Prognoza Oddziaływania Programu Ochrony Środowiska

advertisement
Zarząd Powiatu w Pleszewie
PROGNOZA ODDZIAŁYWANIA NA ŚRODOWISKO
PROJEKTU AKTUALIZACJI PROGRAMU
OCHRONY ŚRODOWISKA WRAZ Z PLANEM
GOSPODARKI ODPADAMI POWIATU
PLESZEWSKIEGO
TOM I
PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA NA LATA 2010 – 2013
Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2014 – 2017
2010 r.
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
SPIS TREŚCI
1.
1.1
1.2
2.
3.
3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
3.6
3.7
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
WPROWADZENIE
3
Podstawa prawna i cel prognozy oddziaływania na środowisko
3
Metodologia wykonania prognozy oddziaływania na środowisko
7
POWIĄZANIE I SPÓJNOŚĆ PROJEKTU AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY
ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIGO Z INNYMI DOKUMENTAMI W ZAKRESIE
OCHRONY ŚRODOWISKA
9
ANALIZA STANU ŚRODOWISKA NA TERENIE POWIATU PLESZEWSKIEGO
16
Charakterystyka powiatu pleszewskiego
16
Stan powierzchni ziemi
18
Jakość i zasoby wód podziemnych i powierzchniowych
20
Jakość powietrza
28
Zasoby przyrody i krajobrazu
29
Hałas i promieniowanie elektromagnetyczne
35
Gospodarka odpadami
38
PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA NA TERYTORIUM POWIATU
PLESZEWSKIEGO ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTU AKTUALIZACJI
PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE
OBSZARÓW PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA
16 KWIETNIA 2004 R. O OCHRONIE PRZYRODY
38
IDENTYFIKACJA I OCENA POTENCJALNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA ŚRODOWISKO
ORAZ ZABYTKI PRIORYTETÓW UJĘTYCH W PROJEKCIE AKTUALIZACJI
PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIEGO
45
ODDZIAŁYWANIE TRANSGRANICZNE ZWIĄZANE Z REALIZACJĄ PROJEKTU
AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU
PLESZEWSKIEGO
60
PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ SŁUŻĄCYCH OGRANICZENIU ORAZ ZAPOBIEGANIU
NEGATYWNYM ODDZIAŁYWANIOM NA ŚRODOWISKO W ZWIĄZKU Z REALIZACJĄ
PROJEKTU AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU
PLESZEWSKIEGO
61
ANALIZA ROZWIĄZAŃ ALTERNATYWNYCH DO ROZWIĄZAŃ ZAPROPONOWANYCH
W PROJEKCIE AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU
PLESZEWSKIEGO
63
POTENCJALNE ZMIANY STANU ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU REALIZACJI
PROJEKTU AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU
PLESZEWSKIEGO
64
METODY ANALIZY REALIZACJI POSTANOWIEŃ PROJEKTU AKTUALIZACJI
PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIEGO
65
WNIOSKI KOŃCOWE
67
STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM
69
2
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
1.
WPROWADZENIE
1.1 Podstawa prawna i cel prognozy oddziaływania na środowisko
Podstawą prawną sporządzenia niniejszej prognozy oddziaływania na środowisko projektu
„Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013
z perspektywą na lata 2014 – 2017” jest art. 51 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r.
o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie
środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 ze zm.).
Artykuł ten nakłada na organy administracji opracowujące projekty polityk, strategii, planów lub
programów obowiązek przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko
skutków realizacji tych dokumentów. Związane jest to z przeniesieniem do prawodawstwa
polskiego postanowień Dyrektywy 2001/42/WE z 27 czerwca 2001 roku w sprawie oceny
wpływu niektórych planów i programów na środowisko.
Zawartość niniejszej Prognozy wynika z art. 51 ust. 2 ustawy o udostępnianiu informacji
o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach
oddziaływania na środowisko.
Uwzględniając powyższe, prognoza oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Programu
Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 –
2017” powinna:

zawierać informacje o zawartości, głównych celach projektowanego dokumentu
oraz jego powiązaniach z innymi dokumentami,

zawierać informacje o metodach zastosowanych przy sporządzaniu prognozy,

zawierać propozycje dotyczące przewidywanych metod analizy skutków realizacji
postanowień
projektowanego
dokumentu
oraz
częstotliwości
jej
przeprowadzenia,

zawierać informacje o możliwym transgranicznym oddziaływaniu na środowisko,

zawierać streszczenie sporządzone w języku niespecjalistycznym,

określać, analizować i oceniać istniejący stan środowiska oraz potencjalne
zmiany tego stanu w przypadku braku realizacji projektowanego dokumentu,

określać, analizować i oceniać stan środowiska na obszarach objętych
przewidywanym znaczącym oddziaływaniom,

określać, analizować i oceniać istniejące problemy ochrony środowiska istotne
z punktu widzenia projektowanego dokumentu, w szczególności dotyczące
obszarów podlegających ochronie na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2004
r. o ochronie przyrody,
3
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego

określać, analizować i oceniać cele ochrony środowiska ustanowione na
szczeblu międzynarodowym, wspólnotowym i krajowym, istotne z punktu
widzenia projektowanego dokumentu, oraz sposoby, w jakich te cele i inne
problemy środowiska zostały uwzględnione podczas opracowywania dokumentu,

określać, analizować i oceniać przewidywane znaczące oddziaływania, w tym
oddziaływania bezpośrednie, pośrednie, wtórne, skumulowane, krótkoterminowe,
średnioterminowe
i
długoterminowe,
stałe
i
chwilowe
oraz
pozytywne
i negatywne, na cele i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność
tego obszaru, a także na środowisko, a w szczególności na:

różnorodność biologiczną,

ludzi,

zwierzęta,

rośliny,

wodę,

powietrze,

powierzchnię ziemi,

krajobraz,

klimat,

zasoby naturalne,

zabytki,

dobra materialne
z
uwzględnieniem
zależności
między
tymi
elementami
środowiska
i
między
oddziaływaniami na te elementy,

przedstawiać rozwiązania mające na celu zapobieganie, ograniczanie lub
kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań na środowisko, mogących
być rezultatem realizacji projektowanego dokumentu, w szczególności na cele
i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru,

przedstawiać, biorąc pod uwagę cele i geograficzny zasięg dokumentu oraz cele
i przedmiot ochrony obszaru Natura 2000 oraz integralność tego obszaru,
rozwiązania alternatywne do rozwiązań zawartych w projektowanym dokumencie
wraz z uzasadnieniem
ich wyboru oraz opis metod dokonania oceny
prowadzącej do tego wyboru albo wyjaśnienie braku rozwiązań alternatywnych,
w tym wskazania napotkanych trudności wynikających z niedostatków techniki
lub luk we współczesnej wiedzy.
Celem przeprowadzenia niniejszej Prognozy było:
4
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
 ocena
stopnia
i
sposobu
uwzględnienia
zagadnień
ochrony
środowiska we wszystkich częściach „Aktualizacji Programu Ochrony
Środowiska
Powiatu
Pleszewskiego
na lata
2010
–
2013
z perspektywą na lata 2014 – 2017”,
 ocena potencjalnych skutków środowiskowych wdrażania zapisów
„Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego
na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017”,
 przygotowanie
wytycznych,
które
pozwolą
na
udoskonalenie
końcowej wersji „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu
Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 –
2017”.
Zgodnie z art. 14 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska powiatowe programy ochrony
środowiska określają w szczególności:

cele ekologiczne,

priorytety ekologiczne,

poziomy celów długoterminowych,

rodzaj i harmonogram działań proekologicznych,

środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawnoekonomiczne i środki finansowe.
W opracowanym projekcie „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu
Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017”, jako cel nadrzędny
przyjęto poprawę warunków życia mieszkańców powiatu pleszewskiego poprzez poprawę
jakości środowiska oraz racjonalne gospodarowanie jego zasobami. Celem osiągnięcia
powyższego celu, w niniejszej Prognozie przyjęto cel podstawowy i cele uzupełniające,
w ramach których sformułowano 10 priorytetów,
nadrzędnego.
5
mających zapewnić realizację celu
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Tabela 1
Cele i priorytety sformułowane w projekcie „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska
Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017”
CEL
PRIORYTET
Priorytet I
ochrona zasobów wód podziemnych i powierzchniowych
Priorytet II
CEL PODSTAWOWY
ochrona gleb i powierzchni ziemi
Priorytet III
Ochrona i poprawa
stanu środowiska
ochrona zasobów przyrodniczych
Priorytet IV
racjonalna gospodarka odpadami
Priorytet V
poprawa jakości powietrza atmosferycznego
Priorytet VI
redukcja emisji hałasu
Priorytet VII
CELE UZUPEŁNIAJĄCE
ograniczenie możliwości wystąpienia poważnych awarii
Priorytet VIII
Przeciwdziałanie zagrożeniom
pochodzenia antropogenicznego
dotrzymanie standardów w zakresie promieniowania
elektromagnetycznego
Priorytet IX
racjonalne wykorzystanie materiałów i surowców
Podniesienie świadomości
ekologicznej społeczeństwa
Priorytet X
kształtowanie postaw ekologicznych
Z uwagi na charakter, możliwości i ograniczony zasięg dokumentu objętego niniejszą
Prognozą, dla osiągnięcia wyznaczonych celów wskazano w szczególności kierunki działań
prowadzące do ich realizacji. Wśród głównych działań wskazanych w „Aktualizacji Programu
Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 –
2017”, określono:
6
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego

racjonalne gospodarowanie zasobami wodnymi na terenie powiatu pleszewskiego
oraz zapewnienie dobrej jakości wody pitnej dla jej mieszkańców,

ochrona przed zanieczyszczeniami ze źródeł punktowych i obszarowych,

ochrona przed powodzią i skutkami suszy,

ochrona gleb użytkowanych rolniczo przed degradacją,

rekultywacja terenów zdegradowanych,

ochrona różnorodności biologicznej,

ochrona i zwiększenie zasobów leśnych,

objęcie ochroną prawną obszarów i obiektów o największych walorach przyrodniczych,
w szczególności obszarów Natura 2000 zlokalizowanych na terytorium powiatu
pleszewskiego,

eliminowanie uciążliwości związanych z niewłaściwym postępowaniem z odpadami,

ograniczenie
emisji
zanieczyszczeń
ze
źródeł
punktowych,
liniowych
i powierzchniowych,

wzrost i popularyzacja wykorzystania odnawialnych źródeł energii na terenie powiatu
pleszewskiego,

działania zmierzające do ograniczenia hałasu pochodzenie komunikacyjnego,

ograniczenie skutków awarii przemysłowych i chemicznych,

zapobieganie i ograniczanie skutków awarii związanych z przewozem materiałów
niebezpiecznych szlakami drogowymi i kolejowymi,

zachowanie
stref
bezpieczeństwa
przy
lokalizacji
obiektów
emitujących
promieniowanie elektromagnetyczne,

zmniejszenie materiałochłonności produkcji,

racjonalna eksploatacja kopalin,

edukacja ekologiczna mieszkańców powiatu pleszewskiego,

upowszechnianie informacji o środowisku na terenie powiatu.
1.2 Metodologia wykonania prognozy oddziaływania na środowisko
Zgodnie z ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale
społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko przyjęty
układ treści przedmiotowej Prognozy odpowiada wymaganiom prawnym ww. ustawy.
Przy opracowywaniu
Prognozy
przeanalizowano
zapisy
podstawowych
dokumentów
pozostających w ścisłym związku z uchwalonym przez Radę Powiatu w Pleszewie Uchwałą Nr
XIV/88/03 z dnia 18 grudnia 2003 r. „Powiatowego Programu Ochrony Środowiska na lata 2004
– 2007 z uwzględnieniem perspektywy na lata 2008 – 2011”.
7
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Celem przeprowadzonej analizy jest ocena czy i w jaki sposób zadania ujęte w ramach
priorytetów „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata
2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” mogą oddziaływać na środowisko.
W pierwszej części przeprowadzona została analiza czy i w jakim zakresie zapisy ujęte
w „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013
z perspektywą na lata 2014 – 2017”” będą wspierały realizację celów umieszczonych
w dokumentach
strategicznych
odnoszących
się
do
problematyki
środowiska
i zrównoważonego rozwoju zarówno na szczeblu międzynarodowym jak i krajowym. Następnie
na podstawie dokonanej oceny stanu środowiska w powiecie pleszewskim zdefiniowano główne
problemy w zakresie ochrony środowiska. W
drugiej części dokonano identyfikacji
potencjalnych oddziaływań poszczególnych zadań. Na tym etapie posłużono się macierzą
relacyjną elementów środowiska i zadań inwestycyjnych jak i nie inwestycyjnych realizowanych
w ramach poszczególnych priorytetów, przedstawiającą w skondensowanej postaci możliwe
oddziaływanie na środowisko. Przeanalizowano skutki środowiskowe dla następujących
elementów:

powietrze i klimat,

woda,

bioróżnorodność, fauna i flora,

powierzchnia ziemi i gleba,

krajobraz,

dziedzictwo kulturowe, w tym zabytki,

populacja oraz zdrowie ludzi.
Ustalono czy występuje jakiekolwiek oddziaływanie bezpośrednie, pośrednie, wtórne,
krótkoterminowe, długoterminowe, stałe czy chwilowe pomiędzy zadaniem a danym elementem
środowiska. Określono czy oddziaływanie to może być negatywne (-), pozytywne (+) czy
obojętne (0). Ze względu na brak szczegółów co do sposobu realizacji poszczególnych zadań w
Prognozie zidentyfikowano tylko kierunki tych oddziaływań.
Określono wnioski w kontekście braku realizacji priorytetów projektu „Aktualizacji
Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na
lata 2014 – 2017”.
Podstawową trudnością w sporządzaniu Prognozy jest ogólny charakter projektu
przedmiotowego Programu, co sprawia, że sformułowania Prognozy zawarte w macierzy często
mają charakter warunkowy i mogą być zmienne w zależności od warunków realizacji
przedsięwzięcia.
8
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
2. POWIĄZANIE I SPÓJNOŚĆ PROJEKTU AKTUALIZACJI PROGRAMU
OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIEGO Z INNYMI
DOKUMENTAMI W ZAKRESIE OCHRONY ŚRODOWISKA
Programu Ochrony Środowiska wraz z Planem Gospodarki Odpadami Powiatu
Pleszewskiego, zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy Prawo ochrony środowiska uchwalony został
w celu realizacji Polityki Ekologicznej Państwa. Program swoją strukturą bezpośrednio
nawiązuje do Polityki ekologicznej Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016
oraz realizuje zapisy „Krajowego planu gospodarki odpadami 2014”, uchwalonym przez Radę
Ministrów Uchwałą nr 217 z dnia 24 grudnia 2010 r. (M.P. Nr 101, poz. 1183), jak również
z „Aktualizacją Planu Gospodarki Odpadami dla Województwa Wielkopolskiego na lata 20082011 z perspektywą na lata 2012-2019”, przyjętą w dniu 31 marca 2008 r. przez Sejmik
Województwa Wielkopolskiego Uchwałą Nr XXII/284/08.
Cele ustanowione w ww. Programie w bezpośredni sposób realizują misję: „Powiat
Pleszewski dbający o dobro mieszkańców i ochronę środowiska, przyjazny dla przedsiębiorców
i inwestorów, zachowujący tradycje kulturowe, atrakcyjny dla turystów”.
Realizacja tego celu możliwa będzie tylko wówczas, jeżeli zostaną uwzględnione aspekty
zrównoważonego rozwoju oraz ochrony i poprawy stanu środowiska na terenie powiatu
pleszewskiego.
Przyjęte kierunki działań, realizują w sposób bezpośredni określone w Strategii Rozwoju
Powiatu
Pleszewskiego
cele,
w
szczególności
w zakresie
zmniejszenia
poziomu
zanieczyszczenia środowiska oraz edukacji społeczeństwa.
Wszystkie przyjęte w Prognozie priorytety, zgodne są z dokumentami wyższego szczebla
w zakresie ochrony środowiska, w szczególności z celami aktualnie obowiązującego
wojewódzkiego programu ochrony środowiska oraz wojewódzkiego planu gospodarki
odpadami.
Program stanowi także realizację zapisów wojewódzkiego planu zagospodarowania
przestrzennego, gdzie jako cel nadrzędny w zakresie ochrony środowiska wskazano taki
kierunek rozwoju, który uwzględniając rozwój społeczny i gospodarczy zagwarantuje ochronę
środowiska przyrodniczego, zarówno w zakresie kompleksowej ochrony terenów cennych
przyrodniczo jak i poszczególnych elementów środowiska, czyli takie prowadzenie polityki
i działań w poszczególnych sektorach gospodarki i życia społecznego, które doprowadzą do
zachowania zasobów i walorów środowiska w stanie zapewniającym trwałe możliwości
korzystania z nich, zarówno przez obecne jak i przyszłe pokolenia, przy zachowaniu trwałości
funkcjonowania procesów przyrodniczych oraz naturalnej różnorodności biologicznej.
Spójność projektu „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego
na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” z dokumentami międzynarodowymi
i krajowymi w zakresie ochrony środowiska, w tym dokumentami programowymi Unii
9
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Europejskiej, które wprowadzają koncepcję trwałego i zrównoważonego rozwoju oraz zasady
ochrony środowiska do polityk krajowych obejmuje, zgodnie z zakresem i zasięgiem
przedmiotowego opracowania, następujące dokumenty:
Strategia Lizbońska – droga do sukcesu zjednoczonej Europy powstała w 2000 r.
stawiająca sobie za cel doprowadzenie zjednoczonej Europy do sukcesu gospodarczego,
poprzez stworzenie na jej terenie najbardziej dynamicznego i konkurencyjnego regionu
gospodarczego. Strategia opiera się na czterech głównych filarach: innowacyjności, liberalizacji,
przedsiębiorczości i spójności społecznej.
Zrównoważona Europa dla lepszego świata - Strategia Zrównoważonego Rozwoju Unii
Europejskiej, tzw. strategia z Goeteborga. W roku 2001 założenia lizbońskie zostały
uzupełnione o elementy trwałego i zrównoważonego rozwoju w kontekście rozwoju społeczno gospodarczego. Cele strategiczne Strategii to: ograniczenie zmian klimatycznych i wzrost
znaczenia „zielonej” energii, wzrost bezpieczeństwa zdrowotnego, usprawnienie systemu
transportowego i gospodarowania przestrzenią, gospodarowanie zasobami naturalnymi
w sposób odpowiedzialny.
Szósty program działań Wspólnoty Europejskiej w dziedzinie środowiska - Środowisko
2010 – nasza przyszłość, nasz wybór wyznacza cele polityki ekologicznej UE i program działań
do 2010 roku. Eksponuje kwestie zmian klimatycznych, zmian środowiska naturalnego, ochrony
różnorodności
biologicznej,
ochrony
zdrowia,
wykorzystanie
zasobów
naturalnych,
zagospodarowania odpadów. Zgodnie z założeniami Szóstego Programu Działań realizacja
zasady zrównoważonego rozwoju osiągnięta zostanie poprzez poprawę stanu środowiska
i jakości życia obywateli UE. W ramach programu realizowanych jest 7 strategii tematycznych:
użytkowania zasobów naturalnych, zapobiegania wytwarzania odpadów, czyste powietrze dla
Europy, środowiska miejskiego, ochrony gleb, zrównoważonego użytkowania pestycydów
i zachowania środowiska morskiego.
Oprócz ww. strategii, zobowiązania Polski w zakresie ochrony środowiska wynikają także
z ratyfikowanych konwencji międzynarodowych, takich jak:

Konwencja
Ramsarska
o
obszarach
wodno
błotnych
sporządzona
(1971)
zobowiązująca strony Konwencji do ochrony obszarów wodno-błotnych oraz
migrującego ptactwa wodnego,

Konwencja w Brnie o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich
siedlisk (1979), która ma na celu ochronę gatunków dzikiej fauny i flory oraz ich
siedlisk naturalnych, zwłaszcza tych gatunków i siedlisk, których ochrona wymaga
współdziałania kilku państw oraz wspieranie współdziałania w tym zakresie,
10
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego

Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt sporządzoną w Bonn
(1979), która zobowiązuje strony do ochrony gatunków zwierząt wędrownych,

Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu z Nowego
Yorku (1992), której podstawowym celem jest doprowadzenie do ustabilizowania
koncentracji gazów cieplarnianych w atmosferze na poziomie, który zapobiegłby
niebezpiecznej antropogenicznej ingerencji w system klimatyczny,

Konwencja o różnorodności biologicznej z Rio de Janerio (1992), której celem jest
ochrona różnorodności biologicznej, zrównoważone użytkowanie jej elementów oraz
uczciwy i sprawiedliwy podział korzyści wynikających z wykorzystywania zasobów
genetycznych,

Protokół z Kioto do Ramowej Konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian
klimatu (1997), który zobowiązuję strony do ilościowo określonego ograniczenia
i redukcji emisji gazów cieplarnianych w celu wspierania zrównoważonego rozwoju.
Założenia i cele przedstawione w ww. dokumentach są podstawą rozwiązań prawnych
obowiązujących w Polsce, a wskazane tam zobowiązania zostały ujęte do realizacji
w krajowych dokumentach programowych w zakresie ochrony środowiska. Są to przede
wszystkim:

Polityka ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016,
gdzie nadrzędnym,
ekologicznego
strategicznym
kraju
celem
(mieszkańców,
jest
zasobów
zapewnienie
przyrodniczych
bezpieczeństwa
i
infrastruktury
społecznej) i tworzenie podstaw do zrównoważonego rozwoju społeczno –
gospodarczego.

Strategia Gospodarki Wodnej została przyjęta przez Radę Ministrów w 2005 roku
i określa podstawowe kierunki i zasady działania umożliwiające realizację idei trwałego
i zrównoważonego rozwoju w gospodarowaniu zasobami wodnymi w Polsce.

Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, który określa przedsięwzięcia
w zakresie budowy, rozbudowy, modernizacji zbiorczych sieci kanalizacyjnych oraz
oczyszczalni ścieków komunalnych, a także terminy ich realizacji niezbędne dla
realizacji zapisów Traktatu Akcesyjnego, który został zatwierdzony przez Radę
Ministrów w 2003 roku.

Krajowa strategia ochrony i umiarkowanego użytkowania różnorodności biologicznej
wraz z programem działań przyjętej przez Radę Ministrów w 2003 roku, której celem
nadrzędnym jest zachowanie całego rodzimego bogactwa przyrodniczego oraz
11
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
zapewnienie trwałości i możliwości rozwoju wszystkich poziomów jego organizacji
(wewnątrzgatunkowego, międzygatunkowego i ponadgatunkowego).

