Wydatki publiczne

advertisement
Piotr Sokół
FINANSE
PUBLICZNE
cz. II
Środki publiczne
-
Bezzwrotne (np. podatki, opłaty, cła, kary pieniężne, wpłaty z zysku NBP) oraz
-
Zwrotne (kredyty, pożyczki, sprzedaż bonów skarbowych i obligacji),
-
Przymusowe (np. podatki, opłaty, kary i grzywny pieniężne) i
-
Dobrowolne
-
( pożyczki, pieniężne darowizny, zapisy na rzecz Skarbu Państwa),
-
Ogólne (np. podatki, cła, opłaty, wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych) i
-
Indywidualne
-
(wpłaty z zysku NBP, dochody z prywatyzacji konkretnego przedsiębiorstwa czy banku,
darowizny, konfiskata mienia),
-
Nieodpłatne (np. podatki, cła, darowizny) i
-
Odpłatne (opłaty),
-
Krajowe (np. podatki, cła, opłaty) i
-
Zagraniczne
(środki Unii Europejskiej, zagraniczne darowizny, pożyczki, przychody z emisji obligacji na rynki
zagraniczne),
-
-
Państwowe
-
(np. podatek od towarów i usług, wpłaty z zysku NBP, cła, składka na rzecz NFZ, ZUS, Funduszu
Pracy) i
-
Lokalne
(podatki lokalne np. podatek od nieruchomości, opłaty lokalne np. opłata targowa, a także
dochody samorządowych jednostek budżetowych,
-
-
na rzecz budżetów publicznych, państwa, jednostek samorządu terytorialnego i budżetów
ponadnarodowych (np. składka na rzecz budżetu UE, w tym część VAT, wpłata kapitału do
EBC).
Środkami publicznymi są:
1) dochody publiczne;
2) środki pochodzące z budżetu UE oraz niepodlegające zwrotowi środki z
pomocy udzielonej przez państwa członkowskie Europejskiego
Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA);
3) środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi, inne
niż wymienione w pkt 2;
4) przychody budżetu państwa i budżetów jednostek samorządu terytorialnego
oraz innych jednostek sektora finansów publicznych pochodzące:
a/ze sprzedaży papierów wartościowych oraz z innych operacji finansowych,
b/z prywatyzacji majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu
terytorialnego,
c/ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publicznych,
d/z otrzymanych pożyczek i kredytów,
e/z innych operacji finansowych;
5) przychody jednostek sektora finansów publicznych pochodzące z
prowadzonej przez nie działalności oraz pochodzące z innych źródeł.
Środki publiczne
Dochody publiczne:
Dochody publiczne:
1. Daniny publiczne:
- podatki,
- składki,
- opłaty,
- wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych
Skarbu Państwa,
- inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz
państwa, jednostek samorządu terytorialnego, państwowych funduszy
celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika
z odrębnych ustaw
2. Inne dochody budżetu państwa, jednostek samorządu
terytorialnego oraz innych jednostek sektora finansów
publicznych należne na podstawie odrębnych ustaw lub
umów międzynarodowych.
3. Wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych
przez jednostki sektora finansów publicznych.
4. Dochody z mienia jednostek sektora finansów
publicznych, w szczególności:
- wpływy z umów najmu, dzierżawy i innych umów o
podobnym charakterze,
- odsetki od środków na rachunkach bankowych,
- odsetki od udzielonych pożyczek i od posiadanych papierów
wartościowych,
- dywidendy z tytułu posiadanych praw majatkowych;
5. Spadki, zapisy i darowizny w postaci pieniężnej na rzecz jednostek
sektora finansów publicznych;
6. Odszkodowania należne jednostkom sektora finansów publicznych
7. Kwoty uzyskane przez jednostki sektora finansów publicznych
z tytułu udzielonych poręczeń i gwarancji;
8. Dochody ze sprzedaży majątku, rzeczy i praw, niestanowiące
przychodów (ze sprzedaży papierów wartościowych, z prywatyzacji
majątku Skarbu Państwa oraz majątku jednostek samorządu
terytorialnego).
ŚRODKI
UNIJNE
FUNDUSZE
PRZED-
PROGRAMY
AKCESYJNE
WSPÓLNOTOWE
POLITYKA
STRUKTURALNA
WSPÓLNA
POLITYKA
ROLNA
FUNDUSZE
STRUKTURALNE
FUNDUSZ
SPÓJNOŚCI
Do środków, o których mowa w pkt 2, zalicza się:
1/ środki pochodzące z funduszy strukturalnych, Funduszu Spójności i
Europejskiego Funduszu Rybackiego;
2/ niepodlegające zwrotowi środki z pomocy udzielonej przez państwa
członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA):
a/Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2009-2014,
b/Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2009-
2014,
c/Szwajcarsko-Polskiego Programu Współpracy;
3/ środki przeznaczone na realizację programów przedakcesyjnych oraz
Programu Środki Przejściowe;
4/ środki na realizacje Wspólnej Polityki Rolnej:
a/Europejskiego Funduszu Orientacji i Gwarancji Rolnej „Sekcja Gwarancji”,
b/Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji,
c/Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich;
5/ środki przeznaczone na realizację:
a/ programu w ramach celu Europejska Współpraca Terytorialna,
b/ programów Europejski Instrument Sąsiedztwa i Partnerstwa oraz
programów Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa;
c/ Norweskiego Mechanizmu Finansowego 2004-2009,
d/ Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego
2004-2009;
5a/ środki przeznaczone na realizację Inicjatywy na rzecz zatrudnienia
ludzi młodych;
5b/ środki Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym;
5c/ środki pochodzące z instrumentu „Łącząc Europę”;
6/ inne środki.
STRUKTURA FUNDUSZY STRUKTURALNYCH
W POLSCE W LATACH 2004 – 2006
Europejski Fundusz
Rozwoju Regionalnego
60,90
Europejski Fundusz
Socjalny
22,90
Europejski Fundusz Orientacji
I Gwarancji Rolnej
Europejski Fundusz
Rybołówstwa
13,80
2,40
FUNDUSZE UNIJNE W PERSPEKTYWIE
FINANSOWEJ 2007 – 2013
W zakresie polityki strukturalnej
1. Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego
2. Europejski Fundusz Społeczny
3. Fundusz Spójności
W zakresie Wspólnej Polityki Rolnej
4. Europejski Fundusz Rolniczy Gwarancji
5. Europejski Fundusz Rolniczy Rozwoju Obszarów Wiejskich
6. Europejski Fundusz Rybacki
WIELKOŚĆ ŚRODKÓW Z FUNDUSZY UE
( w mln euro )
NPR
2004 - 2006
NSRO
2007 – 2013
EFRR
5 194, 2
31 088 , 1
EFS
2 042 , 4
8 929 , 9
F Spójności
4 178 , 6
19 513 , 0
EFOiGR
1 192 , 8
----------
Fin.Instr.Wspier.
Rybołówstwa
---------201 , 8
PRZEPŁYWY FINANSOWE POLSKA-UE w okresie 1.05.2004 – 08.2015 (w euro)
121 322 375 519
I
Transfery z UE do Polski
1
Środki przedakcesyjne
2
Polityka spójności
(F.Strukturalne + F.Spójności)
77 581 252 910
3
Instrument poprawy płynności
1 616 632 480
4
Instrument Schengen
5
Wspólna Polityka Rolna
39 426 151 544
- dopłaty bezpośrednie (ARiMR)
21 433 248 095
-interwencje rynkowe (ARR)
- PROW
- pozostałe
1 413 088 950
313 874 505
1 484 109 195
15 739 078 260
769 713 994
II
Wpłaty do budżetu UE
38 061 399 933
6
DNB
26 132 353 325
7
VAT
5 469 686 862
8
TOR
3 909 993 835
9
Rabaty
2 549 365 912
III
I-II-III
(3+4) –II
Zwroty do budżetu UE
Saldo rozliczeń Polska – UE
Saldo rozliczeń budżet RP – budżet UE
143 354 667
83 117 622 918
-36 130 892 948
Przeznaczenie
środków publicznych
Wydatki
publiczne
Rozchody
publiczne
Spłaty otrzymanych
pożyczek i kredytów
Wykup papierów
wartościowych
Udzielone
pożyczki
Płatności dokonywane
z przychodów z
prywatyzacji
Istota i zakres wydatków publicznych
Wydatki publiczne służą realizacji zadań władzy publicznej. Ich występowanie,
podobnie jak istnienie państwa i pieniądza, ma więc charakter obiektywny.
Dzięki nim władze publiczne realizują cele społeczne (walka z biedą,
bezrobociem, zapewnienie powszechnej ochrony zdrowia i oświaty),
gospodarcze (łagodzenie cykli koniunkturalnych, budowa infrastruktury
technicznej i środowiskowej dla pobudzenia rozwoju gospodarczego) oraz
klasyczne funkcje państwa (bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne,
polityka zagraniczna). Cechą wydatków publicznych jest ich arbitralne
ustalanie przez władze publiczne. Jako, że te ostatnie mają zawsze charakter
polityczny, także wysokość i struktura wydatków publicznych w danym
miejscu i czasie są konsekwencją politycznych wyborów.
Rodzaje wydatków publicznych
Najczęściej stosowanym kryterium podziału wydatków publicznych jest cel
(funkcja, kierunek, rodzaj działań) wydatkowania środków.
Można tu wyróżnić wydatki na:
-
gospodarkę narodową;
-
cele socjalne i kulturalne;
-
administrację;
-
wymiar sprawiedliwości;
-
policję i obronę narodową;
-
obsługę długów państwowych.
W zależności od sposobu organizacji publicznej gospodarki finansowej
wyróżnić możemy wydatki budżetowe oraz wydatki z innych niż budżet
źródeł publicznych (wydatki pozabudżetowe).
Zastosowanie kryterium ustrojowego pozwala wyodrębnić wydatki
poszczególnych podmiotów publicznoprawnych.
Odnosząc to kryterium do Polski wyróżniamy:
-
wydatki państwa;
-
wydatki samorządu terytorialnego, które dzielimy na:
- wydatki gmin, powiatów i województw.
Wydatki publiczne
- Wydatki nabywcze (definitywne) –
dokonywane przez jednostki na własny
rachunek ze środków oddanych do jej
dyspozycji. Stanowią zapłatę za zakupione
towary i usługi na rzecz tych jednostek oraz
odszkodowania.
- Wydatki redystrybucyjne (przelewowe,
transfery) – przenoszenie środków
finansowych między podmiotami, niezwiązane
ze świadczeniem wzajemnym).
Wydatki publiczne
OSOBOWE – opłata za wykonana pracę
osobistą w ramach stosunku pracy
(wynagrodzenia), honoraria, nagrody, premie
oraz wydatki socjalne (w tym renty i
emerytury, stypendia, zasiłki z pomocy
społecznej)
 RZECZOWE – bezpośrednie finansowanie
jednostek budżetowych, bezzwrotne,
nieodpłatne dotacje budżetowe na rzecz
różnych podmiotów, finansowanie
konkretnych działów gospodarki narodowej,
prognozy, projekty i zadania.

