finanse - Ekonomicznie.pl
advertisement
FINANSE to kategorie i stosunki pieniężne; to ogół zjawisk pieniężnych powstających w związku z działalnością gospodarczą i społeczną człowieka (S. Owsiak); to dziedzina nauki zajmująca się analiza jak ludzie lokują dostępne w danym czasie środki pieniężne (R.C.Merton); to procesy gromadzenia i wydatkowania zasobów pieniężnych realizowane w związku z podziałem i wymianą produktu społecznego (produkcja, wymiana, konsumpcja, podział) CECHY FINANSÓW pieniężny charakter (tworzywem finansów jest pieniądz, podstawowa kategoria zainteresowań wyrażająca się w pieniądzu, interesuje nas przepływ pieniądza) występują w procesach ekonomicznych i społecznych rola państwa i stanowionego przez nie prawa jest tu znacznie większa niż w innych obszarach procesów ekonomicznych: monopol pieniądza ma państwo państwo określa jakie instytucje i na jakich zasadach mogą zapewnić przepływ pieniądza finanse bowiem są podstawowym narzędziem realizacji polityki państwa; PAŃSTWO bowiem kontroluje finanse; określa w jakiej formie płacimy między sobą. ISTOTA PIENIĄDZA, JAKO PODSTAWOWEJ KATEGORII FINANSÓW FUNKCJE PIENIĄDZA miernika wartości (pieniądz jest uniwersalnym, doskonałym narzędziem pomiaru, wyrażania i agregowania wartości) środka wymiany (pieniądz jest narzędziem cyrkulacji) środka płatniczego (pieniądz jest narzędziem poboru, podziału i wydatkowania dochodu) środka gromadzenia bogactwa – TEZAURYZACJI (za pomocą pieniądza gromadzimy i przechowujemy wartość) pieniądza światowego TEORIE PIENIĄDZA usiłują wyjaśnić istotę pieniądza to zbiór uporządkowanych poglądów zmierzających do wyjaśnienia czym jest pieniądz, co określa jego wartość, oraz z czego wynika jego zdolność do realizacji przypisywanych mu funkcji. SPOSOBY PATRZENIA NA PIENIĄDZ teorie metalistyczne – wartość pieniądza i zdolność do realizacji jego funkcji wywodzą się z przesłanek wewnętrznych (z tego z czego pieniądz jest wykonany) TEORIA TOWAROWA według niej pieniądz to towar pełniący funkcję powszechnego ekwiwalentu, odpowiada na pytanie czym jest pieniądz, co określa pieniądz i z czego wynika jego wartość; wartość towaru określa ludzka praca wartość towary jest określana przez rozmiary niezbędnej i społecznie akceptowanej ludzkiej pracy potrzebnej do jej wytworzenia wartość towaru wyrażona jest w pieniądzu wartość towaru to wartość jednego towaru wyrażona w wartości drugiego towaru pieniądz lepszy jest wypierany z rynku przez pieniądz gorszy teorie nominalistyczne - wartość pieniądza i zdolność do realizacji jego funkcji wywodzą się z przesłanek zewnętrznych (to z czego pieniądz jest wykonany nie jest istotne) TEORIA KONWENCYJNA jej autorem jest ARYSTOTELES, mówi o tym że pieniądz jest wytworem umowy społecznej jaką zawarli miedzy sobą członkowie określonych społeczeństw dla ułatwienia rozwoju gospodarczego; członkowie ci tworzą wspólnotę monetarną (pieniądz nie istnieje po za społeczeństwem teoria nie wyjaśnia co określa wartość pieniądza) TEORIA FUNKCJONALNA jej autorem jest A. WAGNER, mówi o tym że wszystko co pełni funkcję pieniądza jest pieniądzem TEORIA PAŃSTWA jej autorem jest KNAPP, definiował pieniądz jemu współczesny (czyli koniec XIX i początek XX wieku), mówi o tym, że pieniądz jest wynikiem porządku prawnego stanowionego przez państwo; państwo określa co jest pieniądzem, jaka jest jego funkcja, co stanowi pieniądz oraz państwo wyjaśnia respektowanie tego pieniądza TEORIA ASYGNATOWA jej twórcą jest ARYSTOTELES, według tej teorii pieniądz jest certyfikatem (asygnatą), której posiadacz jest uprawniony do nabycia określonej cząstki produktu społecznego (wymiana, dochód), wyjaśni od czego zależy wartość pieniądza. PIENIĄDZ I POSTACI PIENIĄDZA PIENIĄDZ – współczesna nominalistyczna definicja pieniądza – jest prawnie określonym i społecznie akceptowanym środkiem płatniczym, który może wyrażać, przechowywać i przenosić wartość, i którego wartość pozostaje w ścisłym związku z rozmiarami produktu społecznego. POSTAĆ PIENIĄDZA W GOSPODARCE REALNA pieniądz istnieje rzeczywiście i faktycznie oraz występuje w postaci zasobu lub przepływa między tymi zasobami. pieniądz realizuje tu funkcję środka wymiany, środka płatniczego i środka gromadzenia bogactwa. IDEALNA pieniądz wykorzystywany jako wyrażania pomiaru i agregowania wartości pieniądz realizuje tu wyłącznie funkcję miernika wartości. ZJAWISKA FINANSOWE: KRYTERIUM POSTACI I FUNKCJI PIENIĄDZA zjawiska pieniężne to takie procesy gospodarcze, w których pieniądz występuje w jakiejkolwiek postaci i w którejkolwiek ze swych funkcji zjawiska finansowe (sensu stricto) to te spośród zjawisk, w których pieniądz występuje w postaci realnej. Do zjawisk finansowych nie zaliczamy tych procesów społecznych o gospodarczych, w których pieniądz występuje w postaci idealnej. Zjawiska finansowe są zatem szczególnym rodzajem, przypadkiem zjawisk pieniężnych, w których pieniądz występuje w postaci przepływu lub zasobu. Rys.1 KRYTERIUM WYSTĘPOWANIA ZWIĄZKÓW PRZYCZYNOWO – SKUTKOWYCH zjawiska elementarne (proste) to takie zjawiska, w których posługujemy się kategorią pieniężną, ale nie rodzi ona związków przyczynowo – skutkowych (np. kursy walut, procent, stawka podatkowa) zjawiska złożone to takie zjawiska, które najczęściej występują w związku ze zjawiskami elementarnymi, ale towarzyszą im pewne zależności o charakterze przyczynowo – skutkowym. To takie zjawiska, w których pieniądz nabiera cech dynamicznych; są one na ogół determinowane przez zjawiska elementarne (np. zaakceptowanie przez nabywcę ceny, powoduje przepływ pieniądza między nabywcą i sprzedawcą) SYSTEMATYKA ZJAWISK FINANSOWYCH Ze względu na przedmiot zjawiska finansowe dzielimy na: przychodowerozchodowedochodowewydatkowe kosztowekredytowepożyczkowegotówkowebez gotówkowetransferoweoszczędnościoweubezpiec zenioweitd. DOCHÓD to najszersza kategoria jeśli chodzi o przepływ pieniądza; dochód według kategorii ogólno finansowej to każde zdarzenie gospodarcze, którego efektem jest wzrost zasobów pieniężnych podmiotu gospodarczego dochód według prawa podmiotowego to przychód podmiotu gospodarczego pomniejszony o koszty jego uzyskania dochód według ustawy o finansach publicznych to część rozchodu (środki publiczne składają się z trzech części: dochodu, przychodu u bezzwrotnych środków pochodzących z zagranicy) CECHY WSPÓLNE KREDYTY POŻYCZKI są umowami są to umowy o charakterze konsensualnym (obydwie strony muszą się zgadzać) osoba zaciągająca kredyt lub pożyczkę mogą mieć dodatkowe dochody i może zwiększyć swoje wydatki ponad swoje dochody. ROŻNICE KREDYTY umowa o kredyt jest nienazwana (tzn. uregulowana w prawie bankowym) umowa o kredyt zawarta jest tylko i wyłącznie na piśmie kredyt jest zawsze odpłatny umowa o kredyt oznacza tylko przesunięcie prawa do dysponowania lecz bez przesunięcia na pewien czas własności POŻYCZKI umowa o pożyczkę jest nazwana (tzn. uregulowana w prawie cywilnym) umowa o pożyczkę zawarta jest zarówno pisemnie jak i ustnie pożyczka może być odpłatna bądź nie odpłatna umowa o pożyczkę oznacza przesunięcie na pewien czas własności. WYPOŻYCZENIE muszę zwrócić pieniądze w określonym czasie i te same banknoty DOCHÓD to zdarzenie, które prowadzi do wzrostu zasobów pieniężnych jednostek gospodarczych WYDATEK to zdarzenie, które prowadzi do uszczuplenia zasobów pieniężnych jednostek gospodarczych. KRYTERIA (PŁASZCZYZNY) ANALIZY ZJAWISK FINANSOWYCH płaszczyzna przedmiotowa – zróżnicowanie ekonomicznego charakteru przepływających w gospodarce strumieni pieniężnych (dochody lub wydatki) płaszczyzna podmiotowa zróżnicowanie podmiotów gospodarujących uczestniczących w przepływach pieniężnych płaszczyzna funduszowa zróżnicowanie podstawowej formy organizacyjnej gromadzenia zasobów pieniężnych, czyli funduszy płaszczyzna instrumentalna zróżnicowanie narzędzi pieniężnych wykorzystywanych do realizacji różnych celów. SYSTEMATYKA PRZEDMIOTOWA <A> systemy ekwiwalentne (transakcje) równy co do wartości; to taka transakcja która zmierza do zmiany struktury posiadania, ale