Geneza i założenia UGW
advertisement
EURO-WSPÓLNA WALUTA 1. H ISTORIA UTWORZENIA UNII GOSPODARCZO - WALUTOWEJ W E UROPEJSKIEJ U NII L ITERATURA A.Zielińska-Głębocka, K. Gawlikowska-Hueckel, Integracja europejska, CH Beck., r.13, punkt 3. Plany integracji i ich realizacja A. Nowak-Far, Unia Gospodarcza i Walutowa w Europie, CH Beck, Warszawa 2001, r. 1 i 2, A. Nowak-Far, Unia Gospodarcza i Walutowa w Europie, IW EuroPrawo, Warszawa 2011 Barcz J., Górka M., Wyrozumska A, Instytucje i prawo Unii Europejskiej, LexisNexis, Warszawa 2011 P RECEDENSY HISTORYCZNE 580 r. p.n.e między Syrią i Pykusem III i II w. p..n.e Unia Peloponeska (45 miast) 1857 Niemiecko- Austriacka Unia Walutowa 1848- Szwajcaria 1865-1929 Łacińska Unia Monetarna 1921- Belgia i Luksemburg 1940- Bank Rzeczy i pomysł na stworzenie unii monetranej z obszarów podległych lub od okupacją Niemiec m.in.: Protektora Czech i Moraw, Słowacja, Generalna Gubernia, Dania, Norwegia, Belgia, Luksemburg, Holandia N IEMIECKO -A USTRIACKA U NIA WALUTOWA Unia zawarta w 1857 pomiędzy państwami Związku Celnego (Zollverein) a Austrią i Lichtensteinem; Wprowadzono równoległą walutę – talara związkowego (thaler vereinsmuenze); 1 talar = 1,75 guldena funkcjonującego w południowych państwach niemieckich = 1,5 guldena austriackiego; Unia przetrwała do 1867 roku (po porażce Austrii w wojnie z Niemcami); Ł ACIŃSKA U NIA WALUTOWA Powstała z inicjatywy Francji w 1865 roku i zaczęła obowiązywać od 1866 roku. Jej skład tworzyły: Francja, Włochy, Belgia, Szwajcaria, Bułgaria (od 1867 r.), Grecja (od 1867 r.); Cechy charakterystyczne: nie posiadała wspólnej jednostki pieniężnej (pieniądze wszystkich państw tworzących unię miały prawo znajdować się w obiegu we wszystkich krajach do unii należących) przez pierwsze 13 lat funkcjonowania opierała się na bimetaliźmie; Brak było jakichkolwiek uregulowań w sprawie wspólnego banku centralnego; Dotrwała do 1914 roku, natomiast jej oficjalne rozwiązanie nastąpiło w 1926 roku. S KANDYNAWSKA U NIA WALUTOWA Założona w 1873 roku przez Szwecję i Danię. W 1875 roku dołączyła Norwegia. Cechy charakterystyczne: państwa te wprowadziły wspólną walutę (koronę), początkowo ustalenia traktatowe dotyczyły tylko monet (od 1894 roku banki centralne Norwegii i Szwecji a od 1901 roku Norwegii i Danii porozumiały się co do akceptacji swoich banknotów); gospodarki tych państw były do siebie bardzo podobne, unormowania prawne objęły zagadnienia monetarne związane z funkcjonowaniem SUW (utworzono system zunifikowanych rezerw, rozszerzono linie kredytowe dla wzajemnego kredytowania się krajów SUW). SUW wygasła do 1924 roku bez formalnego porozumienia B ELGIJSKO -L UKSEMBURSKA U NIA WALUTOWA Powstała w 1921 roku (zaczęła obwiązywać od 1922 roku) pomiędzy Belgią a Luksemburgiem; Była jednym z elementów unii ekonomicznej pomiędzy tymi krajami; W obydwu krajach funkcjonowały odrębne waluty – frank belgijski był legalnym środkiem płatniczym na terenie całej unii natomiast frank luksemburski tylko na terenie Luksemburga; Unia ta funkcjonowała do 1999 roku. W NIOSKI Pełna suwerenność międzynarodowa, Wola polityczna do stworzenia unii monetarnej oraz uczestniczenia i realizacji, Przekonanie państw o wymiernych korzyściach, Powiązanie z istnieniem i efektywnym wykonywaniem polityki pieniężnej (ułatwione przez bank centralny) L ATA 1945-1958 