Zaburzenia nastroju

advertisement
Zaburzenia uczuciowości
Piotr Januszko
Emocje
Emocja jest to określony stosunek do zjawisk
towarzyszący zaspokajaniu popędów.
Emocja to także subiektywnie odczuwany stan
psychiczny, który przynagla do rozpoczęcia pewnych
działań i któremu towarzyszą pewne zmiany cielesne i
charakterystyczna ekspresja
• nastrój – dłuższy czas utrzymywania się emocji, który
ponadto wyraźnie zabarwia różne aspekty zachowania
i przeżywania
• afekt – silniejsze i prostsze emocje związane z
procesami cielesnymi
• uczucie – emocje o bardziej złożonym i subtelnym
charakterze
Podział zaburzeń uczuciowości
Typ
Dynamika
Wysycenie
Obniżenie nastroju
Podwyższenie nastroju
Lęk
Złość (dysforia)
Zobojętnienie
Spłycenie, zubożenie
Zaleganie
Lepkość
Chwiejność
Nietrzymanie
Syntymia
Hipertymia
Hipotymia
Atymia
Paratymia
Katatymia
(Wciórka, 2002)
Obniżenie nastroju
Dłużej utrzymujący się ujemny ton emocjonalny i
ujemne zabarwienie uczuciowe wszystkich przeżyć
Sposób przeżywania:
3. nastrój depresyjny:
Uczucie rozpaczy, smutku, przygnębienia,
niezdolności do odczuwania radości i
przyjemności
Przekonania (triada depresyjna) o poczuciu niskiej
samooceny, niskiej oceny własnej przeszłości
oraz przyszłości
Głębiej obniżony nastrój może nadawać tym
przekonaniom cechy urojeniowe
Wolno narasta i powoli ustępuje, mała reaktywność
Obniżenie nastroju
2. nastrój depresyjno-dysforyczny:
Uczucie żalu, rozżalenia, rozdrażnienia i złości
Przekonania odzwierciedlające:
•
ujemną ocenę swej pozycji (poczucie poniżenie przez
innych, złość wobec siebie) przy względnie zachowanej
samoocenie
•
Ujemna ocena poprzedzających wydarzeń
•
Ujemna ocena sytuacji i możliwości jej rozwiązania
Cechy: gwałtowność, zmienność i znaczna
reaktywność
Obniżenie nastroju
3. nastrój dystymiczny:
Złe samopoczucie z zahamowaniem myślenia,
pobudliwością i lękliwością
Hipochondryczne poczucie wyczerpania i
dolegliwości somatycznych
Podwyższenie nastroju
Dłużej utrzymujący się wybitnie dodatni ton i
zabarwienie emocjonalne wszystkich przeżyć
Typy:
3. nastrój maniakalny:
Względnie równomierne podwyższenie nastroju o
dość ekspansywnym, dłużej utrzymującym się
charakterze
Wypowiedzi o poczuciu zawyżonej samooceny,
zawyżenie oceny własnej przeszłości oraz
przyszłości
Typowy dla zaburzeń afektywnych
Czasem wyższościowe cechy nabierają cech
urojeniowych
Mania gniewna -gdy dołącza się drażliwość i złość
Podwyższenie nastroju
2. nastrój euforyczny:
Płytkie wzmożenie nastroju
Dominuje wesołość, samozadowolenie, pogoda ducha
Skłonność do bagatelizowania trudności i przeciwieństw
Mniej trwałe i mniej ekspansywne, ale wyraźnie
niedostosowane do realnych okoliczności
3. nastrój moriatyczny (moria, wiłość):
Odmiana euforii ze szczególnie nasiloną
wesołkowatością i tendencją do dowcipkowania,
błaznowania, niewyrafinowanych żartów
Charakterystyczne dla uszkodzenia części oczodołowej
płatów czołowych
Podwyższenie nastroju
3. nastrój moriatyczny (moria, wiłość)
CT głowy 55 letniej pacjentki w nastroju moriatycznym uwidoczniło guz
okolicy czołowej mózgu
Podwyższenie nastroju
4. nastrój ekstatyczny:
Wzmożenie nastroju z charakterystycznym odcieniem
ekstazy, podniosłości sytuacji i wydarzeń oraz
własnego w nim udziału
Spokojna, lecz całkowicie pochłaniająca chorego
kontemplacja przeżywanego stanu
Element obrazu psychoz padaczkowych i stanów
padaczkowych o złożonej symptomatologii;
Epizodycznie w zaburzeniach afektywnych i schizofrenii
Lęk
Nastrój, w którym dominuje odczucie silnego zagrożenia
lub zatrważającej zmiany wywodzącej się z
nieznanego źródła
Strach – gdy źródło jest znane
Obawa – gdy zagrożenie jest przewidywane
Trwoga – gdy zachodząca zmiana jest trwala
Panika – gdy zmiana jest nagła
