zobacz - Of.pl

Anoreksja i bulimia – zaburzenia łaknienia
wśród młodzieży
Anoreksja, bulimia i wewnętrzny przymus jedzenia są tak naprawdę sprawą
uczuć. Nie chodzi więc o pożywienie, czy wymiary ciała, gdyż problem
znajduje się znacznie głębiej. Zaburzenia w łaknieniu rozwijają się wtedy, gdy
jedzenie i waga ciała stają się obsesyjnym centrum nie zaspokojonych potrzeb
psychicznych.
Koncentracja na jedzeniu:
 Jedzenie może być oznaką miłości, więzi (np. podczas karmienia),
 Jedzenie może być pocieszeniem (łagodzi cierpienie emocjonalne),
 Jedzenie bywa przyjemnością i rozrywką.
Dla młodej kobiety, żyjącej w społeczeństwie, które szczupłą sylwetkę
postawiło na piedestale i w świecie, który rzadko kiedy daje jej poczucie
panowania nad czymkolwiek, możliwość kontrolowania własnej wagi i
wymiarów ciała staje się sposobem urzeczywistnienia własnej woli.
ANOREKSJA – termin anorexia nervosa pojawił się w literaturze
medycznej prawie sto lat temu, jednak niektóre z symptomów tej choroby
opisywano od wieków. W latach siedemdziesiątych XIX w. anoreksja uzyskała
rangę samodzielnej jednostki chorobowej.
Jest to przede wszystkim określone zachowanie
polegające na odmowie przyjmowania pokarmów,
któremu towarzyszą objawy natury fizycznej. Typową
„anorektyczka” wg Laseque’a (1873 r.) miała 15 – 20
lat i głodziła się „z przyczyn emocjonalnych”, do czego
mogła się przed sobą przyznawać lub nie. Laseque jako
pierwszy zwrócił uwagę na związek objawów choroby z
relacjami w rodzinie. Uważał on, że obraz choroby
będzie fałszywy, jeżeli ograniczy się do obserwację
jedynie do samej pacjentki. Stwierdził on także, iż w
rodzinach tych potrzeby emocjonalne często wyrażano
poprzez jedzenie.
Na początku XX w. pojawił się pogląd, że anoreksja jest poważnym
schorzeniem o podłożu psychologicznym i nierzadko bardzo trudnym do
1
leczenia. Od lat 70-tych coraz większy nacisk kładzie się na środowisko
rodzinne, jako na podstawowe źródło schorzenia.
BULIMIA – pierwsze wzmianki na jej temat pojawiają się w drugim wieku
naszej ery. Samo słowo bulimia pochodzi z języka greckiego i oznacza „wilczy
apetyt”. Nie jest to całkiem adekwatne, ponieważ pomija się drugą stronę
objadania się – przeczyszczanie. Jednak aż do naszych czasów bulimia była o
wiele mniej znana niż anoreksja.
Kobiety stanowią 90-95% ludzi z zaburzeniami w przyjmowaniu
pokarmów.
Tłumaczy się to:
 fizjologicznie – u dziewcząt przybieranie na wadze następuje głównie
dzięki tkance tłuszczowej (na piersiach i biodrach), co wiąże się z
dojrzewaniem płciowym. Wielu dziewczętom, dorastającym w
społeczeństwie wyznającym kult szczupłej sylwetki, dodatkowe
kilogramy mogą kojarzyć się z czymś negatywnym;
 samooceną – chłopcy wzrastają wśród znacznie wyraźniejszych
kryteriów, niż dziewczęta. Samoocena odgrywa decydującą rolę w
zrozumieniu i leczeniu zaburzeń w przyjmowaniu pokarmów.
Początkowo przejawia się to w poczuciu niższości, które później
wypierane jest przez wysoką samoocenę wynikającą z poczucia
nieuzasadnionej kontroli nad własnym ciałem, związanej z posiadaniem
szczupłej sylwetki;
 seksualnością – dojrzewanie seksualne chłopców niesie za sobą mniej
zagrożeń, niż dojrzewanie dziewcząt. Żyjemy w przekonaniu, że młody
mężczyzna musi się wyszumieć, podczas gdy młoda kobieta powinna żyć
w cnocie. Odmawiając przyjmowania pokarmów może opóźnić swoje
dojrzewanie płciowe. Jeżeli młodej dziewczynie uda się doprowadzić do
znacznego ubytku wagi, to krwawienie miesięczne ulega zahamowaniu, a
sylwetka zachowuje dziewczęcy wygląd.
 feministycznie – społeczeństwo agresywnie promuje szczupłą sylwetkę. Z
niezadowolenia kobiet z własnej sylwetki korzystają; przemysł
kosmetyczny, spożywczy, odzieżowy, itp. Kobiety skazane są więc na
ciągłą walkę o zachowanie własnej tożsamości. Poprzez rygorystyczną
samokontrolę oraz odmowę przyjmowania pokarmu kobiety osiągają
złudne poczucie niezależności i władzy nad swoim ciałem.