Polityka Leśna Państwa, przyjęta przez Radę Ministrów w 1997 roku. Nadrzędnym
celem polityki leśnej jest wyznaczenie kompleksu działań kształtujących stosunek
człowieka do lasu, zmierzających do zachowania w zmieniającej się rzeczywistości
przyrodniczej i społeczno-gospodarczej warunków do trwałej w nieograniczonej
perspektywie czasowej wielofunkcyjności lasów, ich wszechstronnej użyteczności
i ochrony oraz roli w kształtowaniu środowiska przyrodniczego zgodnie z obecnymi
i przyszłymi oczekiwaniami społeczeństwa.

Krajowy plan gospodarki odpadami 2014 zatwierdzony przez Radę Ministrów
w 2010 roku. Wyznacza nadrzędne cele do realizacji w zakresie gospodarki odpadami.
Jest
to
dojście
do
systemu
gospodarki
odpadami
zgodnego
z
zasadami
zrównoważonego rozwoju, w którym w pełni realizowane są zasady gospodarowania
odpadami, a w szczególności zasada postępowania z odpadami zgodnie z hierarchią
gospodarki odpadami, czyli po pierwsze zapobiegania i minimalizacji ilości
wytwarzanych odpadów oraz ograniczania ich właściwości niebezpiecznych, a po
drugie wykorzystywania właściwości materiałowych
i energetycznych odpadów,
a w przypadku gdy odpadów nie można poddać procesom odzysku ich
unieszkodliwienie, przy czym składowanie generalnie traktowane jest jako najmniej
pożądany sposób postępowania z odpadami.

Strategia Rozwoju Energetyki Odnawialnej definiuje cel nadrzędny jako zwiększenie
udziału energii ze źródeł odnawialnych w bilansie paliwowo-energetycznym kraju do
7,5% w 2010 roku i do 15% w 2020 roku w strukturze zużycia nośników pierwotnych.
Dokument rządowy przyjęty uchwałą Sejmu w 2001 roku.

Program Operacyjny Infrastruktura i Środowisko projekt przyjęty przez Radę Ministrów
29 listopada 2006 roku. Jako główny cel wskazano podniesienie atrakcyjności
inwestycyjnej Polski i jej regionów poprzez rozwój infrastruktury technicznej przy
równoczesnej ochronie i poprawie stanu środowiska, zdrowia oraz zachowaniu
tożsamości kulturowej i rozwijaniu spójności kulturowej.
Cel główny projektu „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego
na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” odnosi się do zasady
zrównoważonego rozwoju oraz kładzie nacisk na poprawę stanu środowiska na terenie powiatu
pleszewskiego. Powiązania pomiędzy przedmiotowym Projektem a innymi dokumentami
krajowymi w zakresie ochrony środowiska przedstawiono w poniższej tabeli.
12
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Tabela 2
Analiza zgodności priorytetów sformułowanych w projekcie „Aktualizacji Programu Ochrony
Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017”
z strategicznymi krajowymi dokumentami w zakresie ochrony środowiska
Krajowy Program
Oczyszczania Ścieków
Komunalnych
Strategia Gospodarki Wodnej
Polityka Ekologiczna
Państwa w latach 20092012z perspektywą do roku
2016
Dokument
strategiczny
Cele/działania dokumentu strategicznego
 wzmacnianie systemu zarządzania ochroną
środowiska,
 ochrona dziedzictwa przyrodniczego
i racjonalne wykorzystanie zasobów
przyrody,
 zrównoważone wykorzystanie materiałów,
wody i energii,
 dalsza poprawa jakości środowiska
i bezpieczeństwa ekologicznego dla
ochrony zdrowia mieszkańców Polski,
 ochrona klimatu
Numer priorytetu oraz główne
kierunki działań ujęte
w projekcie dokumentu
Wszystkie priorytety
Wszystkie działania
Priorytet I
 zaspokojenie uzasadnionych potrzeb
wodnych ludności i gospodarki przy
poszanowaniu zasad zrównoważonego
użytkowania wód,
 osiągnięcie i utrzymanie dobrego stanu
wód, a w szczególności ekosystemów
wodnych
i od wody zależnych,
 podniesienie skuteczności ochrony przed
powodzią i skutkami suszy
 konieczność osiągnięcia standardów
jakości ścieków odprowadzanych do
środowiska z oczyszczalni ścieków,
 zapewnienie 75% redukcji całkowitego
ładunku azotu i fosforu w ściekach
komunalnych,
 wyposażenie aglomeracji w systemy
kanalizacji zbiorczej lub stosowanie
systemów indywidualnych,
 odpowiednie zagospodarowanie w
środowisku osadów powstających w
oczyszczalniach ścieków
13
 racjonalne gospodarowanie
zasobami wodnymi
i zapewnienie dobrej
jakości wody pitnej,
 ochrona przed
zanieczyszczeniami ze
źródeł punktowych i
obszarowych, ochrona
przed powodzią i skutkami
suszy
Priorytet I
 ochrona przed
zanieczyszczeniami ze
źródeł punktowych i
obszarowych
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
 rozpoznawanie i monitorowanie stanu
różnorodności biologicznej oraz
istniejących i potencjalnych zagrożeń,
 usuwanie lub ograniczanie aktualnych
i potencjalnych zagrożeń różnorodności
biologicznej,
 zachowanie i/lub wzbogacanie istniejących
oraz odtwarzanie zanikłych elementów
różnorodności biologicznej,
 integracja działań na rzecz ochrony
różnorodności biologicznej z działaniami
ważnych dla tej ochrony sektorów
gospodarki oraz administracji publicznej i
społeczeństwa (w tym organizacji
pozarządowych)
Polityka Leśna Państwa
 powiększenie zasobów leśnych kraju do
30% w 2020 roku i 33% w połowie XXI
wieku,
 sukcesywnie w miarę przekazywania do
zalesienia gruntów nieprzydatnych dla
rolnictwa i osiągania przestrzennie
optymalnej struktury lasów w krajobrazie
przez ochronę i pełne wykorzystanie
produkcyjnych możliwości siedlisk,
 polepszenie stanu zasobów leśnych i ich
kompleksową ochronę,
 reorientację zarządzania lasami z
poprzedniej dominacji modelu
surowcowego na model proekologicznej i
zrównoważonej ekonomicznie,
wielofunkcyjnej gospodarki leśnej
Krajowy plan gospodarki odpadami 2010
Cele/działania dokumentu strategicznego
Krajowa strategia ochrony
i umiarkowanego użytkowania
różnorodności biologicznej
wraz z programem działań
Dokument
strategiczny
 utrzymanie tendencji oddzielenia wzrostu
ilości wytwarzanych odpadów od wzrostu
gospodarczego kraju PKB,
 zwiększenie udziału odzysku, w tym
w szczególności odzysku energii z
odpadów, zgodnego z wymaganiami
ochrony środowiska,
 zmniejszenie ilości wszystkich odpadów
kierowanych na składowiska odpadów,
 zamknięcie do końca 2009 r. wszystkich
krajowych składowisk niespełniających
przepisów prawa,
 wyeliminowanie praktyki nielegalnego
składowania odpadów,
 stworzenie kompleksowej bazy danych
o wprowadzanych na rynek produktach
i gospodarce odpadami w Polsce
14
Numer priorytetu oraz główne
kierunki działań ujęte
w projekcie dokumentu
Priorytet III
 ochrona różnorodności
biologicznej,
 ochrona i zwiększenie
zasobów leśnych,
 objecie ochroną prawną
obszarów i obiektów
o największych walorach
przyrodniczych
Priorytet III
 ochrona i zwiększenie
zasobów leśnych
Priorytet IV

eliminowanie uciążliwości
związanych z
niewłaściwym
postępowaniem z
odpadami
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Strategia Rozwoju Energetyki
Odnawialnej
Cele/działania dokumentu strategicznego
 zwiększenie udziału energii ze źródeł
odnawialnych w bilansie paliwowoenergetycznym kraju do 7,5% w 2010
roku i do 14% w 2020 roku w strukturze
zużycia nośników pierwotnych
Program operacyjny
Infrastruktura i Środowisko
Dokument
strategiczny
 gospodarka wodno-ściekowa,
 gospodarka odpadami i ochrona
powierzchni ziemi,
 zarządzanie zasobami i przeciwdziałanie
zagrożeniom środowiska,
 przedsięwzięcia dostosowujące
przedsiębiorstwa do wymogów ochrony
środowiska,
 ochrona przyrody i kształtowanie postaw
ekologicznych,
 transport przyjazny środowisku,
 infrastruktura energetyczna przyjazna
środowisku
Numer priorytetu oraz główne
kierunki działań ujęte
w projekcie dokumentu
Priorytet V

wzrost wykorzystania
odnawialnych źródeł
energii
Wszystkie priorytety
Wszystkie działania
Przedstawiona w powyższej tabeli analiza wskazuje na wysoką korelację priorytetów
określonych w projekcie projektu „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu
Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” z zagadnieniami
uwzględnionymi w dokumentach strategicznych w zakresie ochrony środowiska. Wszystkie
elementy z tych dokumentów zostały uwzględnione i zaproponowano rozwiązania zgodne
z celami określonymi na szczeblu krajowym. Priorytety i działania wyznaczone w projekcie
Programu realizują cele środowiskowe ujęte w dokumentach strategicznych. Nie stwierdzono
także, aby były one sprzeczne z celami w zakresie ochrony środowiska ustanowionymi na
szczeblu krajowym.
Wszystkie cele i zadania ujęte w przedmiotowym dokumencie, nawiązują swą strukturą do
planów i programów szczebla wyższego i realizują ich założenia w miarę możliwości prawnych
funkcjonowania powiatu pleszewskiego.
15
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
3. ANALIZA
STANU
PLESZEWSKIEGO
ŚRODOWISKA
NA
TERENIE
POWIATU
3.1 Charakterystyka powiatu pleszewskiego
Powiat Pleszewski położony jest w południowo-wschodniej części województwa
wielkopolskiego. Graniczy on od wschodu z powiatami kaliskim i konińskim, od południa
z powiatami ostrowskim i krotoszyńskim, od zachodu z powiatem jarocińskim, a od północy
z powiatami wrzesińskim i słupeckim.
Powiat Pleszewski tworzy 6 gmin:

miejsko – wiejska Pleszew

wiejskie: Gołuchów, Dobrzyca, Gizałki, Chocz, Czermin.
Zajmują one łączną powierzchnię 713,0 km2. Co do wielkości powiat znajduje się na 22
miejscu wśród 35 powiatów w województwie wielkopolskim. Siedzibą powiatu jest miasto
Pleszew, a w jego skład wchodzi 105 jednostek osadniczych (wsi sołeckich).
Na obszarze tym zamieszkuje przeszło 60 tys. osób, z czego około 30 % stanowią
mieszkańcy miasta Pleszewa. Pod względem liczby ludności powiat znajduje się na trzynastym
miejscu w województwie.
Do najważniejszych szlaków komunikacyjnych przechodzących przez teren powiatu
należą droga krajowa nr 12 Poznań - Katowice oraz krzyżująca się z nią droga krajowa nr 11
Pleszew – Ostrów. Słabo rozwinięte na terenie powiatu są szlaki kolejowe. Linia kolejowa
drugorzędna przebiega jedynie przez zachodnią część miasta i gminy Pleszew, w relacji
Poznań – Ostrów Wlkp – Katowice. 17 km tej trasy znajduje się na terenie gminy Pleszew.
Usytuowane są przy niej 3 stacje kolejowe w Pleszewie, Taczanowie i Bronowie. Stacja
Pleszew dysponuje bocznicą kolejową i rampami wyładowczymi.
Powiat Pleszewski pod względem użytkowania terenu jest obszarem rolniczym.
Taki sposób użytkowania gruntów przy średnim udziale przemysłu na obszarze powiatu, sprzyja
rozwojowi agroturystyki oraz turystyki wiejskiej. Do gmin posiadających sprzyjające warunki
turystyczne należy przede wszystkim Gołuchów.
Jak wynika z danych dotyczących form użytkowania terenu w poszczególnych gminach
powiatu, najwięcej użytków rolnych w stosunku do całkowitej powierzchni gminy, mają gminy
Dobrzyca i Gołuchów, stanowią one odpowiednio 82,4% i 81,0% gruntów ogółem. Najmniej
użytków rolnych w stosunku do powierzchni gminy, znajduje się natomiast w gminie Gizałki,
stanowią one 51,0 % gruntów ogółem.
Zgodnie z podziałem Polski na mezoregiony fizycznogeograficzne wg Kondrackiego
obszar powiatu należy do prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego, podprowincji Niziny
Środkowopolskie, makroregionu Nizina Południowowielkopolska.
16
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Nizina Południowowielkopolska położona jest pomiędzy pojezierzami Leszczyńskim
i Wielkopolskim od północy, a Obniżeniem Milicko – Głogowskim i Wyżyną Małopolską od
południa, w dorzeczu Warty (i częściowo środkowej Odry). W obrębie tego makroregionu
wyróżniono 13 mezoregionów. Powiat Pleszewski znajduje się w obrębie mezoregionów
Wysoczyzna Kaliska oraz Równina Rychwalska.
Wysoczyzna Kaliska stanowi przedłużenie Wysoczyzny Leszczyńskiej i wyróżnia się
większymi wzniesieniami, których wysokość wynosi od 125 –150 m.n.p.m. Na zachód od
Dobrzycy występuje ciąg piaszczysto-żwirowych pagórków. Wschodnią część tego regionu
przecina Prosna, zachodnia część odwadniana jest ku północy przez Obrę i Lutynię,
ku południowi zaś przez dopływy Baryczy. Mezoregion ten obejmuje 2 623 km2.
Równina Rychwalska stanowi obniżenie pomiędzy wysoczyznami Kaliską i Turecką,
ograniczone od północy Doliną Konińską. W granicach tego mezoregionu położona jest
północno – wschodnia część powiatu pleszewskiego. Zachodnim jego skrajem przepływa dolna
Prosna
oraz
dolny
odcinek
Lutyni.
Powierzchnia
Równiny
Rychwalskiej
wynosi
1186 km2.
Demograficznie powiat pleszewski można zaliczyć do średnich pod względem liczby
ludności, prawie połowa (około 48 %) mieszkańców powiatu pleszewskiego mieszka na terenie
miejsko – wiejskiej gminy Pleszew, a z tej liczby około 30 % ludności mieszka w obrębie
administracyjnym miasta Pleszew. Drugą pod względem liczby mieszkańców gminą powiatu
jest gmina Gołuchów. Ludność zamieszkująca na jej terenie stanowi około 16 % ogólnej liczby
ludności powiatu. Odsetek ludności mieszkającej na terenie czterech pozostałych gmin powiatu
tj. Chocz, Czermin, Dobrzyca i Gizałki wynosi odpowiednio 7,59 %, 7,73 %, 13,17 % i 7,45 %.
Większość ludności powiatu mieszka na wsiach (70 %). Ponadto można zauważyć, iż na
terenie powiatu ogółem, jak i na terenie poszczególnych gmin zamieszkuje nieco wyższa liczba
kobiet aniżeli mężczyzn.
Analizując sytuację demograficzną można zaobserwować, iż średnio na terenie powiatu
59% ludności to ludność w wieku produkcyjnym. Największy odsetek tej populacji znajduje się
w najliczniejszej demograficzne gminie powiatu – gminie Pleszew. W pozostałych gminach
wskaźnik ten kształtował się w ostatnich dwóch latach na poziomie 57%. Drugą grupę pod
względem liczebności stanowi populacja w wieku przedprodukcyjnym, czyli dzieci i młodzież.
Stanowili oni w latach 1998 – 1999 odpowiednio 28 % i 27 % ogólnej liczby mieszkańców
powiatu.
Najmniejszą liczebnie grupę stanowi ludność w wieku poprodukcyjnym. Należy zauważyć,
iż w tej części mieszkańców powiatu, przeważają liczebnie kobiety.
Przyrost naturalny na terenie powiatu w latach 2007-2009 był dodatni i wynosił w 2007
roku – 146, a w 2009 – 110.
17
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Liczba ludności pod koniec 2009 r. na terytorium powiatu pleszewskiego wynosiła
62407 osób.
W powiecie pleszewskim na koniec 2009 roku w krajowym rejestrze urzędowym
podmiotów gospodarki narodowej – REGON, zarejestrowanych było 4987 podmiotów
gospodarki narodowej, z czego najwięcej przypadało na handel, naprawy, przemysł
oraz obsługę nieruchomości i firm.
Na koniec grudnia 2009 roku w Powiatowym Urzędzie Pracy zarejestrowanych było 3130
osób bezrobotnych, tj. o 756 osób więcej niż w roku 2008.
Stopa bezrobocia w powiecie pleszewskim wzrosła w stosunku do poprzedniego roku
i w 2009 roku wynosiła 12,6 % .
3.2 Stan powierzchni ziemi
66 % powierzchni powiatu pleszewskiego to grunty orne użytkowane rolniczo.
Paranaturalne warunki rozwoju roślinności stwarzają trwałe użytki zielone, tj. łąki i pastwiska
zajmujące 3 % powierzchni powiatu oraz lasy i grunty leśne zajmujące łącznie 20 %
powierzchni ogólnej powiatu.
Większość terenu powiatu pleszewskiego to gleby lekkie i bardzo lekkie, reprezentowane
przez:

gleby
brunatne
wytworzone
z
glin
i
pisaków
gliniastych
i pseudobielicowe wytworzone z pisaków gliniastych,

gleby brunatne wyługowane wytworzone z pisaków gliniastych
naglinionych lub naiłowanych,

gleby bielicowe wytworzone z glin lekkich i średnich, częściowo
z piasków gliniastych mocnych na płytko zalegających glinach

gleby bagienne - torfowe występujące wzdłuż koryt rzecznych,

gleby murszowe i czarne ziemie, i lokalnie mady na podłożu
piaszczystym.
Na kształtowanie się rolniczej przydatności gleb poza rzeźbą terenu i klimatu mają
również duży wpływ czynniki glebowe takie jak: skład mechaniczny, miąższość poziomu
próchnicznego oraz głębokość występowania szkieletu. Pod względem rolniczej przydatności
gleb na terenie powiatu można wyróżnić:

kompleks 1 - pszenny bardzo dobry

kompleks 2 - pszenny dobry

kompleks 3 - pszenny wadliwy

kompleks 4 - żytni b. dobry
18
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego

kompleks 5 - żytni dobry

kompleks 6 - żytni słaby

kompleks 7 - żytni najsłabszy

kompleks 8 - zbożowo-pastewny mocny

kompleks 9 - zbożowo-pastewny słaby
Na terenie powiatu pleszewskiego, dominują kompleksy żytnie, a wśród nich największy
udział mają kompleks 6 - żytni słaby i kompleks 5 - żytni dobry.
Podstawowym czynnikiem obniżającym przydatność części gleb jest mała zasobność
w składniki pokarmowe, cienką warstwę próchnicy oraz niekorzystne stosunki wodne - często
zbyt płytki poziom wody gruntowej.
Pod względem bonitacji gleb, teren całego powiatu charakteryzuje się brakiem gleb I klasy
i znikomej ilości II klasy bonitacyjnej. Największą część terenu, zarówno wśród gruntów rolnych,
jak i użytków zielonych zajmują gleby słabsze tj. IV i V klasy bonitacyjnej.
Pod względem jakości gleb oraz wg waloryzacji rolniczej przestrzeni produkcyjnej, która
obejmuje parametry określające bonitację gleb, agroklimat, rzeźbę terenu i warunki gruntowowodne w 100 punktowej skali Instytutu Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa (INUG) Puławy,
powiat pleszewski ma charakter obszaru o dominacji produkcji rolnej nad pozostałymi działami
gospodarki.
Wg
raportu Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska o stanie środowiska
w Wielkopolsce, w oparciu o badania przeprowadzone w latach 2000-2004 przez Okręgową
Stację Chemiczno-Rolniczą w Poznaniu, odczyn gleb terenów rolnych powiatu pleszewskiego
na tle gleb województwa nie odbiega znacząco od danych wojewódzkich.
Występowanie złóż kopalin na terenie powiatu pleszewskiego determinuje budowa
geologiczna. Na terenie powiatu występują udokumentowane złoża gazu ziemnego, kruszywa
naturalnego oraz ilastych surowców ceramiki budowlanej.
Złoża gazu ziemnego wiążą się z najmłodszym okresem mezozoiku – permem, a ściślej
ze skałami czerwonego spągowca. Z kolei złoża surowców ilastych powstały w trzeciorzędzie,
kiedy obszar lądowy, po mioceńskiej fazie rzeczno – jeziornej, obniżył się w wyniku czego
powstał obejmując całą Wielkopolskę wielki zalew o charakterze jeziornym, w którym
następowała sedymentacja iłów. Czwartorzęd reprezentowany jest przez zarówno osady
plejstocenu, jak i holocenu. W plejstocenie tworzyły się osady glacjalne w postaci glin
morenowych oraz utwory fluwioglacjalne i fluwialne – piaski i żwiry z przewarstwieniami glin
zwałowych. Holocen reprezentują osady aluwialne, w większości piaszczyste, a w lokalnych
obniżeniach dolin rzecznych i jezior – torfy, kredy jeziorne i mady.
19
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Eksploratorem
złóż gazu
na
terenie
powiatu
jest
Polskie Górnictwo
Naftowe
i Gazownictwo S.A. Oddział w Zielonej Górze - Zielonogórski Zakład Górnictwa Nafty i Gazu.
Na podstawie informacji przekazanych przez Oddział Zielonogórski Zakładu Górnictwa Nafty
i Gazu na terenie powiatu pleszewskiego znajdują się dwa eksploatacyjne odwierty
wydobywcze Jarocin GN - 5 i Jarocin – 8k. Wszystkie pozostałe istniejące na terenie powiatu
odwierty zostały zlikwidowane.
Na obszarze powiatu stwierdzono również występowanie pokładów torfu, w postaci dwóch
płatów, dolina rzeki Ner – gmina Pleszew. Torfowiska mają łączną powierzchnię 40 ha.
Torfowiska nie są obecnie eksploatowane, ze względu na ich lokalizację, przyszła eksploatacja
jest trudna do realizacji. Mogą być wykorzystywane rolniczo w postaci łąk.
Do obszarów zdegradowanych na terenie powiatu pleszewskiego zaliczane są obszary
„dzikich składowisk” odpadów występujące we wszystkich gminach oraz tereny osiedleńczej
zabudowy, urządzeń infrastruktury technicznej, w tym nasypów i wykopów na potrzeby tras
komunikacyjnych oraz obszary nielegalnych wyrobisk.
W przypadkach dokonania rekultywacji wyrobisk poeksploatacyjnych w kierunku
zalesienia lub wodnym, walory estetyczne krajobrazu kulturowego nie muszą zostać
zniszczone, a przeciwnie podniesione. Większość wyrobisk na terenie powiatu ulega
naturalizacji – są wypełnione wodą, często zalesione, zakrzaczone i zadarnione.
Z dostępnych informacji oraz dokumentów wynika, że problem terenów narażonych na
szczególne oddziaływanie transportu na stan gleb i gruntów jest także zauważalny szczególnie
w otoczeniu tras komunikacyjnych o znaczeniu ponadlokalnym. Jest to także udokumentowane
przekroczeniami w glebach zawartości metali ciężkich. W ostatnich latach nie występowały na
terenie powiatu poważne awarie spowodowane za pośrednictwem środków transportu. Nie
doszło zatem do skażenia ziemi lub wód podziemnych i powierzchniowych spowodowanego
przewożonymi substancjami różnorakiego pochodzenia. Należy jednak w dalszym rozwoju
powiatu uwzględniać rozwój tras komunikacyjnych, z uwagi na fakt, że stanowi on ważny węzeł
komunikacyjny (przebieg dróg krajowych). Może to także powodować określone zagrożenia,
gdyż sprawia, iż prawdopodobieństwo wystąpienia poważnej awarii na skutek transportu
różnych materiałów (często substancji niebezpiecznych) wzrasta.
3.3 Jakość i zasoby wód podziemnych i powierzchniowych
Obowiązek badania i oceny jakości wód powierzchniowych w ramach Państwowego
Monitoringu Środowiska wynika z art. 155a ust. 2 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo
wodne, przy czym – zgodnie z ust. 3 tego artykułu – badania jakości wód powierzchniowych
należą do kompetencji wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska.
20
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Celem badań jakości wód powierzchniowych jest stwierdzenie, gdzie konieczne jest
podejmowanie
działań
na
rzecz
poprawy
jakości
wód
oraz
ich
ochrony
przed
zanieczyszczeniami oraz jakie są efekty tych działań.
Wyniki pomiarów wód płynących za rok 2007 w powiecie pleszewskim (ocena jakości wód
w oparciu o rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego 2004 r. w sprawie klasyfikacji
dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych, sposobu prowadzenia
monitoringu oraz sposobu interpretacji wyników i prezentacji stanu tych wód), wykazały
niezadowalający stan wód płynących.
W 2007 r. na obszarze powiatu pleszewskiego Delegatura w Kaliszu WIOŚ Poznań
prowadziła badania monitoringowe jakości śródlądowych wód powierzchniowych w 4
przekrojach
pomiarowych.
Monitorowano
stan
czystości
Prosny
w
Popówku,
Neru
w Rokutowie, Parowej Pilskiej w m. Olesiec Stary i Potoku Pleszewskiego w Grodzisku.
Prosna - Popówek
Prosna w tym przekroju kwalifikowała się do IV klasy (wody niezadowalającej jakości). Wartości
z zakresu V klasy osiągnęły wskaźniki zanieczyszczenia bakteriologicznego. W IV klasie
mieściła się barwa, obciążenie materią organiczną, azotanami oraz zawartość chlorofilu.
Pozostałe wskaźniki osiągnęły maksymalnie poziom III klasy.
Ner - Rokutów
Ten lewostronny dopływ Prosny został zakwalifikowany do V klasy (wody złej jakości).
Najgorsze wyniki odnotowywano dla wskaźników biogennych: azotany, azotyny, fosforany – V
klasa, azot ogólny- IV klasa. Obciążenie materią organiczną i zasolenie osiągały maksymalnie
poziom III klasy.
Parowa Pilska - Olesiec Stary
Rzeka ta będąca prawostronnym dopływem Prosny, Kwalifikowała się do III klasy (wody
zadowalającej jakości). Tylko jeden wskaźnik przekraczał tę klasę – azotany (IV klasa). W III
klasie mieściło się obciążenie materią organiczną BZT5, ogólny węgiel organiczny), stężenia
związków azotu i zawartość chlorofilu.
Potok Pleszewski - Grodzisko
Ciek ten został zakwalifikowany do V klasy (wody złej jakości). Stężenia w zakresie V klasy
osiągały wskaźniki z grupy biogenów:azotany, azot ogólny, fosforany i fosfor ogólny. W IV
klasie mieściły się stężenia pozostałych biogenów, zawartość substancji rozpuszczonych
i chlorofilu.
We wszystkich przekrojach pomiarowych wskaźnikami, ze względu na które rzeki
nie spełniały wymagań dla bytowania ryb były azot amonowy, azotyny i fosfor ogólny. Tak więc
wpływ na powyższą ocenę miały głównie zanieczyszczenia biogenne.
W 2008 roku podstawę do prowadzenia badań i oceny jakości wód powierzchniowych
stanowiły: projekt rozporządzenia Ministra Środowiska w sprawie form i sposobu prowadzenia
21
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
monitoringu jednolitych części wód powierzchniowych i podziemnych oraz rozporządzenie
Ministra Środowiska z dnia 20 sierpnia 2008r. w sprawie sposobu klasyfikacji stanu jednolitych
części wód powierzchniowych (Dz. U. Nr 162, poz. 1008).
Z uwagi na zmianę sposobu oceny stanu jednolitych części wód powierzchniowych oraz brak
wyników badań elementów biologicznych, WIOŚ sklasyfikował jedynie elementy fizycznochemiczne. Na terenie powiatu w 2008r. przeprowadzono badania wód powierzchniowych
w następujących punktach pomiarowo-kontrolnych: Ciemna – Tursko, Ner – Rokutów, Parowa
Pilska - Olesiec Stary, Potok Pleszewski – Grodzisko, Prosna – Bogusław, Prosna – Popówek.
We wszystkich badanych punktach elementy fizykochemiczne zostały sklasyfikowane poniżej
stanu dobrego.
Program monitoringu wód powierzchniowych w roku 2009 realizowany był w ramach
monitoringu
operacyjnego
w
operacyjnych
punktach
monitoringu,
w
tym:
- wód wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz zagrożonych
eutrofizacją na skutek zrzutu ścieków komunalnych;
- w punktach, w których jest lub było zlokalizowane źródło zanieczyszczeń o potencjalnej
możliwości
zrzutu
substancji
szczególnie
szkodliwych
dla
środowiska
wodnego,
w szczególności substancji priorytetowych, lub dla których wyniki monitoringu diagnostycznego
wskazały, że jedna z tych substancji występuje w ilości przekraczającej dopuszczalne stężenia.
Poniżej przedstawiono wyniki badań jednolitych części wód w poszczególnych punktach
pomiarowo-kontrolnych na terenie powiatu pleszewskiego:
1) Wyniki badań stanu ekologicznego wód w punkcie pomiarowo-kontrolnym
CIEMNA – KUCHARKI
Klasa elementów fizyczno-chemicznych: poniżej stanu dobrego (jeden lub więcej badanych
wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów fizykochemicznych przekracza
wartości określone w załącznikach nr 1-4 do rozporządzenia dla klasy II)
Klasa elementów biologicznych – II
Wynik klasyfikacji stanu ekologicznego w punkcie pomiarowo-kontrolnym: stan ekologiczny
umiarkowany
2) Wyniki badań stanu ekologicznego wód w punkcie pomiarowo-kontrolnym
CIEMNA - TURSKO
Klasa elementów fizyczno-chemicznych: poniżej stanu dobrego (jeden lub więcej badanych
wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów fizykochemicznych przekracza
wartości określone w załącznikach nr 1-4 do rozporządzenia dla klasy II)
22
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Klasa elementów biologicznych – II
Wynik klasyfikacji stanu ekologicznego w punkcie pomiarowo-kontrolnym: stan ekologiczny
umiarkowany
Wynik klasyfikacji stanu ekologicznego w jednolitej części wód: stan ekologiczny umiarkowany
3) Wyniki badań stanu ekologicznego wód w punkcie pomiarowo-kontrolnym
GISZKA - TURSKO
Klasa elementów fizyczno-chemicznych: poniżej stanu dobrego (jeden lub więcej badanych
wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów fizykochemicznych przekracza
wartości określone w załącznikach nr 1-4 do rozporządzenia dla klasy II)
Stanu ekologicznego nie można ocenić ze względu na brak badań wskaźników biologicznych.
4) Wyniki badań potencjału ekologicznego wód w punkcie pomiarowo-kontrolnym
NER - ROKUTÓW
Wypełnienie kolorem żółtym – określenie klasy wskaźnika na podstawie wartości maksymalnej
lub minimalnej.
Klasa elementów fizyczno-chemicznych: poniżej stanu dobrego (jeden lub więcej badanych
wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów fizykochemicznych przekracza
wartości określone w załącznikach nr 1-4 do rozporządzenia dla klasy II)
Potencjału ekologicznego nie można ocenić ze względu na brak badań wskaźników
biologicznych.
5) Wyniki badań stanu ekologicznego wód w punkcie pomiarowo-kontrolnym
PAROWA PILSKA – OLESIEC STARY
Klasa elementów fizyczno-chemicznych: poniżej stanu dobrego (jeden lub więcej badanych
wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów fizykochemicznych przekracza
wartości określone w załącznikach nr 1-4 do rozporządzenia dla klasy II)
Stanu ekologicznego nie można ocenić ze względu na brak badań wskaźników biologicznych.
6) Wyniki badań stanu ekologicznego wód w punkcie pomiarowo-kontrolnym
POTOK PLESZEWSKI - GRODZISKO
Klasa elementów fizyczno-chemicznych: poniżej stanu dobrego (jeden lub więcej badanych
wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów fizykochemicznych przekracza
wartości określone w załącznikach nr 1-4 do rozporządzenia dla klasy II)
Stanu ekologicznego nie można ocenić ze względu na brak badań wskaźników biologicznych.
7) Wyniki badań potencjału ekologicznego wód w punkcie pomiarowo-kontrolnym
PROSNA - POPÓWEK
Klasa elementów fizyczno-chemicznych: poniżej stanu dobrego (jeden lub więcej badanych
wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów fizykochemicznych przekracza
wartości określone w załącznikach nr 1-4 do rozporządzenia dla klasy II)
Klasa elementów biologicznych – III
23
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Wynik klasyfikacji potencjału ekologicznego w punkcie pomiarowo-kontrolnym: potencjał
ekologiczny umiarkowany
8) Wyniki badań potencjału ekologicznego wód w punkcie pomiarowo-kontrolnym PROSNA
- BOGUSŁAW
Klasa elementów fizyczno-chemicznych: poniżej stanu dobrego (jeden lub więcej badanych
wskaźników jakości wód wchodzących w skład elementów fizykochemicznych przekracza
wartości określone w załącznikach nr 1-4 do rozporządzenia dla klasy II)
Klasa elementów biologicznych – III
Wynik klasyfikacji potencjału ekologicznego w punkcie pomiarowo-kontrolnym: potencjał
ekologiczny umiarkowany
Zgodnie z przepisami ustawy Prawo wodne, Dyrektor Regionalnego Zarządu Gospodarki
Wodnej wyznacza, w drodze rozporządzenia, wody powierzchniowe i podziemne wrażliwe na
zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych oraz obszary szczególnie narażone,
z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych do tych wód należy ograniczyć. Na terenie powiatu
pleszewskiego do wód powierzchniowych wrażliwych na zanieczyszczenie związkami azotu ze
źródeł rolniczych zakwalifikowano wody rzeki Orli (gm. Dobrzyca) oraz wody rzeki Giszka
i Ciemna (gm. Gołuchów i Pleszew). Na tym obszarze prowadzony jest przez WIOŚ monitoring
jakości wód powierzchniowych i podziemnych. W 2009 r. średnie wartości stężeń związków
azotu i fosforu w Ciemnej i Giszce wskazywały na eutrofizację wód. Badane wody
powierzchniowe były zagrożone zanieczyszczeniem azotanami pochodzenia rolniczego.
W porównaniu z rokiem 2008 w wodach rzek zawartość azotanów w omawianym roku
nieznacznie zmniejszyła się, jednak nadal była większa niż 40 mgNO3/dm3.
Na terenie powiatu pleszewskiego nie występują naturalne zbiorniki wodne. Istnieje
jedynie kilka sztucznych zbiorników retencyjnych, z których największe znaczenie ma zbiornik
Gołuchów, zlokalizowany na rzece Ciemnej na terenie gminy Gołuchów.
Część terenu zlewni rzeki Ciemnej stanowi obszar krajobrazu chronionego Dolina Rzeki
Ciemnej o łącznej powierzchni 3,5 tys. ha (zawiera: 1,26 tys. ha lasów, 2,03 tys. użytków
rolnych i 70 ha wód). W obszarze tym znajduje się m.in. zamek w Gołuchowie – będący dawną
rezydencją Czartoryskich wraz z parkiem i zabudową towarzyszącą, w której mieści się
Ośrodek Kultury Leśnej z Muzeum Kultury Leśnej oraz Dom Pracy Twórczej.
Zbiornik funkcjonuje od 1970 roku. Zapora usytuowana jest w 5,6 km biegu rzeki Ciemnej,
kilkaset metrów powyżej wsi Gołuchów.
Rzeka Ciemna stanowiąca główne źródło zasilania zbiornika w wodę jest rzeką o średnim
rocznym przepływie w wieloleciu, równym 0,4 m3/s (średnia wielka woda osiąga przepływ 5,21
m3/s). Na rzece Ciemnej powyżej zbiornika w miejscowości Czerminek znajduje się osadnik
ekologiczny.
24
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Głównymi źródłami zanieczyszczenia w zlewni rzeki Ciemnej powyżej zbiornika są:

ścieki
bytowo-gospodarcze
pochodzące
z
gospodarstw
rolnych
indywidualnych, które w sposób nielegalny kierowane były do wód
otwartych,

ścieki z zakładów rolnych,

zanieczyszczenia przestrzenne spływające z terenu zlewni o różnorodnym
zagospodarowaniu i użytkowaniu (tereny rolnicze, leśne i zabudowane),

