Kapitał ludzki w budowaniu przewagi konkurencyjnej
advertisement
Wstęp W Polsce od połowy lat 90-tych ub. wieku i w obecnej dekadzie konkurencyjność stała się interesującym obszarem badań teoretycznych oraz ważnym zagadnieniem praktycznym. Szczególnie istotnym obszar konkurencyjności przedsiębiorstw stał się ze względu na proces urynkowienia gospodarki, jaki rozpoczął się w Polsce przed ponad dwudziestu laty. Ponadto konieczność konkurowania polskich przedsiębiorstw z firmami wywodzącymi się z krajów o rozwiniętych gospodarkach, wpływa na wzrost znaczenia konkurencyjności w funkcjonowaniu przedsiębiorstwa i wymaga nowego spojrzenia na rozwój przedsiębiorstw i zarządzania nimi. Również przełomowe przemiany w gospodarce światowej związane z rewolucją technologiczną, procesami globalizacji, liberalizacją stosunków ekonomicznych, a także kryzysem ekonomicznym, powodują konieczność nowego spojrzenia na konkurencję w różnych aspektach rynkowych. Przedsiębiorstwa, podejmując próby dostosowania się do szybko zmieniających się warunków gospodarczych, stają w obliczu konieczności ciągłego redefiniowania konkurencyjności oraz elementów ją kształtujących. Dlatego badanie konkurencyjności jest bardzo ważne dla polskich przedsiębiorstw. W realiach współczesnej globalnej gospodarki konkurencyjność staje się także jednym z ważniejszych wyznaczników oceny funkcjonowania przedsiębiorstwa na rynku, a także jest postrzegana jako determinanta jego rozwoju. Współczesne przedsiębiorstwa stoją zatem przed niezwykle trudnym zadaniem, jakim jest wyróżnienie swojej oferty na konkurencyjnym rynku. Aby odnosić sukces przedsiębiorstwo musi być lepsze od konkurentów oraz musi działać inaczej od nich, a więc w sposób bardziej oryginalny. Najczęściej przejawia się to w identyfikowaniu nowych potrzeb konsumenckich, określaniu i wdrażaniu nowych sposobów produkcji, dostaw i sprzedaży. Coraz częściej sposobem na przetrwanie i rozwój przedsiębiorstwa jest nowa konfiguracja jego potencjału konkurencyjności, w tym szczególnie zasobów ludzkich. W dobie społeczeństwa informacyjnego i gospodarki opartej na wiedzy znaczenie czynnika ludzkiego w organizacji stale wzrasta i należy on dziś do jednego z ważniejszych składników konkurencyjności. Duża elastyczność zasobów ludzkich, pozwalająca na dostosowanie się do zachodzących zmian w otoczeniu i do szybkich, niestandardowych działań, umożliwia zdobycie trwałej przewagi nad konkurentami. Dla wielu przedsiębiorstw zasoby ludzkie stanowią dziś najistotniejsze aktywa firmy oraz w miarę pewne źródło zysku organizacji. Luka badawcza, wynikająca z braku szerokich badań na temat „miękkich” elementów zarządzania, które wpływają na osiągnięcie przewagi konkurencyjnej w tak ważnej branży, jaką jest budownictwo, sprzyja pojawieniu się wielu istotnych pytań. Jakie kluczowe czynniki decydują dzisiaj o uzyskaniu przewagi konkurencyjnej w branży budowlanej? Jakie zasoby umożliwiają osiągnięcie przewagi konkurencyjnej w przedsiębiorstwie? Czy i w jaki sposób kapitał ludzki wpływa na przewagę konkurencyjną firm budowlanych? Jak zarządzać kapitałem ludzkim, aby tworzył on wartości pozwalające osiągać firmom budowlanym przewagę konkurencyjną? To tylko niektóre pytania, na które autorzy monografii próbują znaleźć odpowiedź. Wiedza ta może być przydatna kadrze menedżerskiej w zarządzaniu współczesnym przedsiębiorstwem jak również wykorzystana w procesie przygotowania nowych, przedsiębiorczych kadr zarządzania. Zaprezentowane w książce problemy zostały zgrupowane w dwóch częściach (teoretycznej i empirycznej), podzielonych na cztery tematyczne rozdziały. W rozdziale pierwszym – Teoretyczne aspekty budowania przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa – zostały zaprezentowane główne koncepcje budowania konkurencyjności i osiągania przewagi konkurencyjnej. Przedstawiono podstawowe składniki konkurencyjności wraz ze zmianą ich wpływu na osiąganie przewagi. Dokonano przeglądu modeli budowania konkurencyjności przedsiębiorstwa, wyróżniając te, które mogą mieć największe zastosowanie w przedsiębiorstwach budowlanych. Przedyskutowano metodologiczne problemy pomiaru przewagi konkurencyjnej, oceniając zalety i wady oraz praktyczną przydatność każdej z metod. W drugim rozdziale – Zarządzanie kapitałem ludzkim w przedsiębiorstwie w świetle literatury przedmiotu – przedstawiono ewolucję poglądów na zarządzanie ludźmi w organizacji, zmiany jego roli w uzyskiwaniu przewagi konkurencyjnej i generowaniu wartości dodanej przedsiębiorstwa. Omówiono dostępne instrumenty zarządzania kapitałem ludzkim organizacji oraz funkcjonujące w teorii i praktyce metody pomiaru wpływu kapitału ludzkiego na wyniki organizacji. Zwrócono uwagę na praktyczne wykorzystanie takich 231 narzędzi jak: Karta Wyników Zarządzania Zasobami Ludzkimi (HR Scorecard), Human Capital Index (HCI), Monitor Kapitału