Wydatki publiczne
MAJĄTKOWE (inwestycyjne,
kapitałowe) – prowadzące do powiększania
majątku danej jednostki,
 BIEŻĄCE – służące funkcjonowaniu danej
jednostki

Wydatki publiczne
- ZDETERMINOWANE (SZTYWNE)
składka do budżetu UE, subwencje ogólne, dotacja dla FUS i
KRUS, na obsługę długu publicznego, wynagrodzenia, renty i
emerytury, zasiłki socjalne, finansowanie dróg, wydatki na
obronę narodową i in.
- ELASTYCZNE
Wydatki publiczne – podział wg funkcji państwa
CELE GOSPODARCZE – na finansowanie
podmiotów i zadań gospodarczych (zmniejsza
się w warunkach polskich),
 CELE SOCJALNO-KULTURALNE –
występuje w finansowaniu z budżetów
jednostek samorządu terytorialnego,
 WYDATKI O CHARAKTERZE
WŁADCZYM – finansują działalność
organów władzy, administracji, sądownictwa,
prokuratury, utrzymywanie sił zbrojnych oraz
porządku wewnętrznego

Wydatki publiczne (budżet państwa)
w ustawie o finansach publicznych (art. 112)
Wydatki budżetu państwa są w szczególności przeznaczone na:

funkcjonowanie organów władzy publicznej, w tym organów administracji
rządowej, organów kontroli i ochrony prawa oraz sądów i trybunałów;

zadania wykonywane przez administrację rządową;

subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego;

dotacje dla jednostek samorządu terytorialnego;

wpłaty do budżetu Unii Europejskiej;

subwencje dla partii politycznych;

dotacje na zadania określone odrębnymi ustawami;

obsługę długu publicznego;

