Biblia cygańska i inne wiersze (1932) Jarmark rymów (1934) Polski

Literatura
polska
w
okresie
międzywojennym
• Dwudziestolecie międzywojenne to okres między
pierwszą a drugą wojną światową - jeden z
najkrótszych okresów literackich w dziejach
literatury, jednakże bardzo zróżnicowany.
Literatura tego okresu nie wykształciła
charakterystycznego tylko dla swej epoki typu
bohatera, a problematyka podejmowana przez
pisarzy tego okresu jest różnorodna.
Awangarda
Poeci Awangardy Krakowskiej skupiali się
wokół czasopisma "Zwrotnica", które ukazywało
się w Krakowie. Hasła to "miasta, masa, maszyna".
Szybki rozwój techniki, ciągłe udoskonalanie
maszyn i urbanizacja, a społeczeństwo traktowane
jako doskonale działający organizm. Odrzucenie
natchnienia, negacja wolnej wyobraźni, ponieważ
poeta powinien być rzemieślnikiem, osobowością
roboczą.
Skamander
W 1920 roku ukazał się pierwszy numer
"Skamandra". Postawa artystyczna poetów
"Skamandra" nie była jednolita,
charakterystyczny jest też dla tej grupy
brak konkretnego programu.
Zgodnie jednak podkreślali chęć silnego
związku poezji z życiem współczesnym, z
dniem codziennym. Starali się adresować
swoją wypowiedź poetycką do jak
najszerszego kręgu odbiorców.
Wprowadzili do poezji konkretność
obrazowania, optymistyczną radość życia,
tematykę dnia codziennego, zwracając się
do prostego człowieka wprowadzali do
poezji język potoczny, stawali w opozycji do
awangardowych grup poetyckich.
Jan Brzechwa, właściwie Jan Wiktor
Lesman ur. 15 sierpnia 1898 w Żmerynce na
Podolu, zm. 2 lipca 1966 w Warszawie) –
polski poeta pochodzenia żydowskiego, autor
wielu znanych bajek i wierszy dla dzieci,
m.in. Pan Kleks, Pchła Szachrajka, a także
satyrycznych tekstów dla dorosłych; także
tłumacz z języka rosyjskiego – m.in.
utworów A. Puszkina, S. Jesienina, W.
Majakowskiego.
Był stryjecznym bratem poety Bolesława
Leśmiana, który wymyślił literacki
pseudonim "Brzechwa" (nawiązanie do
elementu strzały – brzechwy).
Twórczość Jana Brzechwy
Brzechwa, jeszcze jako nastolatek zadebiutował w 1915 roku, kiedy to opublikował swoje pierwsze wiersze
w piotrogrodzkim "Sztandarze" oraz w kijowskich "Kłosach Ukraińskich". Nie wiązał jednak wówczas
swej przyszłości z karierą pisarską – postanowił, że zostanie prawnikiem.
Po demobilizacji w 1920 i rozpoczęciu studiów prawniczych zaczął dorabiać jako autor tekstów
satyrycznych oraz piosenek i skeczy. Współpracował wówczas z takimi znanymi kabaretami jak m.in.: Qui
Pro Quo, Czarny Kot, czy Morskie Oko. Posługiwał się najczęściej pseudonimem Szer-Szeń oraz Inspicjent
Brzeszczot.
W 1926 ogłosił tom poezji Oblicza zmyślone. Pierwszy tomik wierszy dla dzieci – Tańcowała igła z nitką
wydano w 1938 (w tym tomiku znalazły się takie popularne do dziś wiersze jak: Pomidor, Żuraw i czapla,
czy też Na straganie). Rok po wydaniu pierwszego tomu z wierszami dla dzieci, w 1939 wydano tom Kaczka
Dziwaczka (m.in. wiersze: Znaki przestankowe i Sójka).
Na lata II wojny światowej przypada jeden z najważniejszych okresów twórczości bajkopisarza – napisał
on w tym czasie takie utwory jak m.in. Akademia Pana Kleksa, czy też Pan Drops i jego trupa. Dwie książki
kontynuujące Akademię... (Podróże Pana Kleksa i Tryumf Pana Kleksa) napisał kolejno w 1961 i w 1965.
