Wnioski z Klimatycznego Forum Metropolitalnego w

Refleksje koordynatora po Klimatycznym Forum Metropolitalnym w Lublinie
Podczas drugiego Klimatycznego Forum Metropolitalnego w Lublinie najważniejszymi
tematami okazały się gospodarowanie wodami, zieleń miejska oraz ekologiczny transport. Na
Forum pojawiła się także istotna kwestia mitygacji zmian klimatu.
Klimat w Lublinie
Lublin nie jest miastem szczególnie dotkniętym ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi.
Długoterminowe trendy w zakresie opadów (1951-2015) nie wykazują także wzrostu opadów
w mieście, choć od 1988 roku opady nawalne o wysokości powyżej 20 mm występowały w
mieście co roku (wcześniej były roczne przerwy). Wyraźnie zwiększa się ilość i długość fal
upałów (średnio 6,2 dnia) napływających nad miasto (1951-2016), ale nie wyróżnia to
Lublina na tle innych części Polski. W porównaniu z innymi miastami Lublin podczas fali
upałów w 2015 roku był nieco chłodniejszy od innych miast, z wyjątkiem Białegostoku i
Szczecina. Tak jak inne miasta istotny wpływ na mieszkańców mają tropikalne noce z
temperaturą minimalna powyżej 20 st. C. wg ustnej informacji w okresie fal upałów i nocy
tropikalnych liczba interwencji pogotowia ratunkowego wzrasta. Staje się to bardzo istotnym
zagadnieniem na przyszłość gdyż przewiduje się, że w Lublinie w roku 2050 ludność 65+ czyli
o wysokim stopniu ryzyka stanowić będzie 30%.
Kontrowersje wokół lubelskiej zieleni
W Lublinie wyspa ciepła występuje w sposób umiarkowany i odznacza się przede wszystkim
rosnącą liczbą nocy gorących w mieście. Z jednej strony do obniżenia skali zjawiska mogą się
przyczynić niska zabudowa, zieleń miejska, urozmaicona rzeźba (wąwozy). Obecnie wobec
poczynań miasta dotyczących zieleni miejskiej narastają kontrowersje, co jest wynikiem m.in.
znacznie aktywniejszej niż do tej pory działalności miasta w tym zakresie po otwarciu Biura
Miejskiego Architekta Zieleni w roku 2015. Ciekawe są jednak pozytywne doświadczenia
tego Biura z umieszczaniem m.in. nowych drzew w przestrzeniach miasta, gdzie dotychczas
takie działania były problematyczne, np. na ulicy Krakowskie Przedmieście i Kołłątaja.
Wydaje się, że tym działaniom brakuje jeszcze programu dialogu z mieszkańcami oraz akcji
edukacyjnej dotyczących trudności z kształtowaniem zieleni w istniejącej tkance miejskiej i
konkretnych rozwiązań stosowanych w przestrzeni miasta, choć w mieście funkcjonuje tzw.
Zielony Budżet Obywatelski. W trakcie prac na strategią rozwoju Lublina do 2050 roku
zarówno mieszkańcy jak i urzędnicy uznali, że najistotniejszym zagadnieniem o charakterze
strategicznym jest prawidłowe kształtowanie zieleni.
Ze strony naukowców i praktyków padało wiele propozycji rozwiązań w zakresie
infrastruktury zielonej i błękitnej. Ważnym jest budowanie systemu powiązań przyrodniczych
obejmujących: lokalne systemy nawadniania, parklety, ogrody kieszonkowe, ogrody pamięci,
ogórki działkowe, zacenianie ścian, ulic, chodników, parkingów, placów i targowisk, trawniki
ekstensywne, łąki kwietne, zielone ściany, ogrody wertykalne, pnącza, ogrody na dachach,
niecki i pola retencyjne, parki nadrzeczne jak i tworzenie przepuszczalnych oraz
półprzepuszczalnych nawierzchni.
