Konflikt - Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy
advertisement
•2012-11-28 Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy Rodzic w roli mediatora dr Małgorzata Dubis Wyższa Szkoła Ekonomii i Innowacji 19 listopada 2012 r. EKONOMICZNY UNIWERSYTET DZIECIĘCY WWW.UNIWERSYTET-DZIECIECY.PL Konflikt Konflikt (z łaciny conflictus – zderzenie), niezgodność, sprzeczność interesów, poglądów, spór, zatarg. W naukach społecznych – walka ludzi reprezentujących odmienne wartości (moralne, ideologiczne, religijne), walka o władzę bądź dostęp do ograniczonych dóbr. •1 •2012-11-28 Konflikt ROZBIEŻNOŚĆ INTERESÓW LUB PRZEKONAŃ STRON, ŻE ICH AKTUALNE DĄŻENIA NIE MOGĄ BYĆ REALIZOWANE JEDNOCZEŚNIE. Konflikt to sytuacja w której: Występują co najmniej dwie strony, które są od siebie wzajemnie zależne. Co najmniej jedna strona postrzega, że jej cele, zadania, wartości lub zachowania są sprzeczne z działaniem, wartościami lub celami drugiej strony, lub druga strona blokuje, utrudnia ich realizację. Ujawniają się specyficzne zachowania wobec drugiej strony. Druga strona na ogół odwzajemnia reakcje. Występują niejednokrotnie silne emocje- wyrasta on na gruncie nagromadzonych sprzecznych emocji Sprzeczność stron wynika z postrzeganej, a nie tylko z obiektywnie istniejącej niezgodności. •2 •2012-11-28 KONFLIKT Konflikty są zjawiskiem złożonym i dynamicznym, przebiegającym w określonym czasie i przestrzeni społecznej, wyznaczanym przez wzajemne stosunki i orientacje mniejszej lub większej grupy osób. II PODEJŚCIA DO KONFLIKTÓW TRADYCYJNE - Jest złem i szkodą - Można go uniknąć - Wynika z błędu ludzi - Ma moc niszczycielska - Trzeba go eliminować WSPÓŁCZESNE - Jest normalnym zjawiskiem Jest nieunikniony Jego źródła są różnorodne - Może pomagać - Trzeba zarządzać konfliktem •3 •2012-11-28 PROCESY KONFLIKTOWE MOGĄ BYĆ: destrukcyjne – (o charakterze antagonistycznym) to zjawiska niszczące, wywołujące wrogość, nienawiść, powodujące frustracje, lęk, zaburzenia osobowości. Prowadzą do wytworzenia się u jednostki takich zburzonych postaw społecznych, jak np. postawa „przeciw ludziom” czy postawa „od ludzi”. konstruktywne - (pozbawione antagonizmów) stają się „motorem postępu”, czynnikiem aktywizującym, integrującym, stwarzającym warunki do zdobywania kompetencji interpersonalnych, w tym takich umiejętności, jak tolerancja i dochodzenie do kompromisu. Są „ szkołą” społecznego współżycia, w której partnerzy uczą się bronić ich, walczyć o przeforsowanie własnych dążeń w sposób zgodny z powszechnie obowiązującym kodeksem moralnym PROCESY KONFLIKTOWE MOGĄ BYĆ Destrukcyjne . (o charakterze antagonistycznym) zjawiska niszczące, wywołujące wrogość, nienawiść, powodujące frustracje, lęk, zaburzenia osobowości. Prowadzą do wytworzenia się u jednostki takich zburzonych postaw społecznych, jak np. postawa „przeciw ludziom” czy postawa „od ludzi”. . Konstruktywne (pozbawione antagonizmów) stają się „motorem postępu”, czynnikiem aktywizującym, integrującym, stwarzającym Warunki do zdobywania kompetencji interpersonalnych, w tym takich umiejętności: jak tolerancja dochodzenie do kompromisu. Są „ szkołą” społecznego współżycia, w której partnerzy uczą się bronić ich, walczyć o przeforsowanie własnych dążeń zgodnie z powszechnie obowiązującym kodeksem moralnym •4 •2012-11-28 TYPY - źródła konfliktu Konflikt wartości – wypływa z różnic w preferowanych wartościach dotyczących ideologii, tradycji, filozofii życia Konflikt dotyczący dostępu do informacji – występuje w sytuacji braku lub posiadania odmiennych informacji albo też ich interpretacji. Konflikt interesów – pojawia się wtedy, kiedy zaspokojenie potrzeb określonej osoby odbywa się kosztem innej osoby lub grupy. . Konflikt strukturalny – wypływa ze struktury sytuacji w której ludzie działają, pełnionych ról licznych ograniczeń z nią związanych. Konflikt relacji – jest wynikiem nieprawidłowej komunikacji, której towarzyszą negatywne emocje, stereotypy, odwetowe zachowanie lub błędne spostrzeganie. •5 •2012-11-28 ZDARZENIA BEZPOŚREDNIO WYWOŁUJĄCE KONFLIKT W/G PETERSONA 1. WYRAŻANIE KRYTYKI. 2. STAWIANIE NIEUPRAWNIONYCH ŻĄDAŃ. 3. ODMOWA SPEŁNIENIA ŻĄDAŃ. 