wkład krajowy na realizację programów finansowanych z udziałem środków
europejskich.
Wydatki budżetu państwa
Ustawa o finansach publicznych wyróżnia wydatki
budżetu państwa oraz wydatki budżetu jednostek
samorządu terytorialnego, ale tylko w pierwszym
wypadku określa ich formy prawne.
Wydatki budżetu państwa dzielimy na:
a) dotacje i subwencje;
b) świadczenia na rzecz osób fizycznych;
c) wydatki bieżące jednostek budżetowych;
d) wydatki majątkowe;
e) wydatki na obsługę długu Skarbu Państwa;
f) wpłaty środków własnych UE.
a) dotacje i subwencje
Przez dotacje należy rozumieć świadczenia dokonywane w trybie władczym
ze środków ujętych w budżecie państwa lub jednostek samorządu
terytorialnego na rzecz osób trzecich na podstawie prawa budżetowego lub
odrębnych materialno-prawnych norm prawa.
Przez subwencje można rozumieć świadczenie publicznoprawne państwa na
rzecz innych podmiotów publicznych będących prawnofinansowym odbiciem
ustrojowego podziału zadań publicznych pomiędzy państwo a te podmioty.
Subwencji udziela się z budżetu państwa jedynie na rzecz jednostek
samorządu terytorialnego oraz dla partii politycznych. Różnica między
dotacjami a subwencjami tkwi jednak nie tyle w innym oznaczeniu
beneficjentów jednych i drugich wydatków, ile w tym, że beneficjentom
subwencji przysługuje roszczenie o ich wypłatę, natomiast uprawnienia takiego
nie mają beneficjenci dotacji.
• rodzaje dotacji:
-
dotacje celowe służące finansowaniu lub dofinansowaniu:
- zadań z zakresu administracji rządowej oraz innych zadań zleconych jednostkom
samorządu terytorialnego ustawami;
- ustawowo określonych zadań , w tym zadań z zakresu mecenatu państwa nad
kulturą, realizowanych przez jednostki inne niż jednostki samorządu
terytorialnego;
- bieżących zadań własnych jednostek samorządu terytorialnego;
- zadań agencji wykonawczych;
- zadań zleconych do realizacji organizacjom pozarządowym;
- kosztów realizacji inwestycji.
dotacje podmiotowe służące dofinansowaniu działalności bieżącej
ustawowo wskazanego podmiotu;
- dotacje przedmiotowe stanowiące dopłaty do określonych rodzajów
wyrobów lub usług kalkulowanych wg stawek jednostkowych;
- dopłaty do oprocentowania kredytów bankowych;
- dotacje na pierwsze wyposażenie w środki obrotowe dla nowo
otworzonych zakładów budżetowych.
-
b) świadczenia na rzecz osób fizycznych
Obejmują wydatki budżetu państwa kierowane, na
podstawie odrębnych przepisów bezpośrednio lub
pośrednio do osób fizycznych, a niebędące
wynagrodzeniem za świadczoną pracę. Do świadczeń tego
typu zaliczamy:
- alimenty;
- zasiłki rodzinne;
- renty;
- emerytury;
- stypendia;
- nagrody;
- rekompensaty;
- odszkodowania.
C) WYDATKI BIEŻĄCE JEDNOSTEK BUDŻETOWYCH
Zaliczamy do nich:
- wynagrodzenia i uposażenia;
- zakup towarów i usług;
- koszty utrzymania oraz inne wydatki związane z funkcjonowaniem
jednostek budżetowych i realizacją ich statutowych działań;
- koszty zadań zleconych do realizacji jednostkom niezaliczonym do sektora
finansów publicznych, z wyłączeniem fundacji i stowarzyszeń.
D) WYDATKI MAJĄTKOWE
Zaliczamy do nich:
- wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do
spółek prawa handlowego;
- wydatki inwestycyjne państwowych jednostek budżetowych
oraz dotacje celowe na finansowanie lub dofinansowanie
kosztów inwestycji realizowanych przez inne jednostki.
E) WYDATKI NA OBSŁUGĘ DŁUGU SKARBU
PAŃSTWA
Obejmują one w szczególności wydatki budżetu państwa z tytułu:
- oprocentowania i dyskonta skarbowych papierów wartościowych;
- oprocentowania zaciągniętych kredytów i pożyczek;
- wypłat związanych z udzielonymi przez Skarb Państwa poręczeniami i
gwarancjami;
- kosztów związanych z emisją skarbowych papierów wartościowych.
F) WPŁATY ŚRODKÓW WŁASNYCH UE
Dotyczą:
- ceł, opłat rolnych i cukrowych;
- środków obliczonych na podstawie podatku od towarów i
usług;
- środków obliczonych na podstawie wartości rocznego
produktu krajowego brutto;
- odsetek i kar za nieterminowe lub nieprawidłowe naliczone
płatności.
Wydatki budżetów jednostek samorządu
terytorialnego
Wydatki budżetów jednostek samorządu terytorialnego są przeznaczone na
realizację zadań określonych ustawami, a w szczególności na:
• zadania własne jednostek samorządu terytorialnego
• zadania zlecone z zakresu administracji rządowej
• zadania przejęte przez jednostki samorządu terytorialnego do realizacji w
drodze umowy lub porozumienia
• zadania realizowane wspólnie z innymi jednostkami samorządu
terytorialnego
• pomoc rzeczową lub finansową dla innych jednostek samorządu
terytorialnego
DŁUG PUBLICZNY, NADWYŻKA I DEFICYT
SEKTORA
FINANSÓW PUBLICZNYCH
Nadwyżką sektora finansów publicznych jest dodatnia
różnica między dochodami publicznymi, a wydatkami
publicznymi, ustalona dla okresu rozliczeniowego.
Deficytem sektora finansów publicznych jest ujemna
różnica między dochodami publicznymi, a wydatkami
publicznymi, ustalona dla okresu rozliczeniowego.
Państwowy dług publiczny to nominalne zadłużenie
podmiotów sektora finansów publicznych, ustalone po
wyeliminowaniu przepływów finansowych pomiędzy
podmiotami tego sektora.
Deficyt sektora finansów publicznych
Jest to ujemna różnica między dochodami
publicznymi, powiększonymi o bezzwrotne
środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, a
wydatkami publicznymi na koniec okresu
rozliczeniowego.
Deficyt ten ustala się po wyeliminowaniu przepływów
finansowych pomiędzy podmiotami tego sektora, czyli
po „oczyszczeniu" o rozliczenia wewnątrz sektora (np.
płatności subwencji ogólnej lub dotacji z budżetu
państwa, stanowiących wydatek tego budżetu, a
dochód jednostek samorządu terytorialnego).
Dług publiczny
To skumulowane zobowiązania
finansowe sektora publicznego w
stosunku do podmiotów krajowych i
zagranicznych, wynikające na ogół z
zaciągniętych pożyczek.
W literaturze finansowej, dług
publiczny definiuje się jako kredyty
zaciągnięte przez państwo i
samorząd terytorialny.
Wg. ustawy o finansach publicznych:
1. Państwowy dług publiczny - obejmuje zobowiązania
sektora finansów publicznych z tytułu:
a) Wyemitowanych papierów wartościowych opiewających na
