Pułapki wskaźnikowej analizy finansowej

Pułapki wskaźnikowej
analizy finansowej
Krzysztof Borawski,
KUKE S.A.,
6 kwietnia 2006 r.
W prezentacji wykorzystano obszerne fragmenty opracowania p. Rafała Winnickiego,
prezesa firmy doradczej OMF Sp. z o.o., które zaprezentował on 17 czerwca 2004 r. na forum
Towarzystwa Nauk Organizacji i Kierownictwa w Warszawie.
Tytułem wstępu
„Analiza
finansowa
stanowi
najstarszy
historycznie
dział
analizy
ekonomicznej. Powstała ona początkowo tylko jako analiza bilansu i rachunku
zysków
i
strat.
Pierwsze
próby
oceny
wskaźników
finansowych
przedsiębiorstw zostały dokonane w drugiej połowie XIX stulecia.”
(Prof. Tadeusz Waśniewski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, Warszawa 1997)
„Śmieci na wejściu, śmieci na wyjściu”
– powiedzonko informatyczne
Rachunkowość jako źródło informacji
Sprawozdanie finansowe składa się z[1]:
•
bilansu (balance sheet),
•
rachunku zysków i strat (profit and loss account),
•
informacji dodatkowej, obejmującej wprowadzenie do sprawozdania finansowego oraz
dodatkowe informacje i objaśnienia (notes to the accounts).
Spółki akcyjne oraz przedsiębiorstwa, które w poprzedzającym roku obrotowym spełniły przynajmniej
2 z 3 warunków:
a) średnioroczne zatrudnienie w przeliczeniu na pełne etaty wyniosło co najmniej 50 osób,
b) suma aktywów bilansu na koniec roku obrotowego stanowiła równowartość w walucie polskiej co
najmniej 2,5 mln EUR,
c) przychody netto ze sprzedaży towarów i produktów oraz operacji finansowych za rok obrotowy
stanowiły równowartość w walucie polskiej co najmniej 5 mln EUR,
sporządzają ponadto:
•
rachunek przepływów środków pieniężnych,
•
zestawienie zmian w kapitale własnym.
1] Stanisława Ryżewska, Bankowa analiza przedsiębiorstwa na potrzeby oceny ryzyka kredytowego, Warszawa 2002,
s. 33.
Rodzaje analiz
„Czym jest to, co widzisz? – zapytał Mistrz
wskazując
uczniowi
piękny,
pełen
śpiewających ptaków tysiącletni dąb.
Uczeń ściął drzewo, w pobliskim tartaku
pociął pień i konary na deski... po
dokładnym obejrzeniu kilku z nich nabrał
głębokiego przekonania o naturze dębu.”
„Analiza jest to metoda badawcza
polegająca na rozłożeniu danej całości na
jej elementy składowe i badaniu każdego z
nich z osobna” (Encyklopedia Powszechna
PWN, Warszawa 1973, t. 1, s. 87)
Fotografia ze strony: http://www.davrodigital.co.uk
Podział analizy działalności przedsiębiorstwa
Analiza działalności przedsiębiorstwa
Analiza ekonomiczna
Analiza
techniczno-ekonomiczna
Analiza otoczenia
Analiza finansowa
Analiza
otoczenia
ogólnego
Analiza
otoczenia
szczegółowego
Analiza powiązań
przedsiębiorstwa
z otoczeniem
Analiza ekonomiczna
Analiza techniczno-ekonomiczna
 Analiza produkcji
 Analiza zatrudnienia i wydajności pracy
 Analiza środków trwałych
 Analiza gospodarki materiałowej
 Analiza postępu technicznego
Analiza finansowa
 Analiza sytuacji majątkowej
 Analiza sytuacji finansowej
 Analiza wyniku finansowego
 Analiz przychodów
 Analiza kosztów
 Analiza przepływów pieniężnych
Źródło: Wiktor Gabrusewicz, Postawy analizy finansowej, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne,
Warszawa 2002, s. 15 – 16.
Rodzaje stosowanych porównań osiągniętych przez przedsiębiorstwo wyników
Baza porównawcza
WEWNĘTRZNA
ZEWNĘTRZNA
Wielkości postulowane
Wielkości średniobranżowe
Wielkości zaplanowane
Wielkości wskaźników różnych branż
Wielkości osiągnięte w
poprzednich okresach
Wielkości przeciętne w całej gospodarce
Źródło: Zdzisław Leszczyński, Anna Skowronek – Mielczarek, Analiza ekonomiczno – finansowa firmy, Difin,
Warszawa 2000, s. 92.