Brak po II wojnie światowej brak międzynarodowego systemu finansowego 1948 r. z inicjatywy Wielkiej Brytanii powstaje OEEC 1950 r. powstaje Europejska Unia Płatnicza jednocząca 18 państw. Stworzono ramy prawne, które pozwoliły na zunifikowanie systemu wzajemnych rozliczeń. U WARUNKOWANIA System z Bretton Woods (1944)- powiązanie walut przez dolara, Wąskie pasmo odchyleń (+/-1%), a kraje EWG +/-0,75% Przejściowe problemy z równowagą w bilansie płatniczym finansowano za pomocą kredytów z MFW Zmniejszenie uzależnienia walut europejskich od dolara, W latach 60. 1/3-1/2 obrotów światowego handlu realizowana była w USD P ROBLEMY Zmniejszenie rezerw złota przez USA o 5,1 mld USD w latach 1958-1960 (1950-1957: spadek tylko o 1,7 mld USD), Wojna w Wietnamie, Kapitałochłonne badania kosmiczne, Waluty krajów EWG pod koniec lat 60. stały się obiektem ataków spekulacyjnych P IERWSZE KROKI Powołano Europejski Związek Kursów Walutowych, Pasmo wahań walut krajów członkowskich /+2,25% i względem dolara +/-4,5% tzw. wąż w tunelu, Przygotowanie planów stworzenia unii walutowej. Nazwa planu Propozycje działań Realizacja I plan Barre’a 1969 Koordynacja wysiłków krajów członkowskich w kierunku równoważenia sald wsparta stworzeniem mechanizmów kredytowych, wspólne działania na rzecz spadku bezrobocia Nie realizowany Plan Schillera • Utworzenie unii walutowej w 4 etapach, 1969 • Koordynacja narodowych polityk gospodarczych, powierzenie części decyzji z zakresu liberalizacji kapitału i polityki pieniężnej organom ponadnarodowym, • Ograniczenie wahań kursów walutowych wspomagane utworzenie systemu pomocy kredytowej realizowanej przez specjalną instytucję (o charakterze zbliżonym do ponadnarodowego banku centralnego), • Po okresie przejściowym nieodwołalnie sztywne kursy poprzedzające wprowadzenie wspólnej waluty, • Polityka pieniężna i fiskalna realizowana na szczeblu ponadnarodowym. Nie zrealizowanypewne elementy znalazły się w późniejszych programach Nazwa planu Propozycje działań Realizacja II plan Barre’a 1970 • Koordynacja krótko- i średniookresowej polityki gospodarczej, • Pełna liberalizacja przepływów kapitału, • Harmonizacja systemów podatkowych (od obrotów kapitałowych i VAT) • Wspólna polityka pieniężna . Częściowo realizowany w późniejszych programach UE (w ramach programu Rynku 1992) Plan Wernera 1970 • Nieodwołalnie stałe kursy walutowe lub wprowadzenie wspólnej waluty, • Wspólna polityka wewnętrzna i zewnętrzna polityka pieniężna i fiskalna, • Wspólna polityka strukturalna i regionalna, • System stałych konsultacji państw członkowskich, Realizowane elementy: • Wąż w tunelu, • System pomocy kredytowej P RZYCZYNY ZANIECHANIA REALIZACJI P LANU W ERNERA Zmiana uwarunkowań makroekonomicznych wynikająca z upadku systemu z Bretton Woods, Gwałtowny wzrost cen surowców energetycznych (tzw. szoki paliwowe) Nierównomierny wzrost inflacji Problemy z płatnościami w skali globalnej ERM (E XCHANGE R ATE M ECHANISM )W ĄŻ W TUNELU Wąż w tunelu według Planu Wernera 1,2% wąż dla walut narodowych EWG 1,5% szerokość tunelu wobec dolara Wąż w tunelu skorygowany przez Porozumienia Smithoniańskie, 1972 2,25 % wąż dla walut narodowych EWG 4,5% szerokość tunelu wobec dolara E UROPEJSKI S YSTEM WALUTOWY 1978 R . Stopniowa realizacja unii walutowej, Stabilizacja kursów walutowych wobec walut krajów nie