wierzytelności pieniężne,
b) Zaciągniętych kredytów i pożyczek,
c) Przyjętych depozytów,
d) Wymagalnych zobowiązań:
• uznanych za bezsporne przez właściwą jednostkę sektora
finansów publicznych będącą dłużnikiem
• wynikających z odrębnych ustaw oraz prawomocnych
orzeczeń sądów lub ostatecznych decyzji administracyjnych.
2. Dług Skarbu Państwa
Państwowy dług publiczny", czyli dług jednostek sektora
publicznego, obejmujący również m.in. sektor samorządowy,
jest w rzeczywistości długiem publicznym, zaś „dług skarbu
państwa" to dług sektora państwowego (nazywanego w
ustawie „rządowym")
Art. 216 Konstytucji RP o długu publicznym
Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać
gwarancji i poręczeń finansowych, w
następstwie których, państwowy dług
publiczny przekroczy 3/5 wartości rocznego
produktu krajowego brutto.
Deficyt budżetowy
Deficyt budżetowy to różnica
pomiędzy dochodami a
wydatkami budżetu na koniec
roku. Deficyt jest zawsze
ujemny, czyli jeśli wydatki są
większe od dochodów. Jeśli
natomiast jest odwrotnie
(dochody większe od
wydatków) wtedy powstaje
nadwyżka budżetowa.
Deficyty budżetowe
Deficyty budżetowe powstają w :
* Budżecie państwa
* Budżecie środków europejskich
* Budżetach jednostek samorządu
terytorialnego
Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa zapotrzebowanie na środki finansowe niezbędne do
sfinansowania:
1/ deficytu
- budżetu państwa
- budżetu środków europejskich
2/ rozchodów budżetu państwa
Potrzeby pożyczkowe budżetu państwa mogą być sfinansowane
przychodami pochodzącymi z:
1/ sprzedaży skarbowych papierów wartościowych na rynku
krajowym i zagranicznym
2/ kredytów zaciąganych w bankach krajowych i zagranicznych
3/ pożyczek
4/ prywatyzacji majątku Skarbu Państwa
5/ kwot uzyskanych ze spłat udzielonych pożyczek i kredytów
6/ nadwyżki budżetu państwa z lat ubiegłych
7/ nadwyżki budżetu środków europejskich (tylko pokrycie deficytu
budżetu środków europejskich)
8/ innych operacji finansowych
Depozyt jest instrumentem płynnościowym- jego istota polega
na czasowym przekazaniu środków finansowych jednostki
sektora finansów publicznych Ministrowi Finansów.
Środki te o charakterze quasi pożyczkowym przeznaczane
mogą być na sfinansowania potrzeb pożyczkowych budżetu
państwa oraz w związku z zarządzaniem długiem Skarbu
Państwa
Depozyty mogą mieć charakter:
1/Dobrowolny
-jednostki samorządu terytorialnego
-instytucje gospodarki budżetowej
-ZUS, KRUS i zarządzane przez nie fundusze
-samodzielne publiczne ZOZ
-PAN
-uczelnie publiczne
-państwowe i samorządowe instytucje kultury
-państwowe instytucje filmowe
-samorządowe osoby prawne
2/ Obligatoryjny
-agencje wykonawcze
-Narodowy Fundusz Zdrowia
-państwowe osoby prawne utworzone na podstawie
odrębnych ustaw w celu wykonywania zadań publicznych
W przypadku depozytu dobrowolnego:
1) Minister Finansów przyjmuje wolne środki w depozyt na
warunkach określonych w umowie;
2) przyjęcie wolnych środków w depozyt na okres do 3 dni
może nastąpić wyłącznie, jeżeli bankową obsługę jednostki
sektora finansów publicznych prowadzi Bank Gospodarstwa
Krajowego.
W przypadku depozytu obligatoryjnego,
wolne środki przyjmowane są w depozyt przez Ministra
Finansów na czas oznaczony i podlegają zwrotowi w tej samej
ilości zgodnie z dyspozycją danej jednostki sektora finansów
publicznych.
Minister Finansów, w ramach zarządzania długiem Skarbu
Państwa oraz w celu sfinansowania potrzeb pożyczkowych
budżetu państwa, jest upoważniony do przyjmowania w
zarządzanie wolnych środków państwowych funduszy
celowych (oprócz funduszy zarządzanych przez ZUS i KRUS)
Podmioty te są obowiązane przekazywać wolne środki
Ministrowi Finansów w zarządzanie, z wyjątkiem środków
pochodzących z dotacji z budżetu.
PRZYCZYNY POWSTAWANIA DŁUGU PUBLICZNEGO ORAZ ŹRÓDŁA POKRYCIA:
PRZYCZYNY:
l. Uporczywie utrzymujący się deficyt budżetowy, który przekształca się w dług
publiczny.
2. Okresy wzmożonych wydatków publicznych.
3. Realizowana doktryna ekonomiczna, która zakłada świadome utrzymywanie
deficytu budżetowego i długu publicznego jako narzędzi interwencjonizmu
państwowego.
4. Osiąganie celów politycznych rządzącej elity, która nie decyduje się na podnoszenie
podatków, ale nie dokonuje również cięć w wydatkach publicznych.
5. Wpadnięcie władz publicznych w pułapkę zadłużenia - konieczność obsługi
istniejących już zobowiązań, co wymaga zaciągania kolejnych pożyczek i
powiększania kwoty długu w sytuacji, gdy bieżące dochody nie wystarczają na
pokrycie zaplanowanych kosztów.
6. Budżet państwa może zaciągać zobowiązania również poza rynkiem finansowym w
celu realizacji określonych celów - np. dokapitalizowania pewnych instytucji
finansowych. Przyrost długu nie jest powiązany z wpływami do budżetu, a skutkuje
koniecznością spłaty i obsługi.
7. Pojawienie się zaległości o charakterze odszkodowań czy rekompensat w wyniku
nie wywiązywania się budżetu ze świadczeń wobec ludności.
8. Kumulacja niedoborów z tytułu publicznych poręczeń i gwarancji finansowych,
udzielanych w ramach ustaw budżetowych oraz zobowiązań tworzonych przez
fundusze, agencje rządowe i inne jednostki sfery budżetowej.
9. Zobowiązania odszkodowawcze
10. Przymusowe wywłaszczenia mienia na zasadach odpłatności.
ŹRÓDŁA POKRYCIA DŁUGU
PUBLICZNEGO:
1. Sprzedaż skarbowych
papierów wartościowych
na rynku krajowym i
zagranicznym.
2. Kredyty zaciągane w
bankach krajowych i
zagranicznych.
3. Pożyczki.
4. Prywatyzacja majątku
Skarbu Państwa.
5. Nadwyżka budżetu
państwa z lat ubiegłych.
Przyczyny deficytu
Deficyt budżetowy może wynikać:
1. z nadmiernych wydatków budżetowych
2. z powodu zbyt niskich dochodów budżetowych, które z kolei mogą
wynikać z niskiej stopy opodatkowania, mało skutecznego systemu
ściągania podatków, czy też ze spadającego poziomu produkcji i dochodu
narodowego. Dlatego też deficyt jest z reguły większy w okresie recesji
gospodarczej, gdy dochód narodowy spada i mniejszy w okresie ożywienia,
kiedy dochód narodowy wykazuje znaczny wzrost
3. z oczekiwań społeczeństwa, że państwo będzie spełniać funkcję gwaranta
bezpieczeństwa socjalnego, finansując część konsumpcji mniej zamożnych