nie do zmiany zasobów pieniężnych przepływowi pieniądza w jedną stronę towarzyszy ekwiwalentny przepływ pieniądza w drugą stronę zaliczamy tu: przepływy pieniężne związane z zapłatą w transakcjach kupna – sprzedaży, wynagrodzenia za pracę Rys.2 systemy redystrybucyjne (transfery) brak tu przepływu wartości ekwiwalentnej, następuje tu przepływ pieniądza w jedną stronę przepływ pieniądza może być czasowy lub trwały i z tego wynika, że istnieją: TRANSFERY BEZZWROTNE do których zaliczmy: podatki, cła, dotacje, subwencje, zasiłki, renty, stypendia, darowizny pieniężne i TRANSFERY ZWROTNE do których zaliczamy pożyczki pieniężne udzielone przez podmioty nie będące bankami (np. przez osoby fizyczne, fundusze publiczne, przedsiębiorstwa) Rys.3 system kredytowy (pożyczki bankowe) to strumień jaki przepływa w związku z zaciągnięciem i spłatą kredytów i pożyczek bankowych nie zaliczamy tu prowizji i odsetek udzielenie kredytu to emisja nowego pieniądza dla kredytobiorcy zaciągnięcie kredytu to dochód, ale dla banku nie jest to wydatek dla kredytobiorcy spłata kredytu to dochód, ale dla banku nie jest to dochodem wycofanie pieniądza z obiegu to spłata kredytu RÓŻNICE MIĘDZY TRANSFERY mogą być zwrotne lub bezzwrotne występują między dwoma podmiotami strumień transferowy oznacza przesunięcie już istniejącego pieniądza KREDYTY kredyty są wyłącznie zwrotne przynajmniej jedną ze stron musi być bank strumień kredytowy oznacza emisję nowego pieniądza lub wycofanie pieniądza z obiegu. BILANS dokonane na dany czas zestawienie wartości środków gospodarczych (aktywów) oraz źródeł ich pochodzenia (pasywów) REZERWA OBOWIĄZKOWA (MINIMALNA) minimalna wartość relacji jaka zachodzi między rezerwą gotówkową banku, a wartością przyjętych depozytów. REZERWY BANKU r = ---------------------------------PRZYJĘTE DEPOZYTY r – stopa rezerwy obowiązkowej FORMUŁA PRZYROSTU DEPOZYTOWEGO PIENIĄDZA R – depozyt pierwotny (pierwsza wpłata do banku depozytowego) r – stopa rezerwy obowiązkowej n – numer kolejnej, a zarazem ostatniej operacji udzielenia kredytu bankowego dokonanej w oparciu o dany depozyt pierwotny D=R+R(1-r)+ R(1-r)2+R (1-r)3+ +…..+R(1-r)n FORMUŁA UPROSZCZONA PRZYROSTU DEPOZYTOWEGO PIENIĄDZA D=R+R(1-r)+ R(1-r)2+R (1-r)3 + +……+AR(1-r)n i noo D=R 1/r 1/r – jest odwrotnością stopy rezerwy obowiązkowej i nosi nazwę mnożnika kreacji pieniądza depozytowego b = B/D b – skłonność do przechowywania zasobów gotówkowych B – banknot (zasoby gotówkowe) D – depozyty (zasoby bezgotówkowe) D = R 1/r+b SYSTEMATYKA PRZEDMIOTOWA <B> systemy ekwiwalentne (transakcyjne) systemy redystrybucyjne (transfery) systemy płacowe (zaliczamy tu wynagrodzenia) systemy usług finansowych (zaliczamy tu odsetki, prowizje, składki ubezpieczeniowe itp.) systemy kredytowe SYSTEMATYKA (ANALIZA) PODMIOTOWA finanse gospodarstw domowych finanse przedsiębiorstw finanse władzy publicznej finanse banków finanse ubezpieczeń Cechy różniące poszczególne finanse: różna jest struktura przepływów pieniężnych w poszczególnych grupach: finanse gospodarstw domowych DOCHODY: strumienie płacowe, redystrybucyjne, kredytowe . WYDATKI: strumienie ekwiwalentne, redystrybucyjne, kredytowe. finanse przedsiębiorstw DOCHODY: strumienie ekwiwalentne, redystrybucyjne, kredytowe. WYDATKI: strumienie ekwiwalentne, redystrybucyjne, kredytowe. finanse władzy publicznej DOCHODY: strumienie redystrybucyjne, WYDATKI: strumienie redystrybucyjne, płacowe. finanse banków DOCHODY: strumienie ekwiwalentne, usług finansowych, kredytowe. WYDATKI: strumienie ekwiwalentne, usług finansowych, kredytowe. finanse ubezpieczeń DOCHODY: strumienie ekwiwalentne, płacowe, usług finansowych. WYDATKI: strumienie ekwiwalentne, usług finansowych, płacowe. różny jest stopień ingerencji prawa w gospodarkę finansową tych podmiotów: zakres ingerencji prawa jest niewielki, co oznacza, że podmioty te nie są regulowane przez prawo (finanse gospodarstw domowych i przedsiębiorstw) zakres ingerencji prawa jest wyraźnie zauważany, co oznacza, że podmioty te są regulowane przez prawo (finanse władzy publicznej, banków, ubezpieczeń); przesłanki tego są następujące: ochrona interesów fiskalnych zapewnienie bezpieczeństwa obrotu gospodarczego ANALIZA FUNDUSZOWA Kryteria klasyfikacji funduszy pieniężnych: WŁASNOŚCI fundusze publiczne fundusze prywatne ZAKRES fundusze makroekonomiczne fundusze mikroekonomiczne FUNKCJE fundusze państwa fundusze banków fundusze przedsiębiorstw fundusze towarzystw ubezpieczeniowych fundusze towarzystw inwestycyjnych PRZEZNACZENIE fundusze o przeznaczeniu ogólnym – fundusze, które w momencie tworzenia nie maja określonego celu, bądź mogą być przeznaczone na różne cele. fundusze o przeznaczeniu celowym - fundusze, które w momencie tworzenia maja określonego celu. ANALIZA INSTRUMENTALNA Kryterium podziału narzędzi (instrumentów) pieniężnych: KRYTERIUM FUNKCJI instrumenty rozliczeniowe (dochód, przelew) instrumenty dłużne (weksle, obligacje skarbu państwa, bony skarbowe) instrumenty zaspokajające popyt na pieniądz (certyfikat, KWIT) instrumenty inwestowania (akcje) instrumenty bodźcowe (kary, mandaty, subwencje, dotacje) instrumenty ograniczające ryzyko instrumenty potwierdzające tytuł własności (akcje) KRYTERIUM RODZAJU RYNKU instrumenty rynku pieniężnego (operacje krótkoterminowe – do 12 miesięcy np. bony) instrumenty rynku kapitałowego (operacje długoterminowe – powyżej 12 miesięcy np. obligacje) instrumenty rynku instrumentów pochodnych instrumenty rynku walutowego. POJĘCIE FUNKCJI FINANSÓW FINANSE - bezpośredni ruch pieniądza; sposób działania oparty na wykorzystaniu narzędzi finansowych dla osiągnięcia zamierzonego celu. FUNKCJE FINANSÓW W UJĘCIU MAKROEKONOMICZNYM funkcja REDYSTRYBUCYJNA polega na wykorzystaniu instrumentów finansowych do ponownego przesuwania zasobów pieniężnych między różnymi podmiotami I podział: przymusowa trwała(nieodwracalna) zwrotna odpłatna dobrowolna czasowa bezzwrotna nieodpłatna funkcja REDYSTRYBUCYJNA kształtowanie zasobów pieniężnych podmiotów gospodarujących II podział: budżetowa(przymusowa, bezzwrotna, nieodpłatna) kredytowa(dobrowolna, odpłatna, zwrotna) ubezpieczeniowa(odpłatna, przymusowa lub dobrowolna, zwrotna, zawieszona) funkcja ALOKACYJNA przesuwanie za pomocą pieniądza wartości materialnych między różnymi działami gospodarki narodowej, podmiotami gospodarującymi itp.; jest ona następstwem funkcji redystrybucyjnej. funkcja KONTROLNA wykorzystanie obserwacji zjawisk finansowych do kontrolowania przebiegu zjawisk gospodarczych w kraju. INSTRUMENTY KONTROLOWANIA PROCESÓW GOSPODARCZYCH: kontrole bezpośrednie rozbudowane systemy statystyczne metoda zbierania informacji finansowych funkcja STABILIZACYJNA stabilizowanie przebiegu procesów gospodarczych poprzez łagodzenie wahań cyklu koniunkturalnego. W UJĘCI MIKROEKONOMICZNYM funkcja PARAMETRYCZNA kategorie finansowe stanowią podstawowe parametry rachunku ekonomicznego (zestawienie efektów i nakładów związanych z przedsięwzięciem gospodarczym) funkcja STYMULACYJNA polega na oddziaływaniu za pomocą instrumentów finansowych na decyzje, postawy podmiotów gospodarczych. funkcja ZASILANIA instytucje finansowe stanowią podstawowe narzędzie zasilania podmiotów gospodarujących w kapitał. Kapitał wprowadzamy za pomocą metod: rzeczowych finansowych instrumenty wprowadzenia kapitału własnego (np. akcje) instrumenty wprowadzenia kapitału obcego (np. kredyty, pożyczki). FUNKCJA STABILIZACYJNA – DOKŁADNY OPIS Gospodarka rozwija się w cyklach koniunkturalnych (cykl od końca szczytu do początku szczytu) 1 - szczyt 2 - spadek 3 - dno 4 - ożywienie Rys. 4 Funkcja stabilizacyjna regulowana jest poprzez dwa podstawowe rodzaje polityki stabilizacyjnej (anty cyklicznej) państwa: klasyfikacja w oparciu o kryterium narzędzi (instrumentów) POLITYKA MONETARNA (PIENIEŻNA) realizowana przez bank centralny poprzez kształtowanie podaży i ceny pieniądza POLITYKA FISKALNA realizowana przez rząd za pomocą instrumentów budżetowych (dochody i wydatki władzy publicznej) POLITYKA MONETARNA (PIENIĘŻNA) klasyfikacja w oparciu o kryterium celu: POLITYKA EKSPANSYWNA mająca na celu pobudzenie tempa wzrostu gospodarczego poprzez wzrost podaży pieniądza i obniżenie jego ceny (stopy procentowej) POLITYKA RESTRYKCYJNA mająca na celu zachowanie tempa wzrostu gospodarczego po przez ograniczenie podaży pieniądza i wzrostu jego ceny (stopy procentowej) PRZEBIEG CYKLU (IMPULSU) MONETARNEGO Rys. 5 BANK CENTRAALNY BANKI KOMERCYJNE PRZED – SIĘBIO – RSTWA GOSPODARSTWA DOMOWE. EFEKT KOŃCOWY w POLITYCE EKSPANSYWNEJ: BANK CENTRALNY (1- obniżka stopy procentowej, 2 – wzrost kredytów dla banków komercyjnych) BANKI KOMERCYJNE (1 – obniżka stopy procentowej, 2 – wzrost kredytowania przedsiębiorstw i gospodarstw domowych) PRZEDSIĘBIORSTWA (1 – wzrost inwestycji, 2 – wzrost produkcji, 3- wzrost zatrudnienia) GOSPODARSTWA DOMOWE (1- wzrost dochodu ludności, 2 – wzrost kredytów, 3 – wzrost zakupów) EFEKT KOŃCOWY (1 – wzrost popytu, 2 – wzrost zatrudnienia, 3 – wzrost cen) w POLITYCE RESTRYKCYJNEJ BANK CENTRALNY (1wzrost stopy procentowej, 2 – spadek kredytów dla banków komercyjnych) BANKI KOMERCYJNE (1 – wzrost stopy procentowej, 2 – spadek kredytowania przedsiębiorstw i gospodarstw domowych) PRZEDSIĘBIORSTWA (1 – ograniczenie inwestycji, 2 – spadek produkcji, 3- ograniczenie zatrudnienia) GOSPODARSTWA DOMOWE (1- spadek dochodu ludności, 2 – spadek kredytów, 3 – spadek zakupów) EFEKT KOŃCOWY(1 – spadek popytu, 2 – zahamowanie zatrudnienia, 3 – wzrost bezrobocia) WSPÓŁCZYNNIK COOKE’A (WYPŁACALNOŚCI) jest obligatoryjnie ustalony przez banki. KWB kapitały własne banku WW = ------------------------- > = 8 % -------------------Suma(i=1 do n) Ai ri aktywa ważone ryzykiem K WB – kapitał własny banku Ai – kolejny aktyw aktywów ri – waga ryzyka dla ...................................... OPERACJE OTWARTEGO RYNKU operacje kupna i sprzedaży papierów wartościowych banku centralnego od banków komercyjnych rośnie inflacja spada bezrobocie spada bezrobocie rośnie inflacja Rys. 6 RODZAJE OPERACJI: REPO operacje bezwarunkowe (Bank Centralny sprzedaje Bankowi Komercyjnemu i już) REVERSREPO operacje warunkowe (Bank Centralny sprzedaje Bankowi Komercyjnemu pod pewnymi warunkami) działalność finansowa państwa nie może zmienić istniejącego stanu gospodarki zasada neutralności podatkowej zalecenie stosowania „podatku jedynego” wykluczone jest ponoszenie wydatków państwa na cele społeczne i na gospodarkę z uwagi na destruktywny charakter oddziaływania wydatków publicznych na gospodarkę zalecenie małego (i jak najmniejszego) budżetu państwa wymóg bezwzględnie zróżnicowanego budżetu (w cyklach rocznych) punktem wyjścia w planowaniu budżetu winny być zawsze dochody, do których należy dopasować rozmiary wydatków wykluczone jest interweniowanie państwa w gospodarkę za pomocą instrumentów finansowych wkład w rozwój teorii finansów ujawnienie niebezpieczeństwa nadmiernej ekspansji finansowej gospodarki fiskalnej państwa. TEORIA LIBERALNA nawiązuje do teorii klasycznej, lecz jest od niej bardziej radykalna główne tezy: mechanizm rynkowy jest jedynym naturalnym sposobem prowadzenia działalności gospodarczej państwo powinno być naturalne wobec rynku – wszelkie próby ingerencji naruszają naturalny ład w gospodarce niedopuszczalne jest stosowanie podatku progresywnego podatek jest złem koniecznym – stanowi on ekwiwalent uzyskanych od państwa korzyści negatywna ocena pożyczek publicznych istnieją analogie między budżetem państwa, a budżetem gospodarstw domowych w finansach publicznych cnotą jest każda oszczędność POLITYKA FISKALNA POLITYKA DYSKRECJONALNA (dyskrecjonalny = uznaniowy) wymagają każdorazowej decyzji rządu lub parlamentu w sprawie zmiany takich instrumentów jak: podatki, cła, dotacje, opłaty wyrównawcze POLITYKA AUTOMATYCZNYCH STABILIZATORÓW KONIUNKTURY nie wymaga każdorazowej decyzji rządu lub parlamentu, samoczynnie reaguje na zmiany w gospodarce, bez konieczności podejmowania decyzji przez władzę publiczną Rys. 7 TEORIE ZWIĄZANE Z PODAŻĄ PIENIĄDZA jednym z najważniejszych problemów teorii ekonomii finansów jest określenie właściwej wielkości i struktury pieniądza w gospodarce podaż pieniądza jest prowadzona po to aby (powinna mięć takie rozmiary aby): w gospodarce nie było nadmiaru pieniądza, gdyż prowadziłoby to do powstania zjawisk inflacyjnych deprecjacji pieniądza w gospodarce nie było niedoboru pieniądza, gdyż utrudniłoby to rozwój i rozliczenia dokonywane w pieniądzu. TEORIE PODAŻY PIENIĄDZA (ETAPY ROZWOJU): I ETAP TEORIA BANKOWA TEORIA OBIEBOWA II ETAP TEORIE ILOŚCIOWE 1 – oparte na problemie SZYBKOŚCI PIENIĄDZA (J. Fisher ) 2 – oparte na ZASOBACH KASOWYCH (Marshall i Pigon) Z PROGRESJĄ PODATKOWĄ mamy doczynienia wtedy, gdy: 1 – stawka podatku jest zmienna 2 – zmiana polega na tym, że jest ona szybsza od zmiany opodatkowania WYKORZYSTANIE PODATKU PROGRESYWNEGO W FUNKCJI AUTOMATYCZNEGO STABILIZATORA KONIUNKTURY Rys. 8 ETAP I WYKORZYSTANIE ZASIŁKU DLA BEZROBOTNYCH W FUNKCJI AUTOMATYCZNEGO SYABILIZATORA KONIUNKTURY Rys. 9 STABILIZACYJNA FUNKCJA FINANSÓW PUBLICZNYCH PRZEJAWIA SIĘ TAKŻE W ODDZIAŁYWANIU: skłonności do oszczędzania –nadmierny fiskalizm działa na nią ograniczająco skłonność do inwestowania – wysokie podatki ją zmniejszają z drugiej strony jednak uzyskane w ten sposób dochody budżetów mogą być wykorzystane na inwestycje publiczne poziom stopy procentowej – długi publiczne na ogół wpływają na wzrost stopy podatkowej poziom bezrobocia – zatrudnienie w sektorze publicznym charakteryzuje się na ogół znacznie większą stabilnością niż w sektorze prywatnym, ponadto inwestycyjne roboty publiczne są istotnym elementem kształtowania popytu na pracę GŁÓWNE TEORIE FINANSÓW: Przez TEORIE FINANSÓW rozumiemy różne poglądy mniej lub więcej, bardziej usystematyzowane mające na celu: opis zjawiska finansowego wyjaśnienia ich istoty wyjaśnienia zachodzących miedzy nimi związków, ich treści ekonomicznych i społecznych Teorie finansów poruszają takie problemy jak: rola państwa w procesach finansowych co decyduje o popycie i podaży pieniądza jaka jest zależność między podażą pieniądza a poziomem ceny. KASYCZNA TEORIA FINANSÓW rola państwa i finansów w gospodarce stanowi element korzystnej ekonomii główne tezy: TEORIA BANKOWA przedstawiciele T.Took J.Fudlarton założenia: w systemie waluty złotej nie jest konieczne, aby wartość banknotów znajdujących się w obiegu odpowiadała wartości złota znajdującego się w skarbcach banków dla pewnej części emitowanych banknotów pokryciem mogą być weksle handlowe idea teorii opiera się na wyodrębnieniu w systemie ekonomicznym następujących kategorii podmiotów: przedsiębiorstwa produkcyjne przedsiębiorstw handlowe gospodarstwa domowe banki WEKSLE – nieodwołalne przyrzeczenie zapłaty własne (sola weksle) obce zdyskontowane ( tzn. należy zrealizować sumę wekslową po odliczeniu odsetek) indosowane (tzn. przeniesienie praw z weksla, indosuję weksel na ......... – osoba, na którą przenoszę weksel) oprotestowane (tan. nie zapłacone weksle) SCHEMAT PRZEBIEGU PROCESÓW FINANSOWYCH wg TEORII BANKOWEJ Rys. 10 PODSUMOWANIE TEORII BANKOWEJ: stanowi bardzo uproszczony model obiegu pieniądza w gospodarce w przejrzysty sposób pokazuje rolę kredytu bankowego, jako elastycznej metody zasilania gospodarki w pieniądz dowodzi, że jeżeli w/w procesy przebiegają bez zakłóceń to emisja pieniądza metodą kredytową nie zagraża inflacji pomimo że powstało blisko ................................ dobrze oddaje sens współczesnych stosunków kredytowych, z tym że rolę zapasów złota przejął pieniądz państwowy emitowany przez bank centralny. TEORIA OBIEGOWA przedstawiciel D.Ricardo była odpowiedzią na nadmierną emisję pieniądza przez banki w celu maksymalizacji swych zysków założenia: należy utrzymywać pełne pokrycie złotem krążących w obiegu banknotów wyjątkiem może być jedynie emisja fiducjarna banknotów, czyli zabezpieczenie emisji pieniądza majątkiem Skarbu Państwa (obligacje). zwolennicy teorii obiegowej uważali, że poziom cen zależy wprost proporcjonalnie od ilości pieniądza w obiegu. PODSUMOWANIE TEORII OBIEGOWEJ: stara się wyjaśnić związek między obiegiem pieniądza a poziomem cen wyjaśnia zależność między poziomem cen, a stanem bilansu handlowego i płatniczego wysoka podaż pieniądzawzrost cenwzrost importuodpływ pieniądza (złota)spadek cen doprowadziła do przyjęcia w 1844r. Tzw. Aktu Bankowego, który wprowadził obowiązek pełnego pokrycia złotem doprowadziła do bardzo istotnego ograniczenia emisji banknotów przez banki komercyjne: w 1844r. – 50% banknotów było emitowane przez banki komercyjne w 1913r. Udział banknotów banków komercyjnych spadł niemal do zera doprowadziła (wbrew swym zamiarom) do szybkiego wzrostu depozytów bankowych w oparciu o depozyty pierwotne w pieniądzu banku centralnego w efekcie wprowadzono instytucje stopy rezerwy obowiązkowej. Rys. 11 WYKRES FUNKCJI PŁATNOŚCI PIENIĄDZA (LM) Rys. 12 ETAP II TEORIE ILOŚCIOWE: I - TEORIA OPARTA NA SZYBKOŚCI OBIEGU PIENIĄDZA Równanie J.Fishera: MV P = -----------------------T P – poziom ceny T – WOLUMEN TRANSAKCJI KUPNA – SPRZEDAŻY W DANYM CZASIE – to liczba transakcji zrealizowanych w danym okresie czasu M – ILOŚĆ PIENIĄDZA W OBIEGU – to liczba jednostkowych znaków pieniężnych obiegających w gospodarce w danym momencie czasu, przy czym przez jednostkowy znak pieniężny rozumiemy jednostkę monetarną danego kraju. V – SZYBKOŚĆ OBIEGU PIENIĄDZA – to liczba transakcji, w których uczestniczył przeciętny jednostkowy znak pieniężny w badanym odcinku czasu (np. rok, pół roku, kwartał, miesiąc); wyrażamy ją bez mian Szybkość pieniądza może być rozpatrywane tylko w kategoriach przeciętnych: 1 – M, V i T – zmienne zależne, a P – jest zmienna nie zależną 2 – T i V są w krótkim czasie względnie stabilne, T – zależy od koniunktury, a V – od techniki rozliczeń pieniężnych. WNIOSKI: n - krotna zmiana ilości pieniądza w obiegu powoduje n - krotną zmianę poziomu ceny II - TEORIA OPARTA NA ZASOBACH KASOWYCH Równanie popytu na pieniądz: MD=kPY MD – popyt związany z utrzymaniem zasobów gotówkowych Y – wartość nominalnego dochodu narodowego k – ułamek rocznej wartości nominalnego dochodu narodowego, który stanowi rezerwy podatków gospodarczych P – współczynnik wzrostu cen M P=----------------------kY aby zrozumieć kształtowanie się poziomy cen potrzebne jest do celów analizy równanie podaży pieniądza podstawiając równanie równowagi pieniężnej (M=MD, gdzie M – podaż pieniądza) do równania popytu na pieniądz uzyskujemy: M=kPY jeżeli przyjmiemy, że k – constans i Y – constans, to wyznacznikiem poziomu cen w ujęciu teorii zasobowej jest podaż pieniądza. TEORIE ZWIĄZANE Z POPTYEM NA PIENIĄDZ POPYT NA PIENIĄDZ – zapotrzebowanie podmiotów gospodarczych spoza sektora bankowego na pieniądz gotówkowy oraz bezgotówkowy (który można natychmiast zamienić na gotówkę) WIELKOŚCI POPYTU NA PIENIĄDZ DETERMINUJĄ DWA PODSTAWOWE CZYNNIKI: konieczność zawierania bieżących transakcji, czyli spełnienie przez pieniądz funkcji środka płatniczego oraz funkcji środka cyrkulacji ta część popytu jest dodatnio skorelowana z rozmiarami nominalnego dochodu narodowego. konieczność dokonywania lokat w pieniądzu, czyli spełnienie przez pieniądz funkcji środka akumulacji dochodu popyt związany z lokatami pieniężnymi jest określony przez: poziom stopy procentowej dochodowość aktywów finansowych dochodowość aktywów realnych (rzeczowych) TEORIE ZWIĄZANE Z POPYTEM NA PIENIĄDZ: teoria J.M.Keynesa pogłądy W.J.Baumda oraz J.Tobina M.Friedman i monetaryści TEORIA J.M. KEYNESA Wielkość popytu na pieniądz jest określana poprzez trzy rodzaje motywów: motyw transakcyjny – wynika z konieczności zapłaty za przewidywane dobra i usługi, zależy w dużej mierze od dochodu narodowego motyw ostrożności owy – wynika z dążenia do zapewnienia określonej wartości rezerw pieniężnych przechowywanych na nieprzewidziane korzystne zakupy i (lub) korzystne lokaty, zależy w dużej mierze od dochodu narodowego motyw spekulacyjny – polega na tym, że podmioty dążą do ograniczenia niepewności co do poziomu stopy procentowej w przyszłości, zależy w dużej mierze od wysokości stopy procentowej. występuje tu zjawisko pułapki płynności polegające na tym, że przy bardzo niskich stopach procentowych, ludzie będą utrzymywać wysokie zapasy gotówki (wzrost popytu na pieniądz) co wynika z ich przekonania o konieczności wzrostu nadmiernie niskich stóp procentowych POPYT PIENIĄDZA ZALEŻY OD: dochodu narodowego – tempa wzrostu gospodarczego poziomu stopy procentowej MODEL IS – LM – Investment Saving Liquidity Money, czyli model Hickso WYKRES FUNKCJI INWESTYCJE – OSZCZĘDNOŚCI (IS) RÓWNOWAGA W MODELU IS –LM Rys. 13 REWOLUCJA KEYNESOWSKA W SFERZE FINANSÓW PUBLICZNYCH ZAŁOŻENIA: odrzucenie zasady, że działalność wydatkowa państwa musi się mieścić w granicach gromadzonych dochodów uzupełnienie efektywnego .................................. jest znacznie ważniejsze niż utrzymanie równowagi budżetowej deficyt jest normalnym zjawiskiem towarzyszącym kryzysom wynikającym z cyklu koniunkturalnego w polityce państw niekiedy potrzebne jest nie zmniejszanie lecz zwiększanie deficytu dług publiczny (jako konsekwencja deficytu) oznacza nie zubożenie społeczeństwa, lecz tylko redystrybucję dochodów. POGLĄDY W.J. BAUMDA i J.TOBINA dokonali oni zdecydowanej krytyki poglądów Keynesa: podział na „keynesowskie motywy” popytu na pieniądz jest wątpliwym i trudnym do empirycznego zdefiniowania podmioty gospodarcze wykazują skłonności do różnicowania swych aktywów finansowych (utrzymują portfele inwestycyjne) podmioty gospodarcze utrzymują wysokie rezerwy pieniężne w celu zamknięcia strat w przypadku konieczności szybkiego przekształcenia struktury aktywów podmioty wykazują skłonność do zmiany aktywów gdy za wyższe ryzyko otrzymują wyższą stopę procentową motyw spekulacyjny pokrywa się z motywem ostrożności owym i zależy od stopy procentowej każda kategoria aktywów ma swoją stopę dochodowości, wzrost lub spadek popytu na dany rodzaj aktywów zmienia się wprost proporcjonalnie do zmiany stóp procentowych aktywów, które są ich substytutami; zatem popyt na pieniądz nie jest uzależniony tylko od jednej stopy procentowej. M.FRIEDMAN i MONETARYŚCI 1 – tezy podstawowe popyt na pieniądz wyrażony w realnych wielkościach rezerw pieniężnych jest określany przez pewną ograniczoną liczbę zmiennych występujących w gospodarce krajowej, są to poziom realnego dochodu narodowego (stałego w okresie kilku lat) poziom cen poziom stopy procentowej popyt na pieniądz rośnie wraz ze wzrostem cen i (lub) dochodu narodowego, a spada wraz ze wzrostem stopy procentowej co jest związane z lokatami w aktywa nie przeliczane 2 – dla określenia popytu na pieniądz istotna jest kategorii bogactwa (jest ono bardziej stabilne od dochodu narodowego) na które składają się: pieniądze niepieniężne aktywa finansowe (np. obligacje, akcje) dobra realne kapitał ludzki 3 – stały dochód (bogactwo) wyznacza górną granicę popytu na pieniądz jednakże podmioty gospodarujące tylko część aktywów utrzymują w formie pieniężnej relacja ta jest stała, a jej zmiana może nastąpić pod wpływem przewidywanych zmian cen; wartość realna rezerw pieniężnych jest wyznaczona przez poziom cen. ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY POPYTEM NA PIENIĄDZ, A PODSTAWOWYMI ZMIANAMI PRZEDSTAWIA FORMUŁA: MD= f (W, Re, Pe, WH / W) P MD – popyt na pieniądz W – bogactwo Re – przewidywane zmiany w stopie procentowej Pe – przewidywany poziom cen WH – bogactwo w formie zasobów ludzkich P – poziom cen f – funkcja TEORIA FINANSOWANIA ANTYCYKLICZNEGO TEORIA FINANSOWANIA ANTYCYKLICZNEGO: opiera się na założeniu wykorzystania dochodów i wydatków publicznych do ograniczania wahań cyklu koniunkturalnego OBEJMUJE: politykę dyskrecjonalną politykę automatycznych stabilizatorów PARADOKS NIEZRÓWNOWAŻONEGO BUDŻETU PAŃSTWA: w okresie recesji może pojawić się deficyt budżetowy na skutek zmniejszenia dochodów budżetowych z jednej strony i zwiększenia wydatków z drugiej Rys. 14 TEORIA EKONOMI MOŻE ZALECAĆ DWIE WYKLUCZAJĄCE SIĘ KONCEPCJE: 1 – (MONETARYSTYCZNA) zaleca się doprowadzenie do równowagi budżetu państwa – likwidacja deficytu cięcie wydatków budżetowych równowaga budżetu państwa spadek inflacji spadek stóp procentowych wzrost inwestycji wzrost zatrudnienia 2 – (KEYNESOWSKA) zaleca się wzrost deficytu budżetowego wzrost wydatków budżetów wzrost deficytu państwa wzrost popytu ożywienie gospodarcze wzrost zatrudnienia wzrost inwestycji wzrost dochodów budżetu spadek deficytu. DZIAŁANIE MNOŻNIKA WYDATKÓW BUDŻETOWYCH: Pobudzenie gospodarki przez wzrost wydatków publicznych powoduje iż wzrost dochodów budżetowych z tytułu podatków będzie szybszy niż wzrost wydatków budżetowych 1 1 k = -------------- = -------------1- C/Y 1 - MPC gdzie: k – mnożnik wydatków publicznych C – przyrost konsumpcji Y – przyrost dochodu MPC – krańcowa skłonność do konsumpcji OBIEG PIENIĄDZA OBIEG PIENIĄDZA – to proces stałego przemieszczania się pieniądza między jego różnymi zasobami. OBIEG PIENIĄDZA – to synonim podaży pieniądza (ilość pieniądza w obiegu). SYSTEMATYKA OBIEGU PIENIĄDZA kryterium formy materialnej gotówkowy bezgotówkowy kryterium funkcji ekonomicznej transakcyjny dochodowy OBIEG GOTÓWKOWY to taki obieg, w którym pieniądz posiada materialną wartość. CECHY: A: TECHNICZNE 1- wysokie koszty emisji 2 – wysokie koszty obiegu i realizacji transakcji konieczność systematycznej wymiany znaków pieniężnych koszty przechowywania i transportu koszty przeliczania 3 – wysoki poziom niebezpieczeństwa kradzież fałszerstwo B: EKONOMICZNE 1 – niska szybkość obiegu 2 – małe możliwości kontroli obiegu pieniężnego nie rejestrowanie transakcji brak informacji o strukturze zasobów nieznane rozmiary transferu trans granicznego 3 – nie możemy być źródłem pieniądza depozytowego OBIEG BEZGOTÓWKOWY to taki obieg, w którym pieniądz nie posiada postaci materialnej CECHY: A: TECHNICZNE 1- niskie koszty emisji 2 – niskie koszty obiegu i realizacji transakcji nie wymaga wymiany znaków pieniężnych niskie koszty przechowywania brak kosztu przeliczania 3 – wysoki poziom bezpieczeństwa bardziej odporne na kradzieże możliwe, ale utrudnione fałszerstwo B: EKONOMICZNE 1 – wysoka szybkość obiegu 2 – duże możliwości kontroli obiegu pieniężnego rejestrowanie transakcji pełna informacji o wielkości, strukturze zasobów znane rozmiary transferu trans granicznego 3 – możemy być źródłem emisji pieniądza depozytowego KRYTERIUM FORMY MATERIALNEJ – OBIEG GOTÓWKOWY FORMY HISTORYCZNE moneta kruszcowa bilon banknot pieniądz papierowy FORMY WSPÓŁCZESNE banknot bilon HISTORYCZNE FORMY PIENIĄDZA MONETA KRUSZCOWA – znak pieniężny bity w metalu szlachetnym (kruszcu) emitowany przez państwo opiewający na określoną ilość pieniądza ustawowego (oficjalnego) WARTOŚĆ MONETY KRUSZCOWEJ – wynika z jej parytetu kruszcowego i ilości jednostek wagowych kruszcu zawartych w jednej monecie PARYTET MONETY KRUSZCOWEJ – ilość jednostek wagowych kruszcu przypadających na jedną jednostkę monetarną PODZIAŁ MONETY KRUSZCOWEJ ze względu na wartość monety pełnowartościowe monety pod wartościowe ze względu na system menniczy otwarty zamknięty MONETA PEŁNOWARTOŚCIOWA – to tak moneta, w której ilość kruszcu zawartego w tej monecie zależy od nominału i jej parytetu MONETA POD WARTOŚCIOWA – to taka moneta, w której rzeczywista wartość kruszcu jest mniejsza niż wynika to z nominału i jej parytetu. SYSTEM OTWARTY – to taki system, w którym każdy posiadacz kruszcu może dokonać wybicia monety w mennicy państwowej za odpowiednią opłatą SYSTEM ZAMKNIĘTY – to taki system, w którym prawo do bicia monety ma tylko państwo lub upoważniony do tego podmiot BILON – znak pieniężny bity w metalu pospolitym emitowany przez państwo opiewający na określoną ilość pieniądza ustawowego (oficjalnego), pełniący funkcję pieniądza zdawkowego, na ogół jego wartość jest wyższa niż wartość metalu użytego do produkcji najczęściej bity w miedzi, żelazie i mosiądzu PIENIĄDZ ZDAWKOWY – są to monety wybite z niepełnowartościowego materiału, czyli metali nieszlachetnych PIENIĄDZ PAPIEROWY – znak pieniężny drukowany na papierze emitowany przez państwo opiewający na określoną ilość pieniądz ustawowego (oficjalnego); na ogół gwarantujący wymienialność na złoto choć w praktyce rzadko realizowany BANKNOT – znak pieniężny drukowany na papierze, emitowany przez banki komercyjne opiewający na określoną ilość pieniądza ustawowego (oficjalnego), w pełni wymienialny na kruszec. WSPÓŁCZESNE FORMY PIENIĄDZA BANKNOT – znak pieniężny drukowany na papierze, emitowany przez bank centralny opiewający na określoną ilość pieniądza ustawowego (oficjalnego), nie wymienialny na kruszec współczesny banknot posiada cechy państwowego pieniądza papierowego jak i banknotu w ujęciu historycznym: CECHY BANKNOTU: brak wymienialności na kruszec fakt, że emitowany jest przez bank i jednocześnie państwo BILON/MONETA – znak pieniężny bity w metalu pospolitym na ogół emitowany przez bank centralny, nie wymienialny na kruszec KRYTERIUM FUNKCJI EKONOMICZNEJ OBIEG TRANSAKCYJNY OBIEG DOCHODOWY OBIEG TRANSAKCYJNY w obiegu transakcyjnym pieniądz pełni FUNKCJĘ ŚRODKA CYRKULACJI (WYMIANY) i jest narzędziem dóbr zaopatrzeniowych między poszczególnymi ogniwami procesu produkcyjnego i handlowego, aż do miejsca jego ostatecznej sprzedaży. DOBRA ZAOPATRZENIOWE – są to te dobra, które są nabywane przez podmioty produkcyjne i handlowe w celu ich przetworzenia i dalszej sprzedaży lub tylko w celach dalszej sprzedaży MIEJSCE ODTATECZNEJ SPRZEDAŻY – to miejsce, w którym dane dobro jest sprzedawane na cele konsumpcyjne lub inwestycyjne PIENIĄDZ W TYM OBIEGU: zasila fundusze odtworzeniowe przedsiębiorstwa (ta część zasobów, podmiotów, która jest przeznaczona na odbudowę zapasów środków obrotowych) nie uczestniczy bezpośrednio w tworzeniu, podziale i wydatkowaniu dochodu Rys. 15 KONSUMPCJA P S P P DZ P G DZ P H DZ D DZ 3 – monetyzacja (przekształcenie czegoś w pieniądz) zagranicznych środków płatniczych EMISJA KREDYTOWA KREDYT BANKOWY – jest stosunkiem ekonomicznym, w którym bank występujący w roli kredytodawcy oddaje do dyspozycji podmiotowi gospodarującemu występującemu w roli kredytobiorcy określoną sumę pieniężną pod warunkiem jej zwrotu w oznaczonym umową kredytową czasie oraz uiszczenia zapłaty w postaci odsetek CECHY KREDYTU BANKOWEGO: zwrotność (pieniądz wprowadzony do obiegu w postaci kredytu nie wchodzi tam na stałe, bo kredyt trzeba oddać) czasowość (kredyt, jako pieniądz wprowadzony jest na ściśle określonych warunkach i na ściśle określony czas) odpłatność (kredyt jest odpłatny, gdyż płacimy od niego odsetki) FUNKCJE KREDYTU BANKOWEGO: funkcja emisyjna funkcja dochodowa w ujęciu mikroekonomicznym w ujęciu makroekonomicznym funkcja rozdzielcza (alokacyjna) funkcja kontrolna FUNKCJA EMISYJNA – każde udzielenie kredytu bankowego oznacza emisję, a każda spłata tego kredytu oznacza wycofanie pieniądza z obiegu (suma udzielonych kredytów w określonym czasie nie jest równa sumie przyrostu pieniądza w obiegu) FUNKCJA DOCHODOWA – związana z kształtowaniem dochodów kredytobiorcy, należy ją rozpatrywać w: ujęciu mikroekonomicznym – kredyt (każdy) spełnia funkcję dochodową kredyt bankowy spełnia swoją funkcję dochodową w ujęciu makroekonomicznym wówczas, gdy suma udzielonych kredytów w danym czasie jest większa od sumy kredytów spłaconych (suma udzielonych kredytów w danym czasie > od sumy kredytów spłaconych) ujęciu makroekonomicznym – kredyt (każdy) nie zawsze spełnia funkcję dochodową jeżeli w badanym okresie łączne wydatki podmiotu gospodarującego nie znalazły pokrycia w ich poza kredytowych dochodach to oznacza to, że kredyty bankowe spełniły swą funkcję dochodową w ujęciu makroekonomicznym DOCHODY WYDATKI dochody ekwiwalentne dochody transferowe dochody kredytowe wydatki SUMA INWESTYCJE S – przedsiębiorstwo produkujące surowce P – przedsiębiorstwo produkujące półprodukty G – przedsiębiorstwo produkujące wyroby gotowe H – przedsiębiorstwo handlu hurtowego D – przedsiębiorstwo handlu detalicznego DZ – dobra zaopatrzeniowe P – pieniądz OBIEG DOCHODOWY w obiegu dochodowym