Biorąc pod uwagę czas, którego analizy dotyczą, można wśród nich wyróżnić:
•
•
•
analizę retrospektywną,
analizę bieżącą,
analizę prospektywną.
W zależności od rodzaju przyjętej podstawy odniesienia rozróżnia się następujące kierunki porównań:
•
•
•
porównania ze wskaźnikami okresów ubiegłych lub przyszłych (tzw. porównania w czasie),
porównywania ze wskaźnikami postulowanymi (tzw. porównania z planem),
porównania ze wskaźnikami innych jednostek gospodarczych (porównania w przestrzeni).
(Lech Bednarski, Analiza finansowa w przedsiębiorstwie, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2002, s. 20.)
Cele analizy finansowej
Poniższe opinie należą do kanonów zarządzania finansami:
•
„Celem i miernikiem sukcesu przedsiębiorstwa jest wzrost jego wartości. Wzrost wartości
firmy następuje poprzez maksymalizację DCF – wolnych strumieni pieniężnych
zdyskontowanych stopą procentową uwzględniającą ryzyko.”
•
„Firma może przez pewien czas działać nie będąc rentowną, jednak długotrwały brak
rentowności musi w końcu doprowadzić do braku płynności i bankructwa.”
•
„Całkowita utrata płynności oznacza dla firmy bankructwo, jej ograniczenie wpłynie na
zmniejszenie rentowności i tym samym w długim okresie czasu na dalsze ograniczenie
płynności i bankructwo.”
Generalnie do głównych celów analizy można zaliczyć:
1.
Przewidzenie przyszłych zdarzeń stanowiących zagrożenie dla przedsiębiorstwa na
podstawie znajomości relacji historycznych.
2.
Porównanie wyników przedsiębiorstwa z własnymi wynikami historycznymi oraz wynikami
firm konkurencyjnych w celach optymalizacyjnych.
„Mapa nie jest terenem”
Wyjaśniając powyższe:
Celem badania płynności nie jest stwierdzenie czy wskaźnik ma dobrą wartość, lecz czy
przedsiębiorstwo będzie w stanie w przyszłości wywiązać się z bieżących płatności.
Celem badania rentowności nie jest stwierdzenie czy mamy wskaźnik lepszy od nas
samych w przeszłości lub innych firm, lecz to czy obecna i przyszła rentowność zapewni
dalsze finansowanie przedsiębiorstwa i jego konkurencyjność.
Celem badania rotacji jest oszacowanie faktycznej fizycznej rotacji badanych
rotujących składników.
Celem badania gwarancyjnej funkcji kapitałów własnych jest zbadanie faktycznego
zabezpieczenia wierzycieli w wypadku bankructwa przedsiębiorstwa.
W tym należy postawić pytanie:
Czy standardowa analiza wskaźnikowa
potrafi spełniać postawione przed nią cele?
Tak, pod warunkiem jednak, że spełnione zostaną
warunki brzegowe przyjęte kiedyś (świadomie bądź nie)
przez twórców analizy wskaźnikowej.
Należą do nich między innymi:
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Brak jakiejkolwiek sezonowości sprzedaży.
Horyzontalne trendy sprzedaży i kosztów (brak „struktury schodkowej”).
Brak podatku VAT.
Stała struktura sprzedaży np. usługi / sprzedaż towarów.
Stała, niezmienna marża zysku.
Brak dokapitalizowania i wypłat z zysku „w środku” analizowanego okresu.
Gwarantowanie zobowiązań wyłącznie majątkiem przedsiębiorstwa.
Analiza wskaźnikowa
„Jeżeli coś wygląda jak kaczka, chodzi jak kaczka i
kwacze jak kaczka, to prawdopodobnie jest to kaczka”
Wiktor Garbusiewicz w książce Podstawy analizy finansowej (PWE 2002) podaje typową definicję Analizy
wskaźnikowej: „Analiza wskaźnikowa (ratio analysis) dostarcza informacji o sytuacji finansowej
przedsiębiorstwa i wynikach jego działalności na podstawie zbioru wskaźników logicznie ze sobą
powiązanych. Wartość tych wskaźników, ich zmiany, a także relacje między nimi umożliwiają ocenę
działalności przedsiębiorstwa oraz stanowią podstawę do formułowania wniosków dotyczących
przyszłości”
Przytoczona definicja, ze względu na przyjęte warunki brzegowe wymienione na poprzednim slajdzie, ma jednak
jedynie charakter życzeniowy. Aby udowodnić to twierdzenie, przyjrzyjmy się rozbiorowi logicznemu definicji i
rozpatrzmy w jego kontekście konkretne przypadki:
1. „Analiza wskaźnikowa (ratio analysis) dostarcza informacji o sytuacji finansowej przedsiębiorstwa i wynikach
jego działalności na podstawie zbioru wskaźników logicznie ze sobą powiązanych (...)