grup społecznych
4. wynika także ze sposobu uchwalania budżetu w systemie parlamentarnym,
różne siły społeczne, z jednej strony zainteresowane są minimalizacją
podatków, z drugiej zaś maksymalizacją wydatków. Natomiast nikt nie jest
zainteresowany w zrównoważeniu dochodów z wydatkami.
Źródła pokrycia deficytu
budżetowego:
1. Sprzedaż skarbowych papierów
wartościowych na rynku krajowym i
zagranicznym.
2. Kredyty zaciągane w bankach krajowych i
zagranicznych.
3. Pożyczki.
4. Prywatyzacja majątku Skarbu Państwa.
5. Nadwyżka budżetu państwa z lat ubiegłych.
6. Podwyższenie-stopy podatkowej.
7. Dodatkowa emisja pieniądza.
PROCEDURY OSTROŻNOŚCIOWE I SANACYJNE
WG USTAWY O FINANSACH PUBLICZNYCH Z 2009 r.
W przypadku, gdy wartość relacji kwoty państwowego długu publicznego do
produktu krajowego brutto:
1/ jest większa od 50%, a nie większa od 55%*
to na kolejny rok Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej, w którym
relacja deficytu budżetu państwa do dochodów budżetu państwa nie może być
wyższa niż relacja deficytu budżetu państwa do dochodów budżetu państwa z
roku bieżącego wynikająca z ustawy budżetowej
*zawieszenie w 2013 r
nowelizacja budżetu w 2013 r., zwiększenie deficytu z 35,6 mld zł do ok. 51,6 mld. zł
od 1 stycznia 2014 r. uchylenie procedury
2/ jest większa od 55%, a mniejsza od 60%, to
a/ na kolejny rok Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej, w
którym:
- nie przewiduje się deficytu budżetu państwa lub przyjmuje się poziom różnicy
dochodów i wydatków budżetu państwa, zapewniający że relacja długu Skarbu
Państwa do PKB przewidywana na koniec roku budżetowego, którego dotyczy
projekt ustawy, będzie niższa od relacji długu SP do PKB, ogłoszonej za rok
poprzedni
-nie przewiduje się wzrostu wynagrodzeń pracowników państwowej sfery
budżetowej
-waloryzacja rent i emerytur nie może przekroczyć poziomu odpowiadającego
wzrostowi cen towarów i usług konsumpcyjnych, ogłoszonego przez GUS za
poprzedni rok budżetowy
-wprowadza się zakaz udzielania pożyczek i kredytów z budżetu państwa z
wyjątkiem rat kredytów i pożyczek udzielonych w latach poprzednich
-nie przewiduje się wzrostu wydatków w jednostkach, o których mowa w
art.139 ust.2, na poziomie wyższym niż w administracji rządowej
b/ Rada Ministrów dokonuje przeglądu wydatków budżetu państwa
finansowanych środkami pochodzącymi z kredytów zagranicznych oraz
przeglądu programów wieloletnich
c/ Rada Ministrów przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu
obniżenie relacji PDP/PKB
d/ wydatki budżetu jst określone w uchwale budżetowej na kolejny rok mogą
być wyższe niż dochody tego budżetu powiększone o nadwyżkę budżetową z
lat ubiegłych i wolne środki, jedynie o kwotę związaną z realizacją zadań ze
środków zagranicznych niepodlegających zwrotowi, innych niż z budżetu UE
3/ jeśli jest równa lub większa od 60%, to:
a/ stosuje się odpowiednio postanowienia pkt 2 lit. a i b
b/ Rada Ministrów, najpóźniej w terminie miesiąca od ogłoszenia relacji,
przedstawia Sejmowi program sanacyjny mający na celu ograniczenie tej
relacji do poziomu poniżej 60%
c/ wydatki budżetu jst określone w uchwale budżetowej na kolejny rok nie
mogą być wyższe niż dochody tego budżetu
d/ poczynając od siódmego dnia po ogłoszeniu relacji, jednostki sektora
finansów publicznych nie mogą udzielać nowych poręczeń i gwarancji
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
2015
2016
2017
2018
DŁUG
SKARBU
PAŃSTWA
w mld zł
569,9
631,5
701,8
767,9
793,9
838,0
759,5
804,8
832,1
869,1
899,3
w relacji do
PKB (w%)
44,8
47,0
49,6
51,6
49,8
51,2
44,8
45,4
44,3
43,7
42,4
w mld zł
597,8
669,9
747,9
817,4
840,5
882,3
807,5
850,0
880,1
915,2
943,1
w relacji do
PKB (w %)
47,0
49,9
52,8
53,8
52,7
53,9
47,7
48,0
46,9
46,0
44,5
PAŃSTWOWY
DŁUG
PUBLICZNY
DEFICYT I DŁUG PUBLICZNY W UE w 2013 r
Deficyt/nadwyżka
w % PKB
Dług publiczny
w % PKB
GRECJA
-12,7
175,1
WŁOCHY
-3,0
132,6
PORTUGALIA
-4,9
129,0
IRLANDIA
-7,2
123,7
CYPR
-5,4
111,7
BELGIA
-2,6
101,5
HISZPANIA
-7,1
93,9
FRANCJA
-4,3
93,5
WLK. BRYT.
-5,8
90,6
WĘGRY
-2,2
79,2
NIEMCY
0,0
78,4
AUSTRIA
-1,5
74,5
HOLANDIA
-2,5
73,5
MALTA
-2,8
73,0
-14,7
71,7
CHORWACJA
-4,9
67,1
POLSKA
-4,3
57,1
FINLANDIA
-2,1
57,0
SŁOWENIA
SŁOWACJA
-2,8
55,4
CZECHY
-1,5
46,0
DANIA
-0,8
44,5
SZWECJA
-1,1
40,6
LITWA
-2,2
39,4
RUMUNIA
-2,3
38,4
ŁOTWA
-1,0
38,1
LUKSEMBURG
0,1
23,1
BUŁGARIA
-1,5
18,9
ESTONIA
-0,2
10,0
STREFA EURO
-3,1
92,7
UE
-3,3
87,1
MODELE
ZARZĄDZANIA
DŁUGIEM
PUBLICZNYM
MODEL
BANKOWY
MODEL
RZĄDOWY
MODEL
AGENCYJNY
MODELE ZARZĄDZANIA
PAŃSTWOWYM DŁUGIEM PUBLICZNYM
1.Model bankowy – zarządzanie w gestii banku centralnego
-instrumentalne podejście; skupianie się na celach polityki pieniężnej
-skłonność do podnoszenia stóp procentowych w sytuacji zagrożenia inflacją
-podejrzenia o wykorzystywanie w zarządzaniu długiem nieznanych jeszcze rynkowi
informacji
2. Model rządowy – zarządzanie w gestii jednego z ministerstw
-niebezpieczeństwo przedkładania krótkoterminowych celów budżetowych ponad
długoterminowe cele zarządzania długiem
-zbiurokratyzowane struktury administracji – brak wystarczającej elastyczności i
szybkości reagowania na zmiany warunków rynkowych
-trudności z pozyskaniem i utrzymaniem odpowiednich specjalistów – mało
konkurencyjne warunki zatrudnienia
3. Model agencyjny – zarządza wyspecjalizowana instytucja
-wysoki poziom autonomii w zakresie wyboru sposobu zarządzania
-ograniczone ryzyko podporządkowania decyzji krótkoterminowym celom polityki
fiskalnej
-lepsze mechanizmy kontrolne oraz sprawozdawcze – wzrost zaufania inwestorów,
niższe koszty finansowania potrzeb pożyczkowych
-klarowne procedury pozwalające na podejmowanie szybkich decyzji dotyczących
transakcji rynkowych
MODELE ZARZĄDZANIA
PAŃSTWOWYM DŁUGIEM PUBLICZNYM
W PAŃSTWACH UE
1. MODEL AGENCYJNY – Austria, Belgia Finlandia, Francja, Grecja,
Holandia, Irlandia, Łotwa, Niemcy, Portugalia, Słowacja, Szwecja, Węgry,
Wlk. Brytania
2. MODEL BANKOWY - Cypr, Dania, Malta
3. MODEL RZĄDOWY – Czechy, Estonia, Hiszpania, Litwa, Luksemburg,
Polska, Słowenia, Włochy
Procedura nadmiernego deficytu