będących członkami EWG, Stabilizacja wewnętrzna w krajach członkowskich, Uniezależnienie systemu europejskiego od wpływu dolara Poprzez: 1. Podjęcie decyzji dotyczących kursów walutowych, 2. Stworzenie regulacji określających dostęp do narzędzi kredytowych, 3. Ustanowienie wspólnej waluty, 4. Ustalenie sposobu działania tzw. wskaźnika odchyleń, który miał zapewnić symetryczny proces dostosowań. E UROPEJSKI S YSTEM WALUTOWY 3 FILARY (1979-1998) ERM- mechanizm stabilizacji kursów walutowych ECU Infrastruktura wsparcia kredytowego interwencji walutowych P LAN D ELORSA Raport Delorsa 1989: „unia gospodarcza i walutowa musi zakładać pełną swobodę przepływu osób, dóbr, kapitału i usług oraz nieodwołanie sztywne kursy między walutami krajów członkowskich i w końcu wprowadzenie wspólnej waluty. To z kolei determinowało wspólną politykę pieniężną i wysoki stopień kompatybilności polityk gospodarczych, jak również współpracę w dziedzinach innych polityk, szczególnie w polityce fiskalnej” P LAN D ELORSA 3 etapy, Najważniejsze dla powodzenie ma wprowadzenie i realizacja zasad rynku wewnętrznego, Wskazano na naturalny proces stworzenia i wprowadzenia wspólnej waluty, Zakończenie usuwania barier fizycznych, technicznych i fiskalnych, Reforma funduszy strukturalnych i podwojenie środków finansowych w celu zmniejszenia nierówności regionalnych, Zwiększenie stopnia koordynacji polityk ekonomicznych i fiskalnych. P LAN D ELORSA - PRZESZKODY I WYZWANIA Kryzys 1993 r. destabilizacja w wyniku szoku asymetrycznego, Brak zintegrowanych działań banków centralnych, Rozszerzenie pasma wahań +/-15% z dniem 01.08.1993. P IERWSZY ETAP UGW Na podstawie planu Delorsa Rada Europejska zadecydowała w czerwcu 1989 r., że pierwszy etap unii gospodarczej i walutowej rozpocznie się 1 lipca 1990 r. Tego dnia zniesiono praktycznie wszystkie ograniczenia w przepływie kapitału pomiędzy państwami członkowskimi. Komitet Prezesów Utworzonemu w maju 1964 r. Komitetowi Prezesów banków centralnych państw członkowskich Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, powierzono dodatkowe zadania, Objęły one opiniowanie polityki pieniężnej państw członkowskich oraz działanie na rzecz jej koordynacji w celu osiągnięcia stabilności cen. Komitet Prezesów podjął także prace przygotowawcze do III etapu UGW. Pierwszym krokiem było wskazanie kwestii najpilniej wymagających rozstrzygnięcia, sporządzenie planu prac do końca 1993 r. oraz określenie zakresu obowiązków istniejących już podkomisji i specjalnie powołanych grup roboczych. Przygotowania prawne znowelizowania Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą (traktat rzymski) w celu stworzenia odpowiedniej struktury instytucjonalnej. Wynikiem negocjacji był Traktat o Unii Europejskiej, podpisany w Maastricht 7 lutego 1992 r., wszedł w życie dopiero 1 listopada 1993 r. Traktat ten stanowił nowelizację Traktatu ustanawiającego Europejską Wspólnotę Gospodarczą – zmienił jego tytuł na Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską – i wprowadził m.in. protokół w sprawie Statutu Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego oraz protokół w sprawie Statutu Europejskiego Instytutu Walutowego. D RUGI ETAP BUDOWY UGW Ustanowienie EIW i EBC Drugi etap UGW rozpoczął się wraz z powstaniem Europejskiego Instytutu Walutowego (EIW) w dniu 1 stycznia 1994 r. i