4. KUMULOWANIE PRZYKROŚCI. Jak zaczyna się konflikt? Dlaczego nie podoba nam się, gdy ktoś nas obraża, ignoruje, odrzuca, zawstydza, lekceważy, każe nam milczeć? Odpowiedź jest, aż tak lub tylko tak, prosta: Godzi w nasze poczucie własnej wartości! Rodzi się ono z szacunku do siebie – jak siebie nie szanujesz, nie możesz też siebie pokochać! •6 •2012-11-28 PRZEPIS NA KONFLIKT SKŁADNIKI KONFLIKTU Zdarzenie - zmiana sytuacji, której nie chcemy! Następuje utrata kontroli, powoduje lęk Lęk- Kiedy człowiek się złości, to dlatego, że w pewnej mierze czuje lęk. Złość jest impulsywną reakcją na ów lęk, który staję się zarzewiem konfliktu. Zazdrość. poczucie winy, poczucie wstydu Cykl konfliktu Stan niezadowolenia Wynik konfliktu Wybuch konfliktu 1. FAZA UTAJONA - ktoś odczuwa napięcie i zaczyna wpływać negatywnie na cechy drugiego. 2. FAZA PROWOKACJI inicjowanie konfliktu. 3. FAZA ESKALACJI rozbudowanie konfliktu. Zachowania konfliktowe 4. FAZA KONFRONTACJI walka o zwycięstwo. •7 •2012-11-28 Dynamika konfliktu . Pierwotny pojedynczy przedmiot sporu Narusza równowagę Doprowadza do ujawnienia się innych spornych zagadnień, poprzednio tłumionych Pojawia się coraz więcej racji drugiej strony, które pogłębiają nieporozumienia Druga strona wydaje się z gruntu zła Wysuwa się osobiste zarzuty wobec drugiej strony Wysuwa się osobiste zarzuty wobec drugiej strony Rodzaje konfliktów konflikt intrapersonalny (wewnętrzny) - przeżywają wszyscy, kiedy ich przekonania i wartości są sprzeczne ze sobą, lub gdy nadmiar informacji utrudnia im podjęcie decyzji. konflikty interpersonalne - dotyczą dwóch lub większej ilości osób lub grup o różnych celach. Takie konflikty powstają z powodu różnic w wartościach cenionych przez strony •8 •2012-11-28 RODZAJE KONFLIKTÓW KONFLIKT AFEKTYWNY: pojawia się między ludźmi w odpowiednim klimacie emocjonalnym /osoby nie lubią się, rywalizacja - walka o względy, dążenie do dominacji, przywództwo, walka o rewir/. KONFLIKT KONCEPCYJNY: koncentruje się na argumentach i kwestiach dotyczących opcji konkurencyjnych wobec decyzji, którą chce podjąć druga osoba czy grupa. KONFLIKT PROCEDURALNY: dotyczy różnicy opinii na temat tego, jakich procedur używać /struktura planu działań, zastosowanie konkretnej procedury, kolejności/ Poziomy konfliktu POZIOM STRUKTURALNY konflikt potencjalny POZIOM PSYCHOLOGICZNY konflikt ukryty POZIOM ZACHOWAŃ konflikt jawny Co najmniej dwie osoby (lub strony) wzajemnie od siebie zależne Spostrzegają niemożność osiągnięcia lub utrzymania ważnych zasobów zaspokojenia potrzeb realizacji istotnych wartości Podejmują działania aby zmienić tę sytuację. W wyniku tych działań konflikt ulega • eskalacji • złagodzeniu lub rozwiązaniu •9 •2012-11-28 Cechy konfliktu • Każdy konflikt ma przyczyny; • Słaba przewidywalność wybuchu, gdyż strony często się wzbraniają przed nim; • Konflikt ma swoją dynamikę, która zależy od wielu czynników: podmiotowych, przedmiotowych i sytuacyjnych; • Każdy konflikt charakteryzują trzy aspekty: negatywny, neutralny, pozytywny; • Każdy konflikt można rozwiązać! Funkcjonowanie człowieka w sytuacji konfliktowej Charakterystyczną cechą zaangażowania w konflikt jest przeżywanie negatywnych emocji – poczucia zawodu, niesprawiedliwości wywołującej złość i pragnienie rewanżu, w skrajnej postaci emocjonalnego pobudzenia – bez liczenia się z konsekwencjami. Jak funkcjonuje homo sapiens w silnych emocjach: na ile owego sapiens pozostaje gdy kierują nim silne emocje? Spojrzenie na człowieka w trzech wymiarach: Somatycznym Psychicznym Interpersonalnym •10 •2012-11-28 Matka (M) Czas myśli uczucia Córka (C) Konflikt M-C działania działanie myśli uczucia M-1 Refleksje nt. gdzie jest córka, dlaczego nie wraca? C-1 Powrót do domu M-2 Zaniepokojenie, złość C-2 M-3 M-4 Uświadomienie sobie, że matka czekała Percepcja powrotu córki C-3 M-5 Ulga złość Niezadowolenie zaniepokojenie wymówki, pretensje o późny powrót C-4 M-6 Pretensje o to że matka się wtrąca do jej spraw Percepcja reakcji córki M-7 Przykrość M-8 C-5 Żądanie powrotu przed 22 Percepcja żądania M-9 C-6 Złość, wrogość C-7 Zamkniecie w łazience i trzaśniecie drzwiami płacz . • Rozwój konfliktu z reguły można przedstawić jako łańcuch przyczynowo – skutkowy. Skrajne postawy ludzi uwikłanych w obronę swych racji i wskazywanie innym błędów, można przedstawić w ujęciu: efektu nadmiernego uzasadniania odbicia lustrzanego mechanizm źdźbła i belki podwójne normy - myślenie biegunowe •11 •2012-11-28 MECHANIZMY ZWIĘKSZAJACE NIEZGODĘ W KONFLIKCIE. efekt nadmiernego uzasadniania: Powstaje po obu stronach konfliktu i polega na wynajdowaniu coraz głupszych argumentów dla obrony swojego stanowiska . • Lustrzane odbicie - Tendencyjne spostrzeganie zachowania drugiej strony, przy braku świadomości własnych przewinień./ ja mam rację, nie ty! ; nie, to ja mam rację, ty nie!