Skrypt filozofia

Immanuel Kant1. Pojęcie obowiązku- centralne pojęcie to obowiązek, wynika z racji przynależności do państwa i
życia w obowiązującym porządku prawnym. Obowiązki nazywa prawnymi. Obok nich są
moralne(inaczej obowiązki człowieka) czyli względem samego siebie i innych.
2.Nauka o prawie- Nauka prawna zajmuje się tym co jako prawo powszechnie i wszędzie
obowiązywać powinno. Początek rozgraniczenia sfer SEIN i SOLEN. Unika powiązań prawa i
moralności. Prawo określone tylko negatywnie. Prawo- ogół warunków w których samowola
jednego da się równocześnie pogodzić z samowolą drugiego na podstawie ogólnego prawa
wolności. Tak ujęte prawo sprowadza się do kwestii środków zewnętrznego przymusu i nie
znaczy nic ponadto. Prawo musi być ściśle oddzielone od moralności, która związana jest
wyłącznie z obowiązkami wewnętrznymi. Kant miał na celu zabezpieczenie jednostki w sensie
niezależności przymuszającej samowoli kogoś drugiego. Zasada prawna „Postępuj zewnętrznie
tak, aby wolne używanie twojej samowoli mogło współistnieć z wolnością każdego na podstawie
ogólnego prawa. Kant nazywa to prawo „zewnętrznym”, które jako prawo cywilne powinno
wypełnić swoje właściwe jurydyczne zadanie, zabezpieczanie własność prywatnej. Wypływa z
tego jakby naturalne usprawiedliwienie stosowania przymusu w zakresie prawa.
3. Nauka o państwie. Prekursor teorii państwa prawa. Państwo- związek grupy ludzie
pozostających pod władzą ustaw prawnych. Jako takie jest złączone wspólnym interesem
wszystkich obywateli, którzy chcą żyć w stanie prawnym. Kant wychodzi z pozycji monarchicznoautorytarnych. Głowa państwa, jako dziedziczny monarcha albo wybrany reprezentant narodu
nie jest częścią społeczności państwowej ale jej twórcą. Stosunki pomiędzy rządzącymi i
rządzonymi są oparte na wzajemnych prawach i obowiązkach. Dobro obywateli z jednej strony
jest określone przez rozkaz rządzących a z drugiej przez posłuszeństwo rządzonych. Przyczyna to
złośliwość natury ludzkiej. Człowiek jest zwierzęciem które żyje wśród członków tego samego
gatunku, potrzebuje pana. Człowiek jako stworzenie rozumne żąda ograniczeń dla wszystkich,
siebie samego jednak z tych ograniczeń wyklucza. Człowiek potrzebuje pana, który jego wolę
złamie i podporządkuje go woli powszechnie uznanej za obowiązującą. Najwyższa władza stoi
ponad wspólnotą obywatelską. Jej zadaniem jest utrzymanie bytu państwa. Obywatelskie
państwo prawa jest opiekuńczym dachem państwa autorytarnego. Podział władzy/trójpodział/.
Władza suwerenna – ustawodawca, wykonawcza – regent sprawujący rządy zgodnie z prawem,
sądownicza – sędzia, ma przyznać każdemu to co mu się należy.
Form państwa – autokracja, arystokracja i demokracja. Ważniejsze od formy jest pierwotny duch
umowy, formie rządu należy dopasować do owego ducha umowy i w ten sposób stopniowe te
formie zmieniać.
Charles Louis de Montesquieu – o duchu praw. Naukę parł nie na systemie filozoficznym ale na
obserwacji życia narodów. Tworzenie prawa uzależnia od geograficznych, klimatycznych,
ekonomicznych, społecznych i religijnych uwarunkowań poszczególnych narodów. Prawo posiadają
nawet najbardziej prymitywne ludy – musi być ono więc wytworem natury ludzkiej, koniecznej dla
ludzi. Swoje prawa mają wszystkie byty – Bóg, anioł, ludzie i zwierzęta i rzeczy. Człowiek jako istota
rozumna podlega prawom wyższym, ustanowionym nie przez siebie. Na straży tych praw stoi
sprawiedliwość która istniała już przed powstaniem państwa. Dlatego państwo, stanowiąc ustawy,
musi kierować się sprawiedliwością prawa naturalnego. Najwyższą zaś zasadą życia państwowego
jest dobro narodu i wolności jego obywateli. Za najlepszą formę państwa na owe czasy uważał
monarchię konstytucyjną. Podział władzy – ustawodawcza/ parlament, wykonawcza/król i
sądownicza/zapewnia równowagę.
John Locke- Stan natury – Punkt wyjścia – fikcja stanu natury. Stan natury = historycznie możliwa
rzeczywistość. Ludzie są wolni i równi. Każdy jest panem i sędzią w swojej sprawie i każdy szuka
swojego własnego szczęścia. Mimo tego istnieje prawo natury które obowiązuje każdego. Jest to
prawy rozum, mówi on że bliźniego powinien traktować jako wolnego i niezależnego, nie wyrządzać
mu żadnej krzywdy na życiu, zdrowiu, wolności i posiadaniu.