pełni FUNKCJE ŚRODKA PŁATNICZEGO i jest narzędziem poboru, podziału i wydatkowania dochodu. PIENIĄDZ DO TEGO OBIEGU PRZENIKA W ZWIĄZKU Z: zyskami przedsiębiorstwa poborem podatków wypłatą świadczeń społecznych wydatkowaniem funduszy konsumpcyjnych i inwestycyjnych zaciąganiem i spłatą kredytów zapłatą składek oraz wypłat odszkodowań i świadczeń ubezpieczeniowych innymi wszystkie te przepływy pieniężne, które w danym momencie nie dadzą się zaliczyć do obiegu transakcyjnego są w obiegu dochodowym, w każdym momencie, gdy pieniądz przepływa znajduje się równocześnie w dwóch obiegach np. w dochodowym i bezgotówkowym lub w transakcyjnym i gotówkowym PODAŻ PIENIĄDZA W POLSCE I JEJ STRUKTURA AGREGAT – podstawowa miara podaży pieniądza MIARY PODAŻY PIENIĄDZA W POLSCE (do końca marca 2002r.) M0 – pieniądz banku centralnego (gotówka) – gotówka po za kasami banku M1 – M0 + depozyty bieżące M2 – M1 + depozyty terminowe o pierwotnym terminie zapadalności do 2 lat M3 – M2 + dłużne papiery wartościowe wyemitowane przez banki o pierwotnym terminie odkupu do 2 lat Podaż pieniądza w Polsce w okresie XII 1996 – VIII 2004r kształtowała się na poziomie (w mln.): M0 – 50 000 PLN M1 – 50 000 – 200 000 PLN M2 – 150 000 – 350 000 PLN M3 – 150 000 – 350 000 PLN Struktura podaży pieniądza w Polsce (31 X 2004r) M0 – 17% M1 – 32% M2 – 49% M3 – 2% z czego: depozyty gospodarstw domowych stanowią ½ depozyty przedsiębiorstw stanowią 1/5 inne instytucje pozostała EMISJA PIENIĄDZA EMISJA PIENIĄDZA – to tworzenie i wprowadzanie do obiegu nowego pieniądza W UJECIU HISTORYCZNYM ROZRÓZNIAMY: EMISJĘ – to tworzenie i wprowadzanie do obiegu pieniądza gotówkowego KREACJE – tworzeni i wprowadzenie do obiegu pieniądza bezgotówkowego FORMY EMISJI PIENIĄDZA: 1 – emisja kredytowa 2 – emisja budżetowa jawna (bezpośrednia) utajona (pośrednia) FUNKCJA SPEŁNIONA DOCHODOWA NIE SPEŁNIONA 80 80 24 28 8 8 114 -10 kredyty bankowe spełniły funkcję dochodową w ujęciu makroekonomicznym 106 2 kredyty bankowe nie spełniły funkcji dochodowej w ujęciu makroekonomicznym FUNKCJA ROZDZIELCZA (DOCHODOWA ROZDZIELCZA) – rozdzielcza funkcja kredytu jest związana z rolą jaką odgrywa kredyt bankowy w kształtowaniu ostatecznej struktury podziału dochodu narodowego przy jednocześnie nieprzerwanym dopływie dóbr do uczestników tego podziału ROZDZIELCZA FUNKCJA KREDYTU (1) Dp = Dr = Fn, gdzie Dp – dochód pieniężny Dr – dochód realny Fn – fundusz nabywczy FnI = Dp – S = Dr – S, gdzie S – oszczędności FnI – fundusz nabywczy po odliczeniu oszczędności FnII = Dp – S + K, gdzie K – kredyty bankowe FnII – fundusz nabywczy po odliczeniu oszczędności i dodaniu kredytu bankowego ROZDZIELCZA FUNKCJA KREDYTU (2) jeżeli K = S FnII = Dp - S + S = Dp = Dr gdzie, oznaczenia jak wyżej ROZDZIELCZA FUNKCJA KREDYTU (3) GRUPA PODMIOTU DOCHODY POZAKREDYTOWE OSZCZĘDNOŚCI REZERWY A B C 50 40 10 100 0 15 2 17 SUMA FnI 50 25 8 83 KREDYTY BANKOWE 12 2 3 17 FnII 62 27 11 100 FnI – fundusz nabywczy po odliczeniu oszczędności FnII – fundusz nabywczy po odliczeniu oszczędności i dodaniu kredytu bankowego STRUKTURA DOCHODÓW (POLSKA) A B C A – 95% podatnicy o najniższych dochodach; dochody roczne poniżej 37 tyś zł. – 50 % podatku od dochodu idzie do budżetu państwa B – 4% podatnicy o średnich dochodach; dochody roczne 37 - 47 tyś zł. – 16 % podatku od dochodu idzie do budżetu państwa C – 1% podatnicy o najniższych dochodach; dochody roczne powyżej 74 tyś zł. – 34 % podatku od dochodu idzie do budżetu państwa STRUKTURA OSZCZĘDNOŚCI I KREDYTÓW W POLSCE 1 – GOSPODARSTWA DOMOWE oszczędności – ok. 170 mln. zł kredyty bankowe – 85 mln. zł 2 – PRZEDSIĘBIORSTWA depozyty – 70-80 mln. zł kredyty bankowe – powyżej 160 mln. zł OSZCZĘDNOŚCI ( S ) – czasowa rezygnacja z podziału produktu społecznego FUNKCJA KONTROLNA – polega na wykorzystaniu stosunku kredytowego jaki zachodzi miedzy bankami, a kredytobiorcami, dla informacji o przebiegu procesów gospodarczych informacje te odzwierciedlają ruch pieniądza i wartości materialnych powinna być rozpatrywana w: ujęci mikroekonomicznym funkcja kontrolna w ujęci mikroekonomicznym jest realizowana na wszystkich trzech etapach stosunku kredytowego: I ETAP – rozpatrywanie wniosków kredytowych II ETAP – kredytowanie III ETAP – spłata kredytu ujęciu makroekonomicznym funkcja kontrolna w ujęciu makroekonomicznym polega na wnioskowaniu o przebiegu procesów pieniężnych, rzeczowych w całej gospodarce oraz w jej głównych działach i gałęziach EMISJA BUDŻETOWA EMISJA BUDŻETOWA – polega na tworzeniu i wprowadzaniu do obiegu nowego pieniądza przez budżet lub skarb państwa występuje w dwóch postaciach: jawnej (bezpośredniej) utajonej (pośredniej) CECHY EMISJI SKARBOWEJ: 1 – ma charakter bezzwrotny, a zatem wprowadzone do obiegu za pomocą tej metody znaki pieniężne trwale zwiększają obieg, czyli podaż pieniądza 2 – ma charakter bez terminowy 3 – ma charakter nieodpłatny, a zatem nie można za pomocą ceny kształtować popytu na pieniądz 4 – związana z finansowaniem konsumpcji EMISJA BEZPOSREDNIA (JAWNA) – polega na tym, że skarb państwa wprowadza do obiegu własne znaki pieniężne EMISJA POŚREDNIA (UTAJONA) – polega na tym, że budżet państwa wprowadza do obiegu znaki pieniężne banku centralnego pozyskane w drodze finansowania deficytu państwa pożyczką banku centralnego. MONETYZACJA MONETYZACJA – przekształcenie czegoś w pieniądz wpływ operacji wymiennych na obieg pieniądza krajowego MONETYZACJA PIENIĄDZA ZAGRANICZNEGO każda wymiana pieniądza zagranicznego na pieniądz krajowy w systemie bankowym oznacza emisję nowego pieniądza krajowego i wycofanie z obiegu pieniądza zagranicznego saldo bilansu płatniczego (w tym saldo rachunków obrotów bieżących), czyli czy więcej wymieniamy złotówek na walutę obcą, czy walutę obcą na złotówki w danym okresie transakcje importowe = transakcje eksportowe (operacje wymienne – nie mają wpływu na wielkość obiegu krajowego) transakcje importowe > transakcje eksportowe (zmniejszenie obiegu pieniądza krajowego) transakcje importowe < transakcje eksportowe (wzrost obiegu pieniądza krajowego) płatności nie walutowe skłonności podmiotów gospodarujących do przechowywania zasobów w walutach obcych kurs walutowy WYMIARY, UJĘCIA SYSTEMU FINANSOWEGO 1 – system prawny (regulacji prawnej) 2 – system struktur organizacyjnych (instytucjonalny) 3 – system przepływów pieniężnych ISTOTA SYSTEMU FINANSOWEGO SYSTEM FINANSOWY ( S. Owsiak) – zespół logicznie ze sobą powiązanych form organizacyjnych, aktów prawnych, instytucji finansowych i innych elementów umożliwiających nawiązanie stosunków finansowych zarówno w sektorze realnym jak i w sektorze finansowym SYSTEM FINANSOWY (Z. Fedorowicz, K. Piotrowska - Marczak) – to zbiór norm prawnych ustalajacych przede wszystkim społeczne instytucje, których zadaniem jest wykonywanie czynności związanych z gromadzeniem oraz podziałem zasobów pieniężnych SYSTEM FINANSOWY (S. Bolland) – to zbiór struktur organizacyjnych, norm prawnych i zasad działania tworzących normy gospodarki finansowej w danym kraju SYSTEM FINANSOWY W GOSPODARCE RYNKOWEJ (Z. Polański ) – to mechanizm współtworzenia i przepływu siły nabywczej między nie finansowymi podmiotami gospodarki, w skład którego wchodzą instrumenty finansowe, rynki finansowe oraz zasady określające sposób ich finansowania FUNKCJE SYSTEMU FINANSOWEGO W GOSPODARCE RYNKOWEJ: funkcja płatnicza - system finansowy powinien zapewnić sprawne działanie mechanizmu rozliczeń w transakcjach gospodarczych zwłaszcza przy zakupie dóbr i usług funkcja płynności – w jej ramach system umożliwia i ułatwia zamianę papierów wartościowych i innych aktywów na pieniądz PŁYNNOŚĆ – zdolność aktywów do zamiany w pieniądz funkcja oszczędności (oszczędzania) – polega na promowaniu warunków atrakcyjnego lokowania pieniądza przy umiarkowanym ryzyku i wytworzeniu instrumentów oszczędzania funkcja akumulacji bogactwa – polega na „przechowywaniu” siły nabywczej danego podmiotu funkcja kredytowa – polega na zapewnieniu nie przerwanego dopływu kredytu dla przedsiębiorstw, gospodarstw