Biuletyn o Lekach - Centrum Informacji o Leku
advertisement
Biuletyn o Lekach i terapiach dla specjalistów Centrum Informacji o Leku www.leki-informacje.pl Kwiecień 201 5, Numer 1 2 W numerze Fiszka edukacyjna MIGRENA 2 Ewa Zygadło Jak zapobiegać napadom migreny? - podstawowe zasady postępowania 3 Ewa Zygadło Bezpieczeństwo leków 4 CIL patronem medialnym 5 XV Kongresu Medycyny Rodzinnej Szkolenia regionalne we Wrocławiu: 5 "Jak pacjenci mogą skutecznie wpływać na system ochrony zdrowia?” Od redakcji Szanowni Państwo, Drogie Koleżanki i Koledzy, w tym numerze Biuletynu o Lekach i Terapiach wysyłamy Państwu materiał edukacyjny w postaci fiszki dla pacjentów na temat migreny i w nawiązaniu do tego tematu publikujemy artykuł dotyczący zapobiegania napadom migreny. W kolejnym, wakacyjnym numerze Biuletynu, będziemy kontynuować ten temat i przygotujemy dla Państwa streszczenie oraz wybór artykułów z niezależnych czasopism zajmujących się informacją o lekach, na temat leczenia napadów migreny i skuteczności stosowanych leków. Dodatkowo w aktualnym numerze publikujemy nowe informacje dotyczące bezpieczeństwa stosowania bardzo popularnych leków tj. kodeina, hydroksyzyna oraz mesna. Zachęcamy do zapoznania się z tymi doniesieniami, które, jak Państwo zobaczą, są bardzo istotne dla praktyki zawodowej i stosowania tych leków u różnych grup pacjentów. Kolejnymi tematami, które poruszamy są ciekawe kongresy i szkolenia, w których CIL jest partnerem medialnym, lub w których uczestniczymy jako eksperci. W tym numerze zamieszczamy więc informacje o jubileuszowym, XV Kongresie Medycyny Rodzinnej „Razem dla zdrowia”, który odbędzie się w dniach 28-31 maja b.r. roku w Karpaczu oraz o przebiegu projektu, który realizujemy wspólnie z Fundacją MY Pacjenci „Pacjenci Decydują! Konsultacje społeczne w ochronie zdrowia” Mamy nadzieję, że Biuletyn będzie dla Państwa ciekawą lekturą. mgr farm. Ewa Zygadło mgr farm. Paweł Kozaczuk Redakcja Redaktor Naczelny mgr farm. Ewa Zygadło Sekretarz Redakcji mgr Agnieszka Cieniawa Redakatorzy Wydania lek. med. Tomasz Kowalczyk, mgr farm. Paweł Kozaczuk Wydawca Centrum Informacji o Leku www.leki­informacje.pl 53-1 29 Wrocław, ul. Sudecka 11 6/22 [email protected] Biuletyn o Lekach i Terapiach dla Specjalistów jest bezpłatnym kwartalnikiem. Biuletyn o Lekach dla Specjalistów Kwiecień 201 5, Numer 1 2 Fiszka edukacyjna dla pacjentów Migrena Złagodzić napady • pacjentów, W grupie publikujemy tryptanów, sumatryptan jest którą lekiem Informacje dotyczące migreny migreny ­ przeznaczone dla w formie fiszki, pierwszego wyboru. Działania niepożądane tryptanów mogą Państwo zachować jako praktyczny, krótki materiał dotyczący podstawowych zasadto •postępowania, Większość napadów migreny można złagodzić najczęściej zaburzenia ze strony układu pokarmowego, mogących pomóc w zwalczaniu bólu migrenowego. prostymi sposobami tj. odpoczynek i zastosowanie para- zawroty głowy, uderzenia gorąca, odczuwane ciśnienie cetamolu (np. preparatów pod nazwą: Apap, Panadol). na różne części ciała, a także zaburzenia sercowonaczyniowe. • Pełna Tryptany treść – specyficzne leki przeciwbólowe, wydawane artykułu dostępna jest tylko dla użytkowników, którzy są na receptę, mogą być zastosowane tylko wówczas, gdy • Naratryptan może być pewną opcją do zastosowania u zaabonowani do otrzymywania Biuletynu o Lekach