2. Wartość tych wskaźników, ich zmiany, a także relacje między nimi umożliwiają ocenę działalności
przedsiębiorstwa (...)
3. (...) oraz stanowią podstawę do formułowania wniosków dotyczących przyszłości”
Wskaźniki płynności
Wskaźnik płynności
bieżącej
Aktywa bieżące
Zobowiązania bieżące
Wskaźnik płynności
szybkiej
Aktywa bieżące – Zapasy – RMC
Wskaźnik wypłacalności
środkami pieniężnymi
Środki pieniężne
Zobowiązania bieżące
Zobowiązania bieżące
Podpisując umowę z firmą ze świetnymi wskaźnikami płynności upewnijmy się, że nie jest to stocznia
(długi cykl produkcyjny zamrażający aktywa) – istotna jest przede wszystkim specyfika badanej branży.
Aby naprawdę zbadać płynność należałoby zbadać zestawienie luki płynności, polegające na
zestawieniu aktywów i zobowiązań płatnych w tych samych terminach. Zestawienia takie są
standardową procedurą stosowaną w bankach.
Samo opracowanie nawet najbardziej wyszukanych wskaźników nic nie daje – niezbędna jest ich
analiza, a nie prezentacja. Np. znacząca różnica wartości wskaźnika płynności bieżącej i szybkiej
może wynikać ze znacznego stanu zapasów w firmie. W zależności od charakteru prowadzonej
działalności sytuacja taka budzi lub nie budzi zastrzeżeń.
Reasumując: Prezentacja wskaźników, opracowanych tylko na podstawie zestawień „ustawowych”, jest
praktycznie bezwartościowa.
Wskaźniki stopnia zadłużenia
Wskaźnik ogólnego
zadłużenia
Zobowiązania ogółem
Wskaźnik udziału kapitałów
własnych w finansowaniu firmy
Kapitał własny
Aktywa ogółem
Aktywa ogółem
Wskaźnik zadłużenia
długoterminowego
Zobowiązania długoterminowe
Wskaźnik relacji zobowiązań do
kapitału własnego
Zobowiązania ogółem
Aktywa ogółem
Kapitały własne
Wskaźniki odnoszące się do zobowiązań bieżących (zawartych np. w pojęciu „zobowiązania ogółem”), a
oceniające możliwość utraty płynności, posiadają wszystkie wady wskaźników oceniających stricte
płynność.
Najczęściej są one zarówno zaniżone, ze względu na brak uwzględnienia obciążeń pozabilansowych
(np. leasingów lub gwarancji), jak i zawyżone, ze względu na powszechne w naszym systemie
księgowym, wynikające z zasad ostrożnej wyceny, niedoszacowanie aktywów.
Zarówno pozycję „aktywa ogółem”, jak i „kapitały własne”, należałoby pomniejszyć o wartości
niematerialne i prawne, w których najczęściej znajdują się wycenione ze względów podatkowych: znak
firmowy lub know-how. Licencje, patenty i oprogramowanie również mogą być trudne do spieniężenia.
Wskaźniki liczone w okresach rocznych zupełnie nie pokazują ryzyka bankructwa wewnątrz roku
obrachunkowego (dotyczy to ogólnie wszystkich wskaźników).