/ - każda ze stron broni prawdy i sprawiedliwości Wprowadzenie podwójnych norm życia, osobnych dla siebie i osobnych dla drugiej strony (prawo Kalego) ./mnie wolno, ale tobie nie!/ •12 •2012-11-28 . • Modyfikacja odpowiedzialności – mechanizm źdźbła i belki - w której każda ze stron jest przekonana o winie przeciwnika i oczekuje z jej strony ustępstwa. „Spłaszczenie” obrazu konfliktu – biegunowe myślenie - generalizacja, stronniczość, spokój wewnętrzny wynikający z przekonania o własnej racji. / ja wszystko robię dobrze, to ty robisz wszystko źle!/ Ambicjonalna pułapka – błąd słabość, utrata twarzy Konflikty w rodzeństwie • Kolejność, w jakiej dzieci pojawiają się w rodzinie, ma wpływ na ich charakter. Mimo że rodzicom wydaje się, iż traktują pociechy jednakowo, zmienia się przecież układ rodzinny. Nie bez znaczenia jest także różnica lat między starszym a młodszym dzieckiem. Starsze o rok, dwa : Z punktu widzenia dziecka : Roczny i niewiele starszy maluch przyjmuje narodziny rodzeństwa w sposób naturalny. Bywa jednak bardzo zazdrosny, więc zwraca na siebie uwagę płaczem lub krzykiem. Dwulatek często naśladuje młodszego brata albo siostrę. Niechętnie dzieli się zabawkami, bo jeszcze nie umie bawić się z innymi dziećmi. Mała różnica wieku ułatwia dzieciom dogadywanie się ze sobą, wspólne spędzanie czasu. Z punktu widzenia rodzica : Rodzicom jest z jednej strony łatwiej, bo maluchy w zbliżonym wieku mają podobne zainteresowania Będą jednak ze sobą wyraźnie rywalizować, bo ich potrzeby się pokrywają a szanse są wyrównane. Trud fizyczny rodziców przy takiej dwójce jest duży.( np. uciekają w parku, biegną w dwie różne strony, karmienie, pieluchy) •13 •2012-11-28 . Starsze o trzy lata: Z punktu widzenia dziecka: może przeżywać, że nagle pojawił się ktoś od niego mniejszy i ważniejszy. Zajmuje jego miejsce na kolanach taty i w objęciach mamy. Nie podoba mu się też, że musi dzielić zabawki, a często też pokój z nowym członkiem rodziny. Początki relacji są zatem trudne: maluchy rywalizują o uwagę rodziców, pochwały, poświęcany im czas. Kłócą się o zabawki, miejsce przy stole, ale z czasem nadarza się coraz więcej sposobności do wspólnej zabawy, dzielenia zainteresowań i sytuacja się poprawia. Z punktu widzenia rodzica: Trzylatek umie już sam jeść, pić i ubierać się – mniejsze obciążenie. Starsze dziecko co prawda naśladuje zachowania młodszego i chwilowo cofa się w rozwoju, by zyskać uwagę, ale ten etap szybko mija. Trzylatek wciąż potrzebuje dużo ciepła i bliskości. Noworodek nie ma poczucia dzielenia się uwagą matki, a trzylatek – tak, co może potem uzewnętrzniać się w złości .. Od początku warto uczyć maluchy rozwiązywania konfliktów, ustępstw, proszenia, negocjowania oraz zasady: nie „wszystkim po równo”, lecz „każdemu według potrzeb”. . Starsze o pięć lat: Z punktu widzenia dziecka: Pojawienie się rodzeństwa pięciolatek przyjmuje z ciekawością .Z czasem obecność malucha zaczyna doskwierać, a młodszego rodzeństwa przeżywającego fascynację starszym bratem lub siostrą trudno się pozbyć. Pięciolatek na ogół ustępuje młodszemu w zabawach, ale potrafi też bronić swoich zabawek. Maluch zaś nieustannie sprawdza granice, na ile może sobie pozwolić. Z punktu widzenia rodzica: Od pięciolatka rodzice wymagają zrozumienia, gdy rodzeństwo zabiera mu zabawki czy rysuje w ulubionym bloku. Mają nadzieję, że spolegliwie ustąpi młodszemu. Brat lub siostra osiąga cel i zaczyna egzekwować to, czego chce. Jednak młodsze dziecko warto uczyć, żeby nie przeszkadzało starszemu, gdy ogląda książeczkę lub rysuje, nie ruszało i nie niszczyło jego rzeczy. Kilkulatka nie można traktować jako niani •14 •2012-11-28 . Starsze o dziesięć lat i więcej: Z punktu widzenia dziecka: Starsze dziecko przyjmuje fakt narodzin rodzeństwa ze zrozumieniem, choć może się za nim też kryć obawa, że wyrobiona pozycja w rodzinie ulegnie zmianie. Będzie się starać, podobnie jak rodzice, poświęcać