Oporność na wysokie stężenia aminoglikozydów wśród szczepów

MED. DOŚW. MIKROBIOL., 2011, 63: 105 - 113
Sylwia Kożuszko, Agata Białucha, Tomasz Bogiel, Eugenia Gospodarek
Oporność na wysokie stężenia aminoglikozydów wśród szczepów
Enterococcus faecalis i Enterococcus faecium wyosobnionych
z materiału klinicznego
Katedra i Zakład Mikrobiologii
Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Kierownik: dr hab. n. med. Eugenia Gospodarek, prof. UMK
Przeprowadzono analizę lekowrażliwości szczepów Enterococcus sp. o fenotypie oporności na wysokie stężenia aminoglikozydów izolowanych z materiału klinicznego w latach 2007-2010. Wyosobniono 1124 szczepów w tym
597 - E. faecalis i 527 - E. faecium. Wśród izolowanych szczepów 430 (38,3%)
posiadało fenotyp HLAR, 480 (42,7%) – HLGR, a 214 (19%) – HLSR.
Paciorkowce z rodzaju Enterococcus uznawane za fizjologiczną mikroflorę dolnego
odcinka układu pokarmowego. W ciągu ostatnich dwóch dekad stały się one istotnym
czynnikiem zakażeń szpitalnych. Zdolność tych bakterii do wywoływania ciężkich i nierzadko zagrażających życiu zakażeń, takich jak: bakteriemie, zapalenie wsierdzia, zakażenia wewnątrzbrzuszne i ran oraz wzrastająca oporność na antybiotyki stanowią wyzwanie
terapeutyczne (4, 6). Ciężkie zakażenia o etiologii Enterococcus wymagają długotrwałego
leczenia skojarzonego opartego na antybiotyku beta-laktamowym w połączeniu z aminoglikozydem. W zakażeniach z udziałem enterokoków opornych na penicyliny, lekami z wyboru
są glikopeptydy skojarzone z aminoglikozydem, rifampicyną bądź linezolidem. Enterokoki
o fenotypie oporności na wysokie stężenia aminoglikozydów (High Level Aminoglycoside
Resistance, HLAR), beta-laktamy i wankomycynę (Vancomycin Resistant Enterococcus,
VRE) mogą stanowić podstawę niepowodzeń terapeutycznych (9). Pierwsze szczepy Enterococcus faecalis oporne na wysokie stężenie streptomycyny (High Level Streptomycin
Resistance, HLSR) izolowano w 1973 roku (5), a gentamicyny (High Level Gentamicin
Resistance, HLGR) - w 1979 roku (10).
Celem pracy była retrospektywna analiza częstości izolacji szczepów E. faecalis i E. faecium o fenotypach: HLAR, HLSR i HLGR od pacjentów Szpitala Uniwersyteckiego nr
1 im. dr. A. Jurasza Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy Uniwersytetu
Mikołaja Kopernika w Toruniu (SU CM UMK) w latach 2007-2010, z uwzględnieniem
lekowrażliwości, materiału klinicznego i oddziałów, w których leczeni byli chorzy.
106
Nr 2
S. Kożuszko i inni
MATERIAŁ I METODY
Badaniem objęto 597 szczepów E. faecalis i 527 - E. faecium izolowanych od pacjentów
SU CM UMK między 2007 rokiem a pierwszą połową 2010 roku w Zakładzie Mikrobiologii
Klinicznej. Z badań wykluczono izolaty o takim samym wzorze lekowrażliwości pochodzące
od tego samego chorego. Pochodzenie tych szczepów zostało przedstawione w tab. I. Materiał
kliniczny, z którego wyosobniono badane szczepy enterokoków, został ujęty na rycinie 1.