Brzechwa był zaprzyjaźniony z grafikiem Janem Marcinem Szancerem, autorem licznych ilustracji do
jego tekstów. W latach 50. XX w. pisał socrealistyczne wiersze propagandowe, gloryfikujące partię (do
której sam nie należał) i ustrój socjalistyczny (np. "Marsz", "Głos Ameryki"), w latach późniejszych nie
angażował się w twórczość polityczną, uchodził za biernego kontestatora ustroju. Autor komentarza do
ustawy o prawie autorskim z 1926 r. (książka przygotowywana do druku w 1939 r. ocalała w formie
egzemplarzy korekty drukarskiej).iędzywojenny w twórczości Jana Brzechwy
Agonia
Anioł
Androny
Arbuz
Ballada o małej księżniczce
Banita
Baran
Baśń o Rudobrodym Koźle
Baśń o korsarzu Palemonie
Bezpotomność
Biały wiersz
Błękit i kamień
Bratowa
Brudas
Ciaptak
Cień dwoisty
Ćwikła
Chory muł
Chrzan
Chrząszcz
Ciotka Danuta
Do matek
Do podlotka
Droga
Druga ballada o małej księżniczce
Dwie gaduły
Dwie krawcowe
Dziecko
Dytyramb
Dzień zaduszny
Dziura w moście
Entliczek-pentliczek
Faust
Foka
Głowa w piasku
Grzebień i szczotka
Hipopotam
Indyk
Infantka
Jajko
Jak rozmawiać z psem
Jeż
Kaczka dziwaczka
Kaczki
Katar
Kijanki
Klej
Kłamczucha
Kłótnia rzek
Konik polny i boża krówka
Kokoszka-smakoszka
Kos
Kot w butach
Księżyc
Koziołeczek
Kuma
Kwoka
Listopad
Lis i jaskółka
Łata i dziura
Na Wyspach Bergamutach
Nie pieprz Pietrze
Opowiadania drastyczne
Pan Drops i jego trupa
Pan Soczewka na dnie oceanu
Pan Soczewka na księżycu
Pan Soczewka w puszczy
Panieneczka z pudełeczka
Pająk i muchy
Pchła Szachrajka
Piątek
Pomidor
Przygody Lutka-historia krótka
Przygody rycerza Szaławiły
Ptasi mózg
Ptasie plotki
Pytalski
Michałek
Mops
Mrówka
Mucha
Muł
Natka-szczerbatka
Na straganie
Osioł i róża
Rak
Ryby
Ryba, żaby i raki
Ręce i nogi
Rzepa i miód
Samochwała
Sroka
Stryjek
Stonoga
Skarżypyta
Sum
Sowa
Sójka
Śledź i dorsz
Śledzie po obiedzie
Szelmostwa Lisa Witalisa
Szpak i sowa
Szóstka-oszustka
Talerz
Tulipan i róża
Tydzień
Trzy wesołe krasnoludki
Jaś i Małgosia
Kopciuszek
Wakacje
Wąż-kaligraf
Wrona i ser
Za króla Jelonka
Zapałka
Zegarek
Zero
Zoo
Żaba
Żołądek
Żuk
Żuraw i czapla
Żółw
Żółwie i krokodyle
Utwory Jana Brzechwy
Jarosław Iwaszkiewicz, pseudonim Eleuter ur. 20 lutego
1894 w Kalniku koło Kijowa, zm. 2 marca 1980 w
Warszawie – polski pisarz, współtwórca grupy poetyckiej
Skamander, współpracownik Wiadomości Literackich,
wieloletni redaktor naczelny Twórczości. Jego żoną była
pisarka i tłumaczka Anna Iwaszkiewiczowa. Prozaik,
poeta, eseista, tłumacz.
Naukę rozpoczął w 1902 w szkole w Warszawie, w 1904 przeniósł się wraz z
rodziną do Elizawetgradu (dziś Kirowograd), gdzie uczęszczał do liceum, a od 1909,
mieszkał i uczył się w Kijowie w liceum nr 4. W tymże liceum, w związku z poznaniem
uzdolnionych artystycznie kolegów (zwłaszcza Niedźwiedzkiego, którego określał jako
swój uniwersytet) oraz nauczycieli, podjął pierwsze próby twórcze, głównie w zakresie
komponowania utworów muzycznych, ale także poezji. Po maturze rozpoczął studia
prawnicze na Uniwersytecie Kijowskim, których jednak nie ukończył. Pod koniec nauki w
liceum i na początku studiów pracował też jako korepetytor, odbywając wtedy wiele
podróży po dworach polskich i rosyjskich Ukrainy i Polski, z których wrażenia będą
kanwą licznych późniejszych utworów. Szczególnie istotny dla jego twórczości był pobyt
w Byszewach i znajomość z tamtejszym środowiskiem szlacheckim. W 1918 w związku z
rozszerzającym się chaosem rewolucyjnym na Ukrainie wyjechał do Warszawy.