Określa sposób postępowania w sytuacji, gdy któreś z
państw członkowskich Unii Europejskiej przekracza
określone kryteria dyscypliny budżetowej
Narzędzie dyscyplinujące rządy prowadzące politykę
fiskalną niegodnie z kryteriami Unii Europejskiej
Określona w art. 126 Traktatu o
funkcjonowaniu Unii Europejskiej i w
Protokole nr 12 do tego Traktatu
Procedura nadmiernego deficytu

Nakładana przez Radę Unii Europejskiej, na
wniosek Komisji Europejskiej na kraje, w
których:
1.Deficyt przekracza 3% PKB
2.Dług przekracza 60% PKB

Kraje z nałożoną procedurą powinny
podporządkowywać się zaleceniom Rady
Unii Europejskiej aż do obniżenia deficytu
lub długu poniżej określonych wartości
Proces nakładania procedury
nadmiernego deficytu
1.
2.
3.
Komisja Europejska przygotowuje sprawozdanie, jeżeli któryś z
krajów UE nie spełnia kryteriów lub gdy występuje ryzyko
wystąpienia nadmiernego deficytu
Komitet Ekonomiczno-Finansowy opiniuje sprawozdanie
Rada UE na wniosek Komisji decyduje o dalszym postępowaniu:
• Informuje państwo o obowiązku podjęcia odpowiednich kroków
• Może podać zalecenia do wiadomości publicznej
• Może zażądać przedstawiania sprawozdań zgodnych z harmonogramem, w celu
monitorowania wysiłków podjętych przez państwo
4.
Rada Unii Europejskiej może zastosować dodatkowe środki
egzekwujące podjęcie kroków przez państwo członkowskie, np.
nałożyć grzywnę
Procedura nadmiernego deficytu w
Polsce
Wprowadzona w 2009r., ze względu na deficyt o
wartości powyżej 3% PKB
 Zdjęta: 19 czerwca 2015r.
 Powód zniesienia procedury: obniżenie deficytu
do poziomu poniżej 3% PKB (deficyt okazał się niższy od

3% PKB dopiero po uwzględnieniu kosztów reformy emerytalnej)

Zniesiona rok wcześniej niż planowano.

Państwa aktualnie objęte procedurą
nadmiernego
deficytu
10 państw Unii Europejskiej

8 państw strefy euro
1. Irlandia (2015r.)
2. Portugalia (2015r.)
3. Słowenia (2015 r.)
4. Hiszpania (do 2016 r.)
5. Grecja (do 2016 r.)
6. Cypr (do 2016 r.)
7. Francja (do 2017 r.)
8. Finlandia (dopiero
otwarta)