likwidacją Komitetu Prezesów. Tymczasowy charakter EIW wynikał z przebiegu integracji monetarnej Wspólnoty. EIW nie odpowiadał za prowadzenie polityki pieniężnej w Unii Europejskiej – pozostała ona w gestii władz krajowych – i nie mógł przeprowadzać interwencji walutowych. Dwa główne zadania EIW obejmowały: wzmacnianie współpracy banków centralnych i koordynacji polityki pieniężnej, przygotowania do ustanowienia Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC), prowadzenia wspólnej polityki pieniężnej i wprowadzenia wspólnej waluty na trzecim etapie UGW. W związku z tym EIW stanowił platformę konsultacji oraz wymiany poglądów i informacji o polityce pieniężnej. Określił także regulacyjne, organizacyjne i logistyczne ramy realizacji zadań ESBC na trzecim etapie UGW. D RUGI ETAP BUDOWY UGW Mechanizm kursowy ERM II EIW otrzymał ponadto zadanie przeprowadzenia prac przygotowawczych w zakresie przyszłych relacji monetarnych i kursowych pomiędzy strefą euro a pozostałymi krajami Unii. W grudniu 1996 r. przedstawił Radzie Europejskiej raport, na podstawie którego powstała uchwała Rady w sprawie zasad i podstawowych elementów nowego mechanizmu kursowego (ERM II), przyjęta w czerwcu 1997 r. Nowe banknoty W grudniu 1996 r. EIW przedstawił Radzie Europejskiej, a następnie opinii publicznej, wybrany projekt serii banknotów euro, które miały wejść do obiegu 1 stycznia 2002 r. Pakt stabilności i wzrostu W celu uzupełnienia i uściślenia postanowień Traktatu dotyczących UGW Rada Europejska przyjęła w czerwcu 1997 r. pakt stabilności i wzrostu, na który składają się dwa rozporządzenia mające zapewnić dyscyplinę budżetową w UGW. Dopełnieniem paktu i rozszerzeniem wynikających z niego zobowiązań była deklaracja Rady przyjęta w maju 1998 r., znowelizowana następnie w 2005 i 2011 r. D RUGI ETAP BUDOWY UGW Pierwsi uczestnicy trzeciego etapu 2 maja 1998 r. Rada Unii Europejskiej (obradująca w składzie szefów państw lub rządów) jednogłośnie zdecydowała, że jedenaście państw członkowskich spełniło warunki uczestnictwa w trzecim etapie UGW i wprowadzenia wspólnej waluty z dniem 1 stycznia 1999 r. Były to: Belgia, Niemcy, Hiszpania, Francja, Irlandia, Włochy, Luksemburg, Holandia, Austria, Portugalia i Finlandia. Przygotowanie do ustalenia kursów wymiany Również w maju 1998 r. ministrowie finansów państw członkowskich, które miały wprowadzić wspólną walutę, wraz z prezesami banków centralnych tych państw oraz Komisją Europejską i EIW uzgodnili, że nieodwołalne kursy wymiany walut krajowych na euro zostaną określone na podstawie ich aktualnych kursów centralnych w mechanizmie kursowym ERM. Powołanie organów decyzyjnych 25 maja 1998 r. rządy jedenastu uczestniczących państw członkowskich mianowały prezesa, wiceprezesa i czterech pozostałych członków Zarządu EBC. Wraz z utworzeniem EBC 1 czerwca 1998 r. dobiegła końca działalność EIW. T RZECI ETAP BUDOWY UGW Nieodwołalne ustalenie kursów wymiany 1 stycznia 1999 r. zaczęły obowiązywać nieodwołalne kursy wymiany na euro walut pierwszych jedenastu państw członkowskich, które utworzyły unię walutową, a Europejski Bank Centralny otrzymał kompetencje do prowadzenia wspólnej polityki pieniężnej. Tym samym rozpoczął się trzeci i ostatni etap UGW. 1 stycznia 2001 r. liczba państw członkowskich uczestniczących w unii walutowej wzrosła do dwunastu, gdy do trzeciego etapu UGW przeszła Grecja. 