i terapiach leczenie podstawowe nie przynosi efektów. niektórych osób: działa wolniej, ale uwalnia dla chorego w specjalistów w wersji dużejelektronicznej. mierze od ponownego napadu migreny. Inne leki z • Migrena jest szczególnym rodzajem bólu głowy. grupy tryptanów nie są bardziej skuteczne od ww. a Pojawia się najczęściej napadowo i obejmuje na ogół niektóre z nich powodują większe ryzyko przy jedną stronę głowy. Ma często charakter pulsujący i po- stosowaniu niż sumatryptan lub naratryptan. woduje nudności. Częstotliwość napadów migreny jest Na stronach Informacji o Leku w prawym, górnym rogu,w znajduje sięz bardzo różna uCentum różnych osób i zmniejsza się (www.leki-informacje.pl) zazwyczaj • Należy unikać stosowania tryptanów połączeniu formularz, dzięki do otrzymywania bezpłatnego wraz z upływem lat. któremu można zapisać się wieloma innymi lekami (między innymi Biuletynu. z lekami Serdecznie zachęcamy. przeciwdepresyjnymi, rozszerzającymi naczynia krwionośne, niektórymi lekami przeciwbólowymi z grupy opiaParacetamol skuteczny tów), a w razie wątpliwości należy zawsze zapytać o to u 50 % osób lekarza lub farmaceutę. • Odpoczynek na leżąco w zaciemnionym, przewietrzo- • Tryptany nie mogą być stosowane w czasie ciąży ani nym pokoju, w ciszy, przykładanie kostek lodu na głowę podczas karmienia piersią. lub kilka godzin snu, pomagają czasami zakończyć napadowy ból migrenowy. • W aptece dostępne są także inne leki stosowane w napadów migreny, ale ich skuteczność albo nie • Paracetamol uspakaja na ogół napad migreny w ciągu leczeniu została w pełni potwierdzona w badaniach, albo ich 2 h od jego zastosowania. Jest skuteczny u około 50% zastosowanie powoduje wiele uciążliwych i poważnych osób stosujących ten lek. Działania niepożądane działań niepożądanych, jak np. pochodne ergotaminy. paracetamolu występują bardzo rzadko. Często jest to najlepszy wybór przy występującej migrenie. • W przypadku braku skuteczności działania paraceta- molu, można niekiedy zastosować ibuprofen – lek przeciwzapalny i przeciwbólowy. Leki przeciwzapalne (w tym aspiryna) powodują jednakże zaburzenia ze strony układu pokarmowego, czasami poważne, ale ibuprofen wydaje się być najmniej szkodliwy. Leki z tej grupy nie powinny być przyjmowane przez kobiety w ciąży, należy ich także unikać u niektórych osób. W przypadku wątpliwości dotyczących zastosowania leków z tej grupy, zapytaj o poradę lekarza lub farmaceutę. Kiedy napady stają się częste skonsultuj się z lekarzem lub farmaceutą • Stosowanie leków przeciwbólowych każdego dnia, przez dłuższy czas, w celu złagodzenia napadów migreny powoduje czasami pogorszenie i nasilenie napadów. Może się wówczas okazać, że niezbędne jest leczenie uzależnienia od stosowania różnych leków przeciwbólowych aby zatrzymać niekon-trolowane i nasilające się napady migrenowe. • Paracetamol i ibuprofen są bardziej skuteczne wówczas gdy zostaną zastosowane na początku • Kiedy migreny są bardzo częste, lepiej skonsultować napadu migreny. się ze specjalistą opieki zdrowotnej w celu zastosowania Tryptan – zachowaj ostrożność • Po wielu napadach migreny i stosowaniu paracetamolu lub ibuprofenu można czasami wziąć pod uwagę zastosowanie specyficznego leku na napady migreny – tryptanu (sumatryptan np. Migrenoxin, naratryptan np. Trymiga). 