Aubada
Do Tadeusza Zielińskiego
Erotyk
Do prawnuczki
Jesień w Warszawie
Ogrodniczki
Utwory
Pozdrowienie
Jarosława Iwaszkiewicza
Szczęście
Do przyjaciela wroga
Sonet XXIV
Świątynia w Segeście
Witraże
Włóczęga
Bolesław Leśmian, właściwie Bolesław Lesman (ur. 22
stycznia 1877 w Warszawie - zm. 5 listopada 1937 w
Warszawie) - polski poeta pochodzenia żydowskiego,
tworzący w okresie dwudziestolecia międzywojennego.
Stryjeczny brat innego polskiego poety, Jana Brzechwy i
siostrzeniec poety Antoniego Langego (któremu
zawdzięcza spolszczoną formę jego nazwiska).
Twórczość
Choć życie Leśmiana przypada na XX-lecie międzywojenne, jego twórczość ucieka od wpływu historii,
realizuje się raczej w wymiarach filozoficzno-metafizycznym i psychologicznym. Czerpał z twórczości
baroku, romantyzmu, Młodej Polski. Wpływy romantyczne to przede wszystkim wszystko to, co
mistyczne, spirytualne, paranormalne; co głęboko powiązane z Naturą i Bogiem.
Leśmian dużo czerpał z dramatu romantycznego, stosował ironię, paradoksy, odświeżał i unowocześniał
balladę.
Leśmian w swej poezji wskrzesił świat fantastyczny, w tej ucieczce od rzeczywistości można doszukać się
buntu szczególnie względem nudnego, stereotypowego mieszczaństwa. Jako pasjonat Nietzschego
Leśmian czuł niechęć do ludzi biernych, przeciętnych. Ideałem dlań był wolny i niezależny człowiek
renesansu.
Leśmian nie poprzestaje jednak na totalnej negacji - pokazuje też pewien ideał człowieka nazywanego
człowiekiem pierwotnym. Człowiek prymitywny zaś posiadał - tak pożądane przez Leśmiana - cechy
twórcze. Jego przemyślenia i życie determinowane były bezpośrednio przez żywioły i metafizykę. Jako
głęboko związany z naturą intuicyjnie wsłuchiwał się w swoje wewnętrzne "ja". W tej koncepcji
powracają idee Bergsona, a także Giambattisty Vico.
Sen u Leśmiana jest jednym ze sposobów istnienia świata poetyckiego i sposobem na jego organizację, to
forma kontaktu podmiotu lirycznego ze światem.
Problem Boga to dla Leśmiana próba oparcia swej wiary o któryś z wierzchołków trójkąta filozoficznego:
Natura-Bóg-Człowiek. Można w twórczości Leśmiana wyróżnić dwie ścieżki: antropologiczną z
problemem mitu religijnego i egzystencjalną. Ta pierwsza to szukanie podobieństwa między Bogiem i
człowiekiem. Na ścieżce egzystencjalnej rozpatrywał skrzyżowanie antropologii z teizmem,
przeciwstawiał życie ziemskie metafizyce. Bóg nie był już przedłużeniem człowieka, ale znajdował się w
opozycji do niego, stosunki między nimi były pełne tragizmu i niepewności. Boskimi cechami obdarzył
poeta Naturę - wszechpotężna, wszechwładna, wszechwieczna. Ujęcia panteistyczne są obecne w
większości utworów traktujących o przyrodzie.
Poezję Leśmiana można śmiało nazwać poezją wezwania do miłości. Poeta spiera się z Bogiem, porusza
kwestie egzystencjalne, by w końcu opowiedzieć się po stronie miłości i erotyki.
Ballada bezludna
Dziewczyna
Nad ranem
Nocą umówioną
Odjazd
Płomienny uśmiech
Poezje wybrane
Rozmowa
Śni się lasom
Uśmiech
W polu
Utwory Bolesława Leśmiana
Kornel Makuszyński ur. 8 stycznia 1884 w Stryju
obecnie Ukraina zm. 31 lipca 1953 w Zakopanem – polski
prozaik, poeta, felietonista, krytyk teatralny i publicysta.
Członek Polskiej Akademii Literatury.
Syn Julii i Edwarda Makuszyńskiego, pułkownika wojsk austriackich. Uczęszczał do IV Gimnazjum im.
Jana Długosza we Lwowie. Wynajmował skromną kwaterę u lwowskiego asenizatora i hycla Siegla na
Kleparowie. W wieku 14 lat zaczął pisać wiersze. Ich pierwszym recenzentem w cukierni na
Skarbkowskiej 11 był Leopold Staff. Pierwsze wiersze opublikował w lwowskim dzienniku Słowo Polskie
mając 16 lat. Od 1904 był członkiem redakcji tego dziennika, zajmując się recenzjami teatralnymi.