Wskaźniki sprawności działania
Wskaźnik rotacji
aktywów
Wskaźnik rotacji
majątku trwałego
Wskaźnik rotacji
majątku obrotowego
Wskaźnik rotacji
zapasów
Wskaźnik rotacji
zapasów w dniach
Sprzedaż netto
Średni stan aktywów ogółem
Sprzedaż netto
Średni stan majątku trwałego
Sprzedaż netto
Średni stan majątku obrotowego
Sprzedaż netto
Przeciętny stan zapasów
Przeciętny stan zapasów x 365
Sprzedaż netto
Wskaźnik rotacji
należności
Sprzedaż netto
Przeciętny stan należności
Wskaźnik rotacji
należności w dniach
Przeciętny stan należności x 365
Wskaźnik rotacji
zobowiązań
Sprzedaż netto
Sprzedaż netto
Zobowiązania krótkoterminowe
Wskaźnik rotacji
zobowiązań w dniach
Przeciętny stan zobow. krótkoter. x 365
Wskaźnik zastosowania
kapitału własnego
Kapitał własny
Sprzedaż netto
Aktywa trwałe
Cykl rotacji środków pieniężnych
Cykl rotacji środków pieniężnych w dniach =
Rotacja zapasów w dniach + Rotacja należności w dniach – Rotacja zobowiązań w dniach
Wskaźniki sprawności działania c.d.
Przykłady:
Sprzedaż netto
Wskaźnik rotacji należności = ------------------------------Przeciętny stan należności
Zastrzeżenia:
Nieporównywalność licznika i mianownika (należności są „brutto”). Zmiana stawek podatku VAT lub
struktury sprzedaży z różnymi stawkami VAT zmieni wskaźnik niezależnie od tego, że prawdziwa
rotacja może nie ulec zmianie.
Dosyć abstrakcyjne pojęcie przeciętnego stanu należności – w szczególności przy analizie sprzedaży
np. napojów lub nawozów sztucznych. Wartość sprzedaży z licznika odnosi się do całego
analizowanego okresu (np. roku lub 9 miesięcy) i pochodzi z rachunku zysków i strat, należności są
„stanem na dzień” i pochodzą z bilansu. Przy nawet średniej sezonowości wskaźnik ten jest
całkowicie pozbawiony logiki.
Wskaźniki sprawności działania c.d.
Wskaźnik rotacji zapasów =
Sprzedaż netto
------------------------------Przeciętny stan zapasów
Zastrzeżenia:
Zupełna nieporównywalność licznika i mianownika na wszystkich możliwych płaszczyznach, w tym w
szczególności:
prawidłowym licznikiem powinien być koszt własny sprzedanych lub zużytych towarów lub materiałów,
przy sezonowości nie istnieje pojęcie przeciętnego stanu zapasów,
najbardziej istotne: zapasy w znikomym stopniu wynikają z wczorajszej sprzedaży. Obecny stan
zapasów zależy od sprzedaży lub zużycia planowanych W PRZYSZŁOŚCI – licznik wyrażony
wielkością sprzedaży jest natomiast funkcjonalnie powiązany z przeszłością. Chcąc porównać
wskaźnik, powinno się użyć zapasów z okresu t0 oraz zużycia zapasów z okresów t0+n i
porównywać go z bieżącą relacją zapasów w stosunku do planowanego zużycia zapasów w t1+n.
przy łącznej sprzedaży towarów i usług, zmiany w strukturze sprzedaży spowodują zmiany wskaźnika
rotacji, który sam w sobie mógł się nie zmienić, bądź wręcz zmienić w kierunku odwrotnym, niż sugeruje
wskaźnik kierunku,
jeżeli zmieni się marża zysku, zmianie ulegnie również wskaźnik rotacji – choć rzeczywista rotacja może
pozostać bez zmian.
Pozostaje zadać pytanie:
Co właściwie pokazuje ten wskaźnik i jakie wnioski można wyciągnąć z analizy jego zmian?
Wskaźniki sprawności działania c.d.
Sprzedaż netto
Wskaźnik rotacji majątku trwałego = ------------------------------------Średni stan aktywów trwałych
Zastrzeżenia:
Aktywa trwałe wykazane w bilansie są amortyzowane według „bezdusznego klucza amortyzacji”, który z
reguły jest niezależny od wielkości sprzedaży,
Średni stan majątku jest dyskusyjny.
Wskaźnik ten nie obejmuje efektów majątku leasingowanego.
Pozostałe wymienione wskaźniki sprawności działania są złożeniami lub przekształceniami wcześniej
wymienionych, a ich wady mogą się dzięki temu tylko wzmacniać.
Np.
Przeciętny stan zobow. krótkoter. x 365
Wskaźnik rotacji zobowiązań w dniach = ---------------------------------------------Sprzedaż netto
Tylko jaki jest związek pomiędzy wartością sprzedaży i poziomem zobowiązań? Jest to uzasadnione tylko w
przypadku zależności liniowej – co jest nieprawdą, gdyż wpływ na te wartości ma bardzo wiele czynników.