1 stycznia 2007 r. do strefy euro jako trzynasty kraj weszła Słowenia, rok później – Cypr i Malta, 1 stycznia 2009 r. – Słowacja, a 1 stycznia 2011 r. – Estonia. W momencie przystąpienia tych krajów do strefy euro ich banki centralne automatycznie stały się częścią Eurosystemu. 2. T EORIA OPTYMALNYCH OBSZARÓW WALUTOWYCH T EORIA OPTYMALNYCH OBSZARÓW WALUTOWYCH Argumenty na rzecz płynnego kursu walutowego Argumenty na rzecz sztywnych kursów walutowych Rozważania nad dołączeniem do EMU Wnioski Literatura: de Grauwe Paul, Unia walutowa, PWE 2000, część 1. Koszty i korzyści z pełnej unii walutowej. Krugman P.R., Obstfeld M., Ekonomia międzynarodowa 2, PWN, Warszawa 2007, r. 19-20. A RGUMENTY NA RZECZ PŁYNNYCH KURSÓW WALUTOWYCH AUTONOMIA W ZAKRESIE POLITYKI PIENIĘŻNEJ - Niewielka możliwość wpływu w okresie systemu z Bretton Woods, - Wprowadzanie ograniczeń na płatności międzynarodowe, SYMETRIA - Brak zagrożenie ze strony jednej waluty, - System kursów płynnych jest wolny od asymetrii, A RGUMENTY NA RZECZ PŁYNNYCH KURSÓW WALUTOWYCH KURS WALUTOWY JAKO STABILIZATOR AUTOMATYCZNY - Płynne kursy walutowe mają zdolność do wspomagania szybkiego dostosowania do zaburzeń gospodarczych np. inflacji za granicą, - Analiza: spadek popytu na eksport danego dobra A RGUMENTY NA RZECZ PŁYNNYCH KURSÓW WALUTOWYCH Źródło: Krugman P.R., Obstfeld M., Ekonomia międzynarodowa 2, PWN, 2007, r.19-20 A RGUMENTY PRZECIWKO PŁYNNYM KURSOM WALUTOWYM DYSCYPLINA – brak możliwości kreowania swobodnej polityki pieniężnej i fiskalnej, które mogą prowadzić do inflacji, SPEKULACJA DESTABILIZUJĄCA I ZABURZENIA NA RYNKU PIENIĘŻNYM - Spekulacja może powodować istotne zawirowania na rynku, - Deprecjacja waluty może powodować dalsze wyprzedawanie waluty (błędne koło), - Zakłócenia w handlu, podsycanie inflacji, pojawienie się spirali płacowo-cenowej, - Płynne kursy walutowe zwiększają wrażliwość gospodarki na szoki pochodzące z rynku krajowego P RZYKŁAD . W ZROST POPYTU NA PIENIĄDZ W WARUNKACH PŁYNNYCH KURSÓW WALUTOWYCH Źródło: Krugman P.R., Obstfeld M., Ekonomia międzynarodowa 2, PWN, 2007, r.19-20 A RGUMENTY PRZECIWKO PŁYNNYM KURSOM WALUTOWYM NEGATYWNE SKUTKI DLA HANDLU MIĘDZYNARODOWEGO I INWESTYCJI - Pogłębianie niepewności importerów i eksporterów, - Ograniczona przewidywalność i rola waluty jako punktu odniesienia, BRAK KOORDYNACJI POLITYKI EKONOMICZNEJ - Sterowanie kursem walutowym w celu podniesienie konkurencyjności własnych produktów, ZŁUDZENIE WIĘKSZEJ AUTONOMII I NTEGRACJA GOSPODARCZA I KORZYŚCI OBSZARU O STAŁYCH KURSACH WALUTOWYCH Norwegia jako kraj rozpatrujący możliwość dołączenia do obszaru o stałych kursach walutowych, Korzyści: 1. uproszczenie rachunku ekonomicznego 2. zwiększenie przewidywalności transakcji międzynarodowych Korzyści z poprawy efektywności pieniężnej to suma oszczędności wynikająca z wyeliminowania niepewności, ryzyka i kosztów transakcyjnych. Wyższy stopień integracji gospodarczej między danym krajem a obszarem o stałych kursach walutowych zwiększa korzyści odnoszone przez ten kraj z tytułu poprawy efektywności pieniężnej, jeśli ten kraj postanowi powiązać swoją walutę z innymi walutami tego obszaru. K RZYWA GG Źródło: Krugman P.R., Obstfeld M., Ekonomia międzynarodowa 2, PWN, 2007, r.19-20 I NTEGRACJA GOSPODARCZA I KOSZTY OBSZARU STAŁEGO KURSU WALUTOWEGO Kraj