Zróżnicowanie społeczne

PROGRAM KSZTAŁCENIA NA ROK AKADEMICKI 2011/2012
Przedmiot: Zróżnicowanie społeczne
Poziom kształcenia: studia II stopnia/forma studiów: niestacjonarne
Kierunek/rok studiów/semestr: Socjologia I/1
Forma zajęć: wykład
Liczba godzin: 30
Punkty ECTS: 3
Prowadzący: prof. UŁ dr hab. Jolanta Grotowska-Leder
I. WYMAGANIA/PREFERENCJE WSTĘPNE (dotyczy studentów II stopnia): Nie dotyczy
II. EFEKTY KSZTAŁCENIA:
1. WIEDZA:
W wyniku prowadzonych zajęć student powinien zdefiniować podstawowe pojęcia służące
analizie podziałów w społeczeństwie (struktura społeczna, zróżnicowanie społeczne,
nierówności społeczne, stratyfikacja społeczna, pozycja społeczna) oraz kategorie analizy
dynamiki społecznej (ruchliwość społeczna, awans, degradacja); potrafi klasyfikować rodzaje i
płaszczyzny nierówności społecznych; powinien także umieć objaśnić złożoność i
wielowymiarowość współczesnego społeczeństwa polskiego i pluralizmu jego struktury; potrafi
opisać i objaśnić mechanizmy strukturacji i przekształceń współczesnych społeczeństw wg
różnych kryteriów; zna narzędzia pomiaru pozycji społecznej (klasyfikacje i skale zawodów);
2. UMIEJĘTNOŚCI:
W wyniku przeprowadzonych wykładów student potrafi dostrzegać złożoność, pluralizm i
dynamikę struktury społecznej, opisywać i wyjaśniać podziały społeczne przy pomocy różnych
pojęć. Potrafi wykorzystać wiedzę z zakresu zróżnicowania społecznego do analizy podziałów
społecznych we współczesnych społeczeństwach, w tym w społeczeństwie polskim. Powinien
umieć analizować związki występujące pomiędzy różnymi segmentami struktury społecznej,
wskazywać obszary nierówności społecznych, ich przyczyny i konsekwencje dla funkcjonowania
społeczeństwa. Ma przygotowanie do prowadzenia badań i analiz związanych ze
zróżnicowaniem i nierównościami społecznymi, ich przejawami i aspektami (etnicznymi,
kulturowymi, narodowymi, regionalnymi, związanymi z płcią), potrafi stosować techniki
zbierania i interpretowania danych dotyczących różnic i nierówności społecznych; potrafi
krytycznie zdiagnozować współczesne zjawiska społeczne związane z wykluczeniem
społecznym.
3. KOMPETENCJE SPOŁECZNE (POSTAWY):
W wyniku przeprowadzonych zajęć student nabędzie kompetencje do krytycznej oceny
istniejących w społeczeństwie podziałów społecznych wg różnych kryteriów. Nadto powinien
zyskać świadomość, iż występujące w społeczeństwie podziały społeczne powodują, że część
członków społeczeństwa zajmuje pozycje eksponowane, dominujące a część marginalne, a
występujące nierówności społeczne nie zawsze są sprawiedliwe, ponieważ naruszają
podstawowe prawa i wolności człowieka.
III. TREŚCI KSZTAŁCENIA: (szczegółowy program zajęć, z rozpisaniem na tematykę
poszczególnych spotkań)
1. Struktura społeczna, zróżnicowanie społeczne, nierówności społeczne.
2. Socjologiczna charakterystyka zróżnicowania społecznego i nierówności
społecznych.
3. Rodzaje (płaszczyzny nierówności: „przedmiotowa” i „społecznej
niesprawiedliwości”) i modele nierówności społecznych (perspektywy: prawa, szans
życiowych i warunków życia). Legitymizacja nierówności społecznych.
1
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
Zróżnicowanie klasowe – podstawowe teorie (Marks, Weber, Wright).
Stratyfikacja społeczna – podstawowe teorie (Weber, Davis/Moore, Warner).
Teorie elitystyczne.
Współczesne teorie zróżnicowania i nierówności społecznych (teoria trwałości
klasowego podziału, teoria równowagi interesów, teoria dekompozycji struktury
klasowej i instytucjonalizacji konfliktu, teoria nieadekwatności koncepcji klas)
Empiryczne analizy struktury klasowej. Pomiar i wskaźniki pozycji społecznej.
Narzędzia pomiaru pozycji społecznej (klasyfikacje i skale zawodów). EGP.
Mechanizmy strukturacji w społeczeństwach współczesnych (zmiany na rynku
pracy, w sferze własności, stylu życia, zachowań politycznych). Nowe klasy średnie.
Nowa klasa robotnicza. Prekariat
"Społeczeństwo wiedzy" i nowe podziały społeczne.
Wykluczenie społeczne. Bieda i jej dziedziczenie. Koncepcje "podklasy".
Struktura społeczna współczesnego społeczeństwa polskiego - tendencje zmian.
Ruchliwość społeczna, typy i funkcje ruchliwości społecznej.
Obszary konfliktów społecznych (pojęcie konfliktu, rodzaje).
Ekonomia, polityka, kultura, religia - różne obszary zróżnicowania społecznego.
Zróżnicowanie etniczne i narodowe. Zróżnicowanie wg płci.
IV. KONTROLA EFEKTÓW KSZTAŁCENIA:
Sprawdzian pisemny testowo – opisowy.
V. AKTUALNA LITERATURA:
Podstawowa:
1. Domański H. (2007), Struktura społeczna, Warszawa: Scholar, Rozdziały 2, 3, 4, 8.3., 8.4., 10.1,
14.
2. Giddens A. (2004), Socjologia, Warszawa: PWN, Rozdział 2. ss. 53-70, Rozdział 5. Płeć
kulturowa i seksualność, Rozdział 9. Rasa, etniczność i migracja Rozdział 10. Klasy, stratyfikacja i
nierówności, Rozdział 11. Ubóstwo, opieka społeczna i wykluczenie społeczne Rozdział 13.
Praca i życie gospodarcze
3. Kęska Adam (2008), Stare i nowe podziały społeczne w Polsce (w:) M. Jarosz, Wykluczeni.
Wymiar społeczny, materialny i etniczny, Warszawa: ISP PAN, Warszawa.
4. Kojder A. (red.) (2007), Jedna Polska? Dawne i nowe zróżnicowania społeczne, Wydawnictwo
WAM, PAN
5. Sztompka P. (2003), Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków: Wydawnictwo Znak, Część IV.
Podziały społeczne: Rozdział 14. Nierówności społeczne, Rozdział 15. Funkcje i geneza
nierówności.
10% zajęć studenci realizują samodzielnie, zgodnie z zaleceniem prowadzącego zajęcia
2