Wskaźniki rentowności
Wskaźnik rentowności
sprzedaży (ROS)
Wynik finansowy netto x 100 %
Wskaźnik rentowności
aktywów (ROA)
Wynik finansowy netto x 100 %
Wskaźnik rentowności
kapitału własnego (ROE)
Wynik finansowy netto x 100 %
Sprzedaż netto
Aktywa ogółem
Kapitał własny
Podstawowym błędem, popełnianym przy stosowaniu tych wskaźników, jest liniowe ekstrapolowanie zysku
jako stałego procentu sprzedaży. Np. rentowność sprzedaży zawiera zysk, dla wyliczenia którego potrzebne są
informacje o kosztach, których struktury (stałe/zmienne) najczęściej nie znamy. W efekcie mając wskaźnik na
poziomie np. 5 %, nie jesteśmy w stanie powiedzieć (co jest często robione):
•
co się stanie z zyskiem netto, jeśli sprzedaż wzrośnie np. o 10 % (zysk wzrośnie również o 10 %, ale tylko w
przypadku, w którym ponosimy wyłącznie koszty zmienne; jeżeli ponosimy tylko koszty stałe, to może on
wzrosnąć o wartość sprzedaży lub o nieskończenie wiele procent, a jeżeli nie wiemy, jaka jest struktura
kosztów, to nie wiemy nic – pomimo tego jest to jeden z najczęściej (nad)używanych wskaźników),
•
jak wyglądają zyski konkurenta, jeżeli nie ma on dokładnie naszej struktury kosztów.
Dodatkowo, zdolność niektórych firm do generowania gotówki nie musi zależeć od jej rentowności.
Np. przedsiębiorstwa typu MPK i PKS – na poziomie operacyjnym często przynoszą straty, które są niwelowane
dotacjami z budżetu państwa na dofinansowanie przejazdów ulgowych, a nadwyżka środków na inwestycje,
głównie odtworzeniowe, uzyskiwana jest z wysokiej amortyzacji (koszt niepieniężny).
Sklepy wielkopowierzchniowe w Polsce –
bankructwo wskaźników i realne zyski
Fotografie: www.stowarzyszenie-biedronka.pl
Dane liczbowe zamieszczone w dalszej części prezentacji pochodzą z ogólnodostępnych,
publikowanych przez spółki sprawozdań finansowych. Istnieje również możliwość zamówienia
tych sprawozdań w działających w Polsce wywiadowniach gospodarczych.
Informacja o wnioskowaniu na podstawie niepełnych danych
Ze względu na skromny zasób danych, którymi dysponuję (w praktyce są to przede wszystkim
bilanse oraz rachunki zysków i strat, bez informacji dodatkowej), wnioski wyciągane na temat
działalności sklepów wielkopowierzchniowych mogą być obciążone znaczącym błędem – a w
niektórych przypadkach wręcz w całości błędne. Np. wysoki koszt usług obcych może wynikać
zarówno z faktu korzystania z usług doradczych w celu optymalizacji zobowiązań
podatkowych, jak i np. z faktu finansowania majątku leasingiem operacyjnym i płatności z tego
tytułu wysokich rat leasingowych. Tym niemniej, w dalszej części prezentacji ukazane zostały –
w mojej ocenie – wnioski najbardziej w danej sytuacji prawdopodobne.
Podstawowe dane finansowe wybranych, działających
w Polsce sklepów wielkopowierzchniowych (w mln zł)
Nazwa firmy i
aktualność danych
Marża
Zysk na
Płynność
Sprzedaż
Zysk netto
handlowa sprzedaży
bieżąca
Zapł. podat.
doch. (%
marży hand.)
Selgros Sp. z o.o. (2003 r.)
1 966
8,3 %
151
4,6 %
85
0,8 %
16
0,56
(0,87)
9,7 %, 18
(0,9 % obrotu)
Makro Cash And Carry Polska
S.A. (2003 r.)
6 793
11,2 %
740
5,3 %
361
4,1 %
278
0,66
12,4 %, 92
(1,4 % obr.)
Real Sp. z o.o. i Spółka Spółka
Komandytowa (2003 r.)
2 861
16,7 %
454
- 3,8 %
(- 110)
- 3,3 %
(- 93)
0,63
0 %, 0
Auchan Polska Sp. z o.o.
(2003 r.)
3 391
7,2 %
213
- 1,4 %
(- 48)
- 4,9 %
(- 166)
0,89
0 %, 0
964
-9%
(- 66)
-7%
(- 67)
- 4,7 %
(- 45)
0,85
0 %, 0
Tesco Polska Sp. z o.o.