domowych i władzy publicznej w celu finansowania inwestycji i konsumpcji funkcja minimalizowania ryzyka (optymalizowania ryzyka) – polega na wbudowaniu w system finansowy mechanizmów i instrumentów minimalizujących ryzyko funkcja polityki gospodarczej (gospodarcza) – polega ma możliwości wykorzystania systemu finansowego przez rząd do prowadzenia polityki stabilizacyjnej. System finansowy powinien realizować funkcję konwencji oszczędności i rezerw kredytowych. Istotną funkcją systemu finansowego jest tworzenie takich inwestycji, które pozwolą skojarzyć te podmioty, które maja nadmiar i te które mają niedobór siły nabywczej i przesunąć je jedne do drugich. RYZYKO – prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzeń innych niż oczekujemy RYZYKO FINANSOWE – prawdopodobieństwo odchylenia korzyści rzeczywistej od korzyści otrzymanej KRYTERIA RACJONALNOŚCI KONSTRUKCJI SYSTEMU FINANSOWEGO jest to katalog cech jakie powinien spełniać system finansowy, aby mógł być uznany za racjonalny formułowany przez teorie nauk finansowych wyróżniamy pięć podstawowych kryteriów racjonalności systemu finansowego pierwsza ma charakter ogólny i zasadniczy (charakter przesądzający) kolejne cztery mają charakter szczegółowy i techniczny 1 – efektywności – oznacza takie oddziaływanie systemu finansowego na przebieg procesów gospodarczych przy pomocy pieniądz, aby osiągnąć optymalne zaspokojenie potrzeb zarówno społeczeństwa jak i jego jednostek (system jest efektywny jeżeli sprzyja realizacji celów społecznych i gospodarczych) 2 – prostoty konstrukcji – każda norma systemu finansowego musi być skonstruowana mało skomplikowany sposób, obok tego system finansowy nie może zawierać wielu norm o podobnym oddziaływaniu – tylko systemy o prostej konstrukcji są czytelnymi systemami tzn. możemy łatwo określić cel, dla którego normy zostały wprowadzone 3 – wewnętrznej zgodności (koherencji) – mimo tego, że regulacje systemu finansowego dotyczą różnych zjawisk to pozostają we wzajemnym związku, dlatego aby osiągnąć określony cel polityki gospodarczej, trzeba ustalając normy w jednym obszarze powiązać je z innym obszarem 4 – zgodności z naturą regulowanych zjawisk – wiąże się z koniecznością uwzględnienia specyfiki regulowanych przez system finansowy zjawisk, które często mają charakter obiektywny tzn. istnieją niezależnie od woli człowieka, a zatem podlegają działaniu praw ekonomicznych 5 – zdolności do samoregulacji – tzn. zdolności do dostosowania się do zmiennych warunków gospodarowania bez naruszenia konstrukcji. REFORMA SYSTEMU FINANSOWEGO polega na zmianie konstrukcji systemu finansowego, bądź jego istotnych elementów (są negatywnym zjawiskiem) to po prostu inaczej: likwidacja jednego podatku i wprowadzenie drugiego likwidacja jednej ulgi i wprowadzenie drugiej należy ją ograniczać ponieważ są: kosztowne trudne do przewidzenia (jeśli chodzi o jej skutki) trudne do zrozumienia (po wprowadzeniu nowej reformy musimy się jej na nowo uczyć ) SAMOREGULACJA jest łatwa jest tania nie wymaga ciągłego uczenia się. KONSTRUKCJA SYSTEMU FINANSOWEGO System finansowy dzielimy na: podsystemy subsystemy ogniwa systemu finansowego Każdy system posiada: specyficznie wyodrębnione normy prawne swoją strukturę organizacyjną PODZIAŁ SYSYEMU FINANSOWEGO SYSTEM FINANSOWY BANKÓW SYSTEM FINANSOWY WŁADZY PUBLICZNEJ SYSTEM FINANSOWY PRZEDSIĘBIORSTW SYSTEM FINANSOWY UBEZPIECZEN SYSTEM FINANSOWY BANKÓW BANK CENTRALNY BANKI KOMERCYJNE banki uniwersalne banki hipoteczne banki inwestycyjne banki specjalne BANKOWOŚĆ SPÓŁDZIELCZA banki spółdzielcze SKOK (Spółdzielcza Kasa Oszczędnościowo - Kredytowa ) BANK CENTRALNY FUNKCJE BANKU CENTRALNEGO: 1 – bank emisyjny 2 – bank banków 3 – bank państwa 1 – BANK EMISYJNY jest jedyną instytucja mającą wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych, będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce określa wielkość emisji oraz moment wprowadzania pieniądza gotówkowego do obiegu, za którego płynność odpowiada organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu 2 – BANK BANKÓW organizuje system rozliczeń pieniężnych prowadzi bieżące rachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego sprawuje kontrole nad działalnością banków komercyjnych, a w szczególności nad przestrzeganiem przepisów prawa bankowego odgrywa coraz większą rolę w zakresie nadzoru nad systemami płatności w Polsce pełni w stosunku do banków komercyjnych funkcje regulacyjne, które maja na celu zapewnienie bezpieczeństwa banków i zorganizowanych w nich wkładów pieniężnych oraz zachowanie płynności w systemie bankowym kredytodawca ostatniej instancji 3 – CENTRALNY BANK PAŃSTWA prowadzi obsługę bankową budżetu państwa prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych realizuje zleceni płatnicze w/w jednostek gromadzi oficjalne rezerwy walutowe kraju i nimi zarządza REZERWY WALUTOWE KRAJU – to kupowanie i gromadzenie obcej waluty przez państwo; pochodzą z: wpływów z eksportu (pomniejszone o wydatki na import w Polsce) wpływów z inwestycji w Polsce i w polskie przedsiębiorstwa i gospodarkę inwestycji zagranicznych w polskie papiery wartościowe (akcje, obligacje) FUNKCJE REZERW: są narzędziem w rozliczeniach w handlu zagranicznym są niezbędne do dokonania rozliczeń o charakterze międzypaństwowym są potrzebne do ochrony stabilności kursu walutowego wysokie rezerwy dają bezpieczne inwestycje zagraniczne jak są wysokie rezerwy – kraj nie jest „atakowany” jak rezerwy są niskie – kraj przegrywa ataki spekulacyjne OFICJALNE REZERWY WALUROWE POLSKI w latach 1990 – 2004 w mld. USD na początku lat 90 w Polsce rezerwy walutowe praktycznie nie istniały w kolejnych latach (tj. 1992 – 1996) rezerwy walutowe pojawiły się w Polsce, ale na bardzo niskim poziomie około 4 mld. USD od 1996r możemy zaobserwować wzrost rezerw walutowych średnio o 5 mld. USD na koniec badanego okresu tzn. w 2004r rezerwy walutowe w Polsce osiągnęły poziom około 37 mld. WARTOŚCI REFERENCYJNE ROZMIARÓW OFICJALNYCH REZERW WALUTOWYCH DLA KRAJÓW MNIEJ ROZWINIĘTYCH I FAKTYCZNE WIELKOŚCI W POLSCE KRYTERIUM realizacja oficjalnych rezerw walutowych do wartości importu relacja oficjalnych rezerw walutowych do wartości krótkoterminowego zadłużenia zagranicznego JEDNOSTKA WARTOŚĆ REFERENCYJNA WRTOŚĆ W POLSCE (na koniec 2003r) miesiąc 6 5,3 procent % 100 176 W ramach Krajowej Izby Rozrachunkowej (KIR S.A.) funkcjonują dwa podstawowe systemy rozliczeniowe: system SYBIR – izba papierowa (tradycyjna) system ELIXIR – izba elektroniczna SYSTEM SYBIR Rys. 16 ODDZIAŁ BANK A BRIR (Bankowe Regionalne Izby Rozrachunkowe) BRIR CENTRALA KIR S.A. (Krajowej Izby Rozliczeniowej) CENTRALA BANK A ODDZIAŁ BANK B CENTRALA BANK B NBP telekomunikacyjne transport dokumentów papierowych, dyskietek SYSTEM ELIXIR Rys.17 ODDZIAŁ CENTRALA BANK A BRIR BRIR CENTRALA KIR S.A. ODDZIAŁ CENTRALA BANK B NBP dyskietka transakcje on - line oraz wyróżniamy również systemy nowo uruchomione i współpracujące z podstawowymi systemami rozliczeniowymi izb: system IMBIR – system optycznego odczytu standardowych dokumentów bankowych pozwalających na zmianę papierowego w elektroniczny system SZAFIR – system zarządzania certyfikatami kluczy publicznych BANKI KOMERCYJNE I ICH CZYNNOŚCI czynnościami banku komercyjnego są: przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem określonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów prowadzenie innych rachunków bankowych udzielenie kredytów udzielenie gwarancji bankowej emitowanie bankowych papierów wartościowych prowadzenie bankowych rozliczeń pieniężnych wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w ustawie rodzaje czynności bankowych 1 – CZYNNOŚCI BIERNE (PASYWNE) polegają na: gromadzenie wkładów i lokat emitowanie własnych papierów wartościowych zakup papierów wartościowych ogólnie jest to po prostu gromadzenie kapitału 2 – CZYNNOŚCI CZYNNE (AKTYWNE) polegają na wykorzystaniu zgromadzonych środków poprzez: udzielenie kredytów lokowanie kapitałów własnych i klientów zakup