1
Zasugerowano aby podnieść znaczenie zieleni w mieście wprowadzi stanowisko inspektora
zieleni miejskiej tak jak to ma miejsce z inspektorem nadzoru budowlanego.
Podkreślano znaczenie powiązań systemu przyrodniczego miast z otoczeniem w ramach
obszaru metropolitalnego ale pod tym względem wiele jest jeszcze do zrobienia.
Woda opadowa nie jest tak czysta, jak ją malują
Wody opadowe w mieście są zagospodarowywane oddzielnie od ścieków komunalnych,
czym Lublin wydaje się wyróżniać na tle innych metropolii polskich. Może to znacznie
ułatwiać działania w zakresie wód opadowych, choć jak wykazują lokalne badania naukowe
wody opadowe wcale nie są czystsze od ścieków w momencie, gdy wpływają do rzek. Jest to
argument za tym, aby opad był zatrzymywany jak najbliżej miejsca jego spadku na
powierzchnię Ziemi. Kolektory odprowadzające wody opadowe w Lublinie są na długości
28% przeciążone, zwłaszcza w okresie dużych opadów i miasto rozważa retencję wody
powyżej miejsc przeciążenia w systemach podziemnej retencji wody, jako rozwiązanie
ekonomicznie uzasadnione. Planowane są także zbiorniki chłonne w wybranych miejscach
miasta, ale na razie istnieją protesty społeczne przeciw takim rozwiązaniom.
Lublin: w pełni elektryczna komunikacja miejska – tuż, tuż.
Lublin jest miastem aktywnym w zakresie ograniczenia emisji gazów cieplarnianych i
zanieczyszczeń powietrza. Lubelski Plan Gospodarki Niskoemisyjnej zakłada ambitne na tle
kraju cele w zakresie redukcji zużycia energii oraz emisji gazów cieplarnianych, a także
przede wszystkim intensywne działania. Szczególnie korzystnie przedstawia się w Lublinie
system komunikacji miejskiej, w którym już 33,5% przewozów świadczone jest taborem
elektrycznym (trolejbusowym) i ta liczba w wyniku planowanych inwestycji będzie szybko
rosła. Lublin ma szansę stać się pierwszym miastem z w pełni elektryczną komunikacją
miejską w Polsce oraz inicjującym rozwiązania innowacyjne w tym zakresie. Jednym z takich
rozwiązań, szeroko już stosowanych (np. wymóg w specyfikacji przetargowej), są instalacje
fotowoltaiczne na dachach autobusów oraz odzysk energii w trolejbusach (16% energii jest
zwracane do trakcji). W przyszłości stawia się obok trolejbusów na autobus elektryczne.
Czy plany adaptacji będą pożyteczne?
W dyskusji ogólnej raz po raz pojawiają się pytania, jak zrealizowany zostanie projekt
przygotowania 47 miejskich planów adaptacji dla dużych miast w Polsce i czy będzie on
skuteczny oraz pożyteczny. Podczas Forum prezentacje dotyczące klimatu Lublina
przedstawione zostały przez pracowników naukowych UMCS, którzy posiadają dane, którymi
dotychczas nie zainteresował się zespół wykonujący MPA dla miasta. Ze względu na
powszechne oczekiwanie, że samorządy będą brały na siebie odpowiedzialność za
przeciwdziałanie ekstremalnym zjawiskom pogodowym pojawił się także postulat, aby MPA
zawierały konkretne wskaźniki podatności miast na różne zjawiska, które pozwoliłyby
określić do jakiej wielkości zjawiska faktycznie ta odpowiedzialność może być ponoszona.
Poza sugestiami w stosunku do lubelskiego MPA zauważono konieczność wzmocnienia
zagadnień klimatycznych, i to zarówno w zakresie przeciwdziałania jak i adaptacji, w całym
2
systemie planowania od rozwiązań lokalnych przez ogólnomiejskie i metropolitalne aż do
skali całego województwa.
3