Identyfikację szczepów E. faecalis i E. faecium przeprowadzano na podstawie morfologii kolonii na podłożu Enterococcosel Agar (Becton Dickinson), podłożu Collumbia
Tabela I. Pochodzenie enterokoków o fenotypie oporności na wysokie stężenia aminoglikozydów
(n=1124)
Jednostka organizacyjna
Klinika Chirurgii Dziecięcej
Klinika Anestezjologii i Intensywnej Terapii
Klinika Chirurgii Ogólnej i Naczyń
Klinika Chirurgii Ogólnej i Endokrynologicznej
Klinika Pediatrii Hematologii i Onkologii
Klinika Transplantologii i Chirurgii Ogólnej
Klinika Kardiologii i Klinika Kardiochirurgii
Wojewódzki Szpital Obserwacyjno-Zakaźny
Klinika Rehabilitacji
Klinika Dermatologii
Klinika Urologii
Klinika Chorób Wewnętrznych
Klinika Ortopedii
Klinika Pediatrii Alergologii i Gastroenterologii
Klinika Endokrynologii i Diabetologii
Klinika Neurochirurgii
Klinika Geriatrii
Klinika Otolaryngologii
Szpital Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji
w Bydgoszczy
Poradnie/Ambulatorium*
Inne**
Ogółem
Liczba
szczepów
184
135
116
103
89
52
41
38
36
34
31
26
25
22
20
18
17
16
Odsetek
szczepów
16,4
12,0
10,3
9,2
7,9
4,6
3,6
3,4
3,2
3,0
2,8
2,3
2,2
2,0
1,8
1,6
1,5
1,4
9
0,8
83
29
1124
7,4
2,6
100,0
* Poradnia Chirurgii Naczyń (n=14), Chirurgiczna (n=13), Ambulatorium (n=13), Urologiczna (n=11),
Ginekologiczna (n=10), Urazowo-Ortopedyczna (n=8), Chirurgii Dziecięcej (n=4), Dermatologiczna (n=2),
Nefrologiczna (n=2), Rehabilitacyjna (n=2), Kardiochirurgiczna (n=1), Audiologiczna (n=1), Konsultacji
Dializy Otrzewnowej (n=1), Otolaryngologiczna (n=1),
** Ośrodek Transplantacji Szpiku Kostnego (n=8), Stacja Dializ (n=7), Klinika Neurologii (n=6), Klinika
Chirurgii Plastycznej (n=5), Oddział Opieki Paliatywnej (n=2), Zakład Medycyny Sądowej (n=1)
z którego
izolowano szczepy Enterococcus
enterokoków o fenotypie
oporności na
Wrażliwość
na aminoglikozydy
sp.
Nr 2 Rycina 1. Materiał kliniczny,
wysokie stężenia aminoglikozydów (n=1124)
362
Wymaz z rany
105
Wymaz z odleżyny
97
Kał
76
Płyny z jam ciała
70
Wymaz z odbytu
68
Ropa
61
Krew
48
Wymaz z owrzodzenia
30
Wymaz ze skóry
Rodzaj materiału
107
Wymaz z pochwy
22
Wymaz z gardła i migdałków
22
Wymaz ze stomii
22
Wymazy z cewki moczowej, napletka i sromu
17
16
Popłuczyny pęcherzykowo-oskrzelowe
Nasienie
8
Żółć
6
Wysięk
5
Fragment tkanki
5
Wymaz z przetoki
5
Sok żołądkowy
5
Płyn mózgowo-rdzeniowy
4
Płyn konserwujący nerkę
3
Wymaz z worka spojówkowego
3
49
* Biomateriał
15
** Inne
0
50
100
150
200
250
300
350
400
Rycina 1. Materiał kliniczny, z którego izolowano szczepy enterokoków o fenotypie oporności na
wysokie
aminoglikozydów
(n=1124)
* dren (n=25),
cewnikstężenia
(n=11), proteza
(w tym naczyniowa) (n=6),
wkłucie centralne (n=4), siatka (n=2) i zastawka (n=1)
dwie próbki
z: wymazu
z przedsionka
wydzieliny
z dróg oddechowych,
moczu, wymazu
z miejsca
wkłucia,
płynu(n=2)
* dren **
(n=25),
cewnik
(n=11),
protezanosa,
(w tym
naczyniowa)
(n=6), wkłucie
centralne
(n=4),
siatka
dializacyjnego i po jednej z: wymazu z jamy ustnej, plwociny, mleka, płynu stawowego
i zastawka (n=1)
** dwie próbki z: wymazu z przedsionka nosa, wydzieliny z dróg oddechowych, moczu, wymazu z miejsca
wkłucia, płynu dializacyjnego i po jednej z: wymazu z jamy ustnej, plwociny, mleka, płynu stawowego
Agar (Graso) z 0,4% tellurynianem potasu (Sigma) oraz wyników reakcji biochemicznych
uzyskanych za pomocą testów Rapid ID 32 Strep (BioMérieux).
