Zarządzanie zasobami środowiska – polityki, strategie

Politechnika Wrocławska, Wydział Architektury, Zakład Kształtowania Środowiska
WYKŁAD: KSZTAŁTOWANIE I OCHRONA ŚRODOWISKA
Gospodarka Przestrzenna, Studia II stopnia
Oprac. Alina Drapella-Hermansdorfer
maj/czerwiec 2013
Zakres problematyki wykładów
Typy działań ochronnych oraz zasady ochrony środowiska. Polityki i programy ochrony
środowiska .................................................................................................................................. 2
Globalne i lokalne aspekty ochrony i zrównoważonego zarządzania zasobami środowiska.
Ślad ekologiczny i środowiskowe progi rozwoju w gospodarce przestrzennej. ........................ 4
Ślad ekologiczny i ochrona jakości klimatu w gospodarce przestrzennej. Protokół z Kioto..... 5
Ślad ekologiczny i ochrona wód w gospodarce przestrzennej. Wodna bariera rozwoju.
Powodzie .................................................................................................................................... 6
Ślad ekologiczny i ochrona powierzchni ziemi. Tereny rolne - problemy pustynnienia. Złoża
kopalin i wodne i energetyczne bariery rozwoju. Gospodarka odpadami. Metoda Cradle to
cradle .......................................................................................................................................... 8
Ślad ekologiczny i współczesne koncepcje kształtowania struktury miast: miasto kompaktowe
i wioska miejska ......................................................................................................................... 9
Uspołecznienie procesu zarządzania środowiskiem: Oceny i prognozy oddziaływania na
środowisko ................................................................................................................................. 9
Uspołecznienie procesu zarządzania środowiskiem: dostęp do informacji środowiskowej,
edukacja ekologiczna ............................................................................................................... 10
Prawo ochrony środowiska. Sumienie ekologiczne i ekofilozofia........................................... 11
Typy działań ochronnych oraz zasady ochrony środowiska. Polityki i programy
ochrony środowiska
1.
Definicje
Środowisko – (…) ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku
działalności człowieka, a w szczególności powierzchnia ziemi, kopaliny, wody, powietrze,
krajobraz, klimat oraz pozostałe elementy różnorodności biologicznej, a także wzajemne
oddziaływania pomiędzy tymi elementami.
Ochrona środowiska – (…) podjęcie lub zaniechanie działań, umożliwiające zachowanie lub
przywracanie równowagi przyrodniczej;
Ochrona ta polega w szczególności na:
a) racjonalnym kształtowaniu środowiska i gospodarowaniu zasobami środowiska zgodnie z
zasadą zrównoważonego rozwoju, b) przeciwdziałaniu zanieczyszczeniom,
c) przywracaniu elementów przyrodniczych do stanu właściwego;
Wg. ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska
Politechnika Wrocławska, Wydział Architektury,
Zakład Kształtowania Środowiska
Strona 1
Cele ochrony przyrody – a) utrzymanie procesów ekologicznych i stabilności ekosystemów;
b) zachowanie różnorodności biologicznej; c) zachowanie dziedzictwa geologicznego i
paleontologicznego; d) zapewnienie ciągłości istnienia gatunków roślin, zwierząt i grzybów,
wraz z ich siedliskami, przez ich utrzymywanie lub przywracanie do właściwego stanu
ochrony; e) ochrona walorów krajobrazowych, zieleni w miastach i wsiach oraz zadrzewień;
e) kształtowanie właściwych postaw człowieka wobec przyrody przez edukację, informowanie
i promocję w dziedzinie ochrony przyrody.
Wg. ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody
rozwój zrównoważony – zaspokajanie potrzeb dnia dzisiejszego w sposób, który nie
ogranicza przyszłym pokoleniom możliwości zaspokojenia ich potrzeb.
Wg. raportu Gro Harlem Brundtland (WCED, 1987)
Przyroda (wszechświat, natura) – materia nieożywiona (woda, powietrze, skały), materia
ożywiona (rośliny, zwierzęta, ludzie), ciała kosmiczne oraz systemy powiązań pomiędzy
nimi.