Ukończył Wydział Filologiczny Uniwersytetu Lwowskiego, studiował w Paryżu. W połowie 1915,
podobnie jak Leopold Staff, a także tysiące innych mieszkańców Lwowa, został ewakuowany w głąb
Cesarstwa Rosyjskiego. Zupełnie przypadkowo zatrzymał się w Kijowie, gdzie żyło wielu Polaków.
Został tam prezesem miejscowego Związku Literatów i Dziennikarzy Polskich oraz kierownikiem
literackim kijowskiego Teatru Polskiego. Do Polski wrócił po zakończeniu wojny w 1918, lecz podobnie
jak Staff - nie do Lwowa, lecz do Warszawy. Za swoją twórczość otrzymał członkostwo Polskiej
Akademii Literatury, państwową nagrodę literacką (1926), nagrodę PAL "Złoty Wawrzyn" i honorowe
obywatelstwo Zakopanego (mieszkał tam od 1945).
Został pochowany na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku w Zakopanem. W Zakopanem
znajduje się też jego muzeum. Tam również odbywa się turniej brydża jego imienia.
Kornel Makuszyński jest patronem Hufca ZHP w Głownie. Od 1994 przyznawana jest Literacka Nagroda
im. Kornela Makuszyńskiego
Awantura o Basię (1937)
Bezgrzeszne lata (1925)
Dziewięć kochanek kawalera Utwory
Kornela Makuszyńskiego
Dorna i inne opowiadania
Kartki z kalendarza (1939)
List z tamtego świata (1946)
O dwóch takich, co ukradli
księżyc (1928)
Panna z mokrą głową (1933)
Perły i wieprze (1915)
Szaleństwa Panny Ewy (1937)
Szatan z siódmej klasy (1937)
Zofia Nałkowska ur. 10 listopada 1884,
zm. 17 grudnia 1954 – wybitna pisarka,
publicystka i dramatopisarka.
Ukończyła pensję w Warszawie. Studiowała historię, geografię,
ekonomię i językoznawstwo na tajnym "Uniwersytecie Latającym". Działaczka
organizacji kobiecych. Od 1933 członek Polskiej Akademii Literatury,
działaczka PEN Clubu i ZZLP, Towarzystwa Opieki nad Więźniami "Patronat",
współzałożycielka i członek grupy literackiej "Przedmieście" (1933-1937). W
1936 dostała Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury. 1939-1944
współdziałała z podziemiem kulturalnym. W latach 1945-1947 posłanka do
Krajowej Rady Narodowej, w latach 1947-1954 posłanka do Sejmu, działaczka
Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich Oddział Łódzki, redaktorka
tygodnika "Kuźnica".
Zadebiutowała w 1898 na łamach "Przeglądu Tygodniowego" jako poetka. W
1906 ogłosiła powieść Kobiety.
Powieści
1906 "Kobiety" (pierwsza część, Lodowe pola, ukazała się już w 1904 roku)
1907 "Książę" (powieść będąca dalszym ciągiem Kobiet)
1909 "Rówieśnice"
1911 "Narcyza"
1911 "Noc podniebna" (nowela, ale wydana osobno)
1914 "Węże i róże"
1920 "Hrabia Emil"
1922 "Na torfowiskach" - pierwsza, niepełna wersja "Domu nad łąkami"
1923 "Romans Teresy Hennert"
1925 "Dom nad łąkami" (powieść autobiograficzna, opisująca dom dzieciństwa pisarki w Górkach koło Warszawy)
1927 "Choucas"
1928 "Niedobra miłość"
1935 "Granica"
1938 "Niecierpliwi"
1948 "Węzły życia"
1953 "Mój ojciec"
1930 "Dom kobiet”
Dramaty
1931 "Dzień jego powrotu"
1935 "Renata Słuczańska" (na podstawie powieści "Niedobra miłość")
Zbiory nowel, opowiadań i szkiców
1909 "Koteczka czyli białe tulipany"
1914 "Lustra"
1915 "Między zwierzętami"
1917 "Tajemnice krwi"
1922 "Charaktery"
1925 "Małżeństwo"
1927 "Księga o przyjaciołach" (wraz z M. J. Wielopolską)
1931 "Ściany świata"
1946 "Medaliony"
1948 "Charaktery dawne i ostatnie"
1957 "Widzenie bliskie i dalekie"
Dzienniki "Dzienniki czasu wojny" pisane w latach 1899-1905, wydane w 1975
pisane w latach 1909-1917, wydane w 1976
pisane w latach 1918-1920, wydane w 1980
Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, de
domo Kossak, primo voto Bzowska,
secundo voto Pawlikowska tertio voto
Jasnorzewska ur. 24 listopada 1891 w
Krakowie, zm. 9 lipca 1945 w
Manchesterze, Wielka Brytania – polska
poetka dwudziestolecia międzywojennego.