papierów wartościowych ogólnie są to czynności o charakterze inwestycyjnym 3 – CZYNNOŚCI POŚREDNICZĄCE wykonywane na zlecenie i ryzyko klienta, zaliczamy tu: dokonywanie rozliczeń czynności usługowe prowadzenie rachunków bankowych SYSTEMATYKA KREDYTÓW BANKOWYCH KREDYT BANKOWY – jest stosunkiem ekonomicznym, w którym bank występujący w roli kredytodawcy oddaje do dyspozycji podmiotowi gospodarującemu występującemu w roli kredytobiorcy określoną sumę pieniężną pod warunkiem jej zwrotu w oznaczonym umową kredytową czasie oraz uiszczenia zapłaty w postaci odsetek kredyty bankowe, jako podstawowa operacja aktywna banku komercyjnego dzielą się następująco: kryterium przeznaczenia (na co?) kredyty konsumpcyjne – udzielane gospodarstwom domowym kredyty gospodarcze – udzielane przedsiębiorstwom: obrotowe – finansują bieżącą działalność przedsiębiorstwa inwestycyjne – to kredyty na zakup, budowę bądź odtworzenie majątku trwałego – finansują przyszłą działalność przedsiębiorstwa kryterium terminu (na jak długo?) krótkoterminowe – spłacony do 1 roku średnio terminowe – spłacone od 1 do 3 lat długoterminowe – spłacone powyżej 3 lat kryterium formy (jak forma ?) rodzaj rachunku kredyty w rachunku bieżącym – oznacza, że udzielenie kredytu przez bank nie wiąże się z wyodrębnieniem nowego rachunku bankowego, oznacza to upoważnienie bank przez klienta do spowodowani debetu na jego koncie kredyty w rachunku kredytowym – wymagają, aby otworzyć odrębny rachunek, na który przelewa się określoną w umowie kwotę kredyty wekslowe dyskonto weksli kredyt akceptacyjny awal (poręczenie wekslowe) kryterium waluty (w jakiej walucie?) kredyty w walutach krajowych (złotówkach) kredyty w walutach obcych kryterium zabezpieczenia (jaka jest forma zabezpieczenia ?) kredyty hipoteczne – dla, których zabezpieczeniem jest hipoteka na nieruchomości kredyty lombardowe – dla, których zabezpieczeniem są przedmioty o dużej wartości zastawione pod zastaw kredyty pozostałe – dla, których zabezpieczeniem są inne zabezpieczenia osobiste ZABEZPIECZENIA OSOBISTE – poręczenie, przystąpienie do długu, poręczenie o charakterze rzeczowym ZABEZPIECZENIA ZWROTNOŚCI KREDYTU – jest to instytucja, która pozwala bankowi dochodzić roszczeń, które wynikają z niespłaconych kredytów i odsetek na kredytobiorcy jego mienia lub majątku osób trzecich; wyróżniamy; OSOBISTE – to taki, które odnoszą się do osoby zabezpieczającej: weksle in blanko poręczenie wekslowe (awal) poręczenie wg prawa cywilnego gwarancja bankowa przelew (cesja) wierzytelności przystąpienie do długu pełnomocnictwo RZECZOWE – to takie na podstawie, których bank może dochodzić swych roszczeń tylko i wyłącznie na określonych rzeczach: zastaw ogólny zastaw rejestrowy przewłaszczenie na zabezpieczenie kaucja blokada środków na rachunku bankowym hipoteka SZCZEGÓLNE FORMY FINANSOWANIA PRZEDSIĘBIORSTW PRZEZ BANKI LEASING – przez umowę leasingu finansujący zobowiązuje się w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, nabyć rzecz od oznaczonego zbywcy na warunkach określonych w tej umowie i oddać t rzecz korzystającemu do używania, albo używania i pobierania pożytków przez czas oznaczony, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenia pieniężne z tytułu nabycia przeczy rzecz finansującego Istota leasingu polega na przekazaniu (oddaniu) przez jedną stronę (wynajmującego, wydzierżawiając ego, leasingodawcę) drugiej stronie (najemcy, dzierżawcy, leasingobiorcy) rzeczy do korzystania za ustaloną w umowie opłatą i w określonym czasie PODZIAŁ: 1 – ze względu na liczbę podmiotów uczestniczących w umowie leasingu: leasing bezpośredni (producent bezpośrednio oddaje swoje wyroby użytkownikowi) Rys. 17 leasing pośredni (miedzy producentem, a użytkownikiem pojawia się wyspecjalizowana firma leasingowa) Rys.18 2 – ze względu na formę finansowania: leasing finansowy (umowa leasingu finansowego zawierana jest zazwyczaj na okres kilku lat, a po jego upływie przedmiot leasingu przechodzi na własność leasingobiorcy znajduje ona zastosowanie, gdy przedmiot leasingu są maszyny i urządzenia, które ze względu na ich charakter trudno byłoby przekazać leasingobiorcy w okresie trwania umowy leasingu finansowego podmiot jest wykazywany w bilansie lasingobiorcy) leasing operacyjny (umowa leasingu operacyjnego zawierana jest na krótki okres, a przedmiot leasingi nie przechodzi po uływie umowy na własność leasingobiorcy w okresie trwania umowy leasingu operacyjnego podmiot jest wykazywany w bilansie lasingobiorcy) 3 – ze względu na zakres usług świadczonych przez leasingodawcę: leasing suchy (leasing samego środka trwałego) leasing mokry (leasing z całą obsługą środka trwałego) 4 – ze względu na inne kryteria: leasing zwrotny leasing norweski FAKTORING – jest czynną operacją bankową, która w odniesieniu do przedsiębiorstwa może zastępować, inkaso dokumentów handlowych i dyskonto weksli Faktoring oznacza przeniesienie wierzytelności handlowych z wierzyciela na faktora (bank), który równocześnie zobowiązuje się do ściągania tych wierzytelności, faktor może przy tym z wyprzedzeniem uregulować należności wierzyciela. SCHEMAT TRANSAKCJI FAKRORINGOWYCH Rys. 19 PODZIAŁ: 1 – ze względu na uprawnienia faktora do regresu (regres – żądanie zwrotne): faktoring pełny (właściwy) – bez prawa regresu faktoring niepełny (nie właściwy) – z regresem 2 – ze względu na informacje udzielane użytkownikowi: faktoring jawny – dłużnik od razu wie, że należność będzie płacił bankowi faktoring niejawny – dłużnik nie wie, że to jest umowa faktoringowa faktoring „pół jawny” – dłużnik nie wie, że to jest umowa faktoringowa, ale na 7 dni przed zapłatą faktury dostaje odpowiednie pismo o tym, że należność będzie płacił bankowi SYSTEM FINANSOWY WŁADZY PUBLICZNEJ SEKTROR BUDŻET RZĄDOWY POZOSTAŁE PAŃSTWA jednostki budżetowe JEDNOSTKI państwowe fundusze celowe NFZ zakłady budżetowe gospodarstwa pomocnicze Agencje państwowe SEKTOR BUDŻET JEDNOSTEK SAMORZĄDÓW TERYTORIALNYCH jednostki budżetowe zakłady budżetowe gospodarstwa pomocnicze SAMORZĄDOWY POZOSTAŁE JEDNOSTKI samorządowe fundusze celowe jednostki kultury SPZOZ (Samodzielne Publiczne Zakłady Opieki Zdrowotnej) PAN (Polska Akademia Nauk) państwowe szkolnictwo wyższe SYSTEM FINANSOWY PRZEDSIĘBIORSTW PRZEDSIĘBIORSTWA PRAWA PRYWATNEGO (to takie przedsiębiorstwa, które funkcjonują na podstawie norm prawa prywatnego – na podstawie kodeksu cywilnego i kodeksu spółek handlowych) PRZEDSIEBIORSTWA PAŃSTWOWE (zaliczmy tu te przedsiębiorstwa, które są własnością państwa i funkcjonują na podstawie ustawy z 25 IX 1981r o przedsiębiorstwach państwowych) PRZED. PAŃSTWOWE FUNKCJONUJĄCE NA ZASADACH OGÓLNYCH PAŃSTWOWE PRZED. UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ (PPUP) PRZED. PRAWA CYWILNEGO przedsiębiorstwo osoby fizycznej spółki cywilne PRZED. PRAWA HANDLOWEGO SPÓŁDZIELNIE spółki osobowe jawna komandytowa partnerska komandytowo – akcyjna spółki kapitałowe z oo. akcyjna SYSTEM FINANSOWY UBEZPIECZEN UBEZPIECZENIA REPARTYCYJNO SPOŁECZNE KAPITAŁOWE BUDŻETOWE UBEZPIECZENIA KRYTERIUM FORMY ORGANIZACYJNEJ emerytalne emerytalne spółki akcyjne rentowe rentowe Towarzystwa Ubezpieczeń Wzajemnych (TUW) GOSPODARCZE KRYTERIUM DZIAŁU UBEZPIECZEŃ Dział I (ubezpieczenia na życie) Dział II (ubezpieczenia majątkowe i pozostałe osobowe) chorobowe zdrowotne wypadkowe FUNDUSZE INWESTYCYJNE FUNDUSZE INWESTYCYJNE – instytucje, które zajmują się zbiorowym inwestowaniem funduszy w imieniu inwestorów, którzy powierzyli inwestorom swoje środki, kapitały. PODZIAŁ: I PODZIAŁ OTWARTE – to takie, w których okres inwestycji nie jest ściśle określony ZAMKNIĘTE - to takie, w których okres inwestycji jest ściśle określony II PODZIAŁ FUNDUSZE AKCJI – najbardziej ryzykowne, ale najbardziej opłacalne FUNDUSZE OBLIGACJI – ograniczone ryzyko, więc ograniczone dochody uzyskane z tego inwestowania FUNDUSZE ZRÓWNOWAŻONE – optimum między wysokością ryzyka, a wysokością osiągniętego dochodu FUNDUSZE ZAGRANICZNE – lokujemy swoje kapitały na giełdach zagranicznych, a nie krajowych