Trzy etapy powstrzymania negatywnych tendencji w relacji człowiek – środowisko:
- ochrona przyrody (od połowy XIX wieku do przełomu lat 60/70.) – skierowana na obiekty i
obszary o wybitnych walorach przyrodniczych, kojarzona głównie z przyrodą ożywioną;
restrykcyjna, bierna;
- ochrona środowiska (od przełomu lat 60/70. do Szczytu Ziemi w 1992 r.) – skierowana na
jakość zasobów, kojarzona głównie z przyrodą nieożywioną (zasoby kopalne, woda, jakość
powietrza, hałas), restrykcyjna, czynna;
- zrównoważony rozwój (od Szczytu Ziemi w 1992 do czasów współczesnych) – skierowany
na równoważenie procesów (m. przyrodą, gospodarką a społeczeństwem), kojarzony głównie
z człowiekiem jako jednym z elementów przyrody, łączy ochronę przyrody i środowiska z
rozwojem społeczno-gospodarczym.
Kluczowe pojęcia dla zrównoważonego rozwoju:
– podstawowe potrzeby ludzkie (w wymiarze globalnym - przeciwdziałanie zjawiskom głodu,
bezdomności i bezrobocia rosnącej populacji ludzkiej),
– ograniczone możliwości zaspokajania potrzeb ludzkich przez przyrodę (wyczerpywanie się
zasobów, ograniczony obszar biologicznie czynny),
– wytrzymałość światowego systemu ekologicznego.
Kluczowe sfery zrównoważonego rozwoju:
– sfera przyrodnicza,
– sfera gospodarcza,
– sfera społeczna.
Typy działań ochronnych oraz zasady ochrony środowiska.
Polityki i programy ochrony środowiska
Cele: Zintegrowanie gospodarki zasobami środowiska z rozwojem gospodarczoprzestrzennym, zgodnie z 6 zasadami oś
Przyjęte zasady ochrony środowiska:
− zasada zapobiegania dot. przewidywanych negatywnych skutków podejmowanych
działań (likwidacja szkody u źródła),
Politechnika Wrocławska, Wydział Architektury,
Zakład Kształtowania Środowiska
Strona 2
− zasada przezorności dot. potencjalnych negatywnych skutków podejmowanych
działań,
− zasada „zanieczyszczający płaci” dot. kosztów usunięcia lub zapobiegania
negatywnym środowiskowym skutkom podejmowanych działań,
− zasada ochrony środowiska jako całości,
− zasada jawności informacji o środowisku i jego ochronie,
− zasada uspołecznienia procesu decyzyjnego.
Narzędzia wynikające z ustawy o ochronie przyrody:
Ustawowe formy ochrony przyrody:
Ochrona bierna:
– gatunkowa (ścisła lub częściowa dot. okazów danego gatunków oraz siedlisk i ostoje roślin,
zwierząt i grzybów),
– obszarowa (parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe, obszary chronionego
krajobrazu, obszary Natura 2000, pomniki przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki
ekologiczne, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe),
Ochrona czynna:
– reintrodukcja (ponowne zasiedlanie gatunków, które na danym terenie wyginęły),
– rekultywacja (przetwarzanie zdegradowanego obszaru w krajobraz funkcjonalny bez
przywracania go do stanu wyjściowego),
– restytucja (usuwanie zniszczeń wyrządzonych przez człowieka bioróżnorodności i
dynamice miejscowych ekosystemów).
Narzędzia wynikające z ustawy Prawo ochrony środowiska:
Polityka ekologiczna państwa/grupy państw - świadoma i celowa działalność, która
wyznacza ramy i kierunki racjonalnego korzystania z zasobów środowiska, jego ochrony lub
kształtowania w duchu zrównoważonego rozwoju.
Program zrównoważonego rozwoju i ochrony środowiska województwa/miasta −
instrument koordynacji działań na rzecz ochrony środowiska na szczeblu wojewódzkim (z
uwzględnieniem aspektów o wymiarze ponadlokalnym).