2 państwa spoza strefy
euro
1. Chorwacja (do 2016
2. Wielka Brytania (do
r.)
roku finansowego 201617r.)
Budżet państwa to scentralizowany fundusz publiczny
służący gromadzeniu środków pieniężnych w związku z
funkcjami państwa
Najważniejsze cechy budżetu państwa:
1. jest aktem prawnym
2. akt ten ma moc obowiązującą w ściśle określonym czasie
3. obejmuje dochody i wydatki, przychody i rozchody
4. jest sporządzany ex ante, w określonym układzie formalnym
5. ma charakter strumieniowy
6. jest własnością skarbu państwa, tj. państwa w jego funkcji kasjera i
bankiera
GŁÓWNE CECHY INSTYTUCJI BUDŻETU I INSTYTUCJI FUNDUSZU CELOWEGO
BUDŻET
CECHA
FUNDUSZ CELOWY
Przedmiot finansowania
ogólny
ściśle określony
Okres finansowania
roczny
nieokreślony
Ciągłość finansowania
brak
zapewniona
Bezpieczeństwo finansowania zadań
niskie – konkurencyjność zadań
wysokie – brak
konkurencyjności zadań
Arbitralność w alokacji środków
istotna
nieistotna
Możliwość akumulacji środków finansowych po roku
finansowym
nie istnieje
istnieje
Zasady gospodarki finansowej
sztywne (rygorystyczne)
elastyczne
Możliwość mobilizacji dochodów
minimalne
znaczne
Możliwość kontroli ze strony władz przedstawicielskich
istotna
ograniczona
Racjonalizacja wydatków
ograniczona
znaczna
Możliwość realokacji środków finansowych stosownie
do zmieniających się warunków społecznych i
politycznych
duża
mała
Możliwość nieracjonalnego wydatkowania środków w
wyniku działania grup nacisku
duża
mała
Możliwość rozbicia gospodarki pieniężnymi środkami
publicznymi
mała
duża
KLASYFIKACJA BUDŻETOWA
CZĘŚCI - DZIAŁY - ROZDZIAŁY - PARAGRAFY
Podział na części to podział podmiotowo – przedmiotowy.
Podmiotowy – na organy władzy państwowej, kontroli, ochrony prawa, sądów,
trybunałów oraz administracji rządowej.
Każdą częścią budżetu dysponuje tzw. dysponent budżetowy – I, II i III stopnia
Przedmiotowy – gdy w odrębnych częściach budżetu państwa ujmuje się:
1. Obsługę długu Skarbu Państwa
2. Rezerwę ogólną
3. Subwencje ogólne dla jednostek samorządu terytorialnego
4. Przychody i rozchody związane z finansowaniem potrzeb pożyczkowych
budżetu państwa
5. Rezerwy celowe
6. Środki własne Unii Europejskiej
– dysponentem tych części jest Minister Finansów
Klasyfikacja działowa odpowiada podstawowym dziedzinom
działalności;
Jest to podział branżowy (według Klasyfikacji gospodarki
narodowej)
Przykład:
Klasyfikacja działów
Symbole branż wg. KGN
01. Przemysł
011-291
31. Budownictwo
311-391
40. Rolnictwo
401-441
45. Leśnictwo
451-491
50. Transport
501-581
59. Łączność
591-599
61. Handel wewnętrzny
611-638 i 651
Podział na rozdziały odpowiada grupom jednostek organizacyjnych lub
zadań budżetowych;
Wydatki w każdym dziale są podzielone na rozdziały, które mają niejednolity
charakter podmiotowo – przedmiotowy.
Dział 01 – Przemysł
ROZDZIAŁY
2712 Drukarnie
2994 Zadania w zakresie bezpiecznego wykorzystywania energii jądrowej
2995 Pozostała działalność
Dział 40 – Rolnictwo
ROZDZIAŁY
4001 Krajowe Centrum Doradztwa, Rozwoju Rolnictwa i Obszarów Wiejskich
4002 Inspekcja Skupu i Przetwórstwa Artykułów Rolnych
4004 Inspekcja Nasienna
Paragrafy odpowiadają określonym źródłom dochodów oraz rodzajom
wydatków budżetowych; jest to szczegółowy podział w ramach części, działu i
rozdziału.
Paragrafy dochodów:
01 Dotacje celowe otrzymane z budżetu państwa na zadania bieżące z zakresu
administracji rządowej, wykonywane przez samorząd województwa
12 Wpłaty z zysku Narodowego Banku Polskiego
13 Wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych
15 Podatek dochodowy od osób fizycznych
16 Podatek dochodowy od osób prawnych
21 Podatek od gier
22 Cła
23 Podatek od towarów i usług od importu towarów (VAT)
25 Podatek od towarów i usług (VAT)
26 Podatek akcyzowy od wyrobów akcyzowych produkcji krajowej
27 Podatek akcyzowy od wyrobów akcyzowych importowanych
44 Wpływy z Funduszu Prywatyzacji
Paragrafy wydatków
Dotacje i subwencje
01, 03, 05, 07, 09, 27, 46-48, 49, 51-53, 55
Świadczenia na rzecz osób fizycznych 20 – 25, 30, 33
Wydatki bieżące
11-17, 19, 26, 28, 29, 31
Wydatki majątkowe
02, 04, 06, 08, 10, 50, 72-74
Rozliczenia z bankami
61 – bez rozdz. 9410, 9411
Obsługa długu publicznego
61 - bez rozdz. 9416, 9491
ZASADY BUDŻETOWE
Zasady budżetowe są to postulaty nauki formułowane pod adresem
konstruktorów budżetu państwa. Tylko nieliczne z nich przybierają
postać normy prawnej. Mają zapewnić prawidłowe działanie
gospodarki budżetowej.
1. Zasada jedności
2. Zasada powszechności
3. Zasada jawności
4. Zasada szczegółowości
5. Zasada niewiązania wydatków z dochodami
6. Zasada specjalizacji
7. Zasada gospodarności i oszczędności
8. Zasada równoważenia budżetu
9. Zasada przejrzystości
ETAPY TWORZENIA BUDŻETU PAŃSTWA.
OBIEG BUDŻETU
I.
Planowanie budżetowe
II.
Przedłożenie i uchwalenie
III. Wykonywanie
IV. Kontrola
I.
PLANOWANIE BUDŻETOWE
1.Art.219 ust. 2 Konstytucji RP – zasady określa ustawa
2.Szczegółowe zasady, tryb i terminy opracowania materiałów do
projektu budżetu państwa przygotowuje Minister Finansów w tzw.
nocie budżetowej
3.Materiały do projektu ustawy budżetowej opracowują i przedkładają
Ministrowi Finansów dysponenci części budżetowych
4.Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów założenia projektu
budżetu państwa, uwzględniające ustalenia przyjęte w Wieloletnim
Planie Finansowym Państwa
5.Do 25 października dysponenci części budżetowych zawiadamiają
jednostki podległe o kwotach dochodów i wydatków budżetowych
wpisanych do projektu ustawy budżetowej
6.Do 1 grudnia jednostki podległe opracowują i przekazują
dysponentom części budżetowych projekty planów finansowych
WIELOLETNI PLAN FINANSOWY PAŃSTWA to plan dochodów i wydatków
oraz przychodów i rozchodów sporządzany na dany rok budżetowy i trzy
kolejne lata. Sporządzany jest w układzie obejmującym funkcje państwa wraz z
celami i miernikami stopnia wykonania danej funkcji i uwzględnia:
-cele średniookresowej strategii rozwoju kraju, o której mowa w ustawie o
zasadach prowadzenia polityki rozwoju
-kierunki polityki społeczno-gospodarczej.
Wieloletni Plan Finansowy Państwa, w podziale na poszczególne lata
budżetowe, określa:
1.Podstawowe wielkości makroekonomiczne
2.Kierunki polityki fiskalnej
3.Prognozy dochodów oraz wydatków budżetu państwa
4.Kwotę deficytu i potrzeb pożyczkowych budżetu państwa oraz źródła ich
sfinansowania
5.Prognozy dochodów i wydatków budżetu środków europejskich
6.Wynik budżetu środków europejskich
7.Skonsolidowaną prognozę bilansu sektora finansów publicznych
8.Kwotę państwowego długu publicznego
Minister Finansów przedstawia Radzie Ministrów projekt Wieloletniego Planu
Finansowego Państwa. Rada Ministrów uchwala Plan i ogłasza go w Dz. U. RP
Monitor Polski. Plan jest aktualizowany przez RM, w drodze uchwały,
corocznie, w terminie 2 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy budżetowej i
uwzględnia prognozę na kolejne 3 lata. Aktualizacja polega na doprowadzeniu
danych zawartych w WPFP do zgodności z ustawą budżetową na dany rok
budżetowy.
Wieloletni Plan Finansowy Państwa stanowi podstawę przygotowywania
projektu ustawy budżetowej na kolejny rok.
W projekcie ustawy budżetowej, przedstawianym przez Radę Ministrów
Sejmowi, poziom deficytu nie może być większy niż poziom deficytu ustalony