rezygnuje ze wszystkich instrumentów polityki pieniężnej, które mogą stabilizować poziom produkcji oraz zatrudnienie, Koszt to utrata stabilności gospodarczej, Zależność pokazuje krzywa LL. Źródło: Krugman P.R., Obstfeld M., Ekonomia międzynarodowa 2, PWN, 2007, r.19-20 P RZYKŁAD . N ORWEGIA ROZPATRUJE PRZYŁĄCZENIE DO OBSZARU WALUTOWEGO Źródło: Krugman P.R., Obstfeld M., Ekonomia międzynarodowa 2, PWN, 2007, r.19-20 P RZYKŁAD . N ORWEGIA ROZPATRUJE PRZYŁĄCZENIE DO OBSZARU WALUTOWEGO Źródło: Krugman P.R., Obstfeld M., Ekonomia międzynarodowa 2, PWN, 2007, r.19-20 O PTYMALNY OBSZAR WALUTOWY To ugrupowanie regionalne gospodarek blisko powiązanych wymianą dóbr i usług oraz swobodnym przepływem czynników produkcji, Praktyka pokazuje, że zdolność absorbowania szoków asymetrycznych jest mniejsza niż w teorii, ponieważ zmiany relacji kursów walutowych nie mają zwykle trwałego wpływu na produkcji i zatrudnienie, Zmiany kursów walutowych nie są instrumentem, którego politycy mogą używać dowolnie bez ponoszenia kosztów, Czy europejska unia gospodarczo-walutowa jest optymalnym obszarem walutowym? 3. F UNKCJONOWANIE WSPÓLNEJ WALUTY EURO S TABILNOŚĆ MAKROEKONOMICZNA STREFY EURO Dlaczego tak ważna jest stabilność makroekonomiczna? Jest czynnikiem wzrostu gospodarczego, na którego jakość wpływa m.in. polityka pieniężna i fiskalna K RYTERIA Z M AASTRICHT Stworzenie kotwicy nominalnej, Centralizacja polityki pieniężnej vs. Decentralizacja polityki fiskalnej, Budowa EBC. S TABILNE CENY Z EURO - STOPA INFLACJI W STREFIE EURO http://www.ecb.int/ecb/educational/hicp/html/index.pl.html I NFLACJA CEN KONSUMPCYJNYCH W STREFIE EURO OD 1961 R . http://www.ecb.int/ecb/educational/hicp/html/chart3.pl.html „W IELKIE USPOKOJENIE ” – GLOBALNY SPADEK INFLACJI OD LAT 80. Źródło: Raport NBP, Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, s.14, Warszawa J AK Roczne wydatki Cena (rok bazowy) jednostkowa całkowita OBLICZYĆ INFLACJĘ ? Cena (rok później jednostkowa całkowita Cena (2 lata później) jednostkowa 150 bochenków chleba 1,50 1,30 1,60 100 filiżanek kawy 2,40 2,40 2,15 12 wizyt u fryzjera 20,00 22,00 23,00 1 kurtka zimowa 145,00 176,00 160,00 Całkowity koszt koszyka Indeks cen Stopa inflacji całkowita S POSÓB OBLICZANIA HICP 1. Zbieranie danych cenowych – Każdego miesiąca obserwatorzy cen zbierają ok. 1,8 mln danych o cenach. Odbywa się to w ponad 200 000 punktów handlowych w blisko 1600 większych i mniejszych miastach w całej strefie euro. Każdy kraj zbiera dane dotyczące ok. 700 reprezentatywnych towarów i usług; dokładna liczba badanych produktów może się różnić. Ceny każdego produktu pochodzą z różnych punktów sprzedaży zlokalizowanych w różnych regionach. 2. Udziały poszczególnych kategorii produktów zależą od tego, jaki przypada na nie procent wydatków w przeciętnym budżecie domowym. Aby wskaźnik cen odzwierciedlał aktualną strukturę wydatków, udziały te są regularnie aktualizowane. Oblicza się je na podstawie wyników badań ankietowych, w których prosi się respondentów o zapisywanie swoich wydatków. Udziały odpowiadają średnim wartościom krajowym uwzględniającym wydatki wszystkich grup konsumentów (osób zamożnych i ubogich, młodych i starszych itd.) 3. Udziały poszczególnych krajów zależą od tego, jaki przypada na nie procent całkowitych wydatków konsumpcyjnych strefy euro. K TO ZAJMUJE SIĘ OBLICZANIEM HICP Dla poszczególnych krajów spoza strefy euro wskaźnik HICP obliczają ich własne urzędy statystyczne. Dla strefy euro obliczenia prowadzi Eurostat, urząd statystyczny Wspólnot Europejskich. Eurostat oblicza HICP dla strefy euro jako całości na podstawie danych przekazywanych przez krajowe urzędy statystyczne. Ponadto Eurostat pilnuje zgodności danych krajowych z obowiązującymi standardami i w ten sposób czuwa nad jakością statystyk. P OPRAWA JAKOŚCI POLITYKI FISKALNEJ Deficyt budżetowy w strefie euro i wybranych krajach OECD Źródło: Raport NBP, Raport na temat pełnego uczestnictwa Rzeczypospolitej Polskiej w trzecim etapie Unii Gospodarczej i Walutowej, s.16, Warszawa D YNAMIKA DŁUGU PUBLICZNEGO Zagregowany dług publiczny strefy euro spadł z 72% w 1999 r. do 67% w roku 2007. Mimo to było to wciąż o 7% powyżej kryterium maksymalnego długu, wynoszącego 60%. Należy zauważyć, że ten pozytywny obraz, aktualny jest na rok 2007. Źródło: Instytut Sobieskiego, Czy strefa euro przetrwa kryzys?, s.3. D EFICYT BUDŻETOWY I DŁUG PUBLICZNY W U NII E UROPEJSKIEJ Źródło: Eurostat, Euroindicators newsrelease, 26.04.2011 N AJLEPSI I NAJGORSI W 2010 R . Największy deficyt budżetowy w 2010: Irlandia (-32.4%), Grecja (-10.5%), Wielka Brytania (-10.4%), Hiszpania (-9.2%), Portugalia (-9.1%), Polska (7.9%), Słowacja (-7.9%), Łotwa (-7.7%), Litwa (-7.1%) i Francja (-7.0%). Najniższy deficyt budżetowy: Luxemburg (-1.7%), Finlandia (-2.5%) i Dania (-2.7%). Estonia (0.1%) odnotowały niewielką nadwyżkę a Szwecja miała zrównoważony budżet (0.0%). Na koniec 2010 najniższy dług publiczny jako % PKB miały: Estonia 6,6%, Bułgaria 16,2%, Luxemburg 18,4%, Rumunia 30,8%, Słowenia 38%, Litwa 38,2%, Czechy 38,5%, Szwecja 39,8%. 14 państw członkowskich przekroczyło próg 60% długu publicznego do PKB: Grecja 142,8%, Włochy 119%, Belgia 96,8%, Irlandia 96,2%, Portugalia 93%, Niemcy 83,2%, Francja 81,7%, Węgry 80,2%, Austria 72,3%, Malta 68%, Holandia 62,7%, Cypr 60,8%, Hiszpania 60,1% P RZYCZYNY STABILNOŚCI MAKROEKONOMICZNEJ W STREFIE EURO W LATACH 1999-2007 Stworzenie kryteriów konwergencji: 1. Kryteria jako kotwica dyscyplinująca, 2. Zniknęła zmienność nominalnego kursu walutowego względem partnerów handlowych w strefie euro, 3. Wzrosła przejrzystość i efektywność rynku, 4. Zdolność do elastyczności i absorpcji szoków, 5. Utworzenie EBC. M IĘDZYNARODOWA ROLA EURO Co to jest pieniądz międzynarodowy? Długi międzynarodowe denominowane w euro przerosły te dominowane w dolarach w 2004 r, Pożyczki bankowe dla krajów spoza strefy euro stanowią dziś 36% ogółu pożyczek strefy, porównaniu z 45% pożyczek denominowanych w dolarach. Udział ujawnionych rezerw finansowych trzymanych w euro wzrósł z 18% w 1999 do 25% w 2007 r. P ODSUMOWANIE 4. C O TO SĄ RAPORTY O Art. 140 TFUE KONWERGENCJI I JAKA JEST PROCEDURA PRZYJĘCIA ? Co najmniej co dwa lata lub na wniosek Państwa Członkowskiego objętego derogacją, Komisja i Europejski Bank Centralny składają Radzie sprawozdania w sprawie postępów dokonanych przez Państwa Członkowskie objęte derogacją w wypełnianiu ich zobowiązań w zakresie urzeczywistnienia unii gospodarczej i walutowej. Sprawozdania te określają, czy ustawodawstwo krajowe każdego z tych Państw Członkowskich, w tym statuty jego krajowego banku centralnego, jest zgodne z artykułami 130 i 131 i ze Statutem ESBC