Polityka środowiskowa (Polityka Zintegrowanego Systemu Zarządzania)
organizacji/przedsiębiorstwa lub organu administracji publicznej/instytucji pożytku
publicznego – wyznacza ramy i kierunki działań środowiskowych wdrażana przez daną
jednostkę na bazie Rozporządzenia EMAS i normy zarządzania środowiskowego - ISO
14001:2004.
Strategie środowiskowe – opracowania ustanawiające cele i priorytety ekologiczne, oraz
program zarządzania zasobami środowiska przez daną organizację/przedsiębiorstwo na bazie
Rozporządzenia EMAS (Europejskiego Systemu Ekozarządzania i Audytu).
EMAS – „gen” samodoskonalenia na podstawie cyklicznych badań
Przepisy:
„Polityka Ekologiczna Państwa w latach 2009-2012 z perspektywą do roku 2016”,
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2001 nr 62 poz. 627 z
pózn. zm),
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2004 r. Nr 92, poz. 880 z
pózn. zm),
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 12 października 2011 r. w sprawie ochrony
gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2011 r. Nr 237, poz. 1419).
Politechnika Wrocławska, Wydział Architektury,
Zakład Kształtowania Środowiska
Strona 3
Globalne i lokalne aspekty ochrony i zrównoważonego zarządzania zasobami
środowiska. Ślad ekologiczny i środowiskowe progi rozwoju w gospodarce
przestrzennej.
Cele: Możliwość określania i porównywania zmian w zakresie oddziaływania człowieka na
środowisko
Narzędzie:
Ślad ekologiczny – średnia produktywna powierzchnia lądów i wód przybrzeżnych potrzebna
do zaspokojenia potrzeb jednostki/społeczeństwa na danym poziomie cywilizacyjnym. W
skład powierzchni produktywnej wchodzą obszary:
- zaopatrzenia w żywność i wodę (obszary żywicielskie – rolnicze, sadownicze, pastwiska),
- zaopatrzenia w dobra konsumpcyjne i energie (obszary eksploatacji i przetwarzania
surowców oraz przesyłu energii i materii),
- zamieszkania itp. (obszary zurbanizowane),
- usuwania odpadów, ścieków i innych produktów metabolizmu rozwoju społ-gospod.,
- podtrzymywania bioróżnorodności i produkcji tlenu (lasy, powierzchnie mórz).
Jednostką jest globalny hektar [gha] na osobę.
Powierzchnia biologicznie czynna lądów i mórz liczy 13,4 mld gha, przy ponad 7 mld ludzi.
Oznacza to, że w skali globalnej średnia powierzchnia dostępna dla 1 osoby jest mniejsza od
2 gha i stale maleje wraz z przyrostem ludzi. Obecnie ślad przeciętnie żyjącego Polaka ok. 4,4
gha, ślad statystycznego mieszkańca USA to aż 9,4 gha, przy czym zasoby USA to 5 gha na
osobę.
Ślad ekologiczny obywateli danego kraju pomnożony przez ilość obywateli wskazuje na ile
potrzeby konsumpcyjne danego społeczeństwa mogą być zaspokojone w obszarze danego
kraju. Nierówny dostęp do:
- podstawowego zasobu, jakim jest powierzchnia ziemi oraz do
- świadczonych przez nią usług ekosystemowych
jest, m.in., źródłem poważnych konfliktów społecznych i politycznych; inaczej mówiąc źródłem destabilizacji politycznej świata oraz źródłem nędzy i braku perspektyw życiowych
milionów ludzi.
Obniżenie śladu ekologicznego można osiągnąć przez:
- zmianę modelu konsumpcji dóbr i usług w krajach zamożnych (np. ograniczenie zużycia
energii, wody, spożycia mięsa), obniżenie emisji CO2;
- podniesienie poziomu edukacji i antykoncepcji w krajach ubogich (ograniczenie przyrostu
naturalnego w sposób możliwy do przyjęcia),
- zwiększanie obszarów żywicielskich np., w miastach, restytucję nieużytków i przywrócenie
im wartości produkcyjnych,
- ograniczanie udziału powierzchni zabudowanych (koncepcja miasta kompaktowego),
- zmniejszanie powierzchni terenów zdegradowanych przez wysypiska odpadów i ścieków –
wtórne wykorzystanie odpadów,
- zalesianie, zadrzewianie (w celu większego pochłania CO2).