zanieczyszczenia wnoszone sezonowo bezpośrednio do zbiornika przez
rekreację i wędkarstwo.
Stosunkowo długi okres eksploatacji akwenu, przy znacznym zanieczyszczeniu rzek
zasilających, doprowadził do wykształcenia się osadów dennych prawie metrowej grubości (80
cm), zalegających w głównej czaszy zbiornika i dwóch zatokach: Czerminek i Jedlec.
Spowodowało to konieczność podjęcia działań zmierzających do poprawy stanu czystości
zbiornika poprzez przystąpienie w latach 90-tych do działań rekultywacyjnych (difloksy – system
napowietrzający w czaszy głównej i biostruktury w obu zatokach od strony cieków zasilających,
budowa zbiornika ekologicznego w Szkudle mającego na celu poprawę stanu Ciemnej powyżej
zbiornika). Podjęcie tych działań, doprowadziło do pewnego spadku obciążenia wód materią
organiczną oraz daleko idącej redukcji osadów dennych.
Jakość
wód
zbiornika
Gołuchów
przedstawiono
w
oparciu
o
wyniki
badań
przeprowadzonych w sezonie letnim 2010r. przez Państwowego Powiatowego Inspektora
Sanitarnego w Pleszewie. Na podstawie wyników badań stwierdzono w 2 próbach
przekroczenie liczby bakterii grupy coli w ilości 24196 NPL/100 ml, przy normie 10 000 NPL/100
ml. W pozostałych sprawozdaniach z badań nie stwierdzono przekroczeń w badanym zakresie
bakteriologicznym i fizykochemicznym. Pełne sprawozdanie z badań prób wody zbiornika
Gołuchów w sezonie letnim 2010r. zostało przedstawione w projekcie aktualizacji POŚ.
Odnośnie klasyfikacji jakości wód podziemnych w roku 2006 nie obowiązywało już – tak
samo jak dla wód powierzchniowych – rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 lutego
2004 r. wprowadzające 5 klas czystości wód podziemnych. Jednak dla celów porównawczych
wyników badań wyników badań wód podziemnych uzyskanych w latach 2004, 2005 i 2006,
wobec braku nowej klasyfikacji, WIOŚ dokonał oceny jakości wód podziemnych stosując treść
wyżej wymienionego rozporządzenia.
Na terenie powiatu pleszewskiego jakość wód podziemnych badana była w roku 2006 w 3
punktach w sieci regionalnej monitoringu zwykłych wód podziemnych: Lenartowice, Gołuchów
i Kucharki oraz w Tursko-Bogusław, stanowiącym punkt w krajowym monitoringu wód
podziemnych. Punkty te należą do lokalnych zbiorników. Badania te realizował WIOŚ w
Poznaniu.
25
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Tabela 3
Wyniki badań wód podziemnych w powiecie pleszewskim w latach 2004-2006 (źródło WIOŚ)
Lokalizacja punktu pomiarowego
Dane obiektu
Lenartowice
TurskoBogusław
Gołuchów
Kucharki
Pleszew
Gołuchów
Gołuchów
Gołuchów
96
455
106
105
PL GB 6500
077
PL GB 6500 077
PL GB 6500 077
PL GB 6500 077
Głębokość stropu warstwy wodonośnej
w metrach
112
9
103
27,7
Miąższość warstwy izolacyjnej w metrach
64
-
62
0
Stratygrafia
J
Q
J
Q
zabudowa
wiejska
nieużytki
naturalne
zabudowa wiejska
zabudowa wiejska
Klasa wód w roku 2004
V
III
V
III
Klasa wód w roku 2005
IV
III
III
III
Klasa wód w roku 2006
V
III
IV
III
Gmina
Numer punktu pomiarowego
Numer jednolitej części wód podziemnych
Użytkowanie terenu
W roku 2007 monitoring wód podziemnych w całym kraju realizował Państwowy Instytut
Geologiczny w Warszawie. Lokalizację punktów pomiarowych uzgadniał z realizatorem badań
Główny Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie. W 2007 r. PIG wyznaczył do badań
jeden punkt leżący na terenie powiatu pleszewskiego – w miejscowości Brudzewek (gmina
Chocz), który należy do sieci diagnostycznej. Ujmowane są w nim czwartorzędowe wody
wgłębne. W wyniku badań wody te zakwalifikowano do IV klasy (niezadowalającej jakości) ze
względu na wysoką zawartość żelaza.
W roku 2008 monitoring wód podziemnych w powiecie pleszewskim był realizowany na
obszarze określonym jako szczególnie narażony na zanieczyszczenia związkami azotu ze
źródeł rolniczych. Na obszarze „azotanowym” pobierane były do badań wody podziemne
z poziomów czwartorzędowych. Do badań wytypowano dwie studnie : w m. Kucharki (gm.
Gołuchów) – głębokość stropu 7,0 m oraz w m. Bógwidze (gm. Pleszew) – głębokość stropu
45,0 m.
Zawartość azotanów w wodzie ze studni w m. Kucharki świadczyła o zagrożeniu
zanieczyszczeniem azotanami. W studni w m. Bógwidze odnotowano niższe stężenia.
26
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Podobnie w roku 2009 badania jakości wód podziemnych na terenie powiatu
pleszewskiego prowadzone były przez WIOŚ w Poznaniu w ramach monitoringu operacyjnego
pod katem podatności wód na zanieczyszczenie związkami azotu ze źródeł rolniczych.
Do badan pobierane były wody podziemne z poziomów czwartorzędowych. Podobnie jak
w 2008 roku do badań wytypowane zostały dwie studnie: w m. Kucharki i w m. Bógwidze.
Tabela 4 Wyniki analiz wód podziemnych pobranych na ujęciu w Kucharkach
Jednostka
Wskaźnik
miary
tlen rozpuszczony
mgO2/dm3
azot amonowy
mgN/dm3
azotyny
mgNO2/dm3
azot ogólny
mgN/dm3
azotany
mgNO3/dm3
< - poniżej granicy oznaczalności
Data poboru
25.02.2009 11.05.2009 13.08.2009 04.11.2009
2,03
1,67
1,76
1,92
<0,04
<0,04
<0,04
<0,04
<0,016
<0,016
<0,016
<0,016
9,75
10,13
9,93
12,75
43,1
44,9
43,99
56,5
W poborze listopadowym w badanej wodzie oznaczono stężenie azotanów powyżej 50
mg/l, co kwalifikowało te wody do zanieczyszczonych azotanami, natomiast pozostałe trzy
pobory wody wykazały, że były one zagrożone zanieczyszczeniem (w przedziale 40,0-50,0
mg/l). Wysokie stężenia tego zanieczyszczenia to wynik słabej izolacyjności warstw
wodonośnych.
Tabela 5 Wyniki analiz wód podziemnych pobranych na ujęciu w Bógwidzach
Jednostka
Wskaźnik
miary
tlen rozpuszczony
mgO2/dm3
azot amonowy
mgN/dm3
azotyny
mgNO2/dm3
azot ogólny
mgN/dm3
azotany
mgNO3/dm3
< - poniżej granicy oznaczalności
Data poboru
11.05.2009
0,10
0,391
<0,016
0,822
<0,5
04.11.2009
0,12
0,378
<0,016
0,443
<0,5
W badanej wodzie nie stwierdzono zanieczyszczenia azotanami, ani zagrożenia
zanieczyszczeniem.
Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie, który w 2009 roku na zlecenie Głównego
Inspektoratu Ochrony Środowiska prowadził w ramach monitoringu operacyjnego badania
jakości jednolitych części wód podziemnych zagrożonych nieosiągnięciem dobrego stanu, nie
wyznaczył na terenie powiatu punktów do badań.
27
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
3.4 Jakość powietrza
Główne źródła emisji substancji do powietrza stanowią zakłady produkcyjne, kotłownie
oraz ruch komunikacyjny, a więc sektor przemysłowy, komunalny i transportowy.
Wśród substancji emitowanych przez zakłady przemysłowe zlokalizowane na terenie
powiatu pleszewskiego przeważają zanieczyszczenia charakterystyczne dla procesów spalania
paliw do celów energetycznych i technologicznych, czyli dwutlenek siarki, tlenki azotu, tlenek
węgla i pyły. Wielkość emisji zależy od ilości i jakości używanego paliwa, wyposażenia w
urządzenia oczyszczające gazy odlotowe oraz skuteczność działania tych urządzeń. Większość
zakładów na terenie powiatu ma uregulowaną stronę formalno-prawną w zakresie
odprowadzania substancji do powietrza, tj. posiada ważne pozwolenie na emisję. Nie wszystkie
natomiast dysponują urządzeniami służącymi ograniczeniu emitowanych substancji. Niektóre z
zakładów na terenie powiatu pozostające w ewidencji WIOŚ przekraczają warunki określone w
pozwoleniu na emisję gazów lub pyłów do powietrza.
Głównym problemem występującym zarówno na terenach miejskich, jak i wiejskich
powiatu pleszewskiego jest tzw. niska emisja, związana ze stosowaniem paliw gorszej jakości w
paleniskach domowych oraz z działalnością małych zakładów, niepodlegających obowiązkowi
posiadania decyzji o dopuszczalnej emisji zanieczyszczeń do powietrza, kumulująca się w
przypadku obszarów o zwartej zabudowie z emisją ze źródeł komunikacji drogowej.
Około 60 % zabudowy miejskiej powiatu to zabudowa zwarta, pozostała zabudowa to
budownictwo jednorodzinne i siedliskowe, dominujące na terenach wiejskich. Na terenach
wiejskich występuje również zabudowa letniskowa – rekreacyjna. Przytoczone dane rzutują
zarówno na ilość jak i rodzaj źródeł ciepła. Identyfikacja tych źródeł wymagałaby jednak pełnej
znajomości każdego podmiotu korzystającego ze środowiska, co przekracza zakres niniejszego
opracowania. Na terytorium powiatu nadal większość instalacji ciepłowniczych zasilana jest
węglem. Ma to bezpośredni wpływ na jakość powietrza i rzutuje jednocześnie na znaczący
udział „niskiej emisji” w emisji całkowitej z terenu powiatu.
Corocznie Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu opracowuje roczną
ocenę jakości powietrza w województwie wielkopolskim
z uwzględnieniem kryteriów
ustanowionych ze względu na ochronę zdrowia ludzi oraz ze względu na ochronę roślin. Celem
corocznej oceny jakości powietrza jest uzyskanie informacji o stężeniach zanieczyszczeń
w zakresie umożliwiającym dokonanie klasyfikacji stref w oparciu o przyjęte kryteria.
Klasyfikacja stanowi podstawę do podjęcia decyzji o potrzebie działań na rzecz poprawy jakości
powietrza w strefie (opracowanie programów ochrony powietrza).
28
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
W 2009r. w wyniku oceny, zarówno pod kątem kryteriów dla ochrony zdrowia jak
i kryteriów dla ochrony roślin, dla wszystkich substancji podlegających ocenie, strefę kaliskojarocińską zaliczono do klasy A. Zaliczenie strefy do klasy A oznacza, że jakość powietrza
atmosferycznego na jej obszarze jest zadowalająca, otrzymywane stężenia nie przekraczają
podanych w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 03 marca 2008 roku w sprawie poziomów
niektórych substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 47, poz. 281). Przyszłe przedsięwzięcia
podejmowane na obszarze strefy nie mogą wpływać na pogorszenie stopnia jakości powietrza
atmosferycznego. Na obszarze strefy powinny być prowadzone działania na rzecz utrzymania
jakości powietrza lub jej poprawy.
Ze względu na poziom ozonu obszar powiatu
zaklasyfikowano do klasy C. Zaliczenie strefy do klasy C skutkuje koniecznością
przeprowadzenia działań naprawczych, jeżeli jest to możliwe technicznie i uzasadnione
ekonomicznie.
3.5 Zasoby przyrody i krajobrazu
Powiat pleszewski dysponuje szeroką gamą walorów przyrodniczych i krajobrazowych.
Długotrwałe działania władz samorządowych i innych organizacji doprowadziły do prawnej
ochrony wielu obszarów cennych ze względu na krajobraz oraz zasoby fauny i flory tego terenu.
Kontynuując dotychczasowe prace w zakresie ochrony przyrody, należy wytyczyć kierunki
kontynuacji tych działań, zmierzające do realizacji polskich i europejskich programów ochrony
przyrody.
Do najistotniejszych zagadnień w tym zakresie należy zaliczyć uszczegółowienie zasobów
przyrodniczych powiatu, objęcie ochroną nowych i poszerzenie istniejących terenów o wysokich
walorach przyrodniczych, utrzymanie i podniesienie różnorodności biologicznej i krajobrazowej,
rozwój obszarów zieleni w miastach i na terenach wiejskich.
Na obszarze wszystkich gmin powiatu brak jest dokładnej inwentaryzacji przyrodniczej
wykonanej według jednolitej metodyki. Stosunkowo najwięcej informacji na temat zasobów
przyrody dotyczy terenów leśnych i zawartych jest w różnego rodzaju dokumentacjach
nadleśnictw. Uwzględniając powyższe informacje dotyczące analizy stanu istniejącego oparte
są na danych fragmentarycznych, dotyczących tych miejsc w poszczególnych gminach, gdzie
prace inwentaryzacyjne zostały już wcześniej wykonane.
Ze względu na stosunkowo niewielką lesistość, ważną rolę w systemie ekologicznym
powiatu spełnia roślinność nieleśna, czyli zieleń śródpolna oraz zieleń parkowa.
Zadrzewienia śródpolne, szczególnie o charakterze pasowym spełniają na obszarach
użytkowanych rolniczo funkcję zabezpieczającą przed procesami erozyjnymi. Na terenie
powiatu pleszewskiego najistotniejszy kompleks zadrzewień śródpolnych zlokalizowany jest
29
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
w gminie Dobrzyca, okolice miejscowości Fabianów. Znajduje się tu kompleks śródpolny
(powstały w latach trzydziestych), w którego skład wchodzi 13 zadrzewień pasowych (zgodnie
z uzyskanymi informacjami – Nadleśnictwo Taczanów - istnieje projekt, którego celem jest
ustanowienie na tym obszarze obszaru chronionego krajobrazu oraz uzupełnienie zadrzewień
i zakrzewień, a także odtworzenie zniszczonych części pasów śródpolnych).
W stosunku do pierwotnego programu ochrony środowiska, liczba pomników na terenie
powiatu nie uległa zmianie, natomiast przeniesiono kompetencje dot. prowadzenia ich rejestru,
na mocy ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880), ze
starosty na Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska.
W związku z faktem, że Polska stała się pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej,
wśród zobowiązań podpisanych przez Polskę w traktacie akcesyjnym umieszczono między
innymi zapis dotyczący utworzenia na naszym terytorium Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura
2000.
Na terytorium powiatu pleszewskiego znajduje się część dwóch obszarów Natura 2000.
Pierwszy pod nazwą PLB300007 Dąbrowy Krotoszyńskie, stanowiący obszar specjalnej
ochrony ptaków (OSO), PLH300002 Dąbrowy Krotoszyńskie, stanowiący specjalny obszar
ochrony siedlisk oraz PLH 300048 Glinianki w Lenartowicach, stanowiący specjalny obszar
ochrony siedlisk (SOO).
Położenie obszarów sieci Natura 2000 na terytorium powiatu pleszewskiego oraz
znajdujących się w sąsiedztwie, przedstawiono w tabeli oraz zobrazowano na mapie.
Tabela 6
Obszary Natura 2000
Powierzchnia
Kod obszaru
Nazwa obszaru
(w ha)
obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO)
PLB 300007
Dąbrowy Krotoszyńskie
34245,29
PLB 300002
Dolina Środkowej Warty
57104,36
specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO)
PLH 300002
Dąbrowy Krotoszyńskie
34225,20
PLH 300009
Ostoja Nadwarciańska
26653,07
PLH 300048
Glinianki w Lenartowicach
7,4
30
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Mapa 1
Mapa obszarów Natura 2000
Poniżej scharakteryzowano obszary Natura 2000 leżące m.in. na terytorium powiatu
pleszewskiego.
Obszar NATURA 2000 – Dąbrowy Krotoszyńskie PLB 300007 to ostoja, która stanowi
część płaskiej, zdenudowanej wysoczyzny dennomorenowej, zbudowanej głównie z glin
zwałowych szarych zlodowacenia środkowopolskiego, o miąższości od 18 do 22 m. Skały
macierzyste wykazują na rozległych obszarach znaczną spoistość, co powoduje długotrwałe
stagnowanie wód opadowych w lokalnych zagłębieniach na powierzchni gruntu.
Nazwą "Płyta Krotoszyńska" określana jest zachodnia część Wysoczyzny Kaliskiej
(południowa Wielkopolska) charakteryzująca się zaleganiem ciężkich utworów geologicznych
na powierzchni oraz dominacją lasów dębowych.
Na omawianym obszarze dominują powierzchniowo kwaśne dąbrowy, przede wszystkim
dobrze zachowane fitocenozy dąbrowy trzcinnikowej, a także mokrej dąbrowy trzcinnikowej.
Podkreślić należy także występowanie płatów acydofilnego lasu grabowo-dębowego subendemicznego zespołu południowej Wielkopolski. Najżyźniejsze siedliska leśne Płyty
Krotoszyńskiej porasta grąd środkowoeuropejski (przy wschodnich kresach swego zasięgu),
a także, w najwilgotniejszych zagłębieniach, łęg olszowy i wiązowo-jesionowy. Na granicy
swojego zasięgu wykształca się także uboga buczyna niżowa.
31
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Wśród roślinności nieleśnej na szczególną uwagę zasługują zbiorowiska torfowisk niskich
(szuwary) i przejściowych objętych ochroną w rezerwacie "Mszar Bogdaniec", a także
zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, spotykane w okolicach Chwaliszewa i Odolanowa.
Wartością przyrodniczą jest występowanie 12 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy
Ptasiej. Bardzo ważna ostoja dzięcioła średniego osiągającego tu liczebność ponad 300 par
(ponad 2% populacji krajowej).
Dąbrowy Krotoszyńskie to jeden z największych i najbardziej znanych w Europie zwartych
kompleksów lasów dębowych - tym samym jest to obszar o wybitnym znaczeniu z punktu
widzenia
Dyrektywy
Siedliskowej.
Na
omawianym
obszarze
stwierdzono
dotychczas
występowanie 11 typów siedlisk z Załącznika I tej dyrektywy, w tym 3 uznane za priorytetowe.
Obszar cechuje się dużym bogactwem florystycznym oraz występowaniem licznych roślin
zagrożonych i ginących w skali kraju i regionu.
Występują następujące formy ochrony:
Rezerwaty Przyrody: Baszków (3,6 ha), Buczyna Helenopol (42,0 ha), Dąbrowa Smoszew
(9,8 ha), Dąbrowa koło Biadek Krotoszyńskich (16,6 ha), Miejski Bór (29,2 ha), Mszar
Bogdaniec (22,0 ha) oraz Obszar Chronionego Krajobrazu Dąbrowy Krotoszyńskie.
Obszar NATURA 2000 – Dąbrowy Krotoszyńskie PLH 300002 prawie w całości pokrywa
się i jest powiązany z obszarem PLB 300007.
Dąbrowy Krotoszyńskie to jeden z największych i najbardziej znanych w Europie zwartych
kompleksów lasów dębowych - tym samym jest to obszar o wybitnym znaczeniu z punktu
widzenia Dyrektywy Rady 92/43/EWG. Na omawianym obszarze stwierdzono dotychczas
występowanie 12 typów siedlisk z Załącznika I tej dyrektywy, w tym 3 uznane za priorytetowe.
Obszar cechuje się dużym bogactwem florystycznym (ponad 850 taksonów) oraz
występowaniem licznych roślin zagrożonych i ginących w skali kraju i regionu (ponad 80).
Wśród tych pierwszych na szczególne podkreślenie zasługuje populacja turzycy Buxbauma
Carex buxbaumii – taksonu zagrożonego w Polsce i do niedawna uważanego za wymarły
w Wielkopolsce. Ponadto obszar stanowi ważne, z chorologicznego punktu widzenia, skupienie
flory górskiej na niżu. Do stwierdzonych tu gatunków z centrum występowania na obszarach
górskich należą między innymi: przywrotnikprawie nagi, jarzmianka większa, ostrożeń łąkowy,
przytulia, wiechlina, bez koralowy, starzec Fuchsa, starzec gajowy oraz starzec kędzierzawy.
Rezultaty dotychczasowych, z pewnością niewystarczających, badań faunistycznych wskazują
na obecność w granicach obszaru co najmniej 3 gatunków kręgowców z Załącznika II
Dyrektywy Rady 92/43/EWG oraz 17 gatunków bezkręgowców uznanych za zagrożone
w Polsce. Obszar ma również duże znaczenie dla ochrony ptaków.
Dąbrowy Krotoszyńskie powinny pozostać użytkowane w dotychczasowej formie. Do
głównych, potencjalnych zagrożeń należą tu: usuwanie martwego drewna z lasu, sadzenie
32
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
monokultur drzew, intensyfikowanie użytkowania rolnego, postępujące odwodnienie terenu na
skutek niewłaściwie przeprowadzonych melioracji, dla zbiorowisk łąkowych - zaprzestanie
ekstensywnego użytkowania (koszenia), a także trudności z odnawianiem drzewostanów
dębowych.
Obszar w większości położony jest na terenie Obszaru Chronionego Krajobrazu Dąbrowy
Krotoszyńskie (55 800 ha; 1993) z 6 rezerwatami przyrody: Baszków (3,6 ha; 1959), Buczyna
Helenopol (42,0 ha; 1995), Dąbrowa Smoszew (9,8 ha; 1963), Dąbrowa koło Biadek
Krotoszyńskich (16,6 ha; 1963), Miejski Bór (29,2 ha; 1987), Mszar Bogdaniec 22,0 ha; 1995).
Rada Ministrów podjęła uchwałę o powołaniu nowych obszarów siedliskowych w Polsce,
w ramach europejskiej sieci Natura 2000. Od dnia 30 października 2009 r. tereny te są w pełni
chronione prawem Unii Europejskiej. Pośród tych obszarów znalazły się niezwykle cenne
przyrodniczo "Glinianki w Lenartowicach", położone na terytorium gminy Pleszew.
"Glinianki w Lenartowicach PLH 300048" to teren liczący 7,4 ha, w którego skład wchodzi
kompleks zbiorników wodnych, otoczony ugorami, krzewami i drzewami. Glinianki powstały na
skutek działalności człowieka, który zaczął wydobywać tu glinę, na potrzeby istniejącej
w pobliżu cegielni. Podczas prowadzonej działalności gospodarczej - wytworzyły się tu
wyjątkowo ciekawe zespoły flory i fauny ciepłolubnej. Dominującymi roślinami nadwodnymi
i wodnymi są: pałka szerokolistna, trzcina pospolita, żabieniec babka wodna, strzałka wodna,
rdestnica pływająca, rdestnica kędzierzawa, rdest ziemnowodny i włosienicznik. Na ugorach
licznie występuje trzcinnik piaskowy, wiele innych gatunków traw i bylin.
Wartością przyrodniczą jest bardzo liczna populacja kumaka nizinnego. Ocena wołających
samców w dniu 26 kwietnia 2008 r. to co najmniej 300 osobników (choć prawdopodobnie było
ich co najmniej dwa razy tyle). Istotna jest także liczna populacja ważki - łątki wiosennej
Coenagrion lunulatum oceniona 14 maja 2008 r. na kilkaset osobników. Z ssaków spotkać tu
można kreta, jeża, bobra, piżmaka, lisa i sarnę. Do gnieżdżących ptaków należą: czernica,
perkozek, błotniak stawowy, łyska, kokoszka, sieweczka rzeczna, Trzciniak, trzcinniczek
i potrzos. Oprócz kumaka, z płazów stwierdzono traszkę zwyczajną, żabę wodną, żabę
jeziorkową, ropuchę szarą i ropuchę zieloną, a z gadów jaszczurkę zwinkę, jaszczurkę
żyworodną i zaskrońca. Bezsprzecznie jednak obszar ten jest prawdziwym rajem dla
pajęczaków i owadów. Z licznych pająków występuje wyjątkowo ciekawie ubarwiony tygrzyk
paskowany. Wykazano tutaj aż 29 gatunków ważek, w tym tak rzadkie i interesujące jak wyżej
wspomniana łątka wiosenna, oczobarwnica mniejsza, żagiew ruda, husarz ciemny, lecicha
białoznaczna i szafranka czerwona. Ponadto znaleziono wiele błonkówek, chruścików,
chrząszczy, motyli (w tym rzadkiego modraszka argiadesa), muchówek, pluskwiaków
i prostoskrzydłych (także ekspansywnego długoskrzydlaka sierposza).
33
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Mapa 2
Mapa obszaru Natura 2000 – „Glinianki w Lenartowicach”
Z uwagi na wysokie wartości przyrodnicze, również na terenie sąsiedniego powiatu
kaliskiego planowany jest do utworzenia, w ramach obszarów Natura 2000, specjalny obszar
ochrony siedlisk (SOO) „Dolina Swędrni” o powierzchni 1 398,5 ha. Ww. obszar obejmuje
fragment doliny Swędrni (ok. 11,5 km) wraz z jej dopływem Żabianką (ok. 3 km) oraz
przylegające tereny rozcinanej przez te rzeki Wysoczyzny Kaliskiej. Położony jest na północnyzachód od granic Kalisza, w granicach którego Swędrnia uchodzi do Prosny.
Ochronie przyrody i krajobrazu służą również ograniczenia związane z ustanowionymi na
terytorium powiatu pleszewskiego strefami obszaru chronionego krajobrazu:
OChK Dolina rzeki Ciemnej – zlokalizowana na terytorium gminy Gołuchów, stanowi
obszar o powierzchni 3500 ha, utworzony w 1990 r (uchwała nr XVII/111/90 Wojewódzkiej Rady
Narodowej w Kaliszu z dnia 27 kwietnia 1990 roku).
Użytkowanie tego terenu przedstawia się następująco:

grunty orne – 1750 ha – 50 % powierzchni;

łąki – 280 ha – 8 % powierzchni;

lasy i tereny zadrzewione – 1260 ha –36 % powierzchni;

wody – 70 ha – 2 % powierzchni;