Ludzkiego, Nawigator Skandii (Skandia Intellectual Capital Nawigator). Rozdział trzeci – Metodologiczne podstawy badania czynników determinujących uzyskiwanie przewagi konkurencyjnej przez przedsiębiorstwa sektora budowlanego – rozpoczęto od przedstawienia specyfiki i uwarunkowań funkcjonowania przedsiębiorstw sektora budowlanego, które będą miały wpływ na sposób zarządzania ludźmi w organizacji oraz udział w tworzeniu przewagi konkurencyjnej. Zaprezentowano też założenia i zakres przeprowadzonych badań empirycznych wśród wybranej grupy przedsiębiorstw budowlanych woj. podlaskiego. Omówiono wyniki badań pokazujących główne czynniki kreujące przewagę konkurencyjną w podlaskich przedsiębiorstwach budowlanych. W czwartym rozdziale – Udział kapitału ludzkiego w tworzeniu przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw budowlanych w świetle przeprowadzonych badań empirycznych – poddano ocenie stan zarządzania kapitałem ludzkim w badanych przedsiębiorstwach budowlanych. Przeanalizowano zależności jakie występują pomiędzy zarządzaniem kapitałem ludzkim a osiągniętą przewagą konkurencyjną przez przedsiębiorstwo. Wyniki badań empirycznych na dużej grupie podlaskich przedsiębiorstw budowlanych były podstawą wypracowania modelu zarządzania kapitałem ludzkim w procesie budowania przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstwa budowlanego. Zbudowana koncepcja modelu była poddana walidacji, co uwiarygadnia jej przydatność w praktyce. Opracowanie jest efektem badań prowadzonych w ramach projektu badawczego własnego nr 4045/B/H03/2011/40 „Kapitał ludzki w budowaniu przewagi konkurencyjnej przedsiębiorstw sektora usług budowlanych”, finansowanego przez Narodowe Centrum Nauki. Książka jest przeznaczona dla kadry zarządzającej różnego typu organizacjami oraz dla pracowników naukowych zainteresowanych problematyką zarządzania. Może także służyć jako literatura uzupełniająca dla doktorantów i studentów kierunku zarządzania. Pomimo świadomości o niepełnym wyjaśnieniu wszystkich złożonych kwestii funkcjonowania organizacji w aktualnie trudnej rzeczywistości gospodarczej, należy wyrazić przekonanie, że książka ta wzbogaci wiedzę czytelnika o problematykę zarządzania i zachęci do poszukiwana skutecznych metod kierowania organizacjami. Autorzy 231 Summary The concept of human capital has gained interest within a wide range of theorists and practitioners of management from its beginning. This concept developed based on the search for new sources to create a sustainable competitive advantage for the company, which is now more dependent on intangible assets than tangible. New approaches to the management of employees, which is subject to evolution and the problems of creating competitiveness allow the discovery of new relationships between these processes. This book is an attempt to understand the relationship between these categories. The book was divided into four chapters. The first chapter presents an overview of the various definitions of competitive advantage and shows a comparative analysis of the theories of creating a competitive advantage. It presents both classic and new sources of competitive advantage. Then, it shows the models of creative competition including human capital. An overview of these models highlighted the fragmentation of individual theory. The last part of the study presents a variety of methods and approaches to the measurement of competitive advantage and competitive position. The second chapter presents a different approach to the theory of human capital and emphasizes the diversity of the interpretations. This part of the study focuses mainly on instruments that are specific to today's approach to managing people in organizations in accord with the concept of human capital. The final part of the chapter describes a number of methods for measuring human capital and its impact on the results of the organization. All of the items included in this chapter were presented in the context of a competitive advantage through human capital. The third chapter presents the construction sector, highlighting its specific characteristics and differences compared to other sectors of the economy the main objectives of the research process. Then, the aims, the subject of study and its ranges, hypothesis and also methods and techniques of the research were described. The following parts of the chapter has shown how to look at human capital management in construction companies. The fourth chapter presents the results of empirical research. First of all, the study has shown the main sources and key factors of competitive advantages in construction companies. It also determines the relationship between human capital management and a competitive advantage. Then, author presents a model of effective human capital management in a process of building a competitive advantage.