Politechnika Wrocławska, Wydział Architektury,
Zakład Kształtowania Środowiska
Strona 4
Kalkulator śladu ekologicznego:
http://www.wwfpl.panda.org/mozesz_pomoc/dzialaj_teraz/slad_ekologiczny/
Plecak ekologiczny (balast materiałowy) − całkowita ilość materiałów [kg], zużytych
bezpośrednio i pośrednio do wytworzenia danego produktu (od kołyski do momentu, kiedy
produkt jest gotowy do użytku) po odjęciu wagi samego produktu.
Wskaźnik zasobochłonności (MIT) − przypadający na jednostkę wagową danego produktu
wykazuje bagaż ekologiczny wyrażony zużyciem materiałów (odpadowych), energii i
transportu, koniecznych do wytworzenia tegoż produktu.
Wskaźniki MIT obliczone dla wielu materiałów np. budowlanych umożliwiają środowiskową
optymalizację wyborów.
Ritthoff M., Calculating MIPS: Resource productivity of Products and Services Wuppertal
Institute for Climate, Environment and Energy, Wuppertal 2002
Ślad ekologiczny i ochrona jakości klimatu w gospodarce przestrzennej. Protokół
z Kioto.
Cel: łagodzenie globalnych zmian klimatycznych, w tym wysp ciepła nad terenami
zurbanizowanymi (tysiące śmiertelnych ofiar upałów), poprawa jakości powietrza,
Narzędzie: ustalenie wartości bazowych, monitoring i obniżanie poziomu emisji (w tym
handel emisjami)
Konwencja Klimatyczna - przyjęta na Szczycie Ziemi w 1992 roku w Rio Janeiro, dot.
− stabilizacji stężenia gazów cieplarnianych w atmosferze oraz
− zapobiegania niebezpiecznym presjom antropogenicznym na klimat.
Jej aktem wykonawczym jest Protokół z Kioto z 1997 r., którego sygnatariusze zobowiązali
się do redukcji do 2012 roku własnych emisji gazów cieplarnianych o co najmniej 5%
poziomu emisji z 1990 r.
W przypadku niedoboru bądź nadwyżki emisji tych gazów, mają prawo do wymiany
handlowej, polegającej na odsprzedaży lub odkupieniu limitów od innych krajów. W zamian
za prawo do dodatkowej emisji gazów mogą też:
- wspierać rozwój technologii związanych z wykorzystaniem alternatywnych źródeł energii w
słabiej rozwiniętych krajach,
- finansować u siebie lub za granicą programy masowego sadzenia lasów, które wchłaniając
CO2, produkują tlen.
Kolejny krok, to pakiet klimatyczny przyjęty przez UE w 2008 r., zwany "3x20" dot.
perspektywy 2020 roku, a w tym:
- ograniczenia emisji CO2 o 20 procent,
- zmniejszenia zużycia energii o 20 procent, oraz –
- wzrostu zużycia energii z odnawialnych źródeł do 20 procent,
- zwiększenie do 10% udziału energii ze źródeł odnawialnych (biopaliw) w transporcie.
Politechnika Wrocławska, Wydział Architektury,
Zakład Kształtowania Środowiska
Strona 5
Celem pakietu jest zmuszenie krajów UE do zielonej rewolucji w przemyśle i energetyce.
odejścia od wysokoemisyjnego węgla na rzecz odnawialnych źródeł energii (OZE) oraz
oszczędzania energii.