2 Fiszka edukacyjna dla pacjentów leczenia prewencyjnego, prowadzącego do wydłużenie okresu między napadami migreny. Tłumaczenie i opracowanie mgr farm. Ewa Zygadło La revue Prescrire Tome 33/no353, Mars 2013 Biuletyn o Lekach i terapiach dla specjalistów Kwiecień 201 5, Numer 1 2 Jak zapobiegać napadom migreny? Podstawowe zasady postępowania mgr farm. Ewa Zygadło Zagadnienia kluczowe: • Wykrycie i unikanie czynników wywołujących napady migreny pozwala czasami na zmniejszenie częstotliwości napadów, a tym samym na zredukowanie ilości i częstotliwości przyjmowania leków. • Leki, także leki przeciwbólowe, stosowane stale, są czasami przyczyną napadów migreny. • Należy zaproponować leczenie prewencyjne, kiedy napady migreny uniemożliwiają funkcjonowanie. • Propranolol jest lekiem pierwszego wyboru w prewencji napadów migreny; kwas walproinowy lub amitryptylina stosowane w monoterapii są lekami drugiego wyboru. Czynniki ryzyka Zapobieganie napadom migreny zaczyna się od analizy czynników, które mogą takie napady wywołać. Może to być brak snu, stres, palenie papierosów, kawa, alkohol, stosowanie restrykcyjnej diety etc. U niektórych kobiet migrenowe bóle głowy pojawiają się od 2 dni przed do 3 dni po rozpoczęciu menstruacji. U niektórych kobiet migreny rozwijają się w okresie przed menopauzą. Wiele leków może wywoływać także podobne do migrenowych bóle głowy. Są to leki rozszerzające naczynia krwionośne (np. pochodne azotanów, sildenafil etc.) i hormonalne środki antykoncepcyjne. U niektórych pacjentów cierpiących na migrenowe bóle głowy i stosujących w sposób ciągły leki przeciwbólowe, może dochodzić do bólu podtrzymującego, który dorzuca się do pierwotnego bólu migrenowego. Leczenie sposobami niefarmakologicznymi Głównym czynnikiem zapobiegającym migrenowym bólom głowy jest unikanie, w miarę możliwości, czynników wywołujących te napady. Takie postępowanie umożliwia funkcjonowanie pacjenta bez wprowadzania farmakoterapii prewencyjnej. Niektóre techniki tj. relaksacja, terapie kognitywne i behawioralne, wydają się być skuteczne w prewencji napadów migreny. Ocena korzyści do ryzyka tych terapii wydaje się korzystna. Skuteczność zastosowania akupunktury w prewencji napadów migreny nie ma udowodnionego działania, oprócz działania placebo. Zapobieganie napadom migreny - stosowanie leków Propranolol - lek pierwszego wyboru w prewencji napadów migreny W prewencji napadów migreny lekiem z wyboru jest proporanolol – betabloker, stosowany w dawce od 1 20 – 240 mg dziennie, doustnie. Dawkowanie musi być zwiększane stopniowo, zaczynając od 40 mg 2 lub 3 razy dziennie. Takie leczenie zmniejsza częstotliwość napadów migreny u ok. 60% pacjentów. Należy pamiętać, że propranololu nie powinno się łączyć z pochodnymi alkaloidu sporyszu: metysergidem i dihydroZapobieganie napadom migreny poprzez ergotaminą, ponieważ połączenie takie stosowanie odpowiednich leków pomaga naraża pacjenta na skurcze tętnic z niejedynie w wydłużeniu okresu między po- dokrwieniem kończyn. szczególnymi napadami bólu głowy, nie likwidując ich całkowicie. Należy pamię- Trzeba także pamiętać, że propranolol tać aby poinformować pacjenta o tym jest wrażliwy na działanie inhibitorów enzymatycznych, które zmniejszają jego fakcie. metabolizm i narażają na wzrost siły Decyzja o zastosowaniu leczenia pre- działania zależnej od dawki. wencyjnego powinna być przedyskutowana z