maluchowi czas lub przeciwnie, traktować go obojętnie, by zwrócić na siebie ich uwagę. Zmęczenie maluchem zabiegającym o względy, więc powodów do kłótni nie brakuje. Takie rodzeństwo jednak często żyje w dwóch światach. Z punktu widzenia rodzica: Rodzice oczekują często zbyt wiele zrozumienia i pomocy od dziesięciolatka. Zapominają, że to wciąż dziecko z własnymi pragnieniami, marzeniami, lękami, frustracjami. Warto zadbać, by nie poczuł się opuszczony, nie zaczął być traktowany jak dorosły, który poradzi sobie sam. Jakie są przyczyny kłótni w rodzeństwie? rywalizacja o względy i miłość, rodziców chęci współzawodnictwa - rywalizacja rodzeństwa zazdrosne, bo chcą mieć całą miłość rodziców dla siebie przeszkadzania sobie przez rodzeństwo w różnych czynnościach. rozczarowane, że wszystkimi cudownymi rzeczami, jakie mogą dać rodzice (m in. Słodycze, uwaga, pieszczoty, czas), trzeba się dzielić, czują żal, że nie potrafią czegoś, tak dobrze, jak brat/siostra, przestrzeń jaka zajmują w domu - obrona „swojego terytorium” chęć bawienia się w tym samym czasie tą samą zabawką potrzeba zwrócenia na siebie uwagi dorosłych różnica płci różnica wieku problemy w szkole, przedszkolu denerwujące bodźce w otoczeniu, hałas, szum, głośna muzyka, ostre światło powielanie schematów domu rodzinnego negatywne sytuacje wychowawcze – postawy rodzicielskie zaburzenia charakterologiczne, osobowościowe NUDZĄ SIĘ ???? •15 •2012-11-28 Konflikty z rówieśnikami Choćbyśmy się bardzo starali, nie jesteśmy w stanie uchronić naszego dziecka przed kontaktami z ludźmi niemiłymi, niesympatycznymi czy złośliwymi. Nie ma też takiego przedszkola , szkoły na świecie, które by nam mogło zagwarantować, że na jego terenie dzieci nigdy się nie biją ani sobie nie dokuczają. To naturalne, że dzieci w grupie porównują się ze sobą, rywalizują, a czasem walczą. Sprawdzają w ten sposób swoją siłę, testują różne zachowania społeczne. Każde dziecko od czasu do czasu bywa agresywne - skłonność do przeżywania gniewu jest człowiekowi wrodzona. W zasadzie wszystko, każde wydarzenie, każde wypowiedziane nierozważnie słowo może być przyczyną sporu i przerodzić się w naprawdę poważny konflikt. Jakie są przyczyny konfliktów z rówieśnikami? rywalizacja o przywództwo, dominację rywalizacja i chęć wygranej za wszelka cenę silna potrzeba uznania nieśmiałość, bezradność w grupie ochrona siebie w sytuacji odczuwanego zagrożenia niewłaściwy sposób komunikowania się naśladowanie lidera grupy zdobycie popularności w grupie gnębienie słabszych przez silniejszych drwienie z tych, którym gorzej idzie nauka, gorzej sobie radzą, gorzej ubrani rozpuszczanie plotek niesprawiedliwe traktowanie i ocenianie uczniów upowszechnianie kultury wyścigu po sukces ograniczenie przestrzeni, zagęszczenie, hałas skuteczność takiego zachowania odreagowanie sytuacji domowej •16 •2012-11-28 Strategie (style zachowań) rozwiązywania konfliktów (Thomas, Kilman, 1976) Duża Współpraca, asertywność Rywalizacja, agresja JA (Wygrana/przegrana) KONCENTRACJA NA SOBIE- relacje ( Wygrana/ wygrana) KOMPROMIS Połowiczna wygrana/ połowiczna przegrana Unikanie ucieczka Mała (zezwolenie na wygraną/przegraną) Mały Dostosowanie (poddanie się/wygrana) TY ALTRUIZM – cel Duży (interes partnera) Czy istnieją najlepsze style rozwiązywania konfliktów Nie istnieje jedna idealna strategia. Nie jest prawdą, że wszystkie strategie są w równym stopniu skuteczne i niezawodne. Teoretycznie dobór strategii uzależniony od sytuacji w praktyce oparty na intuicji, automatycznie. Krokiem milowym staje się zrozumienie procesu narastania konfliktu. •17 •2012-11-28 Czy konflikt to coś złego? Kiedy wchodzi się w kontakt z kimś innym, konflikty z tą osobą są nieuniknione. Związek bez konfliktu oznacza, że w związku tym brak kontaktu. To nie konflikt jest źródłem nieporozumień i walki między ludźmi, lecz sposób jego rozstrzygania Jeśli w konflikcie myślimy o partnerze jak o wrogu, będziemy dążyć do zniszczenia go, a nie do rozwiązania problemu, który wywołał konflikt. . Konflikt jest chwilą prawdy relacji między rodzicami a dzieckiem – próbą zdrowia i kryzysem, który może Nas osłabić lub umocnić. Sposób uporania się z konfliktami może być najbardziej decydującym czynnikiem dla stosunków między rodzicami i dzieckiem. Niestety, większość Rodziców próbuje się