Była mistrzynią poetyckich miniatur. W
czterech wersach potrafiła zamknąć historię
ogromnej miłości czy dramatyczne
rozstania.
Dzieła:
Niebieskie migdały, Kraków 1922
Różowa magia, Kraków 1924
Szofer Archibald. Komedia w 3 aktach, wystawienie: Warszawa, Teatr Mały 1924, druk: "Świat" 1924 (nr. 45-52)
Kochanek Sybilli Thompson. fantazja przyszłości w 3 aktach, wystawienie: Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 1926
Pocałunki, Warszawa 1926
Dancing. Karnet balowy, Warszawa 1927
Wachlarz, Warszawa 1927
Cisza leśna, Warszawa 1928
Paryż, Warszawa 1928
Profil białej damy, Warszawa 1930
Egipska pszenica. sztuka w 3 aktach, wystawienie: Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 1932
Mrówki (myrmeis). sztuka w 3 aktach, wystawienie: Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 1936
Referat. Farsa w 3 aktach, wystawienie: TV 1968, druk: "Dialog" 1979/3
Zalotnicy niebiescy. Sztuka w 3 aktach, wystawienie: Warszawa, Teatr Mały 1933, wyd. Kraków 1936
Surowy jedwab, Warszawa 1932
Powrót mamy. Komedia w 3 aktach, wystawienie: Warszawa, Teatr Nowy 1935
Śpiąca załoga, Warszawa 1933
Dowód osobisty. Komedia w 3 aktach, wystawienie: Warszawa, Teatr Nowy 1936
Nagroda literacka. Komedia w 4 aktach, wystawienie: Warszawa, Teatr Nowy 1937
Balet powojów, Warszawa 1935
Biedna młodość, (słuchowisko radiowe) radio 1936
Pani zabija pana, (słuchowisko radiowe) radio 1936
Krystalizacje, Warszawa 1937
Złowrogi portret, (słuchowisko radiowe) radio 1937
Baba-dziwo. tragikomedia w 3 aktach, wystawienie: Kraków, Teatr im. J. Słowackiego 1938, druk: "Dialog" 1966/10
Dewaluacja Klary. Komedia w 3 aktach, wystawienie: Poznań, Teatr Polski 1939
Popielaty welon. Fantazja sceniczna w 9 obrazach, wystawienie: Warszawa, Teatr Narodowy 1939
Szkicownik poetycki, Warszawa 1939
Gołąb ofiarny zbiór wierszy, Glasgow 1941
Róża i lasy płonące, Londyn 1941
Czterolistna koniczyna albo szachownica, Londyn 1980
Narcyz 1926
Bruno Schulz ur. 12 lipca 1892 r., zm. 19
listopada 1942 r. — polski prozaik, krytyk
literacki, grafik i rysownik.
Schulz urodził się w Drohobyczu, koło Lwowa, 12 lipca 1892 r. w rodzinie zasymilowanych
galicyjskich Żydów. Był trzecim, najmłodszym dzieckiem 46-letniego Jakuba Schulza, kupca
bławatnego, i Henrietty, z domu Kuhmerker, córki zamożnego handlarza drewnem. W rodzinie
Schulza nie kultywowano tradycji żydowskich i mówiono tylko po polsku.
Wychowywał się w jednopiętrowym domu nr 12 przy Rynku w Drohobyczu: rodzina mieszkała
na piętrze, na parterze znajdował się sklep towarów łokciowych. To właśnie ten dom można
odnaleźć w cyklu opowiadań Sklepy cynamonowe. W latach 1902–1910 Schulz był uczniem
gimnazjum w Drohobyczu; maturę zdał z odznaczeniem. W 1910 r. zaczął studiować
architekturę na Politechnice Lwowskiej. W czerwcu 1911 r. w Drohobyczu miały miejsce
wybory, które w historii zapisały się jako „krwawe” (w mieście rozgorzały rozruchy i walki w
związku ze sfałszowaniem wyborów). Schulz obserwował wydarzenia z okna swojego domu.
Wstrząs, który wtedy przeżył, zbiegł się z decyzją, że będzie pisał.
Schulz przebywa w Wiedniu prawie nieprzerwanie przez całą I wojnę światową.