MŁODZI MĘŻCZYŹNI Z ZABURZENIAMI ŁAKNIENIA
Przyczyny zaburzeń są takie same jak u kobiet. Dorastający młodzieniec też
może zareagować na ogarniające poczucie chaosu próba podporządkowania
2
sobie czegokolwiek np. jedzenia, po to by mieć świadomość, że coś od niego
zależy. W rodzinach, gdzie na sprawy jedzenia kładzie się duży nacisk, u
chłopaka, który ma sprzeczne uczucia wobec samego siebie i własnej wartości,
mogą rozwinąć się zaburzenia w przyjmowaniu pokarmów.
DIAGNOZOWANIE ANOREKSJI
Anoreksja obfituje w paradoksy, zagadki i sprzeczności. Rozpoznajemy ją
gdy:
 następuje utrata wagi lub obserwujemy brak przybierania na wadze w
okresie wzrostu (ciężar ciała spada o 15% poniżej średniej);
 obserwujemy silny lęk przed przybraniem na wadze;
 następują zakłócenia wizerunku własnego ciała;
 brak jest trzech kolejnych miesiączek;
większość cierpiących na anoreksję stanowczo zaprzecza chorobie.
POWIKŁANIA ANOREKSJI
- niskie, nieregularne tętno i niskie ciśnienie krwi;
- hipoglikemia (niski poziom cukru);
- hipotermia (obniżenie temperatury ciała);
- amenorrhoea (zatrzymanie miesiączkowania);
- niedobór estrogenu (przyczyna się m.in. do
zrzeszotnienia kości);
- zaburzenie pracy nerek;
- zaburzenie pracy układu pokarmowego;
- skórę pokrywa meszek;
- „twarz wiewiórki” – uszy mocniej odstają, twarz w
okolicy kości policzkowych wygląda pucołowato
(powiększenie gruczołów ślinowych);
WPŁYW NA ROZWÓJ FIZYCZNY I DOJRZEWANIE PŁCIOWE
Jeżeli anoreksja pojawiła się przed pierwszą miesiączką, to może się to
negatywnie odbić na wzroście. Wpływa też na szybkość rozwoju płciowego.
WPŁYW NA PSYCHIKĘ
Wyniszczająca głodówka może poważnie wypaczyć psychikę młodego
człowieka. Niedożywienie powoduje zmiany biochemiczne, które oddziaływają
na myśli, uczucia i zachowania. Osoby chore łatwo popadają w rozdrażnienie
albo apatię. Dzieje się tak, gdyż organizm zużył zapasy tłuszczu, łącznie z tymi
znajdującymi się w mózgu. We wczesnym stadium choroby kobiety często
mówią o nastroju euforii. Razem z euforią przychodzi poczucie władzy.
Początkowa euforia przechodzi w poczucie wyższości moralnej, a pod tymi
stanami tak naprawdę czai się strach. Obsesja na punkcie porządku to następny
3
psychologiczny efekt anoreksji. Na końcu chorego dotyka depresja. Im dłużej
trwa choroba tym bardziej dziewczyna jest niespokojna, przygnębiona i
przerażona.
ROZMIAR ZJAWISKA I ROKOWANIA
95% chorych stanowią kobiety. Choroba zazwyczaj rozwija się w wieku
dojrzewania. Trudno jednoznacznie określić stopień skuteczności leczenia.
Dobrze rokuje szybko podjęte leczenie połączone z psychoterapią.
ŚRODOWISKO RODZINNE
Specjaliści zajmujący się tą chorobą stwierdzili pewne ogólne
prawidłowości dotyczące relacji w rodzinie chorego. Wyodrębnia się 5 cech
charakterystycznych dla rodzin, w których rozwinęła się anoreksja:
a) usidlenie – dotyczy relacji pomiędzy członkami rodziny, charakteryzuje
się zatarciem indywidualności, autonomii i prywatności oraz
nadopiekuńczością ze strony rodziców;
b) nadopiekuńczość – bierze się z przekonania rodziców, że świat nie jest
bezpieczny oraz z przeczulenia na wszelkie niepokojące sygnały. Dzieci
reagują na rodzicielską nadopiekuńczość poczuciem ogromnej
odpowiedzialności za rodzinę;
c) sztywność – nadmierne znaczenie przypisuje się panowaniu nad sobą i
emocjami. Członkowie rodziny unikają wszelkich zmian. „Sztywne”
rodziny są bezbronne wobec kataklizmów przychodzących z zewnątrz;
d) unikanie i nierozwiązywalnie konfliktów – na skutek charakterystycznej
dla tych rodzin nadopiekuńczości i „sztywności” dochodzi do bezradności
w obliczu konfliktów. Nadrzędnym celem jest w rodzinie harmonia.