uporać z konfliktem przez zastosowanie dwóch zasadniczych metod… •18 •2012-11-28 Zwycięstwo lub porażka! Następuje konflikt potrzeb między rodzicami i dzieckiem. Rodzic rozstrzyga, na czym powinno polegać rozwiązanie i ma nadzieję, że dziecko je zaakceptuje, jeśli nie, wtedy używa władzy i autorytetu. Dziecko ma własna koncepcję rozwiązania i próbuje przekonać rodzica, by je przyjął, wywiera presję, aż w końcu rodzic ulega. Rozwiązywanie konfliktów bez porażekThomas Gordon- 6 faz rozpoznanie i nazwanie konfliktu (polegające na poinformowaniu dziecka, że powstał konflikt, który należy rozwiązać, a także o tym, jakie uczucia lub potrzeby rodzica/wychowawcy nie mogą być zrealizowane poprzez zaistnienie sytuacji konfliktowej, otrzymujemy wtedy od dziecka informację zwrotną dotyczącą jego odczuć związanych z tą sytuacją); poszukiwanie możliwych rozwiązań konfliktu (kluczem do tego etapu jest jak największa ilość możliwych rozwiązań, najważniejsze jest, aby nie oceniać żadnego z rozwiązań w momencie jego pojawienia się, należy zastosować metodę zwaną burzą mózgów) •19 •2012-11-28 . krytyczna ocena projektów rozwiązań (wspólna analiza pomysłów pod kątem przydatności, odrzucanie nieprzydatnym pomysłów); wybór najlepszego rozwiązania (rozwiązanie takie powinno być przyjęte przez obie strony, zrozumiałe, w przypadku kiedy składa się ono z kilku punktów można zapisać je by żaden z punktów nie został zapomniany) opracowanie sposobów wprowadzenia w życie obranego rozwiązania (należy dokładnie przeanalizować wszystkie szczegóły związane z wykonaniem postanowienia. Niejasności mogą stać się przyczyną kolejnych konfliktów); poddanie kontroli i ocena krytyczna (może się zdarzyć, że przyjęte rozwiązanie nie sprawdza się w życiu, możliwe, że któraś ze stron nie jest w stanie go przestrzegać. Wówczas należy renegocjować warunki umowy by nie dopuścić do narastania konfliktu EFEKT: OBIE STRONY WYGRYWAJĄ - KOMPROMIS Jak reagować na kłótnie rodzeństwa? Wychowanie dzieci w sposób bezkonfliktowy jest niemożliwe. Rolą rodziców jest jednak występowanie w charakterze mediatora, a nie sędziego. Rozdzielaj, ale jedynie wtedy, gdy komuś dzieje się krzywda fizyczna - oddzielenie przeciwników pozwoli im ochłonąć z silnych emocji. Nie interweniuj w przypadku „normalnych” przepychanek. Gdy nie ma zagrożenia dla życia i zdrowia dzieci (wrzaski lub niezwykła cisza), pozwól dzieciom się dogadać Nie bądź arbitrem. Każde dziecko chce usłyszeć werdykt np. „Ty miałeś racje a Twój brat nie” . Na ile to możliwe zachowaj dystans - dzieci szybciej nauczą się same rozwiązywać trudne sytuacje między sobą. W przypadku, kiedy uważacie, że jedno z dzieci jest głównym sprawcą kłótni, nie starajcie się go pognębić, mówiąc, że „zawsze” I „wszystko” jest jego winą, uruchomiając w ten sposób mechanizm niskiej samooceny. •20 •2012-11-28 . Nie przekładajmy jednego dziecka nad drugie, nawet jeśli serce Wam tak podpowiada. Jest bardzo możliwe, że będziecie mieć swojego pupila, ale starajcie się zatrzymać to dla siebie. Staraj się traktować każde dziecko indywidualnie, nie mów stale do dzieci w liczbie mnogiej, zwracaj się do nich w liczbie pojedynczej i po imieniu. Nie gódź na siłę i nie zmuszaj do przeprosin ("Przeproście się w tej chwili!"), nie zawstydzaj ("Taki duży chłopak, a nie umie się podzielić klockami z bratem"). Przepraszanie na siłę uczy dziecko, że jego uczucia nie są ważne. Niech przeprosi później, gdy ochłonie i przemyśli swoje zachowanie. Nie uskarżaj się głośno w obecności dzieci, że one "stale się biją". Będą chciały sprostać twojej ocenie i kłótniom nie będzie końca. Pomóż dzieciom chronić najważniejsze dla nich przedmioty. . Zwróć uwagę, w jakich okolicznościach wojny wybuchają najczęściej. Jeśli dzieci kłócą się zwykle przy mamie, być może chodzi o zwrócenie na siebie uwagi. Spróbuj poświęcić uwagę każdemu dziecko po kolei i wszystkim razem. Nie dajcie się Waszym dzieciom wciągać w niekończące się dyskusje i roztrząsanie konfliktów. Ograniczajcie czas trwania takich sesji. Nie zadawajcie pytań, na które nie ma odpowiedzi. Na przykład: „Czy nie możesz być troszkę milsza dla swojego brata?”, „Czy wy musicie się wiecznie bić?”, „Dlaczego jesteś takim samolubem?”