W latach 1924–41 Schulz pracował jako nauczyciel rysunków i kierownik wydziału robót
ręcznych w państwowym gimnazjum im. króla Władysława Jagiełły. Nie lubił tej pracy i często
skarżył się na nią w listach do przyjaciół (a korespondował m.in. z Gombrowiczem, Witkacym i
Sandauerem).
W 1933 r. Schulz zadebiutował w „Wiadomościach Literackich” opowiadaniem Ptaki. W tym
samym roku dzięki pomocy Zofii Nałkowskiej wydał w wydawnictwie „Rój” Sklepy
cynamonowe. Pierwszy znany utwór — Noc Lipcowa z 1928 r. — został opublikowany dopiero
w 1936 r. w tomie Sanatorium pod Klepsydrą.
W latach 1941–42 Schulz znalazł się w żydowskim getcie w Drohobyczu. Dostał się wtedy
„pod opiekę” gestapowca Feliksa Landaua, który wykorzystywał go do wykonywania licznych
prac malarskich.
Zginął zamordowany na skrzyżowaniu ulic Mickiewicza i Czackiego w czwartek 19 listopada
1942 r., około południa, w czasie tzw. „dzikiej akcji” Gestapo.
Julian Tuwim (ur. 13 września 1894 w Łodzi, zm. 27
grudnia 1953 w Zakopanem) – polski poeta
żydowskiego pochodzenia, jeden z
najpopularniejszych poetów dwudziestolecia
międzywojennego.
Twórczość Juliana Tuwima
Autor tekstów kabaretowych (kabarety Qui Pro Quo [1919-1932], Banda [1932-1934],
Nowa Banda, szopka noworoczna Pikadora), Cyrulik Warszawski (1935-1939), rewiowych
i librecista. Współautor i redaktor pism literackich i satyrycznych (Skamander,
Wiadomości Literackie). Tłumacz literatury rosyjskiej, m.in. Aleksandra Puszkina
(Jeździec miedziany), W. Majakowskiego (Obłok w spodniach). Autor popularnych wierszy
dla dzieci, m.in. Lokomotywa, Ptasie radio, Słoń Trąbalski, Bambo. Bibliofil i kolekcjoner
kuriozów (Czary i czarty polskie, Pegaz dęba, Cicer cum caule).
Znany był ze swojego specyficznego humoru objawiającego się bystrością umysłu i
świeżością. Świeżości tej szukał najczęściej w języku – głównym orężu modernizmu, a
szczególnie postmodernizmu. Swe badania językowe rozpoczął od nauki esperanto jeszcze
w latach gimnazjalnych. Tłumaczone na esperanto wiersze Staffa, a także Testament mój
(Mia testamento) Juliusza Słowackiego i inne wiersze zostały opublikowane na łamach
Esperantysty Polskiego (Pola Esperantisto). W późniejszych badaniach nad językiem
tworzył neologizmy. Podobnie jak B. Leśmian, A. Wat i S. Młodożeniec, tworzył tak
zwany język pozarozumowy (zaum), którego poznanie miało być aprioryczne i zgodne ze
skojarzeniami każdego odbiorcy. Próby te wyraził w Słopiewniach. Poezja Tuwima
uważana jest za jedną z najtrudniejszych ze względu na częste gry słów, zwielokrotnienia
znaczeń jednego wyrazu poprzez inne, nie zawsze jasne podkreślenia niektórych słów w
zdaniu jakby było ono niedokończone. Ogromna giętkość i błyskotliwość tego języka
przyjmuje często koloryt humorystyczny, jak w Balu w operze. Słowa przyjmują cechy
opisywanej rzeczywistości (np. mistrzowsko zastosowana została rytmika i szelest
polskich słów w Lokomotywie, przez co jest to wiersz-onomatopeja).
Utwory Juliana Tuwima
Czyhanie na Boga (1918)
Sokrates tańczący (1920)
Siódma jesień (1921)
Wierszy tom czwarty (1923)
Czary i czarty polskie (1924)
Wypisy czarnoksięskie (1924)
A to pan zna? (1925)
Czarna msza (1925)
Tysiąc dziwów prawdziwych (1925)
Słowa we krwi (1926)
Tajemnice amuletów i talizmanów (1926)
Strofy o późnym lecie
Rzecz czarnoleska (1929)
Jeździec miedziany (1932, przekład Puszkina)
Biblia cygańska i inne wiersze (1932)
Jarmark rymów (1934)
Polski słownik pijacki i antologia bachiczna (1935)
Treść gorejąca (1936)
Bal w Operze (1936, wyd. 1946)
Kwiaty polskie (1940-1946, wyd. 1949)
Pegaz dęba, czyli panoptikum poetyckie (1950)
Piórem i piórkiem (1951)
Stanisław Ignacy Witkiewicz, pseudonim
Witkacy (ur. 24 lutego 1885 w Warszawie, zm. 18
września 1939 w Jeziorach na Polesiu) – polski
malarz, fotograf, pisarz, dramaturg i filozof.