Następuje więc tuszowanie antagonizmów poprzez ignorowanie,
maskowanie i przewlekanie problemów.
4
e) wciąganie dzieci w konflikt pomiędzy rodzicami – jest konsekwencją
wyżej wymienionych czterech cech.
DIAGNOZOWANIE BULIMII
Bulimia jest złożonym zjawiskiem, w którym splatają się elementy
fizjologiczne i psychologiczne. Rozpoznajemy ją wówczas, gdy:
 powtarzają się przypadki objadania się;
 zauważamy brak kontroli w czasie objadania się;
 obserwujemy przeczyszczanie się;
 występują co najmniej dwie sesje objadania się i przeczyszczania się na
tydzień, przez trzy miesiące;
 trwała, przesadna troska o wagę i wymiary ciała (bulimicy mogą stracić
kilka kilogramów ale ich waga nie spada poniżej normy)
POWIKŁANIA MEDYCZNE ORAZ SYMPTOMY CHOROBY
- lekarz może stwierdzić: arytmię pracy serca, powiększone gruczoły szyjne,
Rany na przełyku, przepuklinę, zakażenie gruczołów ślinowych, blizny na
grzbiecie dłoni;
- dentysta stwierdza: zniszczenie szkliwa zębów, liczne dziury w zębach,
ubytki zębów, poważne schorzenia dziąseł;
- rodzice i przyjaciele mogą zauważyć: zawroty głowy, omdlenia, skargi na
zmęczenie, bóle mięśni i gardła;
Nie leczona bulimia prowadzi do poważnych powikłań:
 odwodnienie i brak równowagi elektrolitowej, co może prowadzić do
zaburzeń pracy serca;
 postępujące uszkodzenie nerek;
 hipoglikemia;
 odwrócenie perystaltyki układu pokarmowego;
 powikłania na skutek nadużywania środków przeczyszczających;
EFEKTY PSYCHOLOGICZNE
 poczucie podporządkowania jedzeniu;
 poczucie samotności;
 zamęt feministyczny;
 cechy uzależnienia;
 utrata panowania nad sobą;
 zmienność nastrojów;
 nałogi;
5
ROZMIAR ZJAWISKA I ROKOWANIA
Ponieważ bulimia przebiega w ukryciu trudno określić precyzyjnie częstość
zachorowań. Rokowania w bulimii są tym lepsze, im wcześniej rozpocznie się
leczenie. Wg niektórych badaczy leczenie jest skuteczne w 22-25% wypadków,
kiedy to symptomy choroby ustają i nigdy nie powracają. U pozostałych bulimia
leczona, czy nie potrafi ciągnąć się latami.
„JAK ROZPOCZYNA SIĘ BULIMIA”
Czasami bulimia rozpoczyna się od diety. Jednak samo stosowanie diety to
za mało, by wywołać bulimię. We współczesnych teoriach podkreśla się wielość
czynników wpływających na pojawienie się tej choroby, takich jak:
a) osobowość – niska samoocena, niestabilność emocjonalna, oddalenie od
ludzi, niedostosowanie, bezradność, beznadzieja, samotność i rozpacz.
Chory na bulimię nie potrafi powiedzieć „nie”, ponieważ czuje, że wiąże
się to zawsze z jakąś stratą;
b) czynniki biologiczne – częste stany depresyjne;
c) czynniki społeczno – kulturowe – w społeczeństwach, które promują
jednocześnie kult szczupłej sylwetki oraz kult sukcesu, młode kobiety o
niskiej samoocenie czują się zagrożone;
d) środowisko rodzinne – bulimia rozwija się w rodzinach targanych
częstymi konfliktami, skłóconych, nie dających swoim bliskim oparcia,
pewności siebie. Nie uczą też racjonalnego rozwiązywania konfliktów. W
rodzinach tych panuje duże rozchwianie emocjonalne. Cechą członków
tych rodzin jest również powszechna otyłość. Często bulimia rodzi się ze
strachu przed otyłością.
Opracowała:
Joanna Malak-Chmielewska
Bibliografia:
Jablow M. Martha: Na bakier z jedzeniem, Wyd. GWP, Gdańsk 1992.
Valerio Albisetti: Pułapka anoreksji: Dlaczego się choruje, jak wyzdrowieć,
6
7