. Zachęcać dzieci aby same rozwiązywały swoje problemy „załatwcie to między sobą”, „No i co zamierzacie z tym dalej zrobić”. Nie stosuj pustych obietnic! Kontroluj stan zdrowia dzieci. Pamiętaj, że alergicy, dzieci zarobaczone często są rozdrażnione i szybciej wpadają w złość. •21 •2012-11-28 Zalety konfliktów między rodzeństwem Kłótnie umożliwiają poznanie drugiej strony, jej cech charakteru, preferencji, potrzeb i oczekiwań, co sprzyja nauce prowadzenia sporów i dochodzenia do kompromisu. Rodzeństwo przechodzi „szybszy kurs socjalizacji”, uczy się asertywności, współczucia, szacunku dla drugiego człowieka i empatii. Konstruktywne konflikty między rodzeństwem umożliwiają naukę rozpoznawania swoich i cudzych emocji oraz kontrolę nad ekspresją negatywnych uczuć, np. gniewu czy złości, przyczyniając się wtórnie do rozwoju inteligencji emocjonalnej. Rodzeństwo i konieczność respektowania ich praw uczy cierpliwości, czekania, odraczania przyjemności, wytrwałości i konsekwencji w dążeniu do celu. Konflikty z bratem lub siostrą uodparniają na stres i przeciwności losu w życiu dorosłym. Kontakty między rodzeństwem wymagają od dzieci większych umiejętności społecznych i emocjonalnych – uczą komunikacji, negocjacji i rozwiązywania konfliktów. Jak reagować na konflikty z rówieśnikami ? Słuchać dziecka. Nie od święta. Codziennie porozmawiać o tym, jak minął dzień. Słuchać uważnie Zachować czujność – jeśli dziecko opowiada o jakimś konflikcie, delikatnie dopytać, co było jego przyczyną, jak dziecko się zachowało, co zrobili inni i jak zareagował nauczyciel. Monitorować – czy sytuacja była jednorazowym wydarzeniem, czy powtarza się. Nie biec z „ratunkiem” na pierwszą skargę, ale też i nie bagatelizować jej. Jeśli jesteśmy zaniepokojeni (sytuacją, reakcją naszego dziecka, zagrożeniem, powtarzalnością zaczepek) powinniśmy udać się do wychowawcy lub nauczyciela z prośbą o wyjaśnienie sprawy - może się bowiem okazać, że z punktu widzenia dorosłego wygląda ona inaczej – jednak nawet jeśli tak się okaże, nie wolno sugerować dziecku, że mu nie wierzymy lub jesteśmy przekonani, że kłamie. •22 •2012-11-28 . Jeśli to mała kłótnia z rówieśnikami postaraj się ją jakoś załagodzić. Wytłumacz dziecku, że takie różnice zdań będą się w jego życiu często zdarzać. Zacznij je uczyć trudnej sztuki „dogadywania” się z ludźmi. Naucz dziecko, że nie zawsze ono ma racje i nie trzeba się upierać przy swoim tylko wypracować kompromis. Raz Jaś prowadzi zabawę a raz TY Pozwolić na łzy. Nic nie przynosi takiej ulgi jak wypłakanie swojego żalu w życzliwych ramionach kochającej osoby. Pozwalając dziecku na płacz, okazujesz mu zrozumienie i dajesz psychiczne oparcie. Powiedz dziecku, że może: Odejść Wytłumacz mu, że pierwszą i najlepszą reakcją jest zostawienie prześladowcy samego. Czasem wystarczy przejść do innego pomieszczenia albo przyłączyć się do innej grupki Naucz dziecko ćwiczyć odporność i budować wewnętrzną tarczę. Poradź dziecku, by powtarzało sobie: "Nie podoba mi się to, co on mówi, ale dam sobie radę. Niech sobie gada, to nie o mnie. Niech nie zwraca uwagi na napastnika. Niech wyobrazi go sobie jako kogoś przezroczystego lub mówiącego w obcym języku . Gdyby powodem odrzucenia przez rówieśników było złe zachowanie Twojego dziecka, musisz nauczyć go przestrzegać zasad, dzielić się z innymi dziećmi, bardziej kontrolować swoje postępowanie, zwracać uwagę na potrzeby innych. jeśli przyczynę konfliktu stanowią cechy charakteru dziecka lub jego konkretne zachowanie trzeba koniecznie to dziecku uzmysłowić Jeśli Twoje dziecko różni się wyglądem od innych dzieci i to jest powód odrzucenia koniecznie poproś wychowawczynię, żeby porozmawiała o różnicach i tolerancji z dziećmi w grupie. Ludzie odrzucają czasem to co jest inne, nowe, niezrozumiałe. •23 •2012-11-28 PIERWSZYM KROKIEM NA DRODZE DO PORADZENIA SOBIE Z KONFLIKTEM JEST OTWARCIE SIĘ NA JEGO POZYTYWNE WARTOŚCI MEDIACJE „Kiedy pozwolę sobie zrozumieć drugą osobę, zrozumienie może mnie zmienić” Carl R. Rogers •24 •2012-11-28 Od dwugłosu do dialogu poprzez trialog MEDIACJA (łac. mediare „być w środku”) Mediacje są procesem rozwiązywania konfliktów w którym pojawia się trzecia siła, pomagająca w dojściu do porozumienia. Sposób rozwiązywania konfliktu satysfakcjonującym w równym stopniu obie strony. To kompromis, który strony wypracowują wspólnie, przy udziale bezstronnego, neutralnego mediatora. Mediacja