Był synem malarza i pisarza Stanisława Witkiewicza i Marii Pietrzkiewicz, nauczycielki muzyki,
urodzony w Warszawie, pochodził z rodziny szlacheckiej herbu Nieczuja. Matką chrzestną była
Helena Modrzejewska, a ojcem chrzestnym legendarny w tamtych czasach w Zakopanem Jan
Krzeptowski-Sabała.
Kwestia daty urodzenia Stanisława Ignacego Witkiewicza jest zagmatwana, bowiem w oficjalnych
dokumentach, którymi posługiwał się przez całe życie, figuruje data 24 marca. Taką też datę
zapisano w dokumentach parafii św. Aleksandra w Warszawie, gdzie Witkacemu udzielono chrztu z
wody 8 czerwca 1885. Jednakże rodzina oraz sam Witkiewicz przez całe życie obchodził urodziny
24 lutego.
Nie chodził do szkoły. Jego edukacją zajmował się ojciec, który sprowadzał mu do domu wybitnych
korepetytorów (często profesorów uniwersyteckich). On też ukształtował w młodym Stanisławie
Ignacym zainteresowanie sztuką i literaturą. Ten typ wychowania ukształtował człowieka
niezależnego i niezwykle aktywnego intelektualnie. W późniejszych latach, co zrozumiałe, syn
buntował się przeciwko zaleceniom ojca, szukał własnej drogi i nią podążał.
Wśród jego kolegów znajdowali się m.in.: Leon Chwistek – znany malarz, późniejszy wybitny
matematyk, profesor Uniwersytetu we Lwowie, Tadeusz Szymberski – poeta młodopolski oraz
Bronisław Malinowski – światowej sławy antropolog, który zabrał Witkacego w charakterze
fotografa na swoją wyprawę na Wyspy Trobriandzkie. Uczynił to jako przyjaciel, aby wyrwać
Witkacego z przygnębienia po śmierci narzeczonej Jadwigi Janczewskiej, która popełniła
samobójstwo.
Po powrocie z Australii Witkacy wstąpił do gwardii przybocznej cara i trafił do pułku odznaczonego
za tłumienie polskich powstań w 1830 i 1863 roku. Brał udział w walkach I wojny i został ranny
pod Witoneżem nad rzeką Stochod podczas szturmu na pozycję armii austriackiej (wśród której
znajdowały się też oddziały Piłsudskiego). Urlopowany, trafił do batalionu zapasowego w
Petersburgu i przeżył wybuch rewolucji październikowej (w której po stronie bolszewików
uczestniczyli jego podkomendni). Wybrany delegatem armii, trafił do Sowietu, ale nie odegrał tu
znaczniejszej roli. Wkrótce wrócił do Polski, a doświadczenie sowieckiej rewolucji wywarło
głęboki wpływ na jego późniejszą twórczość – pesymistyczną historiozofię, która odzwierciedlała
wydarzenia rewolucji bolszewickiej, a później narodziny nazizmu w Niemczech. Potęgę i losy
"ślepego tłumu", kierowanego przez zręcznych demagogów, Witkacy ukazał w swoich dramatach
(np. Szewcy).
W roku 1917 przyłączył się do grupy "formistów" i brał udział w jej
wystawach. Dwa lata później, w roku 1919, wydał swoje główne dzieło
estetyczne Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia
zawierające Teorię Czystej Formy. Ta teoria estetyczna (bo nie był to
program w przeciwieństwie do ówczesnych, licznych, nowych kierunków
artystycznych) zdeterminowała jego późniejszą twórczość malarską oraz
teatralną. I chociaż teoria ta stanowiła najlepszy opis tego, co się wówczas w
sztukach plastycznych działo (m.in. kubizm, abstrakcjonizm), to pozostała
właśnie niezrozumiana, budząc szereg nieporozumień (uprzedzonych
niejako samym tytułem publikacji) i w zasadzie trwa to do dzisiaj. Teoria
Czystej Formy została wykorzystana także w teatrze. Tutaj Witkacy okazał
się wizjonerem i inspirował reżyserów. Pod wpływem teorii Witkacego
wykreował swój teatr Tadeusz Kantor. Około 1926 roku Witkacy
zrezygnował zupełnie z malarstwa olejnego. Ograniczył się do wykonywania
pastelowych portretów w ramach tzw. "Firmy portretowej S. I. Witkiewicz".