Lekowrażliwość szczepów Enterococcus
9 sp. oznaczano metodą krążkowo-dyfuzyjną
według Kirby-Bauera, stosując warunki standaryzacji wymagane przez Clinical and Labo-
108
S. Kożuszko i inni
Nr 2
ratory Standards Institute (CLSI) (7) oraz Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Lekowrażliwości Drobnoustrojów (KORLD) (13). Do wykonania antybiogramu używano podłoża
Mueller-Hinton Agar (BioMérieux) i zawiesiny bakteryjnej o gęstości 0,5 według skali
MacFarland. Stosowano krążki z penicyliną (10 IU), ampicyliną (10 µg), gentamicyną (120
µg), streptomycyną (300 µg), wankomycyną (30 µg), teikoplaniną (30 µg), tetracykliną (30
µg), chloramfenikolem (30 µg), rifampicyną (5µg), linezolidem (30 µg) (Becton Dickinson).
Hodowle inkubowano 16-18 godzin (dla wankomycyny - 24 godziny) w temperaturze 3537°C, w atmosferze tlenowej. Interpretację wyników oceny lekowrażliwości przeprowadzono
w oparciu o tabele CLSI (7) na podstawie pomiaru średnic [mm] stref zahamowania wzrostu
bakterii wokół krążków z antybiotykami.
Metodą przeglądową według CLSI oznaczano szczepy HLAR stosując podłoże Brain
Heart Infusion Agar (BioMérieux) z gentamicyną 500 µg/ml i streptomycyną 2000 µg/ml
oraz szczepy VRE stosując podłoże Brain Heart Infusion Agar z wankomycyną (6 µg/ml).
Do kontroli oceny lekowrażliwości i oznaczania szczepów HLAR stosowano szczepy
wzorcowe: Staphylococcus aureus ATCC 25923, E. faecalis ATCC 29212, E. faecalis
ATCC 51299.
WYNIKI
Spośród 6137 szczepów rodzaju Enterococcus wyosobnionych w latach 2007-2010
z materiału klinicznego, 1124 (18,3%) wykazywało oporność typu HLAR. Do gatunku E.
faecalis należało 597 (53,1%) szczepów, a do E. faecium - 527 (46,9%).
Fenotyp HLAR oraz HLSR występował częściej u gatunku E. faecalis (odpowiednio
45,7% i 27,5%) niż E. faecium (odpowiednio 29,8% i 9,5%). Fenotyp HLGR występował
dwukrotnie częściej wśród szczepów E. faecium niż E. faecalis. Zależność pomiędzy gatunkiem, a występowaniem fenotypów HLAR, HLGR i HLSR została przedstawiona w tabeli II.