Umowa społeczna – Państwo nie ma swoich korzeni w naturze człowieka, jest wynikiem umowy
jednostek posiadających wolną wolę, Jest to rodzaj umowy społecznej, zawartej przez każdego z
każdym. Jest to umowa dwustopniowa – pierwszym stopniem jest utworzenie społeczeństwa, drugim
przekształcenie w państwo, Państwo = prawo + władza suwerenna którą jednostki przeniosły na
władzę państwową, jednak jednostki tych praw się nie zrzekły. Naturalne prawa człowieka są
niezbywalne.
Podział władzy – władza państwowa nie może być nieograniczona i nie może pozostawać w jednym
ręku. Dlatego władza ustawodawcza i wykonawcza powinna być pełniona przez różne osoby, celem
wzajemnej kontroli.
Christian Thomasius – Prawo naturalne powinno być prawem czysto świeckim, nie powinno mieć
powiązań z etyką. Wprowadził element woluntarystyczny. Człowiek ma zdolność poznania i chcenia,
ale wola ma pierwszeństwo nad rozumem. Dla zachowania dobra, pokoi i uznania prawa drugiego
ludzie muszą łączyć się razem. Trzy rodzaje czynów ludzkich- dobre- wewnętrzny spokój, średnieobojętne dla spokoju, złe-łamią wewnętrzny spokój. Analogicznie są trzy rodzaje nauk – etyka
polityka i prawo.
Zasadą honestum - czyń sobie to czego pragniesz aby inni sobie czynili
Zasada decorum – czyń innym to czego pragniesz aby inni tobie czynili
iustum – nie czyn drugiemu tego czego nie pragniesz dla siebie.
Thomasius oddziela prawo od moralności. Różnica miedzy moralnością , obyczajem i prawem polega
na tym ze honestum kieruje wewnętrznym działaniem człowieka, by ten
dosięgnąłwewnętrznądokonaność, decoru, zewnętrznym, aby człowiek
doświadczałżyczliwościdrugich. Iustumzewnętrznych aby ludzie nie burzyli pokoju albo mogli go
odbudować. Człowiek czyni z obowiązku wewnętrznego, kierując się zasadami moralności – czyn
moralny. Jeśli czyni z obowiązku zewnętrznego –czynsprawiedliwy. Prawo naturalne traci charakter
prawa, staje się tylko etyka. Na miano prawa zasługuje tylko pozytywne prawo ludzkie które należy
do kategoriirozkazów.
Samuel Pufendorf – Pośrednik między Grucjuszem a Hobbsem. Entiamoralia/ świat duchowy, jest
przeciwieństwem entiaphysica/świata fizycznego. W ten sposób tworzy własną przestrzeń działania
światu duchowemu, światu kultury. Poprzez fakt istnienia wolnej woli, człowiek zostaje wyjęty spod
prawa przyczynowości natury, a jego działanie ma swój początek w rozumie i w wolnej woli. Różnice
pomiędzyentiaphusica a entiamoralia – przyczynowość – wolność, obojętność na wartość – wartość,
jednoforemność – wieloforemność. Udowodnił, że oprócz mechaniczno-przyczynowego świata nauk
przyrodniczych istnieje także świat ducha nauk humanistycznych. Istota prawa naturalnego
odnajdujemy w istocie człowieka – jest to imbecillitas-bezsilnosć człowieka zdanego na samego
ssiebie. Człowiek jeśli chce istnieć i przetrwać misi żyć w społeczności z innymi – socialitas. Imbecilitas
i socialitas są podstawa bytu każdej ludzkiej wspoloty, a przede wszystkim podstawą powstania
państwa. Cały porządek doczesnego życia człowieka podlega ocenie moralnej. Prawo naturalne
zajmuje się regulacja zewnętrznych stosunkow ludzkich, a religia naturalna reguluje wewnętrzny
stosunek człowieka do Boga. Pufendorf chce stworzyć pomost pomiędzy prawem naturalnym a
pozytywnym [rawem ustawowym; Istoteporzedku prawnego, wdlugPufendorfastanowi
ogółobowiązków człowieka. Ze światła rozumu płyną obowiązki powszechne a z rozporządzeń władzy
ustawodawczej pochodzą obowiązki dotyczące człowieka jako członka danego państwa, z objawiania
zaś obowiązki dotyczące człowieka jako chrześcijanina. Różnica między cocatio/przymus a
obligatio/obowiązek polega na tym ze przymus zmusza wolę a obowiązek motywuje ją moralnie. Z
idei socialitas wyprowadzono zasadę wolności, równości i godności człowieka.
Prawa cywilne – zasady, które państwo podaje każdemu podwładnemu do wiadomości, by ten
według nich mógł rozróżnić prawo i nieprawość. Prawomocność ustaw zależy zawsze od woli
suwerena. Nawet największe przykrości ze strony suwerena są prawie nieodczuwalne w porównaniu
ze strasznym stanem wujny wszystkich przeciwko wszystkim. Podczas gdy prawa naturalne które
moc prawna posiadają od zawsze zobowiązują wszystkich ludzi w równym stopniu, prawa pozytywne
dzielą się na pozytywne prawa ludzkie i pozytywne prawa boskie. Człowiek który nie ma
bezpośredniego dostępu do woli Bożej, wszystkie prawa cywilne, które są zgodne z prawem
naturalnym, powinien przyjąć jak pozytywne prawa boskie. To co suweren określił jako prawo boskie,
obowiązuje wszystkich podwładnych. Dla Hobbesa wartość maja tylko pozytywne prawa ludzkie,
ponieważ tylko one jako faktycznie obowiązujące gwarantują porządek państwowy i społeczny