. Uczucia stanowią dla Jamesa istotę myśli i świadomości, a także dostarczają poczucia tożsamości osobistej nadają znaczenie pojęciu samego siebie. Koncepcja uczuć wyższych sformułowana przez Jamesa jest z pewnego punktu widzenia paradoksalna, gdyż ich pojawienie się następuje w wyniku uruchomienia znacznie prostszego mechanizmu sensorycznego, niż w wypadku uczuć podstawowych. Wg Jamesa uczucia to podstawa tworzenia indywidualności i osobowości: „…indywidualizm nałożony jest na uczucie, a zakamarki uczucia, tajemne, ciemne głębie charakteru – oto jedyne miejsce, gdzie można złapać na gorącym uczynku dziejący się fakt: tylko tam możemy spostrzec bezpośrednio, jak odbywają się zjawiska” (Jamek, 1958, s. 453) Uczucia są dla Jamesa siłą dynamizującą zachowanie i najważniejszą częścią osobowości człowieka. Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom. Emocje występują wtedy, gdy podmiot interpretuje swoje reakcje cielesne. „Nie płacze, dlatego, że jest mi smutno – jest mi smutno, bo lecą mi łzy” Szukasz gotowej pracy ? To pewna droga do poważnych kłopotów. Plagiat jest przestępstwem ! Nie ryzykuj ! Nie warto ! Powierz swoje sprawy profesjonalistom.