Konsekwencje dla gospodarki przestrzennej:
- wspieranie programów zalesiania, zadrzewiania i zazieleniania (zielone dachy)
oraz podnoszenia wilgotności gruntu (mała retencja, przechwytywanie wód opadowych
w miejscu opadu),
- zwiększenie powierzchni zajmowanych przez instalacje OZE,
- zmniejszanie udziału transportu samochodowego (gazy cieplarniane),
- zwiększenie odzysku metanu ze śmieci, kompostu oraz nawozu – nowe instalacje
elektrociepłownicze (tzw. kogeneracja energetyczna lub CHP - Combined Heat and Power).
Przepisy
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/29/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r.
zmieniająca dyrektywę 2003/87/WE w celu usprawnienia i rozszerzenia wspólnotowego
systemu handlu uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych;
Decyzja Parlamentu Europejskiego i Rady nr 2009/406/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w
sprawie wysiłków podjętych przez państwa członkowskie, zmierzających do zmniejszenia
emisji gazów cieplarnianych w celu realizacji do roku 2020 zobowiązań Wspólnoty
dotyczących redukcji emisji gazów cieplarnianych;
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/31/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w
sprawie geologicznego składowania dwutlenku węgla (…);
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/28/WE z dnia 23 kwietnia 2009 r. w
sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych (…) Tzw. Dyrektywa OZE;
Prawo energetyczne w trakcie nowelizacji (tzw. trójpak energetyczny, w tym ustalenia
dotyczące OZE, czyli odnawialnych źródeł energii).
Ślad ekologiczny i ochrona wód w gospodarce przestrzennej. Wodna bariera
rozwoju. Powodzie
Cele: łagodzenie globalnych zmian klimatycznych, w tym wysp ciepła nad terenami
zurbanizowanymi (stabilizacja temperatury przez wodę), przygotowanie się do życia na
okresowo podtapianych terenach (w związku z podnoszeniem się poziomu wód w morzach),
Zabezpieczenie alimentacji w wodę pitną (coraz trudniejsze), przeciwdziałanie procesom
pustynnienia i stepowienia, zapobieganie powodziom (rosnące zagrożenie), zaspokojenie
zapotrzebowania na wodę rolnictwa i przemysłu, ochrona wód i ekosystemów wodnych i
nadwodnych, poprawy jakości wód i stanu ekosystemów zdegradowanych, zmniejszenie
zanieczyszczenia wód podziemnych, łagodzenie skutków powodzi i suszy.
Woda jako dobro strategiczne dla równowagi przyrodniczej
1.etap działań – wdrażanie tzw. Dyrektywy azotanowej, chroniącej wody i zbiorniki przed
eutrofizacją na skutek nadmiernego stosowania nawozów szt.
- 21 obszarów szczególnie narażonych (OSN - 2 % powierzchni kraju) na azotany
pochodzenia rolniczego, z których odpływ azotu ze źródeł rolniczych należy ograniczyć
(programy działań zaradczych 2004-2008); .
Politechnika Wrocławska, Wydział Architektury,
Zakład Kształtowania Środowiska
Strona 6
2. etap działań – wdrażanie tzw. Ramowej Dyrektywy Wodnej (RDW), która określa ramy
skojarzonych, planowych działań, mających na celu osiągnięcia dobrego stanu wszystkich
wód europejskich do 2015 roku. W systemie zarządzania wodami wprowadzony został
podział na obszary dorzeczy (zlewnie), dla których mają powstać:
- plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy oraz
- programy wodno-środowiskowe kraju.
RDW podkreśla rolę nadwodnych korytarzy ekologicznych, bagien i rozlewisk w naturalnej
ochronie zasobów wodnych (naturalne oczyszczanie, spowolnienie spływu wód, zmniejszenie
fali powodziowej). RDW została implementowana do ustawy Prawo wodne
Oprac. plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy: Wisły, Odry, Dniestru,
Dunaju, Jarft, Łaby, Niemna, Pregoły, Świeżej i Ücker. z uwzględnieniem współpracy
transgranicznej (2008-2009).
3. etap działań – wdrażanie tzw. Dyrektywy Powodziowej poprzez opracowanie:
- Wstępnej oceny ryzyka powodziowego,
- Map zagrożenia i map ryzyka powodziowego,
- Planów zarządzania ryzykiem powodziowym (2011-2015).