pacjentem, a jej podjęcie po- Propranolol jest także wrażliwy na dziawinno zależeć od częstotliwości napa- łanie induktorów enzymatycznych w tym dów migreny, ich intensywności oraz tytoniu, który zwiększa metabolizm prowpływu na jakość życia. Ewentualne pranololu. U osób, które zmniejszają lub działania niepożądane, które mogą rzucają palenie tytoniu, powinno się wystąpić przy takim leczeniu należy zmniejszyć dawkę propranololu, aby nie przedstawić pacjentowi na zasadzie doszło do przedawkowania. korzyści i ryzyka stosowania proponowanego leczenia. Leczenie zapobiega- Z tej grupy leków w zapobieganiu napawcze zazwyczaj proponuje się pacjen- dom migreny można także stosować: tom, u których występuje od 4 do 8 atenolol, metoprolol, nadolol i timolol. napadów migreny w ciągu miesiąca. Kiedy bóle spowodowane napadami migreny doprowadzają pacjenta do nadużywania leków przeciwbólowych, zanim zastosujemy leczenie prewencyjne, należy najpierw zmniejszyć dawki i częstotliwość przyjmowania leków przeciwbólowych. Kwas walproinowy lub amitryptylina - leki drugiego wyboru w prewencji napadów migreny Kwas walproinowy jest lekiem przeciwdrgawkowym, stosowanym w prewencji migreny w dawkach od 500 – 1 500 mg dziennie, doustnie i posiada udowodnioną skuteczność w zapobieganiu napadom migreny. Podczas wdrażania lub zmiany leczenia zapobiegawczego należy wziąć także pod uwagę efekt placebo. Wg przeprowadzonych badań, miesięczna częstotliwość napadów migreny zmniejszyła się Kwas walproinowy, w przeciwieństwie do o połowę u ok. 30% pacjentów, którzy innych leków przeciwdrgawkowych, nie otrzymywali placebo. jest induktorem enzymatycznym, i w z tym nie powoduje zbyt wielu Głównymi lekami stosowanymi w pro- związku interakcji z innymi lekami na poziomie filaktyce napadów migreny są leki z farmakokinetycznym. należy grupy beta blokerów (np. propranolol), zwrócić uwagę na Natomiast interakcje kwasu trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne walproinowego poprzez sumowanie się (np. amitryptylina) oraz leki przeciw- działań niepożądanych z innymi lekami. drgawkowe (np. kwas walproinowy) Jak zapobiegać napadom migreny? Podstawowe zasady postępowania. 3 Biuletyn o Lekach i terapiach dla specjalistów Kwiecień 201 5, Numer 1 2 Można też stosować topiramat i gabapentynę. Amitryptylina jest trójpierścieniowym lekiem przeciwdepresyjnym, a jej skuteczność działania w zapobieganiu napadom migreny w dawkach od 30 do 1 50 mg dziennie, doustnie została potwierdzona w badaniach. Amitryptylina wchodzi w interakcje z wieloma lekami i należy zwrócić na to szczególną uwagę. Tabela 1. Najczęściej stosowane leki w profilaktyce bólów migreny Nazwa międzynarodowa Nazwy handlowe Odpłatność Propranolol Propranolol WZF Propranolol Accord Convulex Convulex 1 50 Convulex 300 Refundowany Propranolol WZF Pełna odpłatność refundowane w innych wskazaniach Pełna odpłatność – nie jest refundowany Kwas walproinowy Amitryptylina Amitriptylinum VP tem i jego historią. Dlatego też lekarz może zdecydować się na użycie leku nie opisanego, a posiadającego wskazania W zapobieganiu napadom migreny sto- do stosowania w zapobieganiu napadom sowane są też inne leki, np. antagoniści migreny. kanału wapniowego tj. flunaryzyna i werapamil. Można także spróbować zasto- Ocena zastosowanego sowania leków z grupy NLPZ. W niniej- leczenia prewencyjnego szym artykule ograniczyliśmy się do krótkiego opisania jedynie leków Zaleca się przeprowadzenie oceny najczęściej stosowanych w profilaktyce wdrożonego leczenia w terminie od miemigreny i uznanych za najbardziej skute- siąca do trzech miesięcy po rozpoczęciu czne. Nie należy jednak zapominać, że stosowania leków. Pacjent powinien w zastosowanie leku w prewencji napadów tym czasie notować częstotliwość i inmigreny jest związane z danym pacjen- tensywność napadów migreny aby Inne leki można było ocenić czy prowadzone postępowanie daje rezultaty. Jeżeli lek pierwszego wyboru nie działa to zaleca się zastosowanie leku drugiego wyboru. Lepiej jest stosować leki w monoterapii niż dwa preparaty naraz. Przy stosowaniu dwóch leków jednocześnie wzrasta liczba działań niepożądanych natomiast nie ma to przełożenia na wyraźny wzrost skuteczności działania. Źródła: 1. Prevenir les crises de migraine – l’essentiel sur les soins de premiers choix – Prescrire Mai 2014 2. Medicines Complete – Martindale 2014 Bezpieczeństwo leków Zakaz stosowania kodeiny na kaszel i przeziębienie oraz ze znanym czynnikiem ryzyka wydłużenia odstępu QT • u pacjentów w podeszłym wieku stosowanie u dzieci do 1 2 roku życia hydroksyzyny nie jest zalecane , W kwietniu b.r. EMA przyjęła nowe rozwiązania, mające na • u dorosłych maksymalna dawka dobowa wynosi 1 00 mg , celu zminimalizowanie ciężkich działań niepożądanych, m.in. • u dzieci o masie ciała do 40 kg, maksymalna dawka zaburzeń oddychania, dla leków zawierających kodeinę stosowanych w leczeniu kaszlu i przeziębienia u dzieci. Nowe rozwiązania obejmują: • wprowadzenie przeciwwskazania dla stosowania kodeiny u dzieci do 1 2 roku życia. Oznacza to, że leki te nie mogą być stosowane u tej grupy pacjentów, • zastosowanie kodeiny na kaszel i przeziębienie nie jest zalecane dla dzieci i młodzieży z zaburzeniami oddychania, które są w wieku od 1 2 do 1 8 lat. Pełna treść komunikatu na stronie: www.leki-informacje.pl dobowa wynosi 2 mg/kg m.c./dobę. Hydroksyzynę należy stosować w najmniejszej skutecznej dawce. Czas leczenia powinien być możliwie jak najkrótszy. Pełna treść komunikatu na stronie: www.leki-informacje.pl Zmiany w stosowaniu oraz przeciwwskazania dla produktu leczniczego Mucofluid® (Mesnum, 50 mg/ml, aerozol do nosa, roztwór) W kwietniu b.r. podmiot odpowiedzialny wspólnie z URPL podał komunikat, w którym informuje o rozszerzonych Nowe ograniczenia dotyczące produktów leczni- ostrzeżeniach dotyczących bezpieczeństwa stosowania czych zawierających hydroksyzynę produktu leczniczego Mucofluid. W kwietniu b.r. podmiot odpowiedzialny wspólnie z URPL i Ze względu na brak danych klinicznych dotyczących stosoEMA podał komuniakt o wprowadzonych dodatkowych wania u dzieci oraz możliwe ryzyko skurczu oskrzeli, produkt ograniczeniach dotyczących produktów leczniczych Mucofluid jest przeciwwskazany u dzieci w wieku poniżej 2 lat. Nie należy stosować produktu u dzieci i młodzieży gdyż brak zawierających hydroksyzynę: wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa • hydroksyzyna jest przeciwwskazana u pacjentów ze stosowania i skuteczności produktu w tej grupie pacjentów. znanym nabytym lub wrodzonym wydłużeniem odstępu QT, Pełna treść komunikatu na stronie: www.leki-informacje.pl Prośba do farmaceutów Zachęcamy wszystkich członków samorządu do wypełnienie ankiety badawczej na temat funkcjonowania samorządu aptekarskiego. Badanie jest prowadzone pod kierownictwem naukowym dr hab. Agnieszki Zimmermann i ma na celu poznanie opinii, oczekiwań i postulatów aptekarzy o ich samorządzie. Konstruktywne wnioski z ankiety powinny przyczynić się do 4 rozwoju idei samorządności w środowisku zawodowym farmaceutów. Badanie jest anonimowe i dobrowolne. Uważamy, że ww inicjatywa badawcza jest warta wsparcia i licznego naszego udziału. Tylko poprzez aktywne uczestnictwo i wyrażanie własnego zdania możemy zmieniać i wzmacniać nasz zawód. Ankieta Bezpieczeństwo leków/ Jak zapobiegać napadom migreny? Podstawowe zasady postępowania. Biuletyn o Lekach i terapiach dla specjalistów Kwiecień 201 5, Numer 1 2 CIL patronem medialnym XV Kongresu Medycyny Rodzinnej "Razem dla zdrowia" uczycieli i lekarzy praktyków, a także czycy i przytarczyc w praktyce”. Przewiwykłady zaproszonych, wybitnych dziane są także sesje warsztatowe m.in. ekspertów, umożliwi lekarzom rodzin- „EDM dziś i w perspektywie najbliższych nym poznanie najważniejszych osią- lat”, „Schorzenia onkologiczne w gastro­ „Szkoła cukrzycy”, „Komple­ Jubileuszowy, XV Kongres Medycyny gnięć i postępów medycyny rodzinnej enterologii”, ksowa ocena geriatryczna” a także kursy oraz znacząco wpłynie na sposób ich Rodzinnej „Razem dla zdrowia” tematyczne, np. „Kontrola dokumentacji odbędzie się już w dniach 28-31 maja dalszej, codziennej pracy. medycznej przez Narodowy Fundusz b.r. w Karpaczu . O najwyższą jakoś merytoryczną zadbał Zdrowia”, „Choroba niedokrwienna Szanowni Państwo, Centrum Informacji o Leku, po raz kolejny objęło patronat medialny nad Kongresem Medycyny Rodzinnej. Ta ważna konferencja naukowa dla lekarzy rodzinnych organizowana jest przez Stowarzyszenie Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce oraz Federację Związków Pracodawców Ochrony Zdrowia „Porozumienie Zielonogórskie". Wydarzenie zostało objęte patronatem honorowym Prezydenta RP Bronisława Komorowskiego. komitet programowy z przewodniczącym - dr hab. n. med. Tomaszem Tomasikiem, prezesem Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce, konsultantem wojewódzkim w dziedzinie medycyny rodzinnej oraz wiceprzewodniczącym komitetu dr Jackiem Krajewskim, prezesem „Porozumienia Zielonogórskiego”. kację odpowiadającą aktualnym potrzebom lekarzy rodzinnych. oczu a codzienna praktyka lekarza ro­ dzinnego”, „Choroby infekcyjne u dzieci”, „Dyslipidemia w praktyce lekarza rodzin­ nego”, „Zaburzenia seksualne w prakty­ ce lekarza rodzinnego”, „Choroby tar­ kończyn dolnych – diagnostyka i lecze­ nie”. Dla uczestników Kongresu zorgani- zowane zostały także warsztaty biegowe oraz Nordic Walking. Do udziału w XV Kongresie Medycyny Rodzinnej organizatorzy zapraszają lekarzy rodzinnych, innych lekarzy podstawowej opieki zdrowotnej, pieW ramach Kongresu odbędą się dwie lęgniarki, rezydentów medycyny roCelem Kongresu jest wzmacnianie stru- sesje plenarne, 1 4. sesji wykładowych, dzinnej, studentów medycyny, menektur podstawowej opieki zdrowotnej po- min. pod hasłem „Leczenie chorób serca dżerów zarządzających opieką zdroprzez integrację środowiska oraz edu- – standardy a rzeczywistość”, „ Choroby wotną oraz polityków. Program naukowy kongresu, na który złożą się prezentacje badaczy, na- Więcej informacji o Kongresie i warunkach uczestnictwa w tym wydarzeniu na stronie www.kongres2015.pl Wstępny program Kongresu Szkolenia regionalne we Wrocławiu: "Jak pacjenci mogą skutecznie wpływać na system ochrony zdrowia?” Już we wcześniejszych wydaniach biu­ letynu informowaliśmy Państwa o na­ szym zaangażowaniu w projekt Fundacji MY Pacjenci „Pacjenci Decydują! Kon­ sultacje społeczne w ochronie zdrowia”. Projekt polega na edukacji pacjentów w zakresie pokonywania barier partycy­ pacji w konsultacjach społecznych i akty­ wnym udziale w procesie podejmowania decyzji. Obecnie w ramach tego projektu odbywają się szkolenia regionalne w różnych miastach Polski m.in. w Warszawie, Krakowie, Wrocławiu, Poznaniu i Olsztynie. Szkolenia mają pomóc w wypracowaniu bardziej efektywnych działań sektora pozarządowego, które będą miały w konsekwencji wpływ na poprawę jakości opieki zdrowotnej w Polsce. Jednym z ważnych elementów szkoleń jest zachęcanie organizacji pacjenckich do współpracy z innymi NGO w regionie w celu wzmacniania swojej roli, wymiany doświadczeń oraz łatwiejszego pozyskiwania środków finansowych. W piątek 27 lutego odbyło się pierwsze z planowanych trzech szkoleń dla organizacji pacjenckich i pacjentów niezrzeszonych we Wrocławiu. Spotkanie odbyło się w salach Fundacji Rozwoju Demokracji Lokalnej przy ulicy Piłsudskiego 49-57, a uczestniczyły w nim organizacje z Wrocławia i z Dolnego Śląska: Obywatelskie Stowarzyszenie Dla Dobra Pacjenta, Fundacja Instytut Badań i Rozwoju Lokalnego, Polskie Stowarzyszenie Osób Chorych na Hashimoto, Dolnośląskie Stowarzyszenie Pomocy Chorym na Łuszczycę i ŁZS, Fundacja Carita Żyć ze szpiczakiem, Stowarzyszenie Pomocy Chorym Onkologicznie "Różowe Okulary" oraz pacjenci niezrzeszeni. Kolejne spotkania, w kwietniu i w maju, odbywać się będą we Wrocławskim Centrum Wspierania Organizacji Pozarządowych SEKTOR 3, które mieści się przy ul. Legnickiej 65 i zajmuje się szkoleniami, aktywizacją i doradztwem dla osób działających w organizacjach pozarządowych lub planujących rozpocząć taką działalność. Podsumowanie tego bardzo ciekawego, a zarazem pionierskiego projektu w ochronie zdrowia zamieścimy w następnym numerze Biuletynu. Projekt Fundacji MY Pacjenci realizo­ wany jest w partnerstwie z Fundacją Urszuli Jaworskiej, Fundacją Aktywnych Pacjentów ARGUS, Centrum Informacji o Leku oraz Fabryką Komunikacji Społecznej. Zabierz głos! Obecnie trwają prace nad ustawą o zdrowiu publicznym, która ma określić priorytety służby zdrowia w Polsce. Fundacja MY Pacjenci bierze udział w konsultacjach społecznych dot. tej ustawy i chciałaby aby opinia obywateli została uwzględniona w jej zapisach. Fundacja nadal zbiera Państwa głosy. Na podstawie wyników ankiet zostanie opracowany raport, który zostanie upubliczniony i przekazany instytucjom odpowiedzialnym za ochronę zdrowia. Aby i Państwa opinia została uwzględniona, zapraszamy do wypełnienia ankiety. Mają Państwo szansę w ten sposób wpłynąć na politykę zdrowotną państwa. Udział w badaniu jest anonimowy a jego wypełnienie to max. 1 0 minut. Serdecznie zapraszamy i prosimy o zachęcenie do udziału w badaniu ankietowym Państwa rodzin oraz znajomych! Im więcej odpowiedzi, tym mocniejszy będzie głos obywateli! Aby przejść do badania proszę kliknąć TUTAJ. CIL patronem medialnym XV Kongresu Medycyny Rodzinnej/ Jak pacjenci mogą skutecznie wpłaywać na system ochrony zdrowia 5