na ten rok w Wieloletnim Planie.
II.
PRZEDŁOŻENIE I UCHWALANIE BUDŻETU
1. Rada Ministrów uchwala projekt ustawy budżetowej lub projekt ustawy o
prowizorium budżetowym i wraz z uzasadnieniem przedstawia go Sejmowi w
terminie do dnia 30 września roku poprzedzającego rok budżetowy (art.222
Konstytucji RP). Projekt jest autoryzowany przez Radę Ministrów.
2. Do projektu ustawy o prowizorium budżetowym stosuje się przepisy ustawy
odnoszące się do projektu ustawy budżetowej; projekt ustawy budżetowej,
Rada Ministrów przedstawia Sejmowi, nie później niż na 3 miesiące przed
zakończeniem okresu obowiązywania ustawy o prowizorium budżetowym.
3.Gdy ustawa nie zostanie ogłoszona przed 1 stycznia, to do czasu ogłoszenia
odpowiedniej ustawy, podstawą gospodarki finansowej jest przedstawiony
Sejmowi projekt ustawy; stawki należności budżetowych oraz składki na
fundusze celowe obowiązują w wysokości ustalonej dla roku
poprzedzającego rok budżetowy.
4.Inicjatywa ustawodawcza przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów (art.. 221
Konstytucji RP)
5.Dopuszcza się możliwość późniejszego przedłożenia projektu ustawy
budżetowej, jeśli zaistnieją jakieś wyjątkowe okoliczności.
6.Projekt uchwalony przez Sejm jest przekazywany do Senatu, który ma 20
dni na naniesienie w dokumencie poprawek (art.. 223 Konstytucji RP)
7.Łącznie, obie izby parlamentu mają 4 miesiące na uchwalenie ustawy
budżetowej i przedłożenie jej do podpisu Prezydentowi.
8.Jeśli warunek ten nie zostałby spełniony, Prezydent w ciągu 14 dni może
zarządzić skrócenie kadencji Sejmu (art.. 225 Konstytucji RP)
9.W stosunku do uchwalonej ustawy budżetowej, w przeciwieństwie do
innych ustaw, Prezydentowi nie przysługuje prawo weta. Może natomiast
zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego o zbadania zgodności ustawy
budżetowej z Konstytucją. Trybunał ma obowiązek orzec w tej sprawie nie
później, niż w ciągu 2 miesięcy od dnia złożenia wniosku.
10.Zakaz zmieniania treści innych ustaw, przy okazji uchwalania ustawy
budżetowej - ”obładowywania ustawy budżetowej”
III. WYKONYWANIE BUDŻETU
1.Wykonywaniem budżetu kieruje Rada Ministrów
2.Obowiązki dysponentów budżetowych:
a/ opracowanie układu wykonawczego budżetu – 21 dni od dnia ogłoszenia
ustawy budżetowej – przedłożenie Ministrowi Finansów
b/ 21 dni na przekazanie jednostkom podległym informacji o ostatecznych
kwotach dochodów i wydatków
c/ informują podległe i nadzorowane jednostki o harmonogramie dochodów i
wydatków opracowanym przez Ministra Finansów w porozumieniu z
dysponentami budżetowymi
d/ sprawują nadzór i kontrolę nad całością gospodarki finansowej podległych
im jednostek organizacyjnych
3.Obowiązki i uprawnienia Ministra Finansów
a/ opiniuje inne ustawy, jeśli wywołują one skutki budżetowe
b/ sprawuje funkcje kontrolne
c/ opracowuje harmonogram realizacji dochodów i wydatków wszystkich
dysponentów
ZASADY WYKONYWANIA BUDŻETU
1.Zasada pełnej realizacji zadań, w terminach określonych przepisami i
opracowanym harmonogramem
2.Ustalanie , pobieranie i odprowadzanie dochodów budżetowych na
zasadach i w terminach wynikających z obowiązujących przepisów
3.Zasada dokonywania wydatków budżetowych wyłącznie w granicach kwot
określonych w planie finansowym, z uwzględnieniem prawidłowo
dokonanych przeniesień i zgodnie z planowanym przeznaczeniem, w sposób
celowy i oszczędny
4.Wydatki na współfinansowanie programów realizowanych ze środków
pochodzących ze źródeł zagranicznych nie podlegających zwrotowi, mogą
być dokonane po uzyskaniu tych środków
5.Zasada zlecania zadań na zasadzie wyboru najkorzystniejszej oferty, z
uwzględnieniem przepisów ustawy o zamówieniach publicznych
6.Zasada dokonywania wydatków na obsługę długu Skarbu Państwa – przed
innymi wydatkami budżetu państwa
7.Zasada pokrywania z budżetu wydatków nieprzewidzianych, których
obowiązkowe płatności wynikają z tytułów egzekucyjnych, bez względu na
poziom środków finansowych zaplanowanych na ten cel; powinny one być
refundowane w trybie przeniesień wydatków z innych podziałek klasyfikacji
budżetowej lub z rezerw
8.Zasada przenoszenia wydatków budżetowych w budżecie państwa tylko na
zasadach zawartych w ustawie
9.Dotacje z budżetu państwa, wykorzystane niezgodnie z przeznaczeniem
lub pobrane w nadmiernej wysokości podlegają zwrotowi do budżetu wraz z
odsetkami w wysokości określonej jak dla zaległości podatkowych w ciągu
15 dni
DOKONYWANIE PRZENIESIEŃ W PLANACH BUDŻETOWYCH
Dysponenci części budżetowych mogą dokonywać zmian w ustawie
budżetowej tylko w zakresie ustalonym
1.Między rozdziałami i paragrafami klasyfikacji, w ramach danej części i
działu budżetu państwa
2.Żadne z przeniesień nie może zwiększać planowanych wydatków na
wynagrodzenia
3.Nie można dokonywać zmian w środkach zaplanowanych w załącznikach
do ustawy budżetowej na finansowanie inwestycji i programów wieloletnich,
tj. nie mogą one być wykorzystane na inne cele. Na dokonanie takich zmian
w planie finansowym może wyrazić zgodę tylko Rada Ministrów, po
uzyskaniu pozytywnej opinii sejmowej Komisji Finansów Publicznych
4.Przeniesienie polegające na zmniejszeniu lub zwiększeniu:
-wydatków majątkowych - wymaga zawiadomienia Ministra
Finansów
-wydatków majątkowych jednorazowo o kwotę powyżej 100 tys.zł. –
wymaga zgody Ministra Finansów
-wydatków przeznaczonych na realizację programów
finansowanych z udziałem środków europejskich – wymaga zgody
ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego
BLOKOWANIE WYDATKÓW BUDŻETOWYCH
Blokowanie planowanych wydatków budżetowych oznacza okresowy lub
obowiązujący do końca roku zakaz dysponowania częścią lub całością
planowanych wydatków, albo wstrzymanie przekazywania środków na
realizację zadań finansowanych z budżetu państwa.
Decyzje o blokowaniu środków podejmuje:
1. Rada Ministrów o w drodze rozporządzenia – w przypadku zagrożenia
realizacji ustawy budżetowej, po uzyskaniu pozytywnej opinii sejmowej komisji
do spraw budżetu
2. Minister Finansów – w przypadku stwierdzenia niegospodarności w
określonych jednostkach, opóźnień w realizacji zadań, nadmiaru posiadanych
środków oraz naruszenia zasad gospodarki finansowej
3. Dysponenci części budżetowych – w zakresie ich części budżetu państwa, o
czym muszą poinformować Ministra Finansów
REZERWY BUDŻETOWE
W budżecie państwa rezerwy mogą być utworzone tylko w wydzielonej
części ustawy.
1.Rezerwa ogólna – w wysokości nie wyższej niż 0,2% wydatków budżetu.
Rezerwą ogólną dysponuje Rada Ministrów.
Rezerwa ogólna nie może być przeznaczona na zwiększenie wydatków,
które w wyniku przeniesień między rozdziałami i paragrafami, zostały
uprzednio zmniejszone.
2.Rezerwy celowe tworzone są na:
a/wydatki, których szczegółowy podział na pozycje klasyfikacji budżetowej,
nie może być dokonany w okresie opracowywania budżetu
b/wydatki, których realizacja jest uwarunkowana zaciągnięciem kredytu w
międzynarodowej instytucji finansowej
c/na wydatki związane z realizacją programów współfinansowanych z
udziałem środków unijnych
d/gdy inne ustawy tak stanowią
Suma rezerw celowych (z pkt a i d) nie może przekroczyć 5% wydatków
budżetu
Rezerwa części budżetu państwa, w których dysponentami są wojewodowie

W częściach budżetu państwa, których dysponentami są poszczególni wojewodowie,
może być tworzona rezerwