praca magisterska

Ochrona
roślin
jako
czynnik plonochronny.
Ochrona roślin1, jako gałąź wiedzy rolniczej obejmuje naukę o chorobach roślin
(fitopatologia) i naukę o szkodnikach roślin (entomologia stosowana). Na ochronę roślin
składa się całokształt zabiegów, które mają na celu niedopuszczenie do strat (lub ich
zmniejszenie w produkcji roślinnej) powodowanych przez choroby i szkodniki roślin. W
ochronie roślin stosuje się następujące metody:
- kwarantannę płodów rolnych, która zapobiega przedostawaniu się chorób roślin lub
szkodników z jednego kontynentu lub kraju do drugiego (kwarantanna zewn.) lub
w obrębie danego kraju (kwarantanna wewnętrzna)
- metody agrotechniczne obejmują całokształt zabiegów zmierzających do
podniesienia odporności roślin na choroby i szkodniki
- metody hodowlane polegające na wyhodowaniu i wprowadzeniu do powszechnej
uprawy odmian odpornych na określone choroby i szkodniki
- metody biologiczne (biologiczne zwalczanie), korzystające z innych organizmów
(bakterie, wirusy, grzyby, zwierzęta owadożerne, drapieżne i pasożytnicze), prowadzą
1
T. Banaszkiewicz. Środki ochrony roślin i ich stosowanie. Wydawnictwo ART.
do zmniejszenia liczby szkodników, a w pewnym stopniu do ograniczenia zasięgu
chorób roślin
- metody mechaniczne i fizyczne ochrony roślin polegają na zwalczaniu chorób
i szkodników roślin, głównie przez zastosowanie podwyższonej temperatury (np.
termiczne odkażanie ziemi, termiczne zaprawianie nasion) oraz przez zabiegi
mechaniczne wykonywane ręcznie lub narzędziami prostej konstrukcji
- metoda chemicznej ochrony roślin, obejmuje m.in. opryskiwanie roślin, opylanie,
odymianie, gazowanie, chemiczne odkażanie gleby, polegają na zastosowaniu różnych
chemicznych środków ochrony roślin (pestycydy) działających ujemnie na czynniki
chorobotwórcze
Pestycydy2 są to grupy związków chemicznych pochodzenia naturalnego (roślinne) i
syntetycznego stosowanych do niszczenia pasożytów człowieka, zwierząt hodowlanych i
roślin.. Pestycydy w rolnictwie stosuje się do zwalczania szkodników (owadów, gryzoni),
chorób grzybowych, regulacji wzrostu roślin i usuwania chwastów. Pestycydy powinny
charakteryzować się następującymi cechami:
 dużą toksycznością w stosunku do szkodników,
 małą toksycznością w stosunku do pozostałych organizmów, głównie wodnych i
człowieka,
 odpowiednią trwałością, tak aby mogły spełnić swoje zadanie,
 dużą podatnością na degradację, tak aby po spełnieniu swojej funkcji szybko zanikały w
środowisku.
Charakterystyka pestycydów opiera się przede wszystkim na selektywnej toksyczności i
trwałości w środowisku, ale także na możliwościach biokumulacji i mobilności. Istnieje kilka
klasyfikacji pestycydów, które oparte są na zróżnicowanych kryteriach podziału. Najczęściej
spotykanymi są: podział w zależności od kierunku zastosowania i sposobu działania oraz ze
względu na strukturę chemiczną.
Podział pestycydów w zależności od kierunku zastosowania
I. Zoocydy - środki do zwalczania szkodników zwierzęcych:
1. Insektycydy - środki owadobójcze,
2. Rodentycydy - środki gryzoniobójcze,
3. Moluskocydy - środki mięczakobójcze,
4. Nematocydy - środki nicieniobójcze,
5. Larwicydy - środki larwobójcze,
6. Aficydy - środki mszycobójcze,
7. Akarycydy - środki roztoczobójcze,
8. Owicydy - środki do niszczenia jaj owadów i roztoczy.
II. Fungicydy - środki grzybobójcze.
III. Herbicydy - środki chwastobójcze.
IV. Regulatory wzrostu - środki stymulujące lub hamujące procesy życiowe roślin:
1. Defolianty - środki do odlistniania roślin,
2. Desykanty - środki do wysuszania roślin,
3. Defloranty - środki do usuwania nadmiernej ilości kwiatów.
V. Atraktanty - środki zwabiające.
VI. Repelenty - środki odstraszające.
W tabeli 1 przedstawiono zużycie pestycydów na świecie (mln USD) w latach 2001-2003, w
tabeli 2 przedstawiono wartość światowej sprzedaży agrochemikaliów w latach 2002-2003
2
http://republika.pl/pestycydy/ramki.htm
według rodzajów środków, w tabeli 3 produkcję środków ochrony roślin na potrzeby
rolnictwa w Polsce w latach 2000-2003.
Tabela 1. Zużycie pestycydów na świecie (mln USD) w latach 2001-2003.
2001
REJONY
2002
2003
mln USD
Ameryka północna
7957
7793
8052
Europa zachodnia
4873
5520
6260
5625
5507
5770
Azja wschodnia
4134
4000
4095
Ameryka łacińska
1094
1183
1185
Europa Wschodnia
23683
24003
24295
Ogółem
Źródło: S. Pruszyński. Światowy rynek środków ochrony roślin- zmiany i tendencje. Ochrona
roślin. 2003/5: 6-8; Rynek środków ochrony roślin. Ochrona roślin 2004/3: 7-9.
Tabela 2. Wartość światowej sprzedaży agrochemikaliów w latach 2002-2003 według
rodzajów środków.
Rodzaje środków
2002
2003
mln USD
Herbicydy
Insektycydy
Fungicydy
Inne
ogółem
12490
6363
5425
872
25150
13190
6708
5795
942
26635
Źródło: Rynek środków ochrony roślin. Ochrona roślin. 2004/3: 7-9
Tabela 3. Produkcja pestycydów na potrzeby rolnictwa w Polsce w latach 2000- 2003.
W tonach masy towarowej
2000
2001
2002
2003
22164
22213
Ogółem
22578
18756
2533
1976
1439
1470
Owadobójcze
5285
7525
4633
Grzybobójcze i zaprawy nasienne 4686
13233
14662
17266
12113
Chwastobójcze i hormonalne
53
33
109
80
Gryzoniobójcze
1659
257
239
460
Pozostałe
Źródło: http://www.stat.gov.pl/; Rynek środków ochrony roślin. Ochrona roślin. 2004/3: 7-9;
J. Lipa. Zakres stosowania środków ochrony roślin w Polsce i w UE. Ochrona roślin.
2003/10: 6-15,
Pestycydy
W 2002 r. krajowa produkcja pestycydów była najwyższa – wyprodukowano ogółem 22,6
tys. t, tj. o 5,2% więcej niż w 2001 r. W strukturze zużycia dominowały preparaty
chwastobójcze 47,6% (głównie do odchwaszczania zbóż, rzepaku i buraków cukrowych) oraz
grzybobójcze 35,8% (zapobiegające chorobom ziemniaków). Ogólna podaż pestycydów
2003r. w masie towarowej wyniosła 18,8 tys. t (7185 t substancji aktywnej) i była znacznie
niższa o ok. 29% niż w 2002 r., co w przeliczeniu na 1 ha gruntów ornych i sadów stanowiło
0,56 kg substancji aktywnej, podczas gdy w roku poprzednim 0,78 kg. Zużycie środków
grzybobójczych spadło o ok. 62%, chwastobójczych o ponad 40% i gryzoniobójczych o ok.
36% w porównaniu do 2002 r. Odnotowano jedynie niewielki wzrost zużycia środków
owadobójczych (o 2,2%) i prawie dwukrotny wzrost zużycia pestycydów z grupy
pozostałych.
Ochrona zbóż jako czynnik plonochronny.
W produkcji3 roślin zbożowych zużywa się łącznie około 38% światowej produkcji
pestycydów. Tylko kraje europy zachodniej na 8,2 % ogólnego areału uprawy pszenicy w
skali światowej zużywają ponad 72% ogółu fungicydów stosowanych w uprawach tej rośliny
na świecie.
Wysokość4 i jakość plonu zbóż zależy w ok. 80 % od zdrowych górnych liści i kłosów. Gdy
dopuścimy, że zostaną zniszczone przez grzyby zbierzemy ziarno chude i drobne. Aby nie
stracić dotychczasowych nakładów na zboża, należy pamiętać o ich ochronie przed
chorobami liści i kłosów.
W celu uzyskania plonu dobrej jakości przy intensywnej uprawie zbóż ozimych, należy
przedsiewne zaprawiać ziarna środkami chemicznymi oraz należy stosować zabiegi
fungicydami. Zaprawy nasienne hamują we wczesnych fazach wzrostu roślin rozwój wielu
chorób przenoszonych na materiale siewnym, a także niszczą niektóre grzyby zgorzelowe. Do
chorób przenoszonych przez ziarno siewne należą: śnieć cuchnąca, śnieć gładka, głownia
pyłkowa, zgorzel siewek, śnieć karłowa, pleśń śniegowa. Grzyby powodujące te choroby
porażają rośliny systemicznie, tzn. rozwijają się wewnątrz tkanek zbóż przez cały okres ich
rozwoju, ale objawy chorobowe stają się widoczne dopiero w okresie kłoszenia. Wtedy nie
mamy już możliwości ich zwalczania. Ważne więc jest profesjonalne zaprawianie
skutecznymi preparatami. Ponadto zabiegi te są niezbędnym etapem walki o jakość plonu.
Można stwierdzić, że zaprawianie materiału siewnego jest jednym z najtańszych, najbardziej
celowych i bezpiecznych dla środowiska zabiegów ochrony roślin.
Zabiegi5 fungicydowe będą skuteczne jeżeli wykonany zostanie w jak najkrótszym czasie od
zaobserwowania pierwszych objawów chorobowych lub zapobiegawczo. Częste prowadzenie
obserwacji pól - co kilka dni - pozwoli na wybranie najlepszego momentu. Należy zwracać
szczególną uwagę na zdrowotność górnych liści. W naszych warunkach pierwszy zabieg
najczęściej przypada na początku strzelania w źdźbło - początek kłoszenia przeciwko
łamliwości podstawy źdźbła i mączniakowi, wówczas w pełni jest rozwinięty liść flagowy lub
zaczynają wysuwać się kłosy. Zwalczanie chorób najlepiej zakończyć przed kwitnieniem
zbóż - jednak jeżeli będzie taka potrzeba (np. duże nasilenie chorób, zagrożenie fuzariozą),
zabiegi grzybobójcze można wykonywać również podczas kwitnienia zbóż i po przekwitaniu
zbóż. Należy pamiętać o dotrzymaniu okresu karencji - czas od zastosowania preparatu do
dojrzałości do zbioru (dla większości preparatów jest to co najmniej 35 dni). Wyjątek stanowi
jęczmień, w którym zabiegi te są najskuteczniejsze do fazy końca strzelania w źdźbło. Bardzo
J. Lipa. Tendencje minimalizacji i racjonalizacji zużycia środków ochrony roślin w produkcji zbóż. Wieś Jutra.
2003/5(58): 35-39
4
E. Janczar. Zwalczanie chwastów w zbożach - jesień. Rada. 2004/10. ; http://www.dor-rol.com.pl/dirarch/2003/04/0403-14-8.htm.
3
http://www.dor-rol.com.pl/dir-arch/2003/04/0403-14-8.htm; K. Wiech. Chemiczne środki ochrony.
Działkowiec 2003/ zeszyt specjalny 1:36-39.
5
ważny jest dobór preparatu nie tylko do występujących chorób, ale także do aktualnych
warunków atmosferycznych - temperatury. Fungicydy dla zbóż, zawierające jako jedyną
substancję aktywną związek z grupy triazoli, należy stosować w temperaturach powyżej 12 OC
- wówczas ich działanie trwa 3 -4 tygodnie, w niższej temperaturze skraca się do kilku dni. W
niższych temperaturach skuteczniejsze są te, które zawierają łączone dwie lub więcej
substancji aktywnych także z triazolami.
Jesienne6 zwalczanie chwastów warto wykonywać nie tylko w jęczmieniu i pszenicy, ale
także w pszenżycie i życie. Zboża odchwaszczone we właściwym terminie jesienią są mniej
wrażliwe na przemarzanie. Wiele preparatów zalecanych do jesiennych zabiegów ma
działanie przedłużone jeszcze na okres wiosenny i zwykle nie ma już potrzeby stosowania
zabiegów wiosennych, zwłaszcza przeciw miotle zbożowej. Większość uciążliwych
chwastów zbóż ozimych to rośliny zimujące: np. miotła zbożowa, tomka oścista, przytulia
czepna, chaber, mak, rumianowate, bodziszek lub ozime: stokłosa polna i żytnia. Chwasty te
wschodzą już jesienią, dobrze ukorzeniają się i zależnie od przebiegu pogody, przechodzą
kolejne fazy rozwojowe przy niewielkiej masie liści. Zimą nie wymarzają, a w razie
zimowych ociepleń, gdy zboża jeszcze nie ruszają, potrafią dalej rozwijać się i
wykorzystywać składniki pokarmowe - dotyczy to szczególnie przytulii i miotły zbożowej.
Wyrastają z nich później, w okresie wegetacji, najdorodniejsze okazy - najbardziej
konkurencyjne dla zbóż i najtrudniejsze do zwalczenia wiosną. Opryski jesienne można
wykonywać zwykle do 3-5 dni po siewie lub po wschodach w fazie 2-4 liści zbóż - zależy to
od zaleceń w instrukcji herbicydu, który chcemy zastosować. Wiosną nie zawsze są
odpowiednie warunki, aby można było zabieg wykonać we właściwym terminie - np. jest
zbyt mokro, aby wjechać lub zbyt długo trwa okres niskich temperatur. Zwykle też herbicydy
zwalczające chwasty w późniejszych terminach są najdroższe.
Ochrona pszenicy jako czynnik plonochronny.
Tabela 4. Plon ziarna pszenicy ozimej w zależności od sposobu ochrony zasiewów w
roku 1999-2000.
Rok zbioru
Sposób ochrony
1999
2000
odmiana
średnie odmiana
średnie
Mikon Kobra Sakwa
Mikon Kobra Sakwa
A 2,6 3,2 2,5 2,7 6,8 7,2 7,3 7,1
B 7,6 8,1 7,3 7,7 7,7 8,3 8,8 8,3
C 6,7 7,3 6,3 6,8 7,1 7,4 8,9 7,8
D 4,9 5,9 5,5 5,4 6,6 7,2 7,5 7,1
Średnia 5,5 6,1 5,4 7,1 7,5 8,1
Źródło: G. Podolska, G. Szypuła. Plonowanie i wartość technologiczna ziarna pszenicy
ozimej w zależności od sposobu ochrony przed chorobami i chwastami. Pamiętnik Puławski
2002: 587-596
A- Kontrola; bez ochrony
B- ochrona intensywna; stosowanie herbicydów jesienią i wiosną, dwukrotne zwalczanie
chorób fungicydami. Coudar 600 S.C. 105 l/ha, Chisel 60g/ha, Tango 500 S.C. 1 l/ha, Amistar
250 S.C. 1 l/ha
E. Janczar. Zwalczanie chwastów w zbożach - jesień. Rada. 2004/10. ; http://www.dor-rol.com.pl/dirarch/2003/04/0403-14-8.htm.
6
C- ochrona oszczędna; stosowanie herbicydów wiosną, jednorazowe zwalczanie chorób
fungicydami. Chisel 60 g/ha, Tango 500 S.C. 1 l/ha
D- oszczędna kontrola zachwaszczenia, wspomaganie odporności roślin na choroby;
stosowanie herbicydów wiosną, oprysk roślin preparatami Bion. Chisel 60 g/ha, Bion 60 g/ha
– preparat indukujący naturalną odporność roślin na choroby
W7 roku 1999 największy plon ziarna uzyskano stosując ochronę intensywną (B), mniejszy
oszczędną (C), następnie oszczędną ochronę przed chwastami oraz wspomaganie odporności
roślin na choroby preparatem Bion (D). Najmniejszy plon uzyskano z obiektu kontrolnego
(A). Różnica w plonach między ekstremalnymi wartościami wynosiła 5,5 t.
Odmiana Korba wyróżniała się w 1999 r. największym plonowanie i stwierdzono interakcje
tej odmiany z zastosowanymi sposobami ochrony.
W roku 2000 największy plon uzyskana na obiektach B i C w porównaniu do obiektu A i
obiektu D. Różnica w plonach między ekstremalnymi wartościami wynosiła 2,2 t. W roku
2000 nie uzyskano pozytywnego efektu w stosowaniu preparatu bion.
Stwierdzono różną efektywność ochrony zasiewów pszenicy przed chorobami i chwastami w
zależności od warunków pogody.
Sposoby ochrony zasiewów pszenicy wpływa istotnie na uzyskany plon ziarna z jednostki
powierzchni. Najwyższy plon uzyskano stosując ochronę intensywna, następnie ochronę
oszczędną zasiewów pszenicy, najniższy na kontroli. W warunkach typowych dla wielolecia
ziarno uzyskane z poletek nie chronionych przeciwko chwastom i chorobom ma bardzo złą
wartość przemiałową i nie może być wykorzystywane do wyrobu maki. Najlepsze wartości
technologiczne osiągnięto przy intensywnej lub oszczędnej ochronie zasiewów.
Tabela 5. Plonowanie pszenicy ozimej w zależności od dawki herbicydu Granstar 75 DF
i stężenia mocznika w roztworze (t/ha)
Rok badań
Średnio
Wyszczególnienie
1994
1995
1996
z 3 lat
5,4
6,0
7,0
6,1
Dawka herbicydu 0
12
5,6
6,0
7,2
6,3
(A)
18
5,8
6,1
7,4
6,4
(g/ha)
24
6,0
6,3
7,5
6,6
0
5,5
6,1
7,1
6,2
Stężenie
12
5,6
6,1
7,3
6,3
mocznika (B)
18
5,8
6,0
7,3
6,3
(%)
24
5,9
6,1
7,4
6,5
Źródło: J. Brzozowski, I. Brzozowska, M. Jastrzębska. Skuteczność odchwaszczania pszenicy
ozimej herbicydem Granstar 75 DF i jego mieszanina z mocznikiem. Annales 2000: 25-33.
Największe8 plony ziarna pszenicy ozimej uzyskano w 1996r. średnio 7,2 t z ha w
porównaniu z 5,2 t w r. 1994 i 6,1 t z ha w r. 1995. Różnice w plonie były związane z nieco
odmiennymi warunkami siedliska i warunkami pogodowymi.
Analizując średnio plony z 3 lat badań, stwierdzono istotnie korzystny wpływ herbicydu
Granstar 75 DF, stosowanego w dawkach 18 i 24 g/ha, na wielkość plonu pszenicy, a także
7
G. Podolska, G. Szypuła. Plonowanie i wartość technologiczna ziarna pszenicy ozimej w zależności od
sposobu ochrony przed chorobami i chwastami. Pamiętnik Puławski 2002: 587-596
8
J. Brzozowski, I. Brzozowska, M. Jastrzębska. Skuteczność odchwaszczania pszenicy ozimej herbicydem
Granstar 75 DF i jego mieszanina z mocznikiem. Annales 2000: 25-33.
istotny wzrost plonowania pod wpływem dokarmiania azotem , przy stosowaniu 18 i 24 %
stężenia mocznika w roztworze. Dawka herbicydu Granstar 75 DF 18 g/ha okazała się
optymalna pod względem wielkości jak i co do skuteczności odchwaszczania pszenicy, jak
plononochronnego działania.
Ochrona ziemniaka jako czynnik plonochronny.
Tabela 6. Plon ogólny i hodowlany w zależności od technologii uprawy (dt/ha).
Czynnik
Plon ogólny
Plon handlowy
eksperymentu
1998 1999 2000
średnio 1998
1999
2000
Technologia
uprawy:
375,6 212,4 284,9 291,0
243,9
117,3
233,8
395,7 252,6 384,9 344,4
249,6
143,4
292,8
niechroniona
chroniona
średnio
198,8
228,6
Odmiana;
Jantar
510,7 264,0 259,1 354,8
362,0
171,7
215,8
249,8
Karlena
420,7 240,7 405,9 352,5
259,3
136,2
328,0
241,2
Panda
356,9 221,3 298,5 299,0
191,0
123,2
199,0
171,1
Meduza
308,0 221,9 280,2 268,0
206,1
123,5
222,1
183,9
Mieszanina odmian 332,0 214,7 431,0 314,6
215,4
97,2
351,6
221,4
średnia
385,7 232,5 334,9 325,0
246,7
130,4
263,3
213,5
Źródło: B. Rawicka. Efektywność ochrony ziemniaka przed zarazą ziemniaka w zależności od
technologii uprawy i odmiany. Pamiętnik Puławski 2002 zeszyt 130: 661-671
W obiekcie9 z ochroną zastosowano następujące preparaty i sekwencje przed zarazą:
Tattoo C-2,5 l/ha, Curzate M-2kg/ha, Bravo plus – 2 l/ha, Altima 500- 0,4 l/ha. Pierwsze
opryskiwanie fungicydami było profilaktyczne, drugie w momencie wystąpienia pierwszych
plam zarazowych na roślinach, zaś następne co 7-14 dni. Pod koniec wegetacji oprysk
Reglone 200 sl.
Plon ogólny uzyskany w doświadczeniu wynosił przeciętnie 325,0 dt/ha a plon handlowy
213,5 dt/ha (65,7% plonu ogólnego). Technologia z ochrana przed zarazą przyczyniła się do
wzrostu plonu ogółem o 18,4 %, a plon handlowego o około 15 %. Największy plon uzyskano
w optymalnym pod względem opadów 1998r., a najmniejszy w suchym 1999 roku.
Tabela 7. Plon suchej masy, skrobi, białka ogółem i właściwego w zależności od
technologii uprawy (dt/ha).
Czynnik
eksperymentu
Technologia
uprawy:
niechroniona
chroniona
9
Plon dt/ha
Suchej masy
skrobi
białka ogółem
białka właściwego
71,4
90,3
45,7
58,4
7,14
9,21
4,76
6,13
B. Rawicka. Efektywność ochrony ziemniaka przed zarazą ziemniaka w zależności od technologii uprawy i
odmiany. Pamiętnik Puławski 2002 zeszyt 130: 661-671
Źródło: B. Rawicka. Efektywność ochrony ziemniaka przed zarazą ziemniaka w zależności od
technologii uprawy i odmiany. Pamiętnik Puławski 2002 zeszyt 130: 661-671
Zastosowanie fugicydów w ochronie ziemniaka przed zarazą spowodowało istotny wzrost
plonu suchej masy, skrobi, białka ogółem i białka właściwego o odpowiednio: 26,5, 27,8,
29,0, 28,8 % w porównaniu z obiektem bez ochrony.
Największe10 straty w plonie powoduje żerowanie stonki ziemniaczanej. W uprawie odmian
wczesnych i średnio wczesnych nie chronionych chemicznie, straty plonu mogą wynosić
średnio od 20 do 30% a w skrajnych przypadkach przy tzw. gołożerach na wet 70%. Istotny
wpływ zniszczenia ziemniaka przez żerowanie stonki na jakość bulw. Na plantacjach
ziemniaków uprawianych na potrzeby konsumpcyjne i dla przetwórstwa spożywczego
dodatkowe straty polegają na zwiększonym udziale w strukturze plonu bulw drobnych.
Ochrona rzepaku jako czynnik plonochronny.
Tabela 8. Wpływ zachwaszczenia rzepaku na spadek plonowania.
Występowanie chwastów Plon w t
Spadek plonu w %
0
20-40
45-60
65-80
85-100
<100
3,21
3,06
2,83
2,65
2,52
2,25
4,8
11,8
17,4
21,5
29,6
Źródło: B.E. Kordan, A. Kowalkowski. Ekonomiczna efektywność stosowanych środków
ochrony roślin w uprawie rzepaku ozimego. Informator ODR Bonin 96/4:20-21.
Chwasty11 i agrofagi mogą obniżyć plon rzepaku nawet o 50% ponieważ rzepak należy do
roślin silnie się zachwaszczających. Prawidłowy dobór herbicydów oraz wielkość
zastosowanej dawki zapewniają odpowiedni rozwój rośliny i wysoki plon. Również silnie jak
na chwasty rzepak ozimy narażony jest na szkodniki. Szkodniki te mogą w znaczny sposób
ograniczyć plonowanie. Na największą uwagę zasługuje słodyczek rzepakowy, który
powoduje straty rzędu nawet do 68% pąków kwiatowych. Obok porażenia plantacji
chwastami i szkodnikami wpływ na wysokość plonu ma również porażenie jej przez
patogeniczne grzyby. Stosowanie fungicydów może spowodować wzrost plonu nawet o 10%.
Przykładowy całkowity koszt zastosowanej ochrony chemicznej rośliny wynosi ok. 374 zł,
jest to równowartość nieco ponad 0,5 t rzepaku. Natomiast wzrost plonu przy zastosowaniu
kompleksowej ochrony chemicznej może wynosić nawet 2 t, co daje wzrost prawie o 900
zł/ha. Ochrona chemiczna w 25-50% jest czynnikiem plonochronnym jednak nie
najważniejszym ponieważ 50-60% czynnikiem plonotwórczym jest nawożenie.
Ochrona buraka jako czynnik plonochronny.
Choroby12 buraka potrafią skutecznie zniweczyć kilkumiesięczną pracę i poniesione nakłady
finansowe. Mimo postępu technicznego nadal istnieje ryzyko. Stąd też potrzeba ciągłej
ochrony na każdym etapie wzrostu i rozwoju. Jedną z częściej występujących chorób buraka
cukrowego jest chwościk. W zależności od pogody, wybranego stanowiska i położenia
M. Pawijska, J. Osowski. Wpływ zabiegów ochrony na jakość bulw. Ziemniak Polski 1998/4: 13-21.
B.E. Kordan, A. Kowalkowski. Ekonomiczna efektywność stosowanych środków ochrony roślin w uprawie
rzepaku ozimego. Informator ODR Bonin 96/4: 20-21.
12
http://www.raportrolny.pl/index.php?str=1&id_a=756
10
11
plantacji, szkodliwość oraz nasilenie występowania jest zróżnicowane w poszczególnych
latach, rejonach uprawy, a nawet na polach w obrębie jednej wsi. Przyczyn nasilenia można
upatrywać w coraz powszechniejszym pozostawianiu liści na polu i przyorywaniu ich jako
nawozu zielonego. W kolejnych latach stanowią one źródło infekcji. Zagrożenie wzrasta w
przypadku uprawy buraków na tym samym polu. Większe porażenie może być też związane
ze stosowaniem odmian, które są bardziej podatne na tę chorobę. Chwościk powoduje straty
w powierzchni blaszki liściowej, co sprawia, że maleje potencjał asymilacyjny rośliny.
Konsekwencją jest zmniejszenie masy buraka nawet do 40%. Szczególnie wysokie straty są
na bardzo dużych plantacjach. Niezwykle ważne jest ustalenie właściwego terminu zabiegów
profilaktycznych. Pomocne może być wysianie przy plantacji buraków cukrowych
kilkumetrowego rządka ćwikłowych. Są one bardziej wrażliwe na chwościka, a choroba
pojawia się na nich o ok. tydzień wcześniej. Wtedy właśnie jest najodpowiedniejszy termin
wykonania pierwszego oprysku prewencyjnego preparatami kontaktowymi na burakach
cukrowych. W przypadku gdyby zabiegi nie zostały wykonane lub okazały się nieskuteczne,
to na plantacji opanowanej przez chwościka należy zastosować środki układowe. Rozwojowi
grzyba sprzyja wysoka temperatura (20-25°C) i duża wilgotność powietrza (deszcz, rosa,
mgła). Choroba występuje zatem częściej w tych rejonach, gdzie często pada, a średnia
temperatura powietrza wynosi ponad 20°C. Z kolei podczas wilgotnego, ale chłodnego lata
plantacja buraków narażona jest na brunatną plamistość liści. Szczególnie plantacje położone
w rejonie nadmorskim. Choroba niszczy tkankę liści, co utrudnia proces asymilacji. Spadek
plonu może dochodzić do 25%. Innym zagrożeniem dla plantacji buraków jest mączniak
prawdziwy. Występuje głównie w późniejszym okresie wegetacji, a jej szkodliwość polega na
pozbawianiu buraków odżywczych substancji zapasowych. Mączniak może spowodować
straty plonu nawet do 30%. We wrześniu (lub też nieco wcześniej) uprawę buraków
cukrowych może zaatakować rdza brunatna. W wyniku choroby plony mogą zmniejszyć się
do 15%. Buraki narażone są na atakowanie przez choroby głównie po okresie zwarcia
rzędów, kiedy plantacja trudno obsycha. Pierwsze symptomy są trudne do zauważenie, a
właśnie od tego w dużej mierze zależy skuteczność walki z nimi. Należy zatem
przeprowadzać dokładne obserwacje całej plantacji buraków. Lustracje powinny być
prowadzone po każdym okresie opadów, po dniach w których występowała duża wilgotność
powietrza, a temperatura wynosiła ponad 15°C. Pierwsze objawy porażenia są zawsze
sygnałem do natychmiastowego zastosowania odpowiedniego środka. Im szybciej zabieg
zostanie wykonany, tym jego skuteczność będzie większa.
Podsumowanie
Ochrona roślin jest jak najbardziej czynnikiem plonochronny ponieważ pozwala na
zabezpieczenie plonu przed stratami powodowanymi przez szkodniki , chwasty czy choroby
grzybowe. Nie można mylić działania plonochronnego z plonotwórczym, gdyż te pierwsze
ma za zadanie ochronić plon , jego jakość i przewidywaną wielkość, natomiast
plonotwórczość to działanie przede wszystkim nawożenia (45-60%) czyli odpowiednie
dostarczenie składników pokarmowych.
x60