Portrety te, w regulaminie "firmy" zostały podzielone na 5 typów, w
zależności od usytuowania na skali: naturalizm – Czysta Forma. Te ostatnie,
wykonywane niegdyś pod wpływem narkotyków, z którymi Witkacy
zapoznał się podczas służby w Rosji, a później "na trzeźwo", przyniosły mu
sławę. Witkacy skategoryzował swoje portrety w pięciu podstawowych
typach: od A do E.
W 1936 r. udał się wraz ze swoim przyjacielem, znanym grafikiem Bronisławem Linke,
na Śląsk gdzie dokumentowali życie tamtejszych mieszkańców skażone brudem i
chorobami. Po wojnie Bronisław Linke stał się jednym z najzagorzalszych
propagatorów twórczości Witkacego, ilustrując m.in. jego "Apokalipsę".
Niedoceniany za życia i zwalczany szczególnie zawzięcie przez akademików (Witkacy,
buntując się przeciwko zaleceniom ojca, wstąpił do krakowskiej Akademii Sztuk
Pięknych, ale rozczarowany porzucił ją po dwóch latach), został po śmierci uznany za
wielką osobowość artystyczną. Jego twórczość znana jest na całym świecie, a sztuki
wystawiane są na najważniejszych scenach dramatycznych świata. Ciągle pozostała do
odkrycia jego filozofia i estetyka, która wyprzedziła (i nadal wyprzedza) rozwój
świadomości estetycznej społeczeństwa. Równie wnikliwie o sztuce pisał tylko
Kandinsky. W 1935 dostał Złoty Wawrzyn Polskiej Akademii Literatury.
We wrześniu 1939 roku, po inwazji hitlerowskich Niemiec na Polskę, Witkacy opuścił
Warszawę i uciekał wraz z innymi mieszkańcami na wschód. Nazajutrz po inwazji
sowieckiej na Polskę, 18 września 1939 roku, we wsi Jeziory na Polesiu, Witkacy
popełnił samobójstwo podcinając sobie tętnicę szyjną i zażywając weronal. Obecna przy
tym jego przyjaciółka Czesława Oknińska pomimo zażycia dużej dawki narkotyków
została odratowana. Ciało Witkacego odnalazł siedemnastoletni wówczas Włodzimierz
Ziemlański – syn właścicieli majątku, u których zatrzymał się artysta.
W latach 80. XX wieku, po tym jak UNESCO ogłosiło rok 1985 rokiem
Witkacego (stulecie urodzin), władze PRL postanowiły urządzić Witkacemu
państwowy pogrzeb w Zakopanem.
Powieści:
622 upadki Bunga czyli Demoniczna kobieta - powst. 1911, pierwodruk 1972
Pożegnanie jesieni (1927)
Nienasycenie (1930)
Jedyne wyjście - nieukończona; powst. 1932, pierwodruk 1968, pierwsza poprawna
edycja krytyczna 1992
Dramaty: - najważniejsze:
Iuvenilia (teksty młodzieńcze, a raczej dziecięce, 8-letniego autora):
Karaluchy 1893
Odważna księżniczka 1893
Dramaty artysty dojrzałego:
Pragmatyści 1919
Nowe wyzwolenie 1920
W małym dworku 1921
Metafizyka dwugłowego cielęcia 1921
Kurka Wodna 1921
Mątwa 1922
Nadobnisie i koczkodany 1922
Jan Karol Maciej Wścieklica (1922)
Wariat i zakonnica 1923
Janulka, córka Fizdejki 1923
Matka (1924)
Sonata Belzebuba 1925
Szewcy 1934
Literatura tego okresu nie wykształciła charakterystycznego tylko dla
swej epoki typu bohatera, tak jak na przykład literatura romantyczna,
nie można wyodrębnić w niej jednolitych tendencji, a problematyka
podejmowana przez pisarzy tego okresu jest różnorodna.
Obok tematów związanych z pierwszą wojną światową pojawiają się w
literaturze tendencje do uchwycenia i odzwierciedlenia skomplikowanych
przeobrażeń ówczesnego świata, związanych z wieloma doniosłymi zdobyczami
cywilizacyjnymi, takimi jak na przykład rozwój komunikacji, wynalazek
samolotu czy kina.
Dziękujemy za uwagę 
-Patryk Meisinger 16
-Tomasz Milner
KL IIIA