Trzęsienia ziemi i wybuchy wulkanów

Trzęsienia ziemi i wybuchy wulkanów.
Przesuwanie się płyt litosfery uznawane jest za główną przyczynę trzęsień ziemi i
wulkanizmu. Gwałtowne przemieszczenia mas skalnych we wnętrzu Ziemi powodują
powstawanie drgań, które rozchodzą się we wszystkie strony jako fale sejsmiczne. Wywołują
one trzęsienie ziemi. W czasie jego trwania występują wstrząsy powierzchni ziemi, mogą
powstawać szerokie szczeliny i widoczne przesunięcia warstw skalnych. Zjawisko to
może trwać od kilku sekund do kilku minut, ale jego skutki, zwłaszcza na obszarach o dużej
gęstości zaludnienia, są tragiczne. W wyniku większych drgań budynki się chwieją, a czasem
rozpadają. Taka katastrofa zwykle pochłania wiele ofiar. Trzęsienie ziemi może być
wywołane również wybuchami wulkanów, zapadaniem się stropów jaskiń lub wyrobisk
górniczych.
Mechanizm powstawania trzęsień ziemi
Skutki trzęsienia ziemi.
Podwodne trzęsienia ziemi lub wybuchy wulkanów są przyczyną powstawania fal tsunami.
Fale tsunami
Zjawiska wulkaniczne polegają na wydobywaniu się lawy oraz innych produktów
wybuchu z głębi skorupy ziemskiej na jej powierzchnię. Należą do nich: bomby
wulkaniczne, lapille, popiół wulkaniczny oraz dymy i gazy wulkaniczne. Bomby wulkaniczne
są większymi bryłami lawy, wyrzuconymi w czasie wybuchu wulkanu i zastygłymi w
powietrzu, które następnie spadły na powierzchnię Ziemi. Podobne do bomb, ale mniejsze,
drobne bryłki lawy nazywane są lapillami (w jęz. włoskim- kamyki lub orzeszki). Popioły
wulkaniczne to najdrobniejsze strzępy lawy rozpylone w powietrzu i tam zastygłe lub
fragmenty starszych skał rozkruszone na drobny pył. Mogą być one przeniesione na większe
odległości i opaść na powierzchnię ziemi dalej od miejsca wybuchu wulkanu. Zasypują wtedy
znaczny czasami obszar.
Erupcja Stromboli w 1980 r. na wysokość 100m
Wulkan Kilauea na Hawajach- płynąca i zastygająca lawa
Etna na tle Katanii
Wulkany powstają w miejscach, w których w głębi skorupy ziemskiej na różnych
głębokościach (od kilku km do 150km) tworzą się ogniska magmy. Są one zbiornikami
magmy, czyli roztopionych skał z zawartymi w nich gazami, pozostającymi pod
olbrzymim ciśnieniem. To ciśnienie powoduje przeciskanie się magmy przez szczeliny skalne
w pobliże powierzchni Ziemi. W takich miejscach, nad ogniskiem magmy, ,,rodzi się”
wulkan. Najczęściej wulkany są górami w kształcie stożka.
Stożek wulkaniczny zbudowany jest z warstw lawy i popiołów, będących produktami
kolejnych wybuchów. W części szczytowej stożka wulkanicznego znajduje się otwór zwany
kraterem. Krater ma połączenie z ogniskiem magmy przez komin wulkaniczny, którym
wydostaje się na powierzchnię płynna lawa, a także pozostałe produkty wulkanu. Gwałtowne
wydobywanie się lawy i gazów wulkanicznych nazywamy erupcją. Z niektórych
wulkanów lawa, po wypełnieniu krateru, szybko spływa po rozległych, łagodnie nachylonych
stokach. Taki typ wulkanów występuje na Hawajach.
Przekrój przez wulkan.
Wulkan, który przejawia swoją działalność, to wulkan czynny (np. Mauna Loa na
Hawajach). Taki, który wybuchał w czasach historycznych, ale od dłuższego czasu nie
przejawia działalności, jest drzemiący (np. Fudżi w Japonii), a taki, który w czasach
historycznych nie był czynny- nazywamy wulkanem wygasłym lub martwym (np.
Kilimandżaro w Tanzanii).
Zjawiska trzęsień ziemi i wybuchów wulkanów występują przede wszystkim w obrębie tzw.
,,Pierścienia Ognia” otaczającego basen Oceanu Spokojnego. Obejmuje on zachodnie
wybrzeża Ameryki i wschodnie krańce Azji. Poza tym obszarem z występowaniem tych
zjawisk można się spotkać w obrębie Grzbietu Środkowoatlantyckiego (np. wulkan Hekla na
Islandii) oraz w pasie śródziemnomorskim (np. wulkan Etna na Sycylii i Wezuwiusz na
Półwyspie Apenińskim).
Pacyficzny Pierścień Ognia
Źródło: : H. Młynkowiak, Z. Tomkiewicz, A.Pietrzak-,, ABC geografii”, wyd. ABC, Poznań 2009