Tabela II. Występowanie fenotypów HLAR, HLGR i HLSR wśród badanych gatunków E. faecium
i E. faecalis
Fenotyp
oporności
HLAR
HLGR
HLSR
Liczba szczepów o fenotypie oporności na wysokie stężenie gentamicyny i/lub
streptomycyny
Ogólna liczba szczepów
E. facalis
E. faecium
n=1124
n=597
53,1%
n=527
46,9%
273*
45,7**
157
29,8
430
38,3
160
26,8
320
60,7
480
42,7
164
27,5
50
9,5
214
19,0
* – liczba szczepów opornych
** – odsetek szczepów opornych
Lekooporność szczepów przedstawiono w tabeli III. Wykazano wyższe odsetki szczepów
E. faecium niż E. faecalis opornych na wankomycynę, teikoplaninę i rifampicynę, z czego
największe różnice odnotowano wśród szczepów o fenotypie HLAR. Odsetek szczepów
opornych na tetracyklinę i chloramfenikol był wyższy wśród E. faecalis (odpowiednio 89,6
- 97,7% i 34,7 -48,6%) niż E. faecium (odpowiednio 31,1 – 53,7% i 3,4 – 10,8%). Również
w tym przypadku szczepy o fenotypie HLAR wykazywały najwyższe wartości odsetków
* – liczba szczepów opornych
** – liczba szczepów badanych
*** – odsetek szczepów opornych
Antybiotyk
HLAR (n=430)
E. faecalis (n=273) E. faecium (n=157)
Penicylina G
27* 273** 9,9*** 154 155 99,4
Ampicylina
6
271
2,2
153 154 99,4
Doksycyklina 131 203 64,5
35
107 32,7
Tetracyklina
210 215 97,7
55
126 43,7
Chloramfenikol 124 255 48,6
12
130
9,2
Rifampicyna
135 250 54,0 118 127 92,9
Wankomycyna
4
270
1,5
42
156 26,9
Teikoplanina
1
272
0,4
16
156 10,3
Linezolid
1
274
0,4
0
144
0,0
HLGR (n=480)
HLSR (n=214)
E. faecalis (n=160) E. faecium (n=320) E. faecalis (n=164) E. faecium (n=50)
28
157 17,8 318 318 100,0
3
160
1,9
48
50
96,0
7
158
4,4
318 318 100,0
0
160
0,0
48
50
96,0
63
120 52,5
58
249 23,3
94
132 71,2
16
33
48,5
112 125 89,6
79
254 31,1 112 124 90,3
22
41
53,7
51
147 34,7
9
266
3,4
61
147 41,5
4
37
10,8
81
141 57,4 217 260 83,5
76
146 52,1
26
37
70,3
1
159
0,6
62
319 19,4
0
163
0,0
7
48
14,6
1
158
0,6
23
319
7,2
0
161
0,0
1
49
2,0
0
150
0,0
0
304
0,0
0
158
0,0
0
48
0,0
Tabela III. Lekooporność szczepów Enterococcus sp. wśród fenotypów HLAR, HLGR i HLSR
Nr 2
Wrażliwość na aminoglikozydy Enterococcus sp.
109
110
Nr 2
S. Kożuszko i inni
izolatów opornych na tetracyklinę i chloramfenikol. Jeden szczep o fenotypie HLAR był
oporny na linezolid.
Występowanie szczepów enterokoków średniowrażliwych na wankomycynę (Vancomycin Intermediate Enterococcus, VIE), VRE i opornych na glikopeptydy (Glycopeptide
Resistant Enterococcus, GRE) wśród szczepów o fenotypie HLAR, HLGR i HLSR ujęto
w tabeli IV. Najwyższe wartości odsetków szczepów VIE, VRE i GRE odnotowano wśród
E. faecium, odpowiednio: 12.7%, 16,6% i 10,2% wśród szczepów HLAR, 8,8%, 11,3%
i 7,8% wśród szczepów HLGR oraz 10,0%, 12,0% i 2,0% wśród szczepów HLSR.
Tabela IV.Oporność na glikopeptydy wśród enterokoków o fenotypach HLAR, HLGR i HLSR
Fenotyp oporności
E. faecalis (n=273)
HLAR
E. faecium (n=157)
E. faecalis (n=160)
HLGR
E. faecium (n=320)
E. faecalis (n=164)
HLSR
E. faecium (n=50)
VIE
5*
20
6
28
2
5
VRE
1,8**
12,7
3,8
8,8
1,2
10,0
5
26
1
36
0
6
GRE
1,8
16,6
0,6
11,3
0,0
12,0
0
16
0
25
0
1
0,0
10,2
0,0
7,8
0,0
2,0
* - liczba szczepów opornych
** - odsetek szczepów opornych
DYSKUSJA
Powszechne stosowanie antybiotyków o szerokim zakresie działania sprzyja udziałowi
enterokoków, jako bakterii oportunistycznych, w zakażeniach szpitalnych (11, 16). Z punktu
widzenia klinicznego i mikrobiologicznego konieczne jest oznaczanie fenotypów oporności
na aminoglikozydy i glikopeptydy, w celu zastosowania skutecznej antybiotykoterapii, która
w zakażeniach z udziałem szczepów o fenotypie HLAR wymaga leczenia skojarzonego.