Dyrektywa powodziowa łączy się s hasłem: przestrzeń dla rzeki, czyli zwiększaniem terenów
zalewowych, naturalizacją cieków, a także zagospodarowaniem wód opadowych na miejscu
opadu (water sensitive urban design)
Konsekwencje dla gospodarki przestrzennej:
- przywracanie „gąbczastych” form pokrycia terenu i przechwytywanie wód opadowych
w miejscu opadu – (zalesianie, zadrzewianie i zazielenianie, zielone dachy, mała retencja,
tworzenie sztucznych bagien),
- water sensitive urban design,
- nowe formy zagospodarowania terenów zalewowych (CircUse),
- ochrona przeciwpowodziowa przez redukcję spływu powierzchniowego w obszarze zlewni,
- nowe formy energetycznego wykorzystania wód (OZE) – turbiny umieszczane na barkach,
statkach, jazach, itp.,
- wspieranie ekologicznego transportu rzecznego.
Przepisy
Dyrektywa Rady 91/676/EWG z dnia 12 grudnia 1991 r. dotycząca ochrony wód przed
zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzenia rolniczego , zw. Dyrektywą
"azotanową",
Ramowa Dyrektywa Wodna (RDW) 2000/60/WE (RDW) z dnia 23 października 2000 r.
Dyrektywa 2007/60/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dn. 23 października 2007 r. w
sprawie oceny ryzyka powodziowego i zarządzania nim, tzw. Dyrektywa Powodziowa.
Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne. (Dz.U.05.239.2019 z późn. zm.),
Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. (Dz.U.08.25.150 z późn. zm.)
ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków
(Dz.U.06.123.858 z późn. zm.) wraz z aktami wykonawczymi do tych ustaw
Politechnika Wrocławska, Wydział Architektury,
Zakład Kształtowania Środowiska
Strona 7
Ślad ekologiczny i ochrona powierzchni ziemi. Tereny rolne - problemy
pustynnienia. Złoża kopalin i wodne i energetyczne bariery rozwoju. Gospodarka
odpadami. Metoda Cradle to cradle
Cele 1: ochrona terenów żywicielskich i zwiększenie ich udziału w obszarach
zurbanizowanych (łagodzenie zjawiska wysp ciepła), zalesianie nieużytków, tworzenie
sztucznych moczarów, zwiększanie udziału nadwodnych korytarzy ekologicznych (ochrona
przed azotanami), łączenie instalacji OZE z formami produkcji rolnej.
Narzędzia: Wspólna Polityka Rolna UE, zgodnie z którą:
- podstawową jednostką produkcyjną w rolnictwie jest gospodarstwo rodzinne,
- rolnictwo ma zapewnić samowystarczalność UE w zakresie produktów rolnych,
- obowiązuje zasada swobodnego przepływu produktów rolnych między państwami
członkowskimi (jednolity rynek),
- obowiązują zasady preferencji towarów UE (preferencja towarów UE) oraz finansowej
solidarności (realizowana za pośrednictwem Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju
Obszarów Wiejskich).
Cele 2: maksymalne wykorzystanie odpadów; społeczeństwo recyklingu i gospodarka
bezodpadowa – kojarzenie gałęzi produkcji, które wzajemnie wykorzystują własne odpady,
ograniczenie marnotrawstwa opakowań, zapobieganie powstawaniu odpadów
opakowaniowych, promowanie opakowań zwrotnych, przeznaczonych do wielokrotnej
rotacji, odzyskiwanie surowców lub energii z odpadów opakowaniowych,
wtórne przetwarzanie odzyskanych materiałów,
Metoda od kołyski do kołyski, czyli produkcji z myślą o recyklingu (gospodarka
okrężna/zapętlona)
Dla samych opakowań przyjęto odzysk min. 60% (dla Polski do roku 2014);
recykling min. 55 – max. 80%
szkło – 60%
papier tektura – 60%
metale – 50%
tworzywa sztuczne – 22,5 %
drewno – 15
Konsekwencje dla gospodarki przestrzennej:
- wspomaganie rozwoju rolnictwa, leśnictwa i szeroko pojętej gospodarki żywnościowej,
również w miastach (ogrodnictwo miejskie, działki), w powiązaniu w nowymi technologiami
kogeneracji,
- zakładanie kompostowni (recykling organiczny), przy zachowaniu kontrolowanych
warunków procesu, prowadzące do uzyskania produktu organicznego lub metanu.
- zakładanie sieci sortowni, odzysku materiałów, punktów zbiórki WEEE/ZSEE (zużytego
sprzętu/elektroodpadów), itp.
- zwiększenie odzysku metanu ze śmieci, kompostu oraz nawozu – nowe instalacje
elektrociepłownicze (tzw. kogeneracja energetyczna lub CHP - Combined Heat and Power).
Przepisy
Politechnika Wrocławska, Wydział Architektury,
Zakład Kształtowania Środowiska
Strona 8
Dyrektywa 94/62/We Parlamentu Europejskiego I Rady z dnia 20 grudnia 1994 r. w sprawie
opakowań i odpadów opakowaniowych,
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/98/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w
sprawie odpadów.
Ustawa z dnia 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach
oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2011 nr 152 poz. 897
Ślad ekologiczny i współczesne koncepcje kształtowania struktury miast: miasto
kompaktowe i wioska miejska
Cele – w cielenie w życie:
− zasady ochrony środowiska jako całości, poprzez 1. łagodzenie zmian klimatu (w tym ograniczanie potrzeby korzystania z samochodu),
zapobieganie/ograniczanie miejskiej wyspy ciepła i wszelkie działania z tym skojarzone, m.
in. energooszczędność, korzystanie z odnawialnych źródeł energii OZE (ciepło ziemi,
recykling biologiczny);
2. zrównoważone gospodarowanie gruntami - tworzenie struktur wielofunkcyjnych (powrót
miejsca pracy w pobliże miejsca zamieszkania), przywracanie przestrzeni publicznych i
terenów otwartych jako przestrzeni służących rekreacji (300-500 m od miejsca zamieszkania)
- tworzenie stref bez samochodu; podnoszenie atrakcyjności mieszkania w centrum i
ograniczanie sprawlingu (zwłaszcza dla ekstensywnych form zabudowy) na rzecz zielonych
pierścieni;
4. tworzenie struktur policentrycznych, nadającym tożsamość przedmieściom (wioski
miejskie), ułatwiających konsolidację społeczności lokalnych i ograniczających część potrzeb
transportowych;
5. zrównoważony transport – mieszany, nieuciążliwy, bliskość dojazdów;
6. zrównoważone gospodarowanie wodami – ograniczanie ryzyka powodzi,
zagospodarowanie wód opadowych w miejscu opadu, mała retencja, wymienne użytkowanie
obiektów i terenów zalewowych;
7. zrównoważona (zapętlona/okrężna ) gospodarka materiałowa (recykling),
8. edukacja i zrównoważone pro-środowiskowe systemy zarządzania (EMAS, ISO 1400)
NOWA KARTA ATEŃSKA JAKO ZBIÓR NAJNOWSZYCH TENDENCJI
W KSZTAŁTOWANIU MIAST – KONIECZNOŚĆ PRZESTUDIOWANIA
SAMODZIELNEGO POD KĄTEM STRATEGII ZRÓWNOWAZONEGO ROZWOJU
Uspołecznienie procesu zarządzania środowiskiem: Oceny i prognozy
oddziaływania na środowisko
Cele: wcielenie w życie:
− zasady zapobiegania dot. przewidywanych negatywnych skutków podejmowanych działań
(likwidacja szkody u źródła),
− zasady przezorności dot. potencjalnych negatywnych skutków podejmowanych działań,
Narzędzia:
Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko – dot. części "dużych" przedsięwzięć
(obligatoryjnie) oraz innych, wskazanych w drodze decyzji administracyjnej.
Obejmuje opisy: przedsięwzięcia, stanu przyrody, wariantów realizacji z uzasadnieniem
wyboru, oraz analizę skutków w razie odstąpienia od realizacji przedsięwzięcia.