i EBC. Sprawozdania określają również, czy osiągnięty został wysoki poziom trwałej konwergencji, analizując, w jakim stopniu każde Państwo Członkowskie spełniło następujące kryteria: — osiągnięcie wysokiego stopnia stabilności cen; będzie to wynikało ze stopy inflacji zbliżonej do istniejącej w co najwyżej trzech Państwach Członkowskich, które mają najlepsze rezultaty w dziedzinie stabilności cen, — stabilna sytuacja finansów publicznych; będzie to wynikało z sytuacji budżetowej, która nie wykazuje nadmiernego deficytu budżetowego w rozumieniu artykułu 126 ustęp 6, — poszanowanie zwykłych marginesów wahań kursów przewidzianych mechanizmem kursów wymiany walut europejskiego systemu walutowego przez co najmniej dwa lata, bez dewaluacji w stosunku do euro, — trwały charakter konwergencji osiągniętej przez Państwo Członkowskie objęte derogacją i jego udziału w mechanizmie kursów wymiany walut, co odzwierciedla się w poziomach długoterminowych stóp C O TO SĄ RAPORTY O Art. 140 TFUE KONWERGENCJI I JAKA JEST PROCEDURA PRZYJĘCIA ? 2. Po konsultacji z Parlamentem Europejskim i dyskusji w ramach Rady Europejskiej, Rada, na wniosek Komisji, decyduje, które Państwa Członkowskie objęte derogacją spełniają niezbędne warunki, na podstawie kryteriów określonych w ustępie 1, i uchyla derogacje w stosunku do danych Państw Członkowskich. Rada stanowi po otrzymaniu zalecenia od kwalifikowanej większości jej członków reprezentujących Państwa Członkowskie, których walutą jest euro. Członkowie ci stanowią w terminie sześciu miesięcy od otrzymania przez Radę wniosku Komisji. 3. Jeżeli decyduje się, zgodnie z procedurą przewidzianą w ustępie 2, o zakończeniu stosowania derogacji, Rada, stanowiąc jednomyślnie głosami Państw Członkowskich, których walutą jest euro oraz danego Państwa Członkowskiego na wniosek Komisji i po konsultacji z Europejskim Bankiem Centralnym, nieodwołalnie określa kurs, po jakim euro zastępuje walutę danego Państwa Członkowskiego, oraz decyduje o innych środkach niezbędnych do wprowadzenia euro jako jednej waluty w danym Państwie Członkowskim. W JAKI SPOSÓB OCENIANY JEST STOPIEŃ KONWERGENCJI ? 1. Konwergencja gospodarcza, 2. Zgodność ustawodawstwa krajowego z wymogami Traktatu 3. Spełnienie wymogów ustawowych dotyczące krajowych banków centralnych, tak aby mogły one stać się członkami Eurosystemu. C O TO JEST I JAK DZIAŁA ERMII? ERM II jest systemem łączącym waluty krajowe państw UE oraz euro, mającym pomóc w wypełnianiu wymogu traktowania przez państwa członkowskie UE polityki kursowej jako przedmiotu wspólnego zainteresowania, System kursów stałych, ale dostosowywalnych, Ustalony kurs centralny i pasmo wahań +/- 15%, Pasmo węższe ustalane indywidualnie, Możliwość interwencji VSTF, Możliwość korekty kursu, Czy w celu wejścia do ERMII trzeba spełniać kryteria konwergencji? C O TO JEST KRYTERIUM KONWERGENCJI PRAWNEJ ? Obejmuje analizę zgodności ustawodawstwa krajowego z art. 108 i 109 TWE oraz Statutem Europejskiego Systemu Banków Centralnych (ESBC) i EBC, a w szczególności: niezależność funkcjonalna, instytucjonalna, personalna i finansowa banku centralnego; spójność celów banku centralnego z EBC. C ELE KRYTERIÓW KONWERGENCJI Co jest celem kryterium inflacyjnego? Co jest celem kryterium stóp procentowych? Co jest celem kryteriów fiskalnych? P ROCES WEJŚCIA DO STREFY EURO ?