W badaniach własnych enterokoki o fenotypie oporności HLAR stanowiły 18,3%
wszystkich szczepów z rodzaju Enterococcus. Jest to niski odsetek w porównaniu z wynikami
badań przeprowadzonych w Klinice Transplantologii Szpitala Uniwersyteckiego w Warszawie (86%) (12) oraz podanych przez autorów z Indii (40 i 46%) (1, 15). Odsetek szczepów
enterokoków HLAR w badaniach skandynawskich wyniósł od 1,1-27,6% w zależności od
obszaru objętego badaniem (18).
Badaniu poddano dwa gatunki enterokoków, które mają największe znaczenie kliniczne.
E. faecalis stanowił 53,1% szczepów o fenotypach HLAR, HLGR i HLSR, a E. faecium
- 46,9%. Najwyższy odsetek szczepów E. faecium należał do fenotypu opornego na oba
aminoglikozydy: gentamicynę i streptomycynę (45,7%), natomiast E. faecalis częściej
ujawniał fenotyp HLGR (60,7%). Badania Oncu i wsp. (17) wykazały wyższy odsetek
szczepów o fenotypie HLSR (74%) niż HLGR (52%) wśród E. faecium. Odwrotnie niż
w przypadku E. faecalis, wśród których odsetki wynosiły odpowiednio, 20 i 30%. Podobne
wyniki, jednak o mniejszych różnicach w odsetkach, otrzymali badacze brazylijscy (14).
Emaneini i wsp. (8) wykazali wśród E. faecium fenotyp HLGR oraz HLSR, odpowiednio
w 56 i 78%, a u E. faecalis w 50 i 69%.
Nr 2
Wrażliwość na aminoglikozydy Enterococcus sp.
111
W badaniach własnych, wśród fenotypów: HLAR, HLSR i HLGR, wykazano wysoki
odsetek szczepów opornych na penicylinę i ampicylinę wśród E. faecium (96,0-100,0%).
Wartości odsetków szczepów opornych na tetracyklinę i chloramfenikol były wyższe wśród
E. faecalis, odpowiednio 89,6-97,7% i 34,7-48,6%, natomiast na rifampicynę wśród E. faecium (70,3-92,9%). Wśród badanych izolatów enterokoków tylko jeden szczep był oporny na
linezolid i wynik ten nie odbiega od opublikowanych przez innych badaczy (2, 14, 15, 17,
18, 20). Współwystępowanie u badanych szczepów enterokoków fenotypów HLAR i GRE
zostało udowodnione. Szczególnie gatunek E. faecium charakteryzuje się występowaniem
oporności na te grupy antybiotyków. Zależność ta nie została potwierdzona w wynikach
uzyskanych przez innych badaczy lub odsetki szczepów GRE były niskie (1, 2, 3, 14, 17, 20).
Najwyższy odsetek szczepów o fenotypach HLAR, HLSR i HLGR izolowano od chorych z Kliniki Chirurgii Dziecięcej (16,4%), Anestezjologii i Intensywnej Terapii (12,0%),
Chirurgii Ogólnej i Naczyń (10,3%), Chirurgii Ogólnej i Endokrynologicznej (9,2%) oraz
Pediatrii, Hematologii i Onkologii (7,9%). Pochodzenie wyosobnionych szczepów HLAR
od pacjentów wymienionych klinik wskazuje na obecność czynników, które predysponują
do zakażeń enterokokami. Szczególnie narażeni są chorzy po zabiegach chirurgicznych,
z chorobami nowotworowymi, leczeni hematologicznie, bądź w stanie ciężkim leczeni
na oddziałach intensywnej terapii (4). Wpływ tego rodzaju czynników na występowanie
szczepów HLGR został dowiedziony przez Vigani i wsp. (19).