tereny inne – 140 ha – 4 % powierzchni.
Rzeka Ciemna płynie wąską, ale dobrze widoczną w terenie doliną. Na jej obszarze
występuje wiele gatunków chronionych roślin i cennych zbiorowisk roślinnych, bogata jest także
34
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
fauna. Wśród licznych ptaków można tu spotkać m.in. bogatki, cyraneczki, kwiczoły, lerki,
perkozy, płaskonosy, grubodzióby, a wiele ptaków ma tu swoje miejsca lęgowe.
Najpiękniejsza część doliny rzeki Ciemnej wiedzie przez gołuchowskie arboretum.
Założony w połowie XIX wieku przez Jana i Izabelę z Czartoryskich Działyńską ów park
dendrologiczny,
otaczający
zamek
w
Gołuchowie,
to
największe
takie
założenie
w Wielkopolsce. Rzeka wije się przez park, w którym rośnie około 500 gatunków drzew
i krzewów, w tym wiele egzotycznych. Malowniczości dodają jej, utworzone na niej dla celów
widokowych, stawy, a także mostki. Ogród dendrologiczny (arboretum) rozciąga się wzdłuż
rzeki Ciemnej na długości 3 km i ma powierzchnię 165 ha. W sąsiedztwie parku, na obszarze
leśnym zlokalizowana jest zagroda żubrów.
OChK Dąbrowy Krotoszyńskie Baszków – Rochy – swym zasięgiem obejmują na
terytorium powiatu pleszewskiego gminę Pleszew i gminę Dobrzyca, obszar w całości posiada
powierzchnię 55800 ha, powołany zostały rozporządzeniem Wojewody Kaliskiego nr 6 z dnia 22
stycznia 1993 r. w celu ochrony unikalnych w skali europejskiej lasów dębowych. Dębom
szypułkowym, które osiągają tu nawet 40 m wysokości towarzyszą buki, graby, klony, jarzęby,
wiązy i jesiony. Występuje tu także grąd środkowoeuropejski, a w wilgotnych zagłębieniach - łęg
olszowy i wiązowo-jesionowy. Teren ten ma bardzo zróżnicowaną roślinność, rośnie tu wiele
gatunków roślin rzadkich i ginących.
Cenne są tutejsze torfowiska niskie (szuwary) i przejściowe, a także łąki.
Teren obszaru chronionego w dużej mierze pokrywa się z obszarem Natura 2000 „Dąbrowy
Krotoszyńskie”. Znajduje się tu także 6 rezerwatów przyrody: Baszków, Buczyna Helenopol,
Dąbrowa Smoszew, Dąbrowa koło Biadek Krotoszyńskich, Miejski Bór, Mszar Bogdaniec.
Inny rodzaj ochrony, stanowi Krajowa Sieć Ekologiczna ECONET, w skład której zaliczono
Dolinę rzeki Prosny. Stanowi ona korytarz ekologiczny o znaczeniu krajowym. W miejscu ujścia
Prosny do Warty znajduje się obszar węzłowy o znaczeniu międzynarodowym (19 M),
traktowany jako biocentrum i strefa buforowa. Dolina rzeki Prosny to obszar cenny
przyrodniczy, biegnący wzdłuż rzeki i obejmujący tereny zalewowe.
.
3.6 Hałas i promieniowanie elektromagnetyczne
Aby dokonać analizy jakości stanu akustycznego środowiska, należy zwrócić uwagę na
omówiony wcześniej charakter powiatu pleszewskiego, jego uwarunkowania wynikające
z położenia,
wielkości
zajmowanego
obszaru,
zaludnienia,
stopnia
urbanizacji,
uprzemysłowienia oraz rozwoju szlaków komunikacyjnych.
Prawie wszystkie gminy wchodzące w skład powiatu pleszewskiego jako dominującą
funkcję określają rolnictwo, agroturystykę i turystykę. W obrazie aktywności gospodarczej
35
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
mieszkańców powiatu dominują mikroprzedsiębiorstwa i przedsiębiorstwa małe, o profilu
produkcyjno-usługowo-handlowym.
Przytoczone dane rzutują zarówno na ilość jak i rodzaj źródeł hałasu przemysłowego
i komunalnego. Identyfikacja tych źródeł wymagałaby pełnej znajomości każdego podmiotu
korzystającego ze środowiska, co przekracza zakres niniejszego opracowania. Jednak ze
stopnia urbanizacji powiatu, z charakteru zabudowy i głównych funkcji można rozpoznać,
że rozpatrywane obecnie rodzaju hałasu mogą mieć jedynie znaczenie lokalne i nie stwarzają
zagrożenia dla większej liczby ludności.
Dużą skuteczność w likwidowaniu uciążliwości akustycznej podmiotów prowadzących
działalność gospodarczą wykazuje działalność kontrolna i interwencyjna WIOŚ. Skargi
rozwiązywane są coraz częściej na szczeblu gmin, a pomiary hałasu przeprowadza się tylko
w
uzasadnionych
przypadkach.
Większość
zakładów
szybko
dostosowuje
się
do
obowiązujących norm (szczególnie po otrzymaniu decyzji o nałożeniu kary pieniężnej),
a rekontrole po pewnym czasie wskazują, że problem został rozwiązany ostatecznie. Wśród
działań podejmowanych w celu ograniczenia emisji hałasu do środowiska, w ostatnich latach
mają największy udział remonty i modernizacje oraz wykonywanie dodatkowych zabezpieczeń.
Coraz częściej sprawy rozprzestrzeniania się hałasu rozpatrywane są na szczeblu planowania
i lokalizacji, duże zaniedbania stwierdza się natomiast w przypadkach zmiany sposobu
użytkowania obiektów.
Głównym źródłem hałasu na terenie powiatu pleszewskiego jest hałas komunikacyjny,
a w szczególności drogowy. Największe natężenie hałasu notuje przy drogach krajowych oraz
w centrach miast. Według badań przeprowadzonych przez WIOŚ w Kaliszu przy szlakach
komunikacyjnych w większości badanych punktów w ostatnich latach notowano przekroczenia
dopuszczalnych norm hałasu.
System komunikacyjny stwarza zagrożenia dla stanu akustycznego środowiska głównie
z tytułu transportu drogowego, w tym przede wszystkim ruchu tranzytowego pojazdów ciężkich.
W powiecie pleszewskim największe potencjalne zagrożenie hałasem występuje, zatem wzdłuż
dróg krajowych, w tym w szczególności drogi nr 11 i 12 oraz dróg obsługujących ruch
ponadregionalny i regionalny.
Znaczna część tych dróg przebiega przez tereny zabudowane, z których większość,
to tereny o funkcji mieszkaniowej, wymagającej zapewnienia komfortu akustycznego.
Sąsiedztwo
wymienionych
arterii
komunikacji
drogowej
z
obszarami
wymagającymi
zapewnienia właściwych standardów jakości stanu akustycznego środowiska powoduje,
że obszary te należy sklasyfikować jako miejsca potencjalnego zagrożenia hałasem
komunikacyjnym drogowym.
Najpoważniejszy problem stanowi przebiegająca przez centrum Pleszewa i dzieląca
miasto na dwie części, droga krajowa nr 12, przenosząca znaczny ruch tranzytowy. Droga ta
36
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
przebiega także przez tereny zwartej zabudowy leżących w pobliżu Pleszewa miejscowości.
Natężenie ruchu na tej drodze obserwowane w centrum Pleszewa wynosi ok. 6000
pojazdów/dobę, z udziałem ruchu tranzytowego wynoszącym ok. 70 %.
W roku 2008 Delegatura w Kaliszu Wojewódzkiego Inspektoratu Ochrony Środowiska
w
Poznaniu
przeprowadziła,
na
terenie
powiatu
pleszewskiego
pomiary
hałasu
komunikacyjnego w miejscowości Chocz, Gizałki oraz Niniew. Z przeprowadzonych badań
wynika, że przekroczenia dopuszczalnych wartości poziomu hałasu w środowisku, określonych
wymogami Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007 r. w sprawie
dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 120, poz. 826), stwierdzono we
wszystkich badanych przypadkach.
Ze względu na taki stan oddziaływania akustycznego na terenie powiatu, należy podjąć
działania zmierzające do zmniejszenia ponadnormatywnych poziomów dźwięku, zwłaszcza na
terenie miasta Pleszewa. W tym celu należy przeprowadzić analizę układu komunikacyjnego
przede wszystkim miasta, zadbać o stan techniczny nawierzchni, zastosować osłony
dźwiękochłonne oraz dźwiękoszczelne w stosunku do rodzaju terenu podlegającego ochronie
za pomocą zabezpieczeń urbanistycznych, w stosunku do projektowanej zabudowy należy
zadbać o zachowanie odpowiednich odległości od ciągów komunikacyjnych.
Punktem wyjściowym powinno być jednak prowadzenie monitoringu hałasu na terenie
powiatu, dotyczy to przede wszystkim miejscowości położonych przy ruchliwych trasach
komunikacyjnych – drogach krajowych.
Na oddziaływanie promieniowania elektromagnetycznego narażone są miejsca, w których
eksploatowane
są
urządzenia
wytwarzające
energię
elektromagnetyczną.
Największe
znaczenie jako źródła promieniowania mają urządzenia do przesyłu radiowego- nadajniki GSM,
stacje radiowe i telewizyjne oraz linie wysokiego napięcia.
W roku 2008 nie prowadzono pomiarów poziomów pól elektromagnetycznych (PEM). Do
badań PEM w roku 2009 wytypowany został w kategorii „terenów wiejskich” punkt
w Gołuchowie, a na rok 2010 w kategorii „pozostałe miasta” punkt w Pleszewie.
W 2009 na podstawie badań w punkcie pomiarowym w m. Gołuchów, przy ul. 23 Stycznia
11 odnotowano <0,8V/m tj. poniżej zakresu czułości sondy pomiarowej. Nie stwierdzono więc
przekroczenia poziomu dopuszczalnego (7V/m – dla zakresu częstotliwości od 3 MHz do 300
GHz).
37
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
3.7 Gospodarka odpadami
Szczegółowa analiza gospodarki odpadami została przeprowadzona w prognozie
oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami Powiatu Pleszewskiego
na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2019”.
4. PROBLEMY OCHRONY ŚRODOWISKA NA TERYTORIUM POWIATU
PLESZEWSKIEGO ISTOTNE Z PUNKTU WIDZENIA PROJEKTU
AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU
PLESZEWSKIEGO, W SZCZEGÓLNOŚCI DOTYCZĄCE OBSZARÓW
PODLEGAJĄCYCH OCHRONIE NA PODSTAWIE USTAWY Z DNIA
16 KWIETNIA 2004 R. O OCHRONIE PRZYRODY
 degradacja gleb i powierzchni ziemi
Na terenie powiatu pleszewskiego duża część gleb to gleby o średnim stopniu degradacji.
Zauważalne na terenie powiatu nadmierne zakwaszenie gleb powoduje zwiększone
wypłukiwanie pierwiastków i związków chemicznych, które dostają się do wód podziemnych
i powierzchniowych. Zmniejszona jest dostępność tych pierwiastków dla roślin, co negatywnie
wpływa na wielkości i jakość plonów. Przy niskim odczynie gleb w łańcuchu troficzny włączone
zostają metale ciężkie, ponieważ stają się one łatwiej dostępne dla roślin. Prawie połowa gleb
powiatu pleszewskiego zagrożona jest erozją, co spowodowane jest głównie stosunkowo niskim
wskaźnikiem lesistości. Degradacja użytków rolnych i leśnych na terenie powiatu spowodowana
jest także niskim poziomem wód gruntowych. Dużym problem są także dzikie wysypiska
opadów (pomimo ich niewielkiej ilości), ponieważ stanowią one źródło zanieczyszczenia gleb.
Następuje także duży ubytek gruntów rolniczych i leśnych, ponieważ istnieje duża presja na te
tereny związana z rozwojem transportu, ekspansją przemysłu i zabudowy mieszkaniowej.
Przekształcenia i degradacje powierzchni ziemi, naruszenie mechaniczne i chemiczne pokrywy
gleby pojawiają się w wyniku eksploatacji surowców naturalnych.
Powyższe problemy degradacji gleb i powierzchni ziemi, z uwagi na stosunkowo
minimalną ich skalę występowania w powiecie pleszewskim stanowią w ogólnej skali niewielki
problem ochrony środowiska, jednak niezbędne jest monitorowanie i podejmowanie działań na
rzecz ich ograniczenia.
 zasoby wód podziemnych i powierzchniowych
Problem pogarszania się jakości wód podziemnych jest istotnym zagrożeniem dla zdrowia
mieszkańców i rozwoju powiatu oraz gmin. Składa się na to szereg czynników – obiektywnych
i subiektywnych. Czynnikiem obiektywnym są naturalne warunki hydrogeologiczne zwłaszcza
w odniesieniu do czwartorzędowych poziomów wodonośnych na ogół słabo chronionych
38
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
w sposób naturalny przed dopływem zanieczyszczeń z powierzchni ziemi. Szereg czynników
związanych
z
działalnością
gospodarczą
spowodował
zdecydowany
wzrost
skali
zanieczyszczeń trafiających do gruntu, wód powierzchniowych, a w konsekwencji również do
wód podziemnych. Paradoksalnie jeden z czynników postępu – wodociągowanie miejscowości
stał się dodatkowym czynnikiem potęgującym zagrożenie dla jakości wód podziemnych
w sytuacji nienadążania budowy oczyszczalni ścieków za wodociągowaniem.
W takiej sytuacji pierwszoplanowym zadaniem jest intensyfikacja budowy nowych
oczyszczalni oraz podnoszenie sprawności istniejących.
Sukcesywnie należy dążyć do likwidacji tzw. zbiorników szczelnych, czyli szamb,
niezabezpieczonych miejsc gromadzenia gnojowicy, kiszonek itp., modernizacji niewłaściwie
zabezpieczonych stacji paliw oraz innych obiektów szkodliwie oddziaływujących na środowisko
gruntowo- wodne.
Nieużytkowane studnie i ujęcia wody powinny być poddane przeglądowi mającemu na
celu:

ocenę sprawności studni lub ujęcia,

dokumentowanie
analizy
potrzeby
istnienia
studni
lub
ujęcia
w kontekście dokonanych zmian w zagospodarowaniu przestrzennym
danego obszaru oraz zmian skali wykorzystania wód podziemnych,

dokonanie analizy jakości ujmowanej wody.
W wyniku opisanych wyżej działań powinna być podjęta świadoma decyzja o pozostawieniu
studni czy ujęcia do dalszej eksploatacji lub zadecydowanie o likwidacji nieczynnych
i niesprawnych studni.
Przy podejmowaniu decyzji należy uwzględniać fakt, iż nieczynne i niesprawne studnie
stanowią zagrożenie dla jakości wód podziemnych. Likwidacja studni i ujęć powinna być
dokonywana z zachowaniem procedur wynikających z ustawy – Prawo geologiczne i górnicze.
Eksploatacja
kopalin
może
negatywnie
oddziaływać
na
stosunki
wodne.
Niebezpieczeństwo takie może wystąpić w przypadku głębokich, odkrywkowych lub
głębinowych wyrobisk kopalnianych, wokół których niezbędne jest znaczne obniżenie poziomów
wód podziemnych. Na terenie powiatu pleszewskiego nie przewiduje się takiej eksploatacji.
Natomiast
eksploatacja gazu
ziemnego
i
ropy naftowej
otworami
wiertniczymi
nie powoduje, przy zachowaniu obowiązujących przepisów w zakresie ochrony środowiska
i bezpiecznego prowadzenia prac eksploatacyjnych, zagrożenia dla reżimu wód podziemnych
pod rygorem stosowania wyżej wymienionych przepisów.
 powietrze atmosferyczne
Prognozując problemy oraz zmiany stanu jakości powietrza w powiecie pleszewskim
należy odnieść się do zachodzących w nim zmian gospodarczych i przyjętej strategii rozwoju.
39
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
W związku z restrykcyjnymi przepisami ochrony środowiska oraz upadkiem dużych
nierentownych obiektów przemysłowych i zmianą technologii na przyjazne środowisku należy
przewidywać, że w przyszłości będzie następować zmniejszanie się wielkości emisji ze źródeł
przemysłowych – energetycznych i technologicznych i tym samym zmniejszanie udziału tej
emisji w emisji całkowitej, zgodnie z obserwowaną w ostatnich latach tendencją ogólnokrajową.
Realizowane działania poprawiające jakość powietrza przyczynią się do utrzymania stanu
jakości powietrza w granicach dopuszczalnych normą.
Dla poprawy jakości powietrza przyczyni się również eliminacja emisji niskiej, czyli
wymiana starych palenisk domowych na nowoczesne ekologiczne.
Strategia rozwoju województwa wielkopolskiego zakłada wzrost udziału kolei w systemie
transportowym, wymaga to jednak ogromnych nakładów na restrukturyzację systemu
transportowego.
Uwzględniając powyższe, kierunki działań powiatu pleszewskiego winny obejmować:

systematyczne opracowywanie i wdrażanie programów ochrony powietrza,
zgodnie z wynikami rocznej oceny jakości powietrza w strefach,

wspieranie
działań
inwestycyjnych
w
zakresie
ochrony
powietrza
podejmowanych przez podmioty gospodarcze,

wspieranie działań na rzecz ograniczenia niskiej emisji, w szczególności
z obiektów będących własnością powiatu,

wzmocnienie systemu monitoringu powietrza, w tym także w zakresie
wynikającym z corocznej oceny jakości powietrza w strefach, głównie
w zakresie pyłów PM10 i PM2,5, benzenu, dwutlenku siarki i dwutlenku azotu
oraz metali ciężkich i WWA,

analiza potrzeby i możliwości wprowadzania nowych instrumentów ochrony
powietrza, w tym możliwości rozszerzenia systemu handlu uprawnieniami do
emisji o kolejne substancje, wprowadzenia zobowiązań dobrowolnych czy
realizacji wspólnych przedsięwzięć przez podmioty gospodarcze,

promocja i wspieranie rozwiązań pozwalających na unikanie lub zmniejszanie
wielkości emisji z transportu oraz mających na celu wdrożenie europejskich
standardów emisji ze środków transportu,

promocja i wspieranie rozwoju odnawialnych źródeł energii oraz technologii
zwiększających
efektywne
wykorzystanie
energii
i
zmniejszających
materiałochłonność gospodarki,

zwiększanie świadomości społeczeństwa w zakresie potrzeb i możliwości
ochrony powietrza, w tym oszczędności energii i stosowania odnawialnych
źródeł energii,
40
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego

zwiększenie wykorzystania paliw alternatywnych (przykładowo biopaliwa),

restrykcyjne przestrzeganie wymogów uwzględniania celów ochrony powietrza
w programach, strategiach i politykach sektorowych,

przygotowanie
systemu
oceny
jakości
zapachowej
powietrza
oraz
zapobiegania jego zanieczyszczaniu przez substancje złowonne.
 zasoby przyrodnicze
Mimo regulacji prawnych oraz znaczących nakładów ponoszonych na ochronę, różnorodność
biologiczna jest w dość dużym stopniu zagrożona. Wynika to głównie z następujących przyczyn:

nienajlepsza kondycja gospodarki oraz niski dochód narodowy
nie pozwalają na przeznaczenie dostatecznych środków na
ochronę przyrody,

świadomość
ekologiczna
i
wrażliwość
przyrodnicza
społeczeństwa są stosunkowo niskie,

silna prorozwojowa presja społeczna wyraża się w chęci
wykorzystania
ekonomicznego
wszystkich
zasobów
przyrodniczych, w tym nawet najcenniejszych, wymagających
szczególnej ochrony,

podobny stosunek do przyrody wykazują niektóre organy
administracji samorządowej i rządowej, poszukujące źródeł
i metod szybkiego wzrostu budżetów,

duże zmiany struktury własności ziemi, szczególnie w wyniku
prywatyzacji państwowych gruntów rolnych prowadzą do
przebudowy przyrodniczych elementów krajobrazowych (likwidacja mozaiki pól, zadrzewień śródpolnych, wprowadzanie
nowych melioracji odwadniających, obejmujących nieraz cenne
pod względem przyrodniczym obszary),

wzrastająca presja urbanizacyjna wymusza zajmowanie pod
budownictwo
mieszkaniowe
i
towarzyszącą
infrastrukturę
obszarów biologicznie czynnych,

rozwijająca się turystyka i rekreacja powodują coraz głębszą
ingerencję człowieka na terenach cennych przyrodniczo,

gwałtowny wzrost motoryzacji i związana z tym rozbudowa
układów komunikacyjnych prowadzą z jednej
strony do
zajmowania nowych obszarów, a z drugiej do fragmentacji
i izolacji ekosystemów,
41
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego

zmiany tradycyjnego systemu upraw i hodowli, które wynikają
z intensyfikacji produkcji, powszechnej dostępności nasion
nowych
odmian
roślin
oraz
preferowaniu
ras
zwierząt
gospodarskich o wysokiej wydajności,