(2003 r.)
4 352
14,3 %
565
- 0,4 %
(- 18)
- 0,4 %
(- 19)
1,59
1,9 %, 11
(0,3 % obr.)
Jeronimo Martins Dystrybucja
S.A. (2003 r.) (Biedronka)
4 232
16,7 %
683
1,5 %
62
- 0,9 %
(- 36)
0,45
(0,66)
- 3 %, - 21
(- 0,5 % obr.)
Jeronimo Martins Dystrybucja
S.A. (2004 r.) (Biedronka)
4 874
17,4 %
826
2,3 %
114
9%
438
0,59
22,3 %, 73
(1,5 % obr.)
Carrefour Polska Sp. z o.o.
(2001 r.)
Przykłady zawodności wskaźnikowej analizy finansowej
Analiza wskaźnikowa Auchan Polska Sp. z o.o.:
„świadczący o złej kondycji firmy” i pogarszający się w kolejnych latach wskaźnik rentowności na
sprzedaży na poziomie -1,06 % w 2002 r. oraz -1,42 % w 2003 r.,
„świadczący o bardzo złej kondycji firmy” i utrzymujący się na niekorzystnym poziomie - 4,9 % wskaźnik
rentowności sprzedaży,
bardzo niski współczynnik płynności bieżącej (0,89 w 2003 r.), „wskazujący na grożącą firmie utratę
płynności”.
Po nieco głębszej analizie, zauważymy jednak również następujące fakty:
wysoki koszt usług obcych na poziomie 5,5 % kosztów operacyjnych (wartości typowe to ok. 2 %), przy
aktywach trwałych na poziomie 2,5 mld zł (prawdopodobny brak obciążeń leasingowych), co może
wskazywać np. na korzystanie z usług doradczych w celu transferu kapitału do innych spółek,
stosunkowo niska na tle rynku, ŚREDNIA uzyskiwana marża handlowa na poziomie 7,2 % (może to
wskazywać na stosowanie cen transferowych na niektóre z produktów),
firma ponosi nieproporcjonalnie wysokie na tle rynku „pozostałe koszty finansowe” (116 mln zł w 2002 r.
oraz 123 mln zł w 2003 r.), co może być m.in. „stratą ze zbycia inwestycji finansowych”,
koszt ok. 20 mln zł rocznie wynikający z amortyzacji pozostałych wartości niematerialnych i prawnych
(domyślnie: marki firmy lub znaku firmowego).
Jak kształtują się w tej sytuacji rzeczywiste przepływy pieniężne?
Tego nie wiemy, ze względu na brak publikacji sprawozdań finansowych. Tym niemniej, w opinii właścicieli
firmy wydaje się to być obraz optymistyczny, gdyż w latach 2001 – 2003 podwyższyli oni kapitały własne
Auchan Polska Sp. z o.o. z 752 mln zł do 1 232 mln zł… (pomimo strat netto na ponad 300 mln zł!)
Przykłady zawodności wskaźnikowej analizy finansowej c.d.
Analiza wskaźnikowa Carrefour Polska Sp. z o.o.:
rzecz trudna do wytłumaczenia na gruncie standardowej analizy wskaźnikowej – sprzedaż towarów
poniżej cen ich zakupów (w 2001 r. zakupiono towary za 794 mln zł, a sprzedano je za 729 mln zł, z
łączną stratą ok. -65 mln zł), a OD 2001 r. BRAK PUBLIKACJI SPRAWOZDAŃ FINANSOWYCH (!!),
podobnie, jak w przypadku Auchan Polska Sp. z o.o. – „świadczący o bardzo złej kondycji firmy”
wskaźnik rentowności na sprzedaży na poziomie -7 % w 2001 r. oraz „świadczący o złej kondycji firmy”
wskaźnik rentowności sprzedaży na poziomie -4,7 % w 2001 r.,
niski współczynnik płynności bieżącej (0,85 w 2001 r.), „wskazujący na grożącą firmie utratę płynności”.
Po nieco głębszej analizie, zauważymy jednak również następujące fakty:
zmianę struktury sprzedaży – zmalały przychody ze sprzedaży towarów, gwałtownie wzrosły jednak
przychody ze sprzedaży produktów (z 17 mln zł w 2000 r. do 236 mln zł w 2001 r.), co może wskazywać
np. na zwykłą zmianę sposobu księgowania części przychodów (choć nadal budzi to wątpliwości, gdyż
zużycie towarów i materiałów pozostało bez zmian); innym możliwym wytłumaczeniem jest np.
rozpoczęcie sprzedaży usług,
bardzo wysoki koszt usług obcych na poziomie 9,4 % kosztów operacyjnych (99 mln zł w 2001 r., wobec
obrotu na poziomie 964 mln zł), wydaje się wskazywać na „podatkowy” transfer kapitału do innych
spółek (koszty reklamy i marketingu księgowane są w pozycji „pozostałe koszty operacyjne”),
w latach 1999–2000 firma odnotowała b. wysokie „inne pozostałe koszty operacyjne” (21 mln zł oraz 89
mln zł), które w 2001 r. spadły do 0,7 mln zł – co wydaje się wskazywać na celowe kreowanie kosztów.
Warto jest również zaznaczyć, że podobnie jak w przypadku Auchan Polska Sp. z o.o., pomimo łącznych
strat netto w latach 1999 – 2001 r. na poziomie -277 mln zł, właściciele podwyższyli kapitały własne
Carrefour Polska Sp. z o.o. z 1 221 mln zł do 2 341 mln zł.
Przykłady zawodności wskaźnikowej analizy finansowej c.d.
Analiza wskaźnikowa Jeronimo Martins Dystrybucja Sp. z o.o.:
„świadczący o złej kondycji firmy” wskaźnik rentowności sprzedaży na poziomie -0,9 %,
bardzo niski współczynnik płynności bieżącej (0,45 w 2003 r.), „wskazujący na grożącą firmie utratę
płynności”,
zupełnie niezrozumiałe, gwałtowne zmiany rentowności sprzedaży (wzrost z -0,9 % w 2003 r. do 9 % w
2004 r.), wobec stosunkowo nieznacznego wzrostu rentowności na sprzedaży (wzrost z 1,5 % do 2,3 %)
– taka firma najczęściej jest oceniana jako „nieprzewidywalna”.
Po nieco głębszej analizie, zauważymy jednak również następujące fakty:
bardzo wysokie koszty „strat ze zbycia inwestycji finansowych” oraz „strat z przeszacowania inwestycji
finansowych” (63 mln zł w 2003 r. oraz 64 mln zł w 2004 r.), które wydają się wskazywać na celowe
kreowanie strat finansowych (jednym z wytłumaczeń jest zakup obligacji emitowanych przez spółki
powiązane w celu transferu kapitału),
koszt ok. 43 mln zł rocznie wynikający z amortyzacji pozostałych wartości niematerialnych i prawnych
(domyślnie: marki firmy lub znaku firmowego),
niski wskaźnik płynności bieżącej po części wynika z faktu, iż w 2003 r. firma posiadała 426 mln zł
„pozostałych krótkoterminowych zobowiązań względem jednostek powiązanych”, które spadły do zera w
2004 r. (wydaje się to wskazywać na kredyt od spółki-matki i jest sytuacją pozytywną),
w 2004 r. firma uzyskała 538 mln zł „pozostałych przychodów operacyjnych” (nie związanych z
bieżącą działalnością), które najprawdopodobniej były darowizną ze strony spółki-matki.
Warto jest również pamiętać o tym, że spółka w niedalekiej przyszłości może być zmuszona do wypłaty
znaczących odszkodowań na rzecz swoich obecnych i byłych pracowników, ze względu na rażące łamanie
prawa pracy i przepisów BHP (sprawy sądowe są obecnie w toku).
Porównanie wyników Spółdzielni „Hale Banacha” z
wynikami sklepów wielkopowierzchniowych (w mln zł)
Nazwa firmy i
aktualność danych
Marża
Zysk na
Płynność
Sprzedaż
Zysk netto
handlowa sprzedaży
bieżąca
Zapł. podat.
doch. (%
marży hand.)
Selgros Sp. z o.o. (2003 r.)
1 966
8,3 %
151
4,6 %
85
0,8 %
16
0,56
(0,87)
9,7 %, 18
(0,9 % obrotu)
Makro Cash And Carry Polska
S.A. (2003 r.)
6 793
11,2 %
740
5,3 %
361
4,1 %
278
0,66
12,4 %, 92
(1,4 % obr.)
Real Sp. z o.o. i Spółka Spółka
Komandytowa (2003 r.)
2 861
16,7 %
454
- 3,8 %
(- 110)
- 3,3 %
(- 93)
0,63
0 %, 0
Auchan Polska Sp. z o.o.
(2003 r.)
3 391
7,2 %
213
- 1,4 %
(- 48)
- 4,9 %
(- 166)
0,89
0 %, 0
964
-9%
(- 66)
-7%
(- 67)
- 4,7 %
(- 45)
0,85
0 %, 0
Tesco Polska Sp. z o.o.
(2003 r.)
4 352
14,3 %
565
- 0,4 %
(- 18)
- 0,4 %
(- 19)
1,59
1,9 %, 11
(0,3 % obr.)
Jeronimo Martins Dystrybucja
S.A. (2003 r.) (Biedronka)
4 232
16,7 %
683
1,5 %
62
- 0,9 %
(- 36)
0,45
(0,66)
- 3 %, -21
(- 0,5 % obr.)
73
20,5 %
(14,5)
0,1 %
(0,08)
0,7 %
(0,5)
1,31
3,4 %, 0,5
(0,7 % obr.)
Carrefour Polska Sp. z o.o.
(2001 r.)
Spółdzielnia „Hale Banacha”
(2004 r.)
Średnie pensje na tle uzyskiwanych marż działających
w Polsce sklepów wielkopowierzchniowych (w mln zł)
Nazwa firmy i
aktualność danych
Marża
Zysk na
Sprzedaż
handlowa sprzedaży
Zapł. podat.
doch. (%
marży hand.)
Pensja
brutto
(około)
Ilość
pracowników
Selgros Sp. z o.o. (2003 r.)
1 966
8,3 %
151
4,6 %
85
9,7 %, 18
0,9 % obrotu
1 615 zł
3 395
Makro Cash And Carry Polska
S.A. (2003 r.)
6 793
11,2 %
740
5,3 %
361
12,4 %, 92
1,4 % obr.
836 zł
4 800
(około)
Real Sp. z o.o. i Spółka Spółka
Komandytowa (2003 r.)
2 861
16,7 %
454
- 3,8 %
(- 110)
0 %, 0
1 370 zł
9 500
Auchan Polska Sp. z o.o.
(2003 r.)
3 391
7,2 %
213
- 1,4 %
(- 48)
0 %, 0
1 528 zł
8 500
(około)
964
-9%
(- 66)
-7%
(- 67)
0 %, 0
500 zł
11 000
(około)
Tesco Polska Sp. z o.o.
(2003 r.)
4 352
14,3 %
565
- 0,4 %
(- 18)
1,9 %, 11
0,3 % obr.
1 001 zł
20 000
Jeronimo Martins Dystrybucja
S.A. (2003 r.)
4 232
16,7 %
683
1,5 %
62
- 3 %, - 21
(- 0,5 %) obr.
1 639 zł
(1 230 zł)
7 800
(11 890)
73
20,5 %
14,5
0,1 %
0,08
3,4 %, 0,5
0,7 % obr.
2 579 zł
244
Carrefour Polska Sp. z o.o.
(2001 r.)
Spółdzielnia „Hale Banacha”
(2004 r.)
Jaka jest więc sensowność przygotowywania
wskaźnikowych analiz finansowych?
Metafora czytania nut z partytury:
„Czy możemy powiedzieć, że dany utwór jest dobry lub nie, wybierając podstawowe dane
dotyczące danego utworu – powiedzmy tonację, czas trwania, ilość taktów, a nawet statystyki
częstości występowania różnych dźwięków? Nie. Musimy mieć przynajmniej tyle materiału, aby
usłyszeć muzykę…”
Analiza wskaźnikowa nie jest narzędziem idealnym. Jak każda metoda upraszczania rzeczywistości
ma ona zarówno wady, jak i zalety – a ich świadomość powinna pozwolić na krytyczną ocenę każdego
ze stosowanych wskaźników. Bardzo ważne są w niej umiejętności, doświadczenie, a często także
wyczucie analityka, który takiej oceny dokonuje.
Co ważne: analiza wskaźnikowa powinna być tylko jednym z elementów oceny przedsiębiorstwa oraz
podstawą do dalszej, pogłębionej analizy. Traktowanie wskaźników jako „ostatecznej wyroczni” co do
kondycji finansowej przedsiębiorstwa i jego perspektyw rozwojowych pozostaje wysoce
nieuzasadnione.
Dziękuję za uwagę
Prezentację wraz z komentarzem można pobrać ze strony
www.finansowanie.euro-net.pl