Zależność pomiędzy czynnikami predysponującymi do zakażeń a izolacją szczepów
HLAR dotyczy rodzaju materiału klinicznego, z którego izolowano enterokoki. Izolaty
z wymazów z ran stanowiły 32,2%, wymazy z odleżyn – 9,3%. Większość autorów przedstawiających wyniki dotyczące rodzaju materiału klinicznego, z którego wyosobniono enterokoki HLAR podaje mocz i krew, jako główny materiał (1, 2, 3, 8). W przedstawionych
badaniach szczepy HLAR stanowiły 5,4% izolatów z krwi i 0,2% z moczu. Należy wziąć
pod uwagę fakt, że badano tylko szczepy o fenotypach HLAR, HLSR i HLGR.
S. K o ż u s z k o , A . Bi a ł uc ha , T. Bogi e l , E . Gos podarek
High level of aminoglycoside resistance among Enterococcus faecalis and Enterococcus
faecium strains
SUMMARY
Enterococcus sp. strains are believed as important reason of serious nosocomial infections currently. These infections are cured by using combination of beta-lactams and aminoglycosides for
their treatment. Enterococcus sp. resistant to high-level doses of aminoglycosides, beta-lactams and
vancomycin are responsible for therapeutic failure. The aim of our study was to evaluate the incidence
of isolation and susceptibility to antibiotics of HLAR Enterococcus sp. strains isolated between 2007
and 2010 from the patients of University Hospital No. 1 of dr A. Jurasz Collegium Medicum of L.
Rydygier in Bydgoszcz Nicolaus Copernicus University in Toruń. Amongst 6137 Enterococcus sp.
strains 1124 (18,3%) presented HLAR phenotype; 53,1% of them was identified as E. faecalis and
46,9% as E. faecium. The highest percentage of all examined strains was isolated from the patients
of different surgery clinics, Intensive Care Units, and Pediatrics, Hematology and Oncology Clinic.
112
S. Kożuszko i inni
Nr 2
HLAR and HLSR phenotypes were noted in E. faecalis, for 45,7% and 27,5% strains, in E. faecium
- 29,8% and 9,5%, respectively. HLGR phenotype was presented twice more often in E. faecium
than E. faecalis. Highest percentages of E. faecium resistant to glycopeptides and rifampicin were
observed when compared with E. faecalis. The highest percentages of strains intermediate, resistant
to vancomycin and resistant to glycopeptides were noted for E. faecium strains with phenotypes
HLAR, HLGR and HLSR.
PIŚMIENNICTWO
1. Adhikari L. High-level aminoglycoside resistance and reduced susceptibility to vancomycin
in nosocomial enterococci. J Glob Infect Dis 2010; 2: 231-5.
2. Agarwal J, Kalyan R i Singh M. High-level aminoglycoside resistance and β-lactamase production in enterococci at a tertiary care hospital in India. Jpn J Infect Dis 2009; 62: 158-9.
3. d’Azevedo PA, Dias CAG i Teixeira LM. Genetic diversity and antimicrobial resistance of
enterococcal isolates from southern region of Brazil. Rev Inst Med trop S. Paulo 2006; 48:
11-6.
4. Bronk M, Samet A. Szpitalne bakteriemie enterokokowe. Post. Mikrobiol. 2008; 47: 339-344.
5. Calderwood SA, Wennersten C, Moellerin RC i inni. Resistance to six aminoglycosidic
aminocyclitol antibiotics among enterococci: prevalance, evolution, and relationship to
synergism with penicillin. Antimicrob Agents Chemother 1977; 12: 401-5.