Fizjologiczne mechanizmy i kliniczne przejawy tych
stanów są podobne
Nastrojowi towarzyszy szereg przejawów:
-
Wzbudzenia psychicznego
-
Ruchowego
-
Autonomicznego
Podział objawów lęku
a) behawioralne
b) psychiczne
c) wegetatywne
Lęk
Ewolucyjnie jako sygnał zagrożenia, motywujący do
działania
W klinice widuje się przede wszystkim lęk, którego
nasilenie, długotrwałość i bezprzedmiotowość
wywierają wpływ dezadaptacyjny, a nawet
destrukcyjny
•
Lęk uogólniony - długotrwale utrzymujące się napięcie
lękowe o różnej, mało zmieniającej się intensywności
•
Lęk napadowy (napady paniki) – krótkotrwałe,
powtarzające się epizody o bardzo dużym nasileniu
przeżywanego lęku
•
Lęk w postaci fobii – nawykowe unikanie sytuacji
lękorodnych, kojarzonych z obawą wystąpienia
objawów nasilonego lęku
Złość (dysforia)
Nastrój, w którym dominuje negatywnie przeżywane wzburzenie
związane z poczuciem ograniczenia lub zablokowania
(frustracji) możliwości swobodnej realizacji własnych celów
Złości towarzyszą:
•
Przekonania o pokrzywdzeniu
•
Wzbudzenie ruchowe i wegetatywne
Bardzo silnie motywuje do zachowań wyrażających
wrogość, gotowość do ataku, zachowań agresywnych i
autoagresywnych
•
Wybuchy złości – gwałtowne, intensywne, krótkotrwałe
wyładowania złości, zwykle z czynną agresją
•
Złość uogólniona – dłużej utrzymujący się nastrój
nacechowany złością i drażliwoścą, zwykle z mniej
jaskrawymi przejawami agresji. Często łączy się z różnie
nasilonym przygnębieniem (n. dysforyczno-depresyjny)
Sprzyja: Dysfunkcje i uszkodzenia o.u.n, zab. osobowości
Dynamika stanów
uczuciowych
Zobojętnienie:
Wyraźne ilościowe ograniczenie lub brak przeżywania uczuć,
najczęściej u chorych z postępującymi zaburzeniami
organicznymi (otępienia)
Spłycenie uczuciowe (sztywność, bladość):
Zatracanie intensywności, amplitudy, modulacji,
zabarwienia reakcji emocjonalnych na zachodzące
wydarzenia i wypowiedzi, na osoby i okoliczności.
Typowe dla zaburzeń schizofrenicznych
Zubożenie uczuciowe:
Uzyskiwanie przewagi bardziej elementarnych emocji
związanych z zaspakajaniem potrzeb biologicznych
nad uczuciami bardziej złożonymi (potrzeby
społeczne)
Typowe dla procesów organicznych i w niektórych
przypadkach dla schizofrenii
Dynamika stanów
uczuciowych
Zaleganie uczuć:
Tendencja do długotrwałego utrzymywania się stanów
uczuciowych w mało zmienionej lub niezmienionej postaci
Lepkość uczuciowa:
Podobna do zalegania, ale głównie chodzi tu o
niemożność oderwania się od uczuć, przejścia nad
nimi do porządku
Chwiejność uczuciowa
Nadmierna zmienność, niestałość, nietrwałość nastroju,
przejawiająca się łatwym przechodzeniem między
przeciwstawnymi stanami
Zaleganie uczuć, lepkość uczuciowa, chwiejność uczuciowa
typowe dla osób z organicznymi zmianami mózgu
Dynamika stanów
uczuciowych
Nietrzymanie uczuć:
Tendencja do wyzwalania gwałtownych i intensywnych reakcji
emocjonalnych, które wyłamują się spod kontroli pod
wpływem błahych bodźców
Sprzyjają różne dysfunkcje, uszkodzenia i choroby mózgu
Wysycenie
-
Syntymia - proporcjonalność, spójność, zbieżność przeżyć i
zachowań z towarzyszącymi im emocjami
-
Hipertymia – ekspresja uczuciowa o cechach przesady,
zbytniej intensywności (stany podwyższonego nastroju, zab.
osobowości, substancje psychoaktywne)
-
Hipotymia, atymia – ograniczenie lub brak ekspresji
uczuciowej. Przeżycia i zachowania przybierają postać
pustawą, chłodną, bezbarwną (zab. depresyjne, stany
wyczerpania, zab. organiczne; atymia – w schizofrenii)
-
Paratymia – wyraźne rozmijanie się ujawnianej i oczekiwanej
ekspresji uczuciowej, niedostosowanie (schizofrenia)
-
Katatymia – życzeniowe przekształcanie się przeżyć lub
zachowań pod wpływem nastawień emocjonalnych
Download