istnienie zaległości w stosowaniu przyjaznych środowisku
technologii produkcji i w inwestycjach infrastruktury technicznej
ochrony
środowiska,
mimo
znacznie
większych
środków
kierowanych na ochronę środowiska w ostatnich latach.
Niezwykle istotną rolę w powiecie pleszewskim pełnią lasy. Spełniają one bardzo ważne
funkcje w środowisku: ekologiczne (stabilizacja obiegu wody w przyrodzie, ochrona gleby przed
erozja, kształtowanie klimatu, zachowanie różnorodności biologicznej), produkcyjne (źródło
drewna, rozwijanie turystyki) i społeczne (warunki dla rekreacji i wypoczynku).
Łączna powierzchnia lasów na terytorium powiatu pleszewskiego wynosi (wg danych
GUS) 13781 ha, co stanowi 19,40 % ogólnej powierzchni terenu. Największą lesistością
oznaczają się: gmina Gizałki – 45,0 % i gmina Chocz – 40,51 % oraz kolejno miasto i gmina
Pleszew – 15,79 %, gmina Czermin – 11,46 %, gmina Gołuchów – 9,75 % oraz gmina
Dobrzyca – 7,08 %.
Zdecydowanie przeważają drzewostany sosnowe, co wpływa na obniżenie odporności
i duże zagrożenie dla ich zdrowotności.
W związku z faktem, że Polska stała się pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej,
wśród zobowiązań podpisanych przez Polskę w traktacie akcesyjnym umieszczono między
innymi zapis dotyczący utworzenia na naszym terytorium Europejskiej Sieci Ekologicznej Natura
2000.
Celem utworzenia sieci Natura 2000 jest zachowanie zarówno zagrożonych wyginięciem
siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt w skali Europy, ale też typowych, wciąż
jeszcze
powszechnie
występujących
siedlisk
przyrodniczych,
charakterystycznych
dla
9 regionów biogeograficznych.
Podstawą prawną tworzenia sieci Natura 2000 jest dyrektywa Rady 79/409/EWG z dnia
2 kwietnia 1979 roku w sprawie ochrony dzikich ptaków i dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21
maja 1992 roku w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory, które
zostały transponowane do polskiego prawa, głównie do ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r.
o ochronie przyrody.
Sieć Natura 2000 tworzą dwa typy obszarów: obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) i
specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO).
Na terytorium powiatu pleszewskiego znajduje się część dwóch obszarów Natura 2000.
Pierwszy pod nazwą PLB300007 Dąbrowy Krotoszyńskie, stanowiący obszar specjalnej
42
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
ochrony ptaków (OSO), PLH300002 Dąbrowy Krotoszyńskie, stanowiący specjalny obszar
ochrony siedlisk oraz PLH 300048 Glinianki w Lenartowicach, stanowiący specjalny obszar
ochrony siedlisk.
Dość istotnym problemem ochrony tych terenów jest brak zatwierdzonych planów
ochrony, które są niezbędne, aby utrzymać je w niezmienionym stanie. Nie wszystkie cenne
obszary zostały objęte ochroną, co umożliwiłoby zachowanie ich walorów.
Przeciągająca się procedura zatwierdzenia tych obszarów w ramach Natura 2000
powoduje, że obszary te nie są we właściwy sposób chronione. Brak jest systemu ochrony,
który zapewniłyby system korytarzy ekologicznych łączący poszczególne obszary. Sieć takich
korytarzy umożliwia migracje zwierząt i roślin, przeciwdziała więc izolacji i sprzyja zachowaniu
różnorodności biologicznej. Największym problem związanym z ochroną różnorodności
przyrodniczej jest silna antropopresja na tereny cenne przyrodniczo. Związane jest to
z zajmowaniem tych terenów pod zabudowę mieszkaniową czy letniskową. Presja ta jest
szczególnie duża na terenach parków krajobrazowych. Brak planów zagospodarowania
przestrzennego powoduje ze brak jest trwałej strategii w ochronie cennych obszarów, skutkuje
to licznymi przypadkami przeznaczana tych terenów na inne cele. Zagrożenie jest także
przecinanie tych terenów elementami infrastruktury technicznej i komunikacyjnej. Infrastruktura
taka w szczególności drogi stanowią barierę dla przemieszczających się zwierząt, zagrożenie
dla ich życia lub powodują zmianę ich tras migracyjnych. Zwiększająca się presja turystyczna
na tereny cenne przyrodnicze jest także dużym zagrożeniem. Nadmierna penetracja wiąże się
z bezpośrednim niszczeniem cennych gatunków roślin, płoszeniem zwierząt, zwiększonym
hałasem, zaśmiecaniem i tworzeniem nielegalnych wysypisk śmieci.
Zanikanie cennych siedlisk spowodowane jest także zmianami stosunków wodnych np.:
niewłaściwym prowadzeniem melioracji, czy użytkowaniem terenu. Intensyfikacja produkcji
rolniczej, złe wykorzystanie środków ochrony roślin, likwidacja śródpolnych zadrzewień i oczek
wodnych prowadzi do ubożenia i degradacji krajobrazu oraz ograniczenia liczebności wielu
gatunków roślin i zwierząt niekiedy nawet zaniku ich lokalnych populacji.
 hałas
Głównym źródłem hałasu na terenie powiatu pleszewskiego jest hałas komunikacyjny, a w
szczególności drogowy. Największe natężenie hałasu notuje przy drogach krajowych oraz
w centrach miast. Według badań przeprowadzonych przez WIOŚ w Kaliszu przy szlakach
komunikacyjnych w większości badanych punktów w ostatnich latach notowano przekroczenia
dopuszczalnych norm hałasu.
System komunikacyjny stwarza zagrożenia dla stanu akustycznego środowiska głównie
z tytułu transportu drogowego, w tym przede wszystkim ruchu tranzytowego pojazdów ciężkich.
W powiecie pleszewskim największe potencjalne zagrożenie hałasem występuje, zatem wzdłuż
43
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
dróg krajowych, w tym w szczególności drogi nr 11 i nr 12 oraz dróg wojewódzkich,
obsługujących ruch ponadregionalny i regionalny.
Znaczna część tych dróg przebiega przez tereny zabudowane, z których większość,
to tereny o funkcji mieszkaniowej, wymagającej zapewnienia komfortu akustycznego.
Sąsiedztwo
wymienionych
arterii
komunikacji
drogowej
z
obszarami
wymagającymi
zapewnienia właściwych standardów jakości stanu akustycznego środowiska powoduje,
że obszary te należy sklasyfikować jako miejsca potencjalnego zagrożenia hałasem
komunikacyjnym drogowym.
Najpoważniejszy problem stanowi przebiegająca przez centrum Pleszewa i dzieląca
miasto na dwie części, droga krajowa nr 12, przenosząca znaczny ruch tranzytowy. Droga ta
przebiega także przez tereny zwartej zabudowy leżących w pobliżu Pleszewa miejscowości.
Natężenie ruchu na tej drodze obserwowane w centrum Pleszewa wynosi ok. 6000
pojazdów/dobę, z udziałem ruchu tranzytowego wynoszącym ok. 70 %.
Większych problemów na terenie powiatu pleszewskiego nie stwarza hałas przemysłowy.
 gospodarka odpadami
W zakresie gospodarki odpadami na terenie powiatu pleszewskiego problemem jest
zagospodarowanie odpadów komunalnych. Większość tych odpadów jest unieszkodliwiana
poprzez składowanie. Nie wszyscy mieszkańcy powiatu objęci są zorganizowaną zbiórką oraz
niewielka ilość tych odpadów jest zbierana selektywnie. Zagrożeniem dla środowiska są też
„dzikie” składowiska odpadów, które powstają, ponieważ system zbierania odpadów jest
nieszczelny. W większości małych i średnich przedsiębiorstw brak jest właściwego
postępowania
z
odpadami
niebezpiecznymi.
Problemem
pozostają
osady
ściekowe
z oczyszczalni ścieków komunalnych, które także przede wszystkim są składowane.
Wskazane
problemy
środowiskowe
na
terenie
powiatu
pleszewskiego
znajdują
rozwiązanie w ramach priorytetów zaproponowanych w projekcie „Aktualizacji Programu
Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 –
2017” oraz „Aktualizacji Planu Gospodarki Odpadami Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 –
2013 z perspektywą na lata 2014 – 2019”. Realizacja zadań ujętych w ww. dokumentach
prowadzić będzie do poprawy stanu środowiska i zapobiegać będzie pogłębianiu się tych
problemów.
Realizacja wszystkich wymienionych powyżej zadań przyczyni się niewątpliwie do
osiągnięcia w środowisku przyrodniczym powiatu pleszewskiego poziomu porównywalnego
z krajami Unii Europejskiej i w żaden sposób nie będzie stwarzać zagrożenia dla obszarów
podlegających ochronie na podstawie przepisów ustawy o ochronie przyrody, w tym obszarów
Natura 2000.
44
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
5. IDENTYFIKACJA I OCENA POTENCJALNYCH ODDZIAŁYWAŃ NA
ŚRODOWISKO ORAZ ZABYTKI PRIORYTETÓW UJĘTYCH W PROJEKCIE
AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU
PLESZEWSKIEGO
 Priorytet
I
–
ochrona
zasobów
wód
podziemnych
i powierzchniowych
W ramach powyższego priorytetu realizowane są zadania, które mają doprowadzić do
racjonalnego gospodarowania zasobami wodnymi. Dzięki realizacji tych zadań możliwe będzie
ograniczenie zużycia wody oraz szczególnie cennych wód podziemnych na cele przemysłowe.
Prowadzone przez gminy inwestycje w zakresie wodociągów i stacji uzdatniana wody
przyczynią się do poprawy jakości wody pitnej oraz przyczynia się do podniesienia standardu
życia mieszkańców powiatu pleszewskiego. Jednocześnie przy projektowaniu ujęć wód
podziemnych należy szczegółowo przeanalizować dostępne zasoby wodne, aby przy ich
eksploatacji nie doprowadzić do nieodwracalnych szkód w środowisku hydrogeologicznym.
W kategorii negatywnych oddziaływań pośrednich można wskazać wzrost presji urbanizacyjnej
na tereny podmiejskie po ich uzbrojeniu w sieć wodociągową i kanalizacyjną.
Realizowane w ramach priorytetu działania przyczynią się również do poprawy jakości
wód
powierzchniowych
i
podziemnych.
Jednak
funkcjonowanie
takich
obiektów
jak
oczyszczalnie ścieków powoduje również negatywne skutki dla środowiska. W fazie
eksploatacji
może
powodować
uciążliwości
odorowe,
szczególnie
przy
niewłaściwie
prowadzonej eksploatacji, emisje hałasu i wzrost ilości wytwarzanych odpadów. W związku
z tym przy projektowaniu i przebudowie istniejących na terenie powiatu pleszewskiego
oczyszczalni ścieków należy opracować system zagospodarowania powstających odpadów.
Inwestycje takie powodują także nieodwracalne przekształcenia terenu i zmiany w krajobrazie.
W przypadku dużych oczyszczalni konieczne może być także wprowadzenie ograniczeń
w użytkowaniu terenów przyległych. W miejscach zrzutu wód spodziewać można się także
niekorzystnego oddziaływania na faunę i florę odbiornika. Inwestycje takie jak oczyszczalnie
ścieków nie stwarzają podczas normalnej eksploatacji znaczących zagrożeń dla środowiska.
Z uwagi jednak na znaczące oddziaływania w przypadku awarii lub wypadku wskazana jest
stała kontrola stanu technicznego tych instalacji, jak również opracowanie szczegółowych
planów usuwania skutków awarii.
Generalnie realizacja tych zadań i inwestycji spowoduje jednak pozytywny wpływ na
środowisko m.in. poprzez zmniejszenie ilości odprowadzanych do środowiska ścieków
nieoczyszczonych ze źródeł komunalnych i przemysłowych oraz ograniczenie spływu
zanieczyszczeń obszarowych. Realizacja tych działań jest niezbędna i w efekcie korzystna dla
środowiska.
45
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
W zakresie tego priorytetu zaplanowano także zadania, których realizacja przyczyni się do
zmniejszenia deficytu wody oraz ograniczenia występowania powodzi. Budowa i modernizacja
zbiorników retencyjnych, urządzeń przeciwpowodziowych, obiektów hydrotechnicznych może
jednak niekorzystnie wpływać na środowisko przyrodnicze. Tworzenie nowych zbiorników
retencyjnych wiąże się z zajęciem gruntów rolniczych lub leśnych, a także terenów w dolinie
rzecznej, co powoduje zniszczenie istniejących siedlisk i zmiany w krajobrazie. W wyniku
przemieszczania mas ziemi pojawiają się zmiany w ukształtowaniu terenu. Retencjonowanie
wód powierzchniowych w zbiornikach prowadzi do podwyższenia zwierciadła wód gruntowych
na terenach sąsiednich. W zależności od istniejących uwarunkowań, ten rodzaj oddziaływania
może powodować skutki pozytywne lub negatywne w środowisku. W przypadku obszarów, na
których obserwuje się trwałe obniżenie poziomu wód gruntowych, zbiornik retencyjny będzie
korzystnie wpływał na otoczenie zwiększając uwilgotnienie gleb i tym samym poprawiając
warunki wegetacji roślin. Zbiorniki zlokalizowane na obszarach nizinnych mogą z kolei
powodować nadmierny wzrost poziomu wód gruntowych na terenach przyległych, co prowadzi
często do powstania lokalnych zabagnień utrudniających użytkowanie gruntów. W najbliższym
otoczeniu zbiornika zmienia się także mikroklimat, stosunki wodne, co powoduje zmiany
w siedliskach roślin i zwierząt. Woda infiltrująca ze zbiornika w głąb przepuszczalnych warstw
skalnych zasila poziomy wodonośne, zwiększając tym samym zasoby wód podziemnych.
W przypadku gdy wody w zbiorniku są zanieczyszczone możliwa jest jednoczesna migracja
zanieczyszczeń do poziomu wodonośnego, prowadząca do skażenia wód podziemnych.
Zbiorniki zlokalizowane na ciekach mogą powodować wzrost eutrofizacji wód w rzekach,
ponieważ warunki panujące w takich zbiornikach sprzyjają nadmiernemu rozwojowi glonów tzw.
zakwitom wód. Odpływające ze zbiorników wody są więc żyźniejsze, a nierzadko także
w znacznym stopniu odtlenione. Istotny wpływ na proces eutrofizacji mają rozwiązania
i parametry techniczne zbiornika oraz ograniczenie dopływu zanieczyszczeń z terenów
sąsiednich. Skutki takiego przedsięwzięcia są długotrwałe i często nieodwracalne. Dlatego
przed podjęciem decyzji o budowie zbiornika należy przeprowadzić szczegółową analizę
ewentualnych korzyści i strat dla środowiska.
Zasoby wód powierzchniowych na terenie powiatu pleszewskiego, jak i całego
województwa wielkopolskiego są niewystarczające w związku z czym istnieje pilna potrzeba
rozwoju
retencji,
należy
jednak
wybierać
takie
przedsięwzięcia,
których
negatywne
oddziaływanie w szczególności na zasoby przyrodnicze będzie najmniejsze. Tworzenie
obiektów hydrotechnicznych takich jak jazy, zapory, stopnie wodne, na rzekach może
negatywnie oddziaływać na organizmy wodne, ponieważ powoduje przerwanie ciągłości
biologicznej rzeki. Ograniczona, a niekiedy całkowicie wykluczona jest możliwość migracji
różnych organizmów wodnych w szczególności ryb. Budowa urządzeń, czy wałów
przeciwpowodziowych powoduje zmiany w naturalnym krajobrazie i środowisku na terenach
46
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
dolin rzecznych co może negatywnie wpływać na florę i faunę tych terenów. Przy budowie
wałów przeciwpowodziowych przekształceniu ulegają naturalne doliny rzeczne, a zniszczeniu
ulegają siedliska tam występujące takie jak grądy, łęgi czy olsy. Działania te są jednak w wielu
miejscach konieczne, ponieważ mają na celu ochronę ludzi przed powodzią. Korzystnym dla
środowiska oraz pozwalającym ograniczyć skutki powodzi działaniem jest też ograniczanie
zagospodarowania dolin rzecznych i pozostawianie ich w naturalnym stanie.
Zabiegi melioracyjne pozwalają utrzymać właściwe stosunki wodno-powietrzne w glebach
powstrzymując ich degradację. Melioracje należy prowadzić tak, aby nie prowadziły do zaniku
śródpolnych oczek wodnych, stanowiących element krajobrazu oraz specyficzne ekosystemy.
Zagrożeniem przy braku utrzymania właściwej sprawności tych urządzeń jest jednak możliwość
nadmiernego osuszania gruntów co prowadzi do murszenia gleb.
 Priorytet II – ochrona gleb i powierzchni ziemi
Degradację gleb na terenie powiatu pleszewskiego powodują m.in. złe wykorzystywanie
nawozów i środków ochrony roślin czy niewłaściwie zabiegi agrotechniczne. Korzystne zatem
oddziaływanie na gleby będą miały wszelkie działania podejmowane w ramach przedmiotowego
priorytetu. Przede wszystkim przyczynią się one do zachowania właściwego chemizmu gleb
i zapobiegać będą ich degradacji. Wapnowanie gleb pozwala utrzymać właściwy odczyn gleby
co zmniejsza ryzyko pobierania metali ciężkich przez rośliny i tym samym włączenie ich
w łańcuch pokarmowy oraz zmniejsza ich migrację do wód gruntowych. Właściwe
postępowanie z środkami ochrony roślin i nawozami pozwoli także ograniczyć przedostawanie
się pierwiastków biogennych do wód podziemnych i powierzchniowych, co jest szczególnie
ważne w przypadku zbiorników wodnych, ponieważ zmniejsza ich eutrofizacje. Wprowadzenie
zadrzewień i zakrzewień śródpolnych wpłynie korzystnie na gleby i zachowanie różnorodności
biologicznej, ponieważ stanowią one ostoje i ułatwiają migrację wielu organizmów, które
w nieróżnorodnym krajobrazie rolniczym nie mogły by bytować. Stanowią cenny element
krajobrazowy i biotyczny.
W ramach priorytetu realizowane będą również działania, które prowadzić będą do
zagospodarowania terenów zdegradowanych. Rekultywacja terenów zdegradowanych pozwala
przywrócić teren do produkcji rolniczej, leśnej czy na cele rekreacyjne. Należy także dążyć do
likwidacji i rekultywacji wyrobisk poeksploatycjnych, ponieważ są to często miejsca
nielegalnego gromadzenia odpadów. Szczególnie korzystne jest ponowne zagospodarowanie
terenów zdegradowanych na cele gospodarcze i przemysłowe, ponieważ w ten sposób nie jest
potrzebne przeznaczanie terenów rolniczych czy leśnych na tą działalność. Działania
rekultywacyjne powinny być prowadzone w kierunku najbardziej optymalnym dla środowiska.
47
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
 Priorytet III – ochrona zasobów przyrodniczych
Zadania zaplanowane do realizacji w związku z ww. priorytetem mają na celu zwiększenie
bioróżnorodności oraz ochronę siedlisk, walorów przyrodniczych i krajobrazowych powiatu
pleszewskiego. Przedsięwzięcia te pozwolą na ograniczenie niszczenia walorów przyrodniczokrajobrazowych, fragmentacji ekosystemów i utraty bioróżnorodności, co obecnie wiąże się
z rozwojem sieci transportowej, przemysłu, intensyfikacją rolnictwa i przeznaczaniem terenów
na cele mieszkaniowe. Aby zapewnić możliwość migracji gatunkom konieczne jest stworzenie
korytarzy ekologicznych, które umożliwią im swobodne przemieszczanie się. Dlatego należy
podejmować działania mające na celu zachowanie bądź odtwarzanie tych korytarzy, na
przykład poprzez objęcie ich ochroną. Szczególną rolę w ochronie różnorodności biologicznej
spełniają lasy, ponieważ pomimo znaczących przekształceń nadal zachowują duży stopień
naturalności, cechują się znacznym zróżnicowaniem siedlisk i są ostoją wielu gatunków roślin
i zwierząt, a także stanowią ważne ogniwo spajające inne ekosystemy i znacząco wpływają na
ich stan. Ze względu na stosunkowo niską lesistość powiatu pleszewskiego szczególne
znaczenie mają wszystkie działania, które powodują zwiększenie lesistości, poprawiają stan
zdrowotny oraz przywracają właściwą strukturę drzewostanu. Szczególnej uwagi wymagają lasy
prywatne, które w większości z powodu trudnej sytuacji finansowej właścicieli nie są w należyty
sposób zagospodarowane i chronione. Działanie te korzystnie wpływają także na takie
elementy środowiska jak powietrze, zasoby wodne czy glebowe, pośrednio na zdrowie ludzi,
ponieważ lasy pełnią wiele funkcji w środowisku.
 Priorytet IV – racjonalna gospodarka odpadami
Szczegółowa analiza oddziaływań w zakresie zadań w gospodarce odpadami została
przeprowadzona w prognozie oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Planu Gospodarki
Odpadami Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2019”.
 Priorytet V – poprawa jakości powietrza atmosferycznego
Zadania ujęte w ww. priorytecie mają na celu poprawę jakości powietrza na terenie
powiatu pleszewskiego, w szczególności na terenach miejskich, ponieważ tam notuje się
przede wszystkim przekroczenia dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń. Przedsięwzięcia
w tym zakresie mają prowadzić do ograniczenia emisji zanieczyszczeń do atmosfery m.in.
poprzez
eliminację
i gospodarstwach
wykorzystania
domowych
czy
paliw
konwencjonalnych
stosowanie
urządzeń
w
do
kotłowniach
lokalnych
oczyszczania
spalin
i wykorzystywanie nowoczesnych technologii w zakładach przemysłowych. Działania takie
48
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
pozwolą na wyeliminowanie zagrożenia dla zdrowia ludzi i ograniczą niszczenie fasad
budynków w tym także zabytkowych, co związane jest z zanieczyszczeniem powietrza.
W tym zakresie do inwestycji o najbardziej znaczącym negatywnym oddziaływaniu na
środowisko należą drogi, głównie przez położenie powiatu pleszewskiego i krzyżowaniu się
wielu ważnych ciągów komunikacyjnych. Emisja substancji z silników pojazdów jest znaczna
i oddziałuje na stan czystości powietrza szczególnie w najbliższym otoczeniu dróg, jednak ich
wpływ maleje wraz z odległością. Oprócz tego, zarówno podczas budowy jak i eksploatacji,
istnieje wysokie ryzyko znacznej fragmentacji przestrzeni, czego jednym z elementów może być
przerwanie szlaków migracyjnych zwierząt. Fragmentacja przestrzeni przyrodniczej wiąże się
także z niekorzystnymi skutkami m. in. dla ochrony siedlisk i gatunków, ochrony lasów
i gospodarki wodnej. Na etapie samej eksploatacji dróg przewiduje się wystąpienie zmian
mikroklimatu, degradację krajobrazu oraz emisję zanieczyszczeń do atmosfery (spaliny
samochodowe, ścieranie nawierzchni itp.) Ponadto w bezpośrednim sąsiedztwie drogi mogą
wystąpić zmiany w ekosystemach co jest spowodowane zanieczyszczeniami gleb i wód.
Poprawa parametrów istniejących tras komunikacyjnych spowoduje wzrost natężenia ruchu,
któremu towarzyszy wzrost emisji spalin i hałasu. Skala bezpośredniego oddziaływania na
środowisko inwestycji drogowych jest na ogół lokalna, ograniczona do pasa przyległego terenu,
jednak poprowadzenie nowej drogi przez obszary niezurbanizowane może mieć skutki
o szerszym zasięgu (np. zakłócenie swobody migracji dzikich zwierząt, niszczenie obszarów
cennych przyrodniczo). Zasięg oddziaływania pośredniego inwestycji drogowych może być
większy: nową, lub w istotnym stopniu zmodernizowana droga może stanowić argument przy
wyborze lokalizacji innej inwestycji. Rozwój powiązań transportowych sprzyjać będzie
rozrastaniu się terenów zurbanizowanych, a także zwiększonej presji na tereny przyrodniczo
cenne w związku z łatwiejszą dostępnością do nich. Z drugiej jednak strony infrastruktura
drogowa (dostępność komunikacyjna) podnosi atrakcyjność gospodarczą powiatu co przekłada
się na tworzenie nowych miejsc pracy. Korzystnym środowiskowo efektem budowy obwodnic
dla miast będzie wyprowadzenie części ruchu samochodowego (głównie tranzytu) z centrów,
co przyczyni się do poprawy bezpieczeństwa ruchu drogowego oraz w dłuższej perspektywie
czasowej do złagodzenia problemów związanych z emisjami zanieczyszczeń atmosferycznych
i poziomem hałasu komunikacyjnego. Poprawa infrastruktury transportowej powoduje poprawę
płynności ruchu, przyspieszenie przejazdów co wiąże się także ze zmniejszeniem emisji spalin
i oszczędnością w zużyciu paliw. Rozwój infrastruktury transportowej ma także wpływ na
dziedzictwo kulturowe w tym zabytki. Z jednej strony wyprowadzenie transportu poza centra
miast korzystnie wpływa na budynki, ponieważ ograniczona zostaje emisja zanieczyszczeń do
powietrza oraz hałas. Z drugiej strony nowe drogi na nowych obszarach mogą powodować
zmiany krajobrazu kulturowego poprzez wyburzenia czy zmiany w istniejącym układzie
urbanistycznym.
49
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Kolejnym kierunkiem działania jest popularyzacja i kreowanie energii z odnawialnych
źródeł. Różnorodność postaci energii odnawialnej przekłada się na różnorodność oddziaływań
na środowisko. Generalnie, poza wykorzystaniem biomasy, zaletą energii odnawialnej jest
eliminacja wytwarzania odpadów, ścieków i emisji do powietrza na etapie eksploatacji systemu.
Oddziaływanie na środowisko właściwe dla rodzaju prowadzonych prac wystąpi na etapie
wykonania obiektów i urządzeń inwestycji energetycznej (prace ziemne, piętrzenie wód,
generowanie hałasu i inne). Wykorzystanie energii wiatrowej wiąże się z trwałymi zmianami
walorów estetycznych krajobrazu i stwarza zagrożenie dla ptaków. Znaczącym źródłem hałasu
są też fermy wiatrowe. Inwestycje hydroenergetyczne mogą znacząco oddziaływać na
środowisko poprzez zajęcie terenu podczas piętrzenia wód, zmieniać lokalne warunki wodne
i siedliskowe, a przez to wpływać na warunki życia roślin i zwierząt. Negatywne oddziaływanie
inwestycji na środowisko można ograniczyć do racjonalnego poziomu poprzez dobrze
przemyślany wybór lokalizacji i prawidłowy projekt, uwzględniający m. in. właściwie
zaprojektowane przepławki dla ryb. Podczas spalania biomasy dochodzi do obciążenia
środowiska poprzez wytwarzane odpady, a także przez emisję do powietrza. Wielkość
oddziaływania zależy przede wszystkim od rodzaju wykorzystywanego paliwa, którym mogą być
słoma, zrębki, brykiet drewna lub osady ściekowe. Oddziaływanie może wiązać się także
z uciążliwościami związanymi z odpowiednim
przygotowaniem
paliwa,
co wiąże się
z powstaniem odpadów czy ścieków. W przypadku plantacji energetycznych takich jak wierzba
energetyczna mogą pojawić się zagrożenia takie jak: powstanie wielkoobszarowych
monokultur, ograniczenie bioróżnorodności i wyjaławianie gleb, ponieważ uprawy takie są
kilkuletnie. Jednak korzystną cechą wykorzystania biomasy jest fakt, że do celów bilansowych
przyjmuje się, że jej spalanie nie powoduje emisji dwutlenku węgla (CO2), ponieważ ilość tego
gazu powstająca podczas spalania jest zbilansowana z poborem w procesie wzrostu rośliny.
Istotną korzyścią rozwoju odnawialnych źródeł energii jest też dywersyfikacja źródeł
energii, co podnosi bezpieczeństwo energetyczne, a także powstawanie nowych miejsc pracy
i obniżenie kosztów wytwarzania energii w gospodarstwach domowych.
Korzystnym dla środowiska działaniem jest wykorzystanie gazu ziemnego, ponieważ przy
jego spalaniu nie powstają odpady oraz ograniczona jest emisja zanieczyszczeń gazowych.
Szczególne znaczenie ma rozbudowa sieci gazowej w miastach gdzie w ten sposób ogranicza
się emisję szkodliwych gazów z indywidualnych palenisk domowych. Gaz pozwala także na
osiągnięcie większej sprawności urządzeń energetycznych i na lepsze dopasowanie podaży
energii do chwilowego zapotrzebowania. Inwestycje zmierzające w tym kierunku mogą
ingerować w środowisko wodno-gruntowe na etapie budowy nowych linii. Te oddziaływania
mogą mieć charakter przejściowy.
50
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
 Priorytet VI – redukcja emisji hałasu
Na terenie powiatu pleszewskiego głównym problemem nie jest hałas ze źródeł
przemysłowych ale hałas komunikacyjny co wiąże się ze stałym wzrostem natężenia ruchu
i rozwojem sieci transportowej. Zadania zaproponowane w ramach przedmiotowego priorytetu
mają na celu ograniczenie emisji hałasu komunikacyjnego i jego negatywnego oddziaływania
na człowieka oraz budynki w tym zabytki. W tym kontekście należy wskazać, że wszelkiego
rodzaju inwestycje zwiększające płynność ruchu, zwłaszcza na obszarach zwartej zabudowy,
a także wyprowadzające ruch tranzytowy z centrów miast przyczyniają do istotnego
zmniejszenia ryzyka zdrowotnego powodowanego przez hałas. Korzystne jest to także dla
budynków, ponieważ zmniejszają się drgania i wibracje, które mogą powodować ich
uszkodzenie. Takie inwestycje powodują jednak negatywne oddziaływanie na środowisko.
Ograniczenie emisji hałasu komunikacyjnego można uzyskać poprzez poprawę stanu
nawierzchni drogi, a także poprawę płynności ruchu. Jednak korzystne efekty w tym zakresie
mogą być jednocześnie niwelowane, jeżeli wzrostowi płynności ruchu towarzyszy jednoczesny
wzrost jego natężenia.
Szczególne znaczenie mają także działania, które prowadzą do zidentyfikowania
i zinwentaryzowania terenów, na których występują przekroczenia dopuszczalnych wartości
hałasu, ponieważ dzięki temu można prowadzić efektywne działania ograniczającego jego
skutki np. poprzez budowę ekranów akustycznych, wymianę okien na dźwiękoszczelne,
modernizację dróg.
 Priorytet
VII
–
ograniczenie
możliwości
wystąpienia
poważnych awarii
Wszelkie działania mające na celu ograniczanie i zwalczanie skutków zagrożeń
naturalnych oraz przeciwdziałanie skutkom poważnych awarii przemysłowych, wypadkom
związanym z przewozem substancji niebezpiecznych są bardzo korzystne dla środowiska
i zdrowia człowieka. Wdrażanie systemów ratowniczo-gaśniczych, doposażenie jednostek we
właściwy sprzęt pozwala na stworzenie jednolitego i spójnego układu podmiotów ratowniczych,
tak aby można było podjąć skuteczne działania ratownicze w sytuacjach zagrożeń życia,
zdrowia lub środowiska. Plany operacyjno-ratownicze powinny też opracowywać zakłady
o dużym i zwiększonym ryzyku wystąpienia awarii, ponieważ w razie wystąpienia awarii
pozwalają one na zminimalizowanie negatywnych oddziaływań na środowisko i zdrowie ludzi.
Jednym z kierunków działań, mających na celu ograniczenie ryzyka wypadku przy
transporcie substancji niebezpiecznych jest właściwa organizacja ich przewozu i dobór trasy
oraz pory przejazdu. Wyprowadzenie tej kategorii ruchu poza obszar zabudowy dzięki budowie
nowych obwodnic służy poprawie bezpieczeństwa. Służy jej również dbałość o stan dróg,
51
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
którymi odbywa się transport substancji o dużym potencjale zagrożenia, o prawidłowe ich
oznakowanie, utrzymanie w zimie itp.
 Priorytet
–
VIII
dotrzymanie
standardów
w
zakresie
promieniowania elektromagnetycznego
Zagrożenie
w bezpośrednim
promieniowaniem
otoczeniu
jego
elektromagnetycznym
źródła,
takie
jak
występuje
stacje
przede
wszystkim
elektroenergetyczne,
linie
elektroenergetyczne, stacje telefonii komórkowej, stacje radiowo-telewizyjne, stacje radiolakacji
i
radionawigacji.
Dlatego
aby
ograniczać
negatywne
oddziaływanie
promieniowania
elektromagnetycznego na ludzi i środowisko konieczne jest prowadzenie monitoringu jego
natężenia, a także zidentyfikowanie obszarów narażenia na to promieniowanie. Ze względu na
występowanie tego promieniowania konieczne jest więc wyznaczanie obszarów bez zabudowy
i
uwzględnianie
takich
obszarów,
i
wynikających
z tego
ograniczeń,
w
planach
zagospodarowania przestrzennego i decyzjach lokalizacyjnych. W ramach tego priorytetu
realizowane będą zadania, które umożliwią ograniczenie narażenia organizmów na
promieniowanie elektromagnetyczne.
 Priorytet
–
IX
racjonalne
wykorzystanie
materiałów
i surowców
Ograniczenie wpływu na środowisko można uzyskać także poprzez wzrost efektywności
i wykorzystywania surowców i zasobów wodnych w przemyśle, co zmniejsza emisje do
środowiska. Wszelkie działania na rzecz ograniczenia całkowitej ilości zużywanej energii
i
surowców
i ograniczania
przyczyniają
presji
ekoinnowacyjnych,
na
się
do
wolniejszego
środowisko.
czystych
zużywania
Realizowane
technologii
i
to
systemów
nieodnawialnych
będzie
poprzez
zarządzania
zasobów
wdrażanie
środowiskiem
w przedsiębiorstwach. W zakresie wytwarzania odpadów pochodzenia przemysłowego
działania te winny być ukierunkowane na zminimalizowanie ich powstawania u źródła. Należy
także wprowadzać zamknięte obiegi wody oraz ograniczać w procesach technologicznych
wykorzystanie wód podziemnych. Ochrona zasobów kopalin możliwa jest też poprzez
ograniczanie wydobycia do wielkości gospodarczo uzasadnionych oraz jej wszechstronne
wykorzystanie to jest wykorzystanie kopalin głównej i towarzyszącej. Realizacja takich zadań
w ramach „Aktualizacja Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 –
2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” będzie wiec korzystnie wpływać na wszystkie
elementy środowiska poprzez zmniejszenie emisji zanieczyszczeń do powietrza i wytwarzania
opadów, ograniczenie odprowadzania ścieków do wód i zużycia surowców naturalnych, dzięki
czemu ograniczone będą też niekorzystne przekształcenia w krajobrazie.
52
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
 Priorytet X – kształtowanie postaw ekologicznych
Działania związane z edukacją ekologiczną i zwiększeniem dostępu do informacji
o środowisku mają pośrednie pozytywne oddziaływanie na środowisko, ponieważ zwiększają
wiedzę społeczeństwa, jakie zagrożenia niesie ze sobą działalność człowieka i jakie są tego
konsekwencje dla środowiska i zdrowia człowieka. Zwiększenie świadomość ekologicznej jest
koniecznym warunkiem realizacji poszczególnych priorytetów, ponieważ ochrona środowiska
wymaga podejmowania świadomych decyzji przez administrację różnego szczebla oraz
uzyskania dla tych decyzji akceptacji i poparcia mieszkańców. Niezbędnym elementem
zwiększającym
świadomość
ekologiczną
jest
także
swobodny
dostęp
do
informacji
o środowisku. Stworzenie elektronicznych baz danych umożliwia podejmowanie właściwych
decyzji administracyjnych mających wpływ na stan środowiska, ponieważ zawsze dostępna jest
informacja o aktualnym stanie środowiska. Kształtowanie postaw proekologicznych jest więc
bardzo istotną działalnością w ramach ochrony przyrody i zapobiegania degradacji środowiska.
Głównym celem ekologicznym, jakim kieruje się „Aktualizacja Programu Ochrony
Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017”
jest zasada zrównoważonego rozwoju umożliwiająca harmonizację rozwoju gospodarczego
i społecznego z ochroną walorów środowiskowych powiatu.
Ocenie możliwych oddziaływań na środowisko poddano zadania inwestycyjne jak
i nieinwestycyjne ujęte do realizacji w ramach poszczególnych celów w przedmiotowej
aktualizacji. Próbę oceny i identyfikacji znaczących oddziaływań na środowisko poszczególnych
zadań dokonano w tabelach tzw. macierzach skutków środowiskowych, które są syntetycznym
zestawieniem
możliwych
pozytywnych,
negatywnych,
bezpośrednich,
pośrednich,
krótkoterminowych, długoterminowych oddziaływań tych zadań. Dlatego też przyjęto, tak jak
wskazano w opisie metodologii opracowania, że w Prognozie zostaną jedynie zidentyfikowane
typy/rodzaje skutków środowiskowych oraz oceniony zostanie ich wpływ na poszczególne
element środowiska z uwzględnieniem także wpływu na populacje i zdrowie ludzi oraz
dziedzictwo kulturowe w tym zabytki.
Stopień i zakres oddziaływania wskazany w tabeli zależeć będzie przede wszystkim od
lokalizacji danego przedsięwzięcia, czy będzie ono realizowane na terenach zurbanizowanych,
przekształconych antropogenicznie czy obszarach użytkowanych rolniczo lub też na obszarach
cennych przyrodniczo i chronionych, gdzie negatywny zakres oddziaływania może być
największy.
Określenie zmian stanu środowiska na obszarach objętych przewidywanym znaczącym
oddziaływaniem w odniesieniu do zadań inwestycyjnych zaplanowanych w „Aktualizacji
Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na
53
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
lata 2014 – 2017” przy braku informacji o sposobie i dokładnych miejscach realizacji
poszczególnych przedsięwzięć jest bardzo trudne. Biorąc jednak pod uwagę, że większość
z zamierzeń inwestycyjnych przewidywanych do realizacji w ramach przedmiotowego
dokumentu wymagać będzie przeprowadzenia postępowań w sprawie oceny oddziaływania na
środowisko w odniesieniu do konkretnych warunków środowiskowych przyjęto, że na tym etapie
wystarczające będzie omówienie typowych oddziaływań i ich potencjalnych skutków
środowiskowych. W niektórych przypadkach oddziaływanie, w zależności od aspektu jaki się
rozważa, może mieć jednocześnie negatywny lub pozytywny wpływ na dany element
środowiska.
Przy tak przeprowadzonej ocenie możliwe było generalne określenie potencjalnych
niekorzystnych skutków środowiskowych związanych z realizacją poszczególnych zadań.
Ponadto ocenę tę dokonano przede wszystkim pod kątem oddziaływania na środowisko
Dobra materialne
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
0
+
+
0
0
0
+
0
+
+
+
+
+
+
+
+
0
+
+
+
+
54
Zdrowie ludzi
Zasoby naturalne
+
Dziedzictwo
kulturowe
Klimat
+
Powierzchnia
ziemi
Powietrze
Prowadzenie prac
zadrzewieniowych
i zalesieniowych na
gruntach o niskiej
przydatności rolniczej
z preferencja
tworzenia
przeciwerozyjnych
pasów ochronnych z
maksymalnie
możliwym udziałem
drzewostanu
Krajobraz
Zarybianie zbiorników
wodnych i wód
płynących
różnorodnymi
gatunkami rodzimych
przedstawicieli
akwafauny
Wody
Renowacja terenów
zielonych,
w szczególności
parków wiejskich
Rośliny
Zadanie
Zwierzęta
Potencjalne oddziaływania na środowisko zaproponowanych zadań dla powiatu
pleszewskiego sformułowanych w projekcie „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska
Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017”
Różnorodność
biologiczna
Tabela 7
Powietrze
Klimat
Zasoby naturalne
Dobra materialne
0
+
0
-
+
0
+
+
+
+
Rewaloryzacja parków
i zadrzewień będących
we władaniu powiatu
+
+
+
+
0
+
+
0
+
+
+
+
Zalesienie terenów
o niskich klasach
bonitacyjnych gleb i
gruntów porolnych
+
+
+
+
0
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
+
0
+
+
+
+
+
+
+
Dążenie do
przebudowy
monokultur leśnych w
drzewostany
wielogatunkowe,
ograniczenie zrębów
zupełnych, zalesianie
nieużytków
+
+
+
0
0
+
+
0
+
+
+
+
Prowadzenie prac
zalesieniowych na
gruntach o niskiej
przydatności rolniczej
+
+
+
0
0
+
+
0
+
+
+
+
Podejmowanie działań
na rzecz prawidłowego
zagospodarowania
obornika, gnojowicy
i gnojówki w fermach
zwierząt
0
+
+
+
+
+
+
0
0
0
+
+
Zdrowie ludzi
Krajobraz
0
Dziedzictwo
kulturowe
Wody
0
Powierzchnia
ziemi
Rośliny
Rozbudowa sieci
ścieżek rowerowych i
szlaków pieszych,
zorganizowanie
punktów widokowych,
tablic informacyjnych
dot. Wartości
ekologicznych
i osobliwości przyrody,
ze szczególnym
uwzględnieniem
obszarów NATURA
2000
Zadanie
Różnorodność
biologiczna
Zwierzęta
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
miododajnego
Wzbogacanie składu
gatunku sztucznych
odnowień leśnych przy
uwzględnieniu
dostosowania do
naturalnej
mozaikowatości
siedlisk
55
+
+
+
+
+
0
+
+
+
+
+
0
+
+
+
0
0
+
+
0
+
+
+
+
+
+
+
+
+
Prowadzenie działań
na rzecz poprawności
efektywności
ogrzewania poprzez
termomodernizację
obiektów będących we
władaniu powiatu
pleszewskiego
0
0
0
0
+
0
+
+
Wymiana źródeł
energii cieplnej
zasilanych paliwem
nieodnawialnym na
urządzenia o
mniejszym stopniu
negatywnego
oddziaływania na
środowisko
0
0
0
0
0
0
+
+
Podejmowanie działań
celem wykorzystania
do celów bytowych i
gospodarczych
alternatywnych źródeł
energii
+
+
+
+
+
0
+
Wdrożenie technologii
w zakresie
wykorzystania energii
ze źródeł
odnawialnych
+
+
+
+
+
0
Realizacja
przedsięwzięć w
zakresie renowacji
oraz wymaganej
odbudowy, dla
osiągnięcia
projektowanych
parametrów
hydrologicznych,
cieków naturalnych i
urządzeń melioracji
wodnych
szczegółowych
0
-
+
+
+
0
Zdrowie ludzi
Dobra materialne
+
Likwidacja „dzikich”
składowisk odpadów
Zadanie
Dziedzictwo
kulturowe
Zasoby naturalne
+
Klimat
+
Powietrze
+
Krajobraz
+
Wody
Powierzchnia
ziemi
0
Rośliny
0
Zwierzęta
Różnorodność
biologiczna
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
gospodarskich
56
0
Powietrze
Klimat
Zasoby naturalne
Dobra materialne
-
+
0
0
0
+
+
0
0
+
+
+
+
+
+
0
0
+
+
+
+
Budowa urządzeń
oczyszczających i
doczyszczających
ścieki przemysłowe,
wprowadzane do wód i
do ziemi oraz do
instalacji zbiorowego
odprowadzania
ścieków
0
+
+
+
+
0
+
+
0
+
+
+
Budowa instalacji
odprowadzania do
kanalizacji deszczowej
oraz oczyszczania
wód opadowych i
roztopowych
spływających z dróg
wojewódzkich i
krajowych
0
+
+
+
+
0
+
+
0
+
+
+
Budowa
indywidualnych
systemów
oczyszczania ścieków
na terenach zabudowy
rozproszonej oraz
budowa nowych
oczyszczalni ścieków
wraz z rozbudowa i
modernizacja
oczyszczalni
istniejących
0
+
+
+
0
+
0
0
+
+
+
Budowa i
modernizacja
urządzeń
dostarczających wodę
0
0
+
+
0
+
+
0
+
+
+
Prowadzenie działań
na rzecz poprawy
stanu i jakości wód w
istniejących
zbiornikach
retencyjnych
+
0
57
Zdrowie ludzi
Krajobraz
+
Dziedzictwo
kulturowe
Wody
+
Podejmowanie
przedsięwzięć z
zakresu odbudowy
systemów melioracji
wodnych
szczegółowych
Powierzchnia
ziemi
Rośliny
0
Zadanie
Różnorodność
biologiczna
Zwierzęta
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Powietrze
Klimat
Zasoby naturalne
Dobra materialne
+
+
+
0
+
+
0
+
+
+
Wymiana instalacji CO
i CWU oraz źródeł
ciepła na bardziej
przyjazne dla
środowiska oraz
wykonanie robót termo
modernizacyjnych w
obiektach będących
własnością powiatu
0
0
0
+
0
+
+
+
0
+
+
+
Termomodernizacja
budynków
użyteczności
publicznej i
mieszkalnych
0
0
0
+
0
+
+
+
0
+
+
+
Ograniczenie emisji
substancji do
powietrza przez
inwestycje dot.
budowy i modernizacji
infrastruktury drogowej
i kolejowej (budowa
obwodnic miast w
ciągach
najważniejszych dróg,
modernizacja dróg liii
kolejowych)
0
-
+
-
+
0
+
+
0
+
+
+
Wsparcie
przedsięwzięć dot.
usuwania azbestu z
obiektów i instalacji
budowlanych
0
0
0
+
+
0
+
0
+
+
+
+
Ochrona
przeciwpowodziowa
( przebudowa systemu
melioracyjnego,
przebudowa i
modernizacja wałów
przeciwpowodziowych)
+
+
+
+
+
0
0
+
+
+
+
+
Doposażenie w sprzęt
ratownictwa
ekologicznego formacji
Straży Pożarnej
0
+
+
+
+
0
+
0
0
+
+
+
58
Zdrowie ludzi
Krajobraz
+
Dziedzictwo
kulturowe
Wody
0
Powierzchnia
ziemi
Rośliny
Rozpoznanie
możliwości i celowości
budowy kanalizacji
deszczowej oraz
oczyszczania ścieków
opadowych z dróg
powiatowych i
gminnych
Zadanie
Różnorodność
biologiczna
Zwierzęta
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Powietrze
Klimat
Zasoby naturalne
Dobra materialne
0
+
+
+
+
+
0
0
+
+
Ograniczenie emisji
hałasu poprzez
inwestycje dot.
budowy i modernizacji
infrastruktury drogowej
i kolejowej
0
-
0
0
0
-
+
0
0
+
+
+
Realizacja zadań
modernizacyjnych na
drogach powiatowych
w oparciu o uprzednio
opracowany program
inwestycyjny
0
0
0
+
+
0
+
+
0
+
+
+
0 brak oddziaływania; + oddziaływanie pozytywne; - oddziaływanie negatywne
Wszystkie działania zaproponowane do realizacji w ramach w „Aktualizacji Programu
Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 –
2017” mają z założenia na celu poprawę stanu środowiska na terenie powiatu i tym samym
pozytywnie wpływać będą na zdrowie człowieka.
W związku z rozwojem gospodarczym powiatu, wzrostem poziomu konsumpcji,
zwiększającą się presją na obszary cenne przyrodniczo i niezurbanizowane, zwiększeniem
zapotrzebowania na surowce brak realizacji zapisów Programu prowadzić będzie do
pogorszenia wszystkich elementów środowiska.
W przypadku nie wdrożenia aktualizacji Programu Ochrony Środowiska dla Powiatu
Pleszewskiego, negatywne trendy będą się pogłębiać, a zanieczyszczenie środowiska
wzrastać. Realizacja przedmiotowej aktualizacji jest więc konieczna.
59
Zdrowie ludzi
Krajobraz
0
Dziedzictwo
kulturowe
Wody
0
Powierzchnia
ziemi
Rośliny
Kontrola
przestrzegania
europejskiej umowy
„ADR” o przewozie
materiałów i substancji
niebezpiecznych
Zadanie
Różnorodność
biologiczna
Zwierzęta
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
6. ODDZIAŁYWANIE TRANSGRANICZNE ZWIĄZANE Z REALIZACJĄ
PROJEKTU AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA
POWIATU PLESZEWSKIEGO
Obowiązek rozważania możliwości transgranicznego oddziaływania na środowisko
planowanych przedsięwzięć wynika z Konwencji o ocenach oddziaływania na środowisko
w kontekście transgranicznym, sporządzonej w Espoo dnia 25 lutego 1991 roku. W konwencji
jako oddziaływanie transgraniczne określono jakiekolwiek oddziaływanie, nie mające wyłącznie
charakteru globalnego, na terenie podlegającym jurysdykcji Strony, spowodowane planowaną
działalnością, której fizyczna przyczyna jest w całości lub częściowo położona na terenie
podlegającym jurysdykcji innej Strony. W załączniku 1 i załączniku 3 ww. konwencji określono
działalności i dodatkowe kryteria, które wskazują na możliwość wystąpienia transgranicznego
oddziaływanie. Specjalnej analizie powinny podlegać inwestycje zlokalizowane blisko granic,
a także te realizowane dalej, ale ze względu na rozmiar przedsięwzięcia mogące powodować
znaczące emisje lub zmiany w środowisku.
Realizacja „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata
2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” nie tworzy żadnych konsekwencji dla
ewentualnych skutków środowiskowych, których charakter mógłby posiadać znaczenie
transgraniczne. Skala przedsięwzięć i zadań zaproponowanych do realizacji w ramach
Programu ma charakter regionalny i ewentualne negatywne oddziaływanie tych przedsięwzięć
będzie miało zasięg lokalny. Na etapie prognozy stwierdzono, że realizacja Programu nie
wskazuje na możliwość negatywnego transgranicznego oddziaływania na środowisko,
mogącego objąć terytorium innych państw.
60
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
7. PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ SŁUŻĄCYCH OGRANICZENIU ORAZ
ZAPOBIEGANIU NEGATYWNYM ODDZIAŁYWANIOM NA ŚRODOWISKO
W ZWIĄZKU Z REALIZACJĄ PROJEKTU AKTUALIZACJI PROGRAMU
OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIEGO
Do przedsięwzięć realizowanych w ramach „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska
Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017”, które mogą
negatywnie oddziaływać na środowisko należą przede wszystkim na etapie budowy inwestycje
w zakresie infrastruktury komunalnej: wodociągi, kanalizacja, oczyszczalnie ścieków, sieć
gazowa, a także w fazie realizacji i eksploatacji drogi, zbiorniki retencyjne, urządzenia
hydrotechniczne i przeciwpowodziowe. Negatywne oddziaływanie tych inwestycji na środowisko
można ograniczyć do racjonalnego poziomu poprzez dobrze przemyślany wybór lokalizacji,
ponieważ skala wywoływanych przez nie przekształceń środowiska zależeć będzie w znacznym
stopniu od lokalnych uwarunkowań. Ponadto prawidłowy projekt, uwzględniający potrzeby
ochrony środowiska zarówno na etapie budowy jaki i w fazie eksploatacji inwestycji pozwoli
także ograniczyć te oddziaływania.
Do podstawowych działań ograniczających oddziaływanie na środowisko należą:

podczas
techniczne
realizacji
sprzętu
inwestycji
i
placu
prawidłowe
budowy,
w
zabezpieczenie
tym
zwłaszcza
w miejscach styku z ekosystemami szczególnie wrażliwymi na
zmiany warunków siedliskowych,

stosowanie odpowiednich technologii, materiałów i rozwiązań
konstrukcyjnych,

dostosowanie terminów prac do okresów ochronnych zwierząt
podlegających ochronie,

maskowanie elementów dysharmonijnych dla krajobrazu.
Przy realizacji koncepcji budowy zbiorników małej retencji na terenie powiatu
pleszewskiego należy tak planować zakres prac budowlanych, aby w możliwie najwyższym
stopniu zapewnić ochronę gleb, siedlisk, naturalnego ukształtowania terenu i stosunków
wodnych. Dla eliminacji ujemnych dla środowiska skutków piętrzenia wody w zbiorniku
retencyjnym, należy na etapie opracowywania koncepcji jego budowy, przewidzieć wykonanie
systemów regulujących stosunki wodne na obszarach przyległych. Aby zapobiec eutrofizacji
zbiornika należy w obrębie zlewni zbiornika zapewnić budowę kanalizacji ścieków oraz tworzyć
strefy buforowe co ograniczy spływ substancji biogennych z pól.
Realizacja infrastruktury transportu drogowego nie może zagrażać trwałości układów
przyrodniczych i ciągłości funkcjonowania środowiska przyrodniczego. Realizując inwestycje
drogowe należy ograniczać presje na tereny wrażliwe, unikać tworzenia barier dla
61
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
funkcjonowania przyrody. Istotne jest zachowanie drożności korytarzy ekologicznych oraz
utrzymanie głównych szlaków migracji zwierząt., w szczególności na obszarach Natura 2000.
Zapewnienie przepustów lub kładek dla zwierząt w poprzek drogi, pozwoli utrzymać te szlaki
migracyjne. Aby ograniczyć oddziaływanie drogi jako źródła emisji hałasu i spalin należy
w projekcie uwzględnić możliwość budowy ekranów akustycznych oraz takie rozwiązania, które
poprawią
płynność
ruchu.
Ponadto
nasadzenia
wzdłuż
drogi
mogą
ograniczyć
rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń.
W przypadku gdy całkowite uniknięcie danego oddziaływania jest niemożliwe i istnieje
niebezpieczeństwo nieodwracalnego zniszczenia szczególnie cennych elementów przyrody,
konieczne jest podjęcie odpowiednio wcześniej działań kompensacyjnych. Należy m.in.
zapewnić odtworzenie zniszczonych siedlisk w miejscach zastępczych, sztuczne zasilanie
osłabionych populacji; tworzenie alternatywnych połączeń przyrodniczych i różnorodnych tras
migracji zwierząt.
Mając na uwadze duży zasięg oraz w większości przypadków nieodwracalny charakter
przekształceń środowiska podczas realizacji analizowanych inwestycji, zaleca się dokładne
rozważanie lokalizacji inwestycji a także zastosowanie przyjaznych dla środowiska oraz
wysokiej klasy rozwiązań technicznych.
Z uwagi na ograniczony zasięg inwestycji i zadań określonych w „Aktualizacji Programu
Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 –
2017”, nie przewiduje się znaczących negatywnych oddziaływań na środowisko w związku
z realizacją ww. Programu.
62
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
8. ANALIZA
ROZWIĄZAŃ
ALTERNATYWNYCH
DO
ROZWIĄZAŃ
ZAPROPONOWANYCH W PROJEKCIE AKTUALIZACJI PROGRAMU
OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIEGO
Większość proponowanych do realizacji przedsięwzięć w ramach „Aktualizacji Programu
Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 –
2017” ma pozytywny wpływ na środowisko i proponowanie rozwiązań alternatywnych nie ma
uzasadnienia. Ponadto dokument jest na wysokim stopniu ogólności i w związku z tym brak jest
możliwości precyzyjnego określenia działań alternatywnych dla wskazanych działań.
W przypadku tworzenia nowych zbiorników retencyjnych ich konieczność budowy została
potwierdzona w Programie Małej Retencji dla Województwa Wielkopolskiego, ponieważ
województwo należy do strefy o dużej potrzebie rozwoju retencji ze względu na ograniczone
zasoby wód powierzchniowych.
Skutki środowiskowe podejmowanych działań silnie zależą od lokalnej chłonności
środowiska lub od występowania w rejonie realizacji przedsięwzięcia tzw. obszarów wrażliwych
dlatego przy budowie nowych dróg, przebudowie oczyszczalni ścieków, stacji uzdatniania wody,
urządzeń wykorzystujących odnawialne źródła energii, zbiorników retencyjnych należy
rozważać warianty alternatywne tak aby wybrać ten, który w najmniejszym stopniu będzie
negatywnie oddziaływać na środowisko. Jako warianty alternatywne przedsięwzięcia można
rozważać: warianty lokalizacji, warianty konstrukcyjne i technologiczne, warianty organizacyjne
czy wariant niezrealizowania inwestycji tzw. wariant „0”. Wariant „0” nie oznacza, że nic się nie
zmieni,
ponieważ
brak
realizacji
inwestycji
może
środowiskowe.
63
także
powodować
konsekwencje
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
9. POTENCJALNE ZMIANY STANU ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU
REALIZACJI PROJEKTU AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY
ŚRODOWISKA POWIATU PLESZEWSKIEGO
W związku z rozwojem gospodarczym powiatu, wzrostem poziomu konsumpcji,
zwiększającą się presją na obszary cenne przyrodniczo i niezurbanizowane, zwiększeniem
zapotrzebowania na surowce, brak realizacji zapisów Programu prowadzić będzie do
pogorszenia wszystkich elementów środowiska.
W przypadku braku realizacji zapisów niniejszej aktualizacji istnieje zagrożenie zmiany
stanu środowiska, obejmujące:

utratę różnorodności ekologicznej i cennych przyrodniczo terenów,

degradację walorów krajobrazu,

postępującą degradację gleb i utratę ich dla rolnictwa,

zwiększone zagrożenie suszą glebową,

zwiększone zanieczyszczenia chemicznego gleb użytkowanych rolniczo,

pogorszenie jakości wód powierzchniowych i podziemnych w związku ze zwiększonym
wytwarzaniem ścieków,

zmniejszanie się zasobów wodnych,

zagrożenie powodziowe,

pogorszenie jakości powietrza, w szczególności w miastach,

zwiększającą się liczbą mieszkańców powiatu narażonych na ponadnormatywne
natężenie hałasu i promieniowanie elektromagnetyczne,

wzrost zużycia surowców, wody i nadmierną eksploatacją kopalin,

pogorszenie stanu zabytków w związku ze złym stanem środowiska,

ogólne pogorszenie jakości życia mieszkańców powiatu pleszewskiego.
W przypadku nie wdrożenia „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu
Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017”, negatywne trendy
będą się pogłębiać, a zanieczyszczenie środowiska wzrastać. Realizacja przedmiotowej
aktualizacji jest więc konieczna.
64
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
10. METODY
ANALIZY
REALIZACJI
POSTANOWIEŃ
PROJEKTU
AKTUALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA POWIATU
PLESZEWSKIEGO
Instrumenty z zakresu organizacji, zarządzania i marketingu stanowią bardzo obszerną
i ciągle rozbudowywaną grupę narzędzi realizacyjnych. Podczas realizacji programu muszą być
uwzględnione:

ścisłe
powiązanie
z
programem
procesu
budowy
i
realizacji
budżetu,
a zwłaszcza budowy budżetu zadaniowego,

zarządzanie
jakością
jako
element
zarządzania
sferą
usług
publicznych
w powiecie,

systemowe podejście do budowy marketingu powiatowego (w tym promocji).
Istotną sprawą jest również informowanie opinii społecznej o postępach w realizacji
wybranych zadań programu (wszystkimi kanałami komunikacji społecznej).
System zarządzania realizacją programu jest bardzo ważnym i często niedocenianym
elementem, choć tak naprawdę decyduje on czy w miarę upływu czasu dynamika procesu
realizacji programu będzie rosnąć czy słabnąć. Zaniechanie stworzenia tego systemu
spowoduje, że program stanie się bardzo szybko dokumentem „martwym". Zarządzanie
realizacją to przede wszystkim:

tworzenie i doskonalenie instrumentów realizacji,

monitorowanie, czyli obserwacja realizacji celów i zadań programu oraz zmian
w warunkach realizacji,

aktualizacja programu.
Realizacja zadań niniejszej aktualizacji ma na celu poprawę lub utrzymanie stanu
środowiska. Wymiernym efektem postępów w realizacji programu będą zmiany wartości
wskaźników
charakteryzujących
poszczególne
zagadnienia
programu.
Do
głównych
wskaźników należą:

wskaźniki społeczno-ekonomiczne mierzone taryfami cen na usługi komunalne
(woda, ścieki, odpady) konsekwentnie zmierzające do uwzględnienia wszystkich
elementów kosztów, wyniki badań opinii społecznej dotyczące jakości życia,

wskaźniki
stanu
środowiska
mierzone
zmniejszaniem
się
ładunków
zanieczyszczeń do niego odprowadzanych, ilością podpisanych z mieszkańcami
i firmami umów na odbiór odpadów, ilością odpadów oddawanych do
zagospodarowania przez jednego mieszkańca, ilością odpadów wysegregowanych
przez mieszkańców „u źródła”, poziomem odzysku i recyklingu, wielkością obszaru
poddanego ochronie, ilością obiektów poddanych ochronie, wielkością zalesionej
powierzchni, wielkością obszarów poddanych rekultywacji, wielkością obszarów,
65
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
na których odbudowano i zmodernizowano systemy melioracji, długością
wyznaczonej granicy polno-leśnej, ilością gospodarstw ekologicznych, ilością
w
prawidłowy
sposób
zamkniętych
otworów
studziennych,
ilość
zmodernizowanych punktów świetlnych, ilość mieszkańców korzystających ze
zmodernizowanych
grzewczych,
systemów
wskaźnik
zmniejszenia
zapotrzebowania na energię przez system wodociągowy, ilość zabezpieczonych
termicznie
mieszkań,
powierzchnia
dachów
z
wymienionymi
pokryciami
azbestowymi, długość i parametry zmodernizowanego obwałowania, stopień
zwiększenia zdolności retencyjnej zlewni, ilość mieszkańców korzystających
z kanalizacji sanitarnej, powierzchnia, z której wody opadowe są odprowadzane do
kanalizacji, powierzchnia zmodernizowanej nawierzchni drogowej,

wskaźniki wielkości i skuteczności ponoszonych nakładów inwestycyjnych
mierzone kosztem inwestycyjnym przeliczonym na mieszkańca, wielkością
nakładów
na
ochronę
środowiska,
wskaźnikiem
zaangażowania
środków
budżetowych i pozabudżetowych,

wskaźniki aktywności społeczności lokalnej – mierzone aktywnością organizacji
pozarządowych, czyli ilością projektów, wielkością zakontraktowanych sum, itp.
Projekt „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010
– 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” określa zasady oceny i monitorowania efektów jego
realizacji. W ramach każdego priorytetu zaproponowano wskaźniki ilościowe i jakościowe,
które pozwolą określić stopień realizacji poszczególnych działań i związane z tym zmiany
w środowisku. Ocena realizacji Programu na podstawie wyznaczonych wskaźników
dokonywana będzie co dwa lata.
W ramach prac nad Prognozą dokonano ich oceny i weryfikacji. Zamieszczone
w Programie propozycje wskaźników monitorowania jego realizacji są właściwe i pozwalają
w pełni ocenić zmiany jakie nastąpią w środowisku w wyniku jego realizacji.
66
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
11. WNIOSKI KOŃCOWE
Celem opracowania było ustalenie skutków dla środowiska realizacji poszczególnych
priorytetów i wyznaczonych w ich ramach zadań. Wyznaczone w projektowanym dokumencie
cele i kierunki działań wpisują się w cele w zakresie ochrony środowiska ustalonymi na
poziomie międzynarodowym i krajowym. Istniejące na terenie powiatu pleszewskiego problemy
ochrony środowiska mogą zostać rozwiązane poprzez realizację zadań wyznaczonych
w projekcie „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 –
2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017”. Pozytywne oddziaływania przedmiotowego
dokumentu na środowisko zdecydowanie przeważają nad negatywnymi.
Ewentualne negatywne potencjalne oddziaływanie mogą mieć przedsięwzięcia w ramach
priorytetu:

priorytet I – ochrona zasobów wód podziemnych i powierzchniowych,

priorytet V –poprawa jakości powietrza atmosferycznego,

priorytet VI – redukcja emisji hałasu.
Z uwagi jednak na ograniczony zasięg planowanych zadań i ich lokalne znaczenie,
potencjalne negatywne oddziaływanie na środowisko będzie zminimalizowane.
Potencjalne negatywne krótkoterminowe oddziaływania na zasoby środowiska mogą być
związane z fazą realizacji inwestycji. Jako ewentualne długoterminowe oddziaływania
zidentyfikowano m.in.:

nieodwracalne przekształcenia terenów (np. inwestycje drogowe, oczyszczalnie
ścieków),

nieodwracalne zmiany w krajobrazie (np. inwestycje drogowe, zbiorniki retencyjne),

pogorszenie jakości powietrza (w przypadku budowy nowych dróg),

podwyższenie poziomu hałasu (np.: inwestycje drogowe, oczyszczalnie ścieków),

zmiany reżimu wodnego i stosunków wodnych (zbiornik retencyjne, obiekty
ochrony przeciwpowodziowej),

przerwanie
szlaków
migracji
(np.:
inwestycje
drogowe
lub
obiekty
hydrotechniczne).
Dla większości przedsięwzięć przewidywanych do realizacji w projekcie „Aktualizacji
Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na
lata 2014 – 2017” bezpośrednie oddziaływanie na środowisko będzie lokalne i krótkotrwałe.
Oddziaływania te mogą być także znacznie ograniczone poprzez wybór odpowiedniej
lokalizacji,
właściwą
realizację
oraz
użytkowanie
inwestycji.
W przypadku
realizacji
zaplanowanych inwestycji na terenach cennych przyrodniczo, należy szczegółowo rozważyć
67
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
wszystkie oddziaływania. Realizacja żadnego z proponowanych priorytetów nie pociągnie za
sobą transgranicznego oddziaływania. Szczegółowa analiza oddziaływań na środowisko
poszczególnych inwestycji możliwa będzie na etapie wydawania decyzji środowiskowej.
Zaniechanie realizacji zaplanowanych zadań prowadzić będzie do pogorszenia stanu
środowiska i pogorszenia jakości życia mieszkańców powiatu pleszewskiego.
Przeprowadzona analiza i ocena wszystkich priorytetów wskazanych w projekcie
„Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013
z perspektywą na lata 2014 – 2017” pozwala na jednoznaczne stwierdzenie, że generalnie ich
realizacja spowoduje poprawę jakości środowiska, zachowanie różnorodności biologicznej oraz
dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego, a także wpłynie na ograniczanie zużywania zasobów
środowiskowych. Ponadto ustalenia projektu nie stwarzają zagrożenia dla obszarów
podlegających ochronie na podstawie przepisów o ochronie przyrody.
68
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
12. STRESZCZENIE W JĘZYKU NIESPECJALISTYCZNYM
Podstawą prawną sporządzenia niniejszej prognozy oddziaływania na środowisko projektu
„Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013
z perspektywą na lata 2014 – 2017” jest art. 51 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 3 października 2008 r.
o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie
środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. Nr 199, poz. 1227 ze zm.).
Artykuł ten nakłada na organy administracji opracowujące projekty polityk, strategii, planów lub
programów obowiązek przeprowadzenia strategicznej oceny oddziaływania na środowisko
skutków realizacji tych dokumentów. Związane jest to z przeniesieniem do prawodawstwa
polskiego postanowień Dyrektywy 2001/42/WE z 27 czerwca 2001 roku w sprawie oceny
wpływu niektórych planów i programów na środowisko.
Celem prognozy jest identyfikacja potencjalnych oddziaływań skutków wykonania
przedmiotowego dokumentu na środowisko i stwierdzenie czy realizacja proponowanych zadań
sprzyjać będzie ochronie środowiska i zrównoważonemu rozwojowi na terenie powiatu
pleszewskiego.
Szczegółowa analiza celów ustanowionych w „Aktualizacji Programu Ochrony Środowiska
Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017” wykazała, że
są one zgodne z i realizują cel strategiczny wyznaczony przez Radę Powiatu Pleszewskiego
w uchwalonej Strategii Rozwoju Powiatu Pleszewskiego. Ponadto wszystkie cele i kierunki
działań
wyznaczone
w
projekcie
Programu
realizują
cele
środowiskowe
ujęte
w międzynarodowych i krajowych dokumentach strategicznych.
Ocena stanu środowiska na terenie powiatu pleszewskiego pozwoliła wskazać
następujące problemy ochrony środowiska:

stosunkowo duży udział gleb narażonych na degradację,

wolny proces rekultywacji terenów zdegradowanych,

zanieczyszczenie wód powierzchniowych,

powolny proces skanalizowania terenu powiatu pleszewskiego,

małe zasoby wód powierzchniowych,

mała zdolność retencyjna zlewni rzek powiatu pleszewskiego,

niewystarczająca i wymagająca dużych nakładów finansowych ochrona
przeciwpowodziowa,

duża antropresja na tereny cenne przyrodniczo,

brak spójnego systemu obszarów chronionych,

przekroczone normy natężenia hałasu na terenach zurbanizowanych
i wzdłuż dróg.
69
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Wskazane
problemy
środowiskowe
na
terenie
powiatu
pleszewskiego
znajdują
rozwiązanie w ramach zaproponowanych w projekcie „Aktualizacji Programu Ochrony
Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2017”
zadań do realizacji. W Prognozie przeanalizowano możliwy wpływ wskazanych do realizacji
w Programie zadań na następujące elementy: powietrze i klimat, wody, bioróżnorodność,
powierzchnia ziemi i gleba, krajobraz, dziedzictwo kulturowe, w tym zabytki, populacja oraz
zdrowie ludzi. Określono czy oddziaływanie to może mieć kierunek negatywny, pozytywny czy
obojętny na poszczególne elementy.
Przy tak przeprowadzonej ocenie możliwe było generalne określenie potencjalnych
niekorzystnych skutków środowiskowych związanych z realizacją poszczególnych zadań.
Ponadto oceny tej dokonano przede wszystkim pod kątem oddziaływania na środowisko w fazie
eksploatacji, zakładając, że uciążliwości występujące w fazie budowy z reguły mają charakter
przejściowy.
Szczegółowa analiza oddziaływań w zakresie zadań w gospodarce odpadami została
przeprowadzona w prognozie oddziaływania na środowisko „Aktualizacji Planu Gospodarki
Odpadami Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na lata 2014 – 2019”.
Pozytywne oddziaływania zadań wskazanych w Programie na środowisko zdecydowanie
przeważają
nad
negatywnymi.
Negatywne
potencjalne
oddziaływanie
mogą
mieć
przedsięwzięcia w ramach priorytetu:

priorytet I – ochrona zasobów wód podziemnych i powierzchniowych,

priorytet V –poprawa jakości powietrza atmosferycznego,

priorytet VI – redukcja emisji hałasu.
Z uwagi jednak na ograniczony zasięg planowanych zadań i ich lokalne znaczenie,
potencjalne negatywne oddziaływanie na środowisko będzie zminimalizowane.
Potencjalne negatywne krótkoterminowe oddziaływania na zasoby środowiska mogą być
związane z fazą realizacji inwestycji. Jako ewentualne długoterminowe oddziaływania
zidentyfikowano m.in.:

nieodwracalne przekształcenia terenów (np. inwestycje drogowe, oczyszczalnie
ścieków),

nieodwracalne zmiany w krajobrazie (np. inwestycje drogowe, zbiorniki retencyjne),

pogorszenie jakości powietrza (w przypadku budowy nowych dróg),

podwyższenie poziomu hałasu (np.: inwestycje drogowe, oczyszczalnie ścieków),

zmiany reżimu wodnego i stosunków wodnych (zbiornik retencyjne, obiekty
ochrony przeciwpowodziowej),

przerwanie
szlaków
migracji
(np.:
hydrotechniczne).
70
inwestycje
drogowe
lub
obiekty
Prognoza oddziaływania na środowisko aktualizacji programu ochrony środowiska powiatu pleszewskiego
Realizacja żadnego z proponowanych priorytetów nie pociągnie za sobą transgranicznego
oddziaływania na środowisko.
Większość proponowanych do realizacji przedsięwzięć w ramach projektu „Aktualizacji
Programu Ochrony Środowiska Powiatu Pleszewskiego na lata 2010 – 2013 z perspektywą na
lata 2014 – 2017” ma pozytywny wpływ na środowisko i proponowanie rozwiązań
alternatywnych nie ma uzasadnienia. W przypadku inwestycji, których oddziaływanie na
środowisko może być negatywne należy rozważać warianty alternatywne tak, aby wybrać ten,
który w najmniejszym stopniu będzie niekorzystnie oddziaływać na środowisko.
W przypadku, gdy projekt przedmiotowej aktualizacji nie zostanie wdrożony, prowadzić to
będzie do pogłębiania się problemów w zakresie ochrony środowiska, co negatywnie wpływać
będzie na zdrowie mieszkańców powiatu pleszewskiego.
Przeprowadzona analiza i ocena wszystkich priorytetów pozwala na stwierdzenie,
że generalnie ich realizacja spowoduje poprawę jakości środowiska, zachowanie różnorodności
biologicznej oraz dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego, a także wpłynie na ograniczanie
zużywania zasobów środowiskowych. Ponadto ustalenia projektu nie stwarzają zagrożenia dla
obszarów podlegających ochronie na podstawie przepisów o ochronie przyrody, szczególnie dla
istniejących w granicach powiatu pleszewskiego obszarów Natura 2000.
71
Download