6. Cetinkaya Y, Falk P, Mayhall CG. Vancomycin-resistant enterococci. Clin Microbiol Rev
2000; 13: 686-707.
7. Clinical and Laboratory Standards Institute. Perfomance standards for antimicrobial susceptibility testing. Eighteenth informational supplement (M100-S18). CLSI Wayne, Pa 2008.
8. Emaneini M, Aligholi MI, Aminshahi M. Characterization of glycopeptides, aminoglycosides
and macrolide resistance among Enterococcus faecalis and Enterococcus faecium isolates
from hospital in Teheran. Pol J Microbiol 2008; 57: 173-8.
9. Gilbert DN, Moellering RC, Eliopouls GM i inni. Przewodnik terapii przeciwdrobnousrojowej
Sanforda 2009. Polskie Towarzystwo Zakażeń Szpitalnych, Kraków 2009.
10. Horodniceanu T, Bougueleret L, El-Solh N i inni. High-level plasmid-borne resistance to
gentamicin in Streptococcus faecalis subsp. zymogenes. Antimicrob Agents Chemother 1979;
16: 686-9.
11. Huycke MM, Sahm DF I Gilmore MS. Multiple-drug resistant enterococci: the nature of the
problem and an agenda for future. Emerg Infect Dis 1998; 4: 239-49.
12. Kawecki D, Chmura A, Pacholczyk M i inni. Bacterial infection in the early period after
liver transplantation: etiological agents and their susceptibility. Med Sci Monit 2009; 15:
CR628-37.
13. Kuch A, Żabicka D, Hryniewicz W. Rekomendacje doboru testów do oznaczania wrażliwości
bakterii na antybiotyki i chemioterapeutyki 2009. Oznaczanie wrażliwości Enterococcus spp.
Krajowy Ośrodek Referencyjny ds. Lekowrażliwości Drobnoustrojów. Warszawa 2009.
14. Maschieto A, Martinez R, Palazzo IC, Darini AL. Antimicrobial resistance of Enterococcus
sp. isolated from the intestinal tract of patients from a University Hospital in Brazil. Mem
Inst Oswaldo Cruz. 2004; 99: 763-7.
15. Mendiratta DK, Kaur H, Deotale V i inni. Status of high level aminoglycoside resistant
Enterococcus faecium and Enterococcus faecalis in rural hospital of Central India. Indian
J Med Microbiol 2008; 26: 369-71.
Nr 2
Wrażliwość na aminoglikozydy Enterococcus sp.
113
16. Mohanty S, Jose S, Singhal R i inni. Species prevalence and antimicrobiol susceptibility of
enterococci isolated in a tertiary care hospital of North India. Sautheast Asian J Trop Med
Public Health 2005; 36: 962-5.
17. Oncu S, Punar M i Eraksoy H. Susceptibility patterns of enterococci causing infections.
Tohoku J Exp Med 2004; 202: 23-9.
18. Simonsen GS, Småbrekke, Monnet DL i inni. Prevalence of resistance to ampicillin, gentamicin
and vancomycin in Enterococcus faecalis and Enterococcus faecium isolates from clinical
specimens and use of antimicrobials in five Nordic hospitals. J Antimicrob Chemother 2003;
51: 323-31.
19. Vigani AG, Oliveira AM, Bratfich OJ i inni. Clinical, epidemiological, and microbiological
characteristics of bacteriemia caused by high-level gentamicin-resistant Enterococcus faecalis. Braz J Med Biol Res 2008; 41: 890-5.
20. Zarilli R, Tripodi MF, Popolo A i inni. Molecular epidemiology of high-level aminoglycoside-resistant enterococci isolated from patient in a university hospital in southern Italy. J
Antimicrob Chemother 2005; 56: 827-35.
Otrzymano: 10 XII 2010 r.
Adres Autora: 85-094 Bydgoszcz, ul. M. Curie-Skłodowskiej 9, Katedra i Zakład Mikrobiologii,
Collegium Medicum im. Rydygiera w Bydgoszczy, Uniwersytet M. Kopernika
w Toruniu