to sposób rozwiązywania konfliktów, która odbywa się na płaszczyźnie potrzeb i interesów, a nie stanowisk. Dzięki temu możliwe jest skoncentrowanie na problemie, a nie osobie i dojście do sytuacji wygranej dla obu stron. Nadrzędnym celem mediacji jest udzielenie przez mediatora osobom będącym w konflikcie pomocy w osiągnięciu przez nie własnego, wzajemnie akceptowanego porozumienia dotyczącego przedmiotu sporu. Cel mediacji umożliwienie komunikacji stron będących w konflikcie; pokazanie stronom, iż rozmowa o problemach jest zawsze możliwa, że uwzględnienie potrzeb osoby, z którą jestem w konflikcie, nie oznacza mojej straty wypracowanie porozumienia satysfakcjonującego dla każdej ze stron konfliktu; spisanie porozumienia, które przyjmują obie strony. Pojednanie to nie tylko ugoda ale także pełne przebaczenie temu, kto spowodował szkodę lub krzywdę. Celem mediacji nie jest wskazanie i ukaranie winnego, lecz znalezienie satysfakcjonującego wszystkie strony konfliktu rozwiązania. •25 •2012-11-28 Zasady mediacji Dobrowolność Neutralność Bezstronność Poufność Akceptowalność Zadania mediatora Ułatwiać wymianę poglądów i opinii między stronami oraz pomagać w poznaniu rzeczywistej motywacji i dążeń pomagać w zorientowaniu się w hierarchii ważności związanych z nimi spraw oraz uczuciach i odczuciach stron konfliktu Ułatwiać zrozumienie stronom konfliktu, jakie warunki mogą być dla nich do przyjęcia i jaka jest realność ich spełnienia; pomagać w takim sformułowaniu ugody, która jest do przyjęcia dla obu stron konfliktu uzgadniać ze stronami wszystkie części składowe ugody, uwiadomić stronom, jak powinny postępować w przyszłości, aby konflikt nie powracał lub nie eskalował; ułatwiać komunikację •26 •2012-11-28 Cechy mediatora neutralność i bezstronność zrównoważenie emocjonalne zdolność koncentracji uwagi umiejętność nawiązania kontaktu umiejętność słuchania empatia i życzliwość odporność psychiczna pozwalająca przyjąć negatywne emocje stronom konfliktu i umiejętnie pomóc stronom w ich rozładowaniu doświadczenie życiowe Satysfakcja dla wszystkich .. Ugoda (podpisanie porozumienia) 11 10 .Strona A Prze …bieg Mediacji Negocjowanie rozwiązania (wspólne propozycje) Rozpoznanie interesów, wartości, uczuć Wyjaśnianie Bieg przez płotki na krótkim dystansie Prezentacja stanowisk (kwestia - co?) Wystąpienie otwierające porozumienie proceduralne 7 10 - Weryfikowanie wykonalności ugody (czy sprawiedliwa, słuszna praktyczna) 6 Podsumowanie Strona A 9 8 Prezentacja propozycji 12 8 - Zagrożenie impasem lub twórcze poszukiwanie rozwiązań 5 4 2 3 1a 1 3 - Wentylacja oddzielenie emocji od uczuć 1a - Zgoda stron na mediacje i mediatora Strona B •27 •2012-11-28 Schemat prowadzenia mediacji Strona konfliktu Strona konfliktu MEDIATOR mój obraz sytuacji konfliktowej mój obraz sytuacji konfliktowej uczucia potrzeby uczucia potrzeby WSPÓLNA DEFINICJA PROBLEMU POSZUKIWANIE ROZWIĄZAŃ (propozycje) WYBÓR NAJLEPSZEGO ROZWIĄZANIA AKCEPTOWALNEGO PRZEZ OBIE STRONY Mediacje a rozwój społeczny dziecka rozwój umiejętności interpersonalnych świadomość praw własnych i innych ludzi poszanowanie różnorodności potrzeb i oczekiwań innych ludzi bezpieczny kontakt z autorytetem budowanie poczucia stabilizacji i bezpieczeństwa kształtowanie poczucia sprawczości i nastawienia na poszukiwanie rozwiązań •28 •2012-11-28 Mediacje a rozwój moralny dziecka doświadczanie konsekwencji stosowania bądź niespołecznie oczekiwanych wzorców zachowań budowanie poczucia odpowiedzialności za własne wybory budowanie autonomiczności moralnej dziecka zdobywanie wiedzy o oczekiwanych zachowaniach i standardach postępowania oddziaływanie czynników determinujących postawy etyczne Mediacje a budowanie więzi w rodzinie profilaktyka eskalacji zachowań konfliktowych budowanie więzi pomimo rozbieżności celów i oczekiwań doświadczanie bezpiecznego wyrażania swoich emocji i opinii w kontakcie z ważnymi osobami poszanowanie odmienności potrzeb i oczekiwań innych osób doświadczanie akceptacji dla własnej odrębności •29 •2012-11-28 Komunikacja w sytuacji konfliktu AKTYWNE SŁUCHANIE Słuchanie polega na odkodowywaniu znaczeń słyszanych słów. Słuchanie może mieć charakter czynny lub bierny. Słuchać biernie znaczy prawie tyle co słyszeć. Słuchanie bierne zachodzi wówczas, kiedy poziom motywacji osoby słuchającej jest bardzo niski. Warunki artykulacyjne człowieka pozwalają na: •wypowiadanie 100-175 słów w ciągu minuty. •Natomiast możliwości intelektualne w zakresie słuchania: •są sześciokrotnie wyższe 600-800 słów na minutę. Słyszeć nie znaczy słuchać Techniki aktywnego słuchania Parafraza - Ujmujemy w inne słowa to, co ktoś powiedział, sprawdzając, czy dobrze usłyszeliśmy, np. „O ile dobrze cię zrozumiałem…”. „A więc twierdzisz, że…”. Odzwierciedlanie uczuć -Okazanie, że rozumiemy co odczuwa rozmówca, rozumiemy jego punkt widzenia i jego trudności np. „Oczywiście jesteś zadowolony z tych planów”, „Wygląda na to, że cię rozzłościłem”. Klaryfikacja – prośba o rozwinięcie jakiejś myśli, która jest dla nas nie do końca jasna, o wyjaśnienie niezrozumiałych dla nas treści, Powiedziałeś mi, że dostałeś jakby 5 z matematyki. Co przez to rozumiesz? prowadzenie - świadome sterowanie rozmową, porządkowanie wypowiedzi poprzez konkretyzowanie polegające na sprowadzeniu rozmowy z ogólników do konkretów. „Która z tych spraw jest dla ciebie najważniejsza?”. dowartościowanie: -wyrażenie akceptacji dla rozmówcy, odwołujemy się do wspólnych pozytywnych wartości i doświadczeń np. „Masz rację, to świetny pomysł”. Cieszę się, że tak poważnie do tego podszedłeś. •30 •2012-11-28 NARZĘDZIA AKTYWNEGO SŁUCHANIA – „OTWIERACZE” Bardzo pomocne w aktywnym słuchaniu bywa również posługiwanie się tak zwanymi „otwieraczami” . Polegają one na przekazywaniu drugiej osobie sygnału, iż uważnie słuchamy, a przez to zachęcamy do kontynuowania rozmowy. Posługujemy się w tym celu sygnałami werbalnymi: – mówimy: „jasne", – „rzeczywiście", – „to interesujące, mów dalej" Lub niewerbalnymi – potakiwanie, – uśmiech, grymas na twarzy, – aprobata, – zdziwienie okazywane za pomocą wzroku lub oboma sygnałami naraz. Możemy również posłużyć się minimalną zachętą poprzez krótkie wtrącenia: – hm, aha, – rozumiem, – tak? no i?, Czynniki wpływające na ujemną komunikację: co innego mówią słowa, a co innego komunikuje reszta ciała (np. twierdzę, że mam dużo czasu na rozmowę, a ciągle spoglądam na zegarek) brak uwagi przy słuchaniu brak zainteresowania przedmiotem rozmowy lub brak koncentracji na tym, co się chce powiedzieć brak zaufania do partnera silne emocje, np. wzajemne oskarżanie się i obrażanie osądzanie i narzucanie własnych wartości innym decydowanie za innych unikanie cudzych problemów, np. zmiana tematu rozmowy żargon •31 •2012-11-28 Komunikat "ja" ja czuję... (wskazujemy na konkretne nasze uczucia w danej chwili, np. jestem zły, zdenerwowany, jest mi przykro...); kiedy Ty... (przedstawiamy konkretne zachowanie drugiej osoby, które wywołało w nas wskazaną wcześniej emocję). Nie należy w tym wypadku stosować zwrotów: "Ty zawsze...", "Ty nigdy..." ponieważ jest to forma ataku. W takim wypadku powinniśmy skoncentrować się na tym, co się dzieje aktualnie, np. "Jestem zły, kiedy ty przeszkadzasz mi w pisaniu listu; "Jest mi przykro, kiedy Ty nie stosujesz się do moich zaleceń"; ponieważ... (opisujemy, jaki wpływ ma na nas przedstawione wcześniej zachowanie, dlaczego wywołuje ono w nas określone emocje), np. "Jestem zły, kiedy ty przeszkadzasz mi w pisaniu listu ponieważ się rozpraszam"; "Jest mi przykro, kiedy Ty nie stosujesz się do moich zaleceń, ponieważ czuję się zlekceważony". Techniki skutecznej i asertywnej komunikacji: asertywna odmowa - stosujemy ją, kiedy druga osoba –dziecko - naciska na nas, abyśmy ustąpili z postawionych przez nas warunków, co może odbić się negatywnie na nas. Podstawowe elementy asertywnej odmowy to: - stanowcze i oczywiste NIE, - krótkie uzasadnienie - należy mówić we własnym imieniu, uzasadniać naszą decyzję, a nie tłumaczyć; zdarta płyta - kilkakrotne powtarzanie asertywnej odmowy używając tych samych słów; stawianie granic - składa się z czterech kroków, a stosujemy je wobec nieakceptowanego przez nas zachowania drugiej osoby: – informacja zwrotna i prośba - "Proszę tak nie robić"; – wyznaczenie granicy - "Nie życzę sobie"; – zapowiedź sankcji; – wykonanie sankcji; zmiana oceny na opinie - "ja uważam inaczej"; przewartościowanie - dostrzeganie i podkreślanie pozytywnych aspektów sytuacji, gdy usłyszymy krytykę należy przeformułować to co zostało powiedziane tak, by nabrało pozytywnego znaczenia. •32 •2012-11-28 • •Dziecko obserwuje •33