Politechnika Wrocławska, Wydział Architektury,
Zakład Kształtowania Środowiska
Strona 9
Ocena oddziaływania na środowisko (przyrodnicze i społeczne) – jedno z narzędzi
zarządzania zasobami środowiska, które jeszcze na etapie planowania inwestycji umożliwia
oszacowanie, czy jej spodziewany wpływ na środowisko został zaplanowany w sposób
optymalny (czego można uniknąć lub osłabić) i czy korzyści wynikające z realizacji
inwestycji rekompensują straty w środowisku.
Dotyczy:
– przedsięwzięć uznanych za mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko,
– mogących znacząco oddziaływać na środowisko, zwłaszcza obszar Natura 2000.
Prognoza oddziaływania na środowisko dot. wybranych zamierzeń planistycznych, dla
których będzie wymagana strategiczna ooś. Obejmuje analizy stanu środowiska przed
podjęciem planowanych zamierzeń i prognozowane po ich zakończeniu w ujęciu (krótko- i
długoterminowym, bezpośrednim i skumulowanym) ze wskazaniem rozwiązań mających na
celu zapobieganie, ograniczanie lub kompensację przyrodniczą negatywnych oddziaływań.
Strategiczna OOŚ dot. projektów takich jak: koncepcja przestrzennego zagospodarowania
kraju, studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego (na poziomie
gminy), planów zagospodarowania przestrzennego, przyjmowanych przez administrację
strategii rozwoju regionalnego, polityk, strategii, planów lub programów rozwoju
infrastruktury, które wiążą się z realizacją przedsięwzięć:
– mogących znacząco oddziaływać na środowisko.
– o potencjalnym wpływie na środowisko w przypadku obszarów Natura 2000
Postępowanie OOŚ kończy wydanie decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach zgody na
realizację przedsięwzięcia.
Przepisy
ustawa z 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie,
udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko
(Dz. U. Nr 199, poz. 1227),
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 9 listopada 2010 r. w sprawie przedsięwzięć
mogących znacząco oddziaływać na środowisko (Dz. U. z 2010 r. Nr 213, poz. 1397).
Uspołecznienie procesu zarządzania środowiskiem: dostęp do informacji
środowiskowej, edukacja ekologiczna
Cele: wcielenie w życie:
− zasada jawności informacji o środowisku i jego ochronie,
− zasada uspołecznienia procesu decyzyjnego.
Cele: demokratyzacja form zarządzania przestrzenią, konieczność komunikowania się z
mieszkańcami oraz prowadzenia działalności edukacyjnej (przygotowanie partnerów
dialogu), przejrzystość polityk i programów środowiskowych, możliwość współpracy
transgranicznej;
Narzędzia: Dyrektywa INSPIRE (Infrastructure for Spatial Information in Europe) maj 2007
r. – jako jedna z platform dialogu , mająca na celu stworzenie infrastruktury informacji
przestrzennej do wspierania polityk ochrony środowiska oraz innych programów działań na
terenie państw UE – ma zapewnić dostęp do kluczowych danych przestrzennych w
aplikacjach środowiskowych i ułatwić zarzadzanie środowiskiem zarówno w sytuacjach
kryzysowych, jak i w demokratycznym, transparentnym zarządzaniu jego zasobami.
Politechnika Wrocławska, Wydział Architektury,
Zakład Kształtowania Środowiska
Strona 10
Przepisy
Dyrektywa 2007/2/We Parlamentu Europejskiego I Rady z dnia 14 Marca 2007 r.
Ustanawiająca Infrastrukturę Informacji Przestrzennej We Wspólnocie Europejskiej (Inspire)
Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego
ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na
środowisko (Dz. U. z 2008 nr 199, poz. 1227 z późn. zm.).
Prawo ochrony środowiska. Sumienie ekologiczne i ekofilozofia.
Do przemyślenia….
Politechnika Wrocławska, Wydział Architektury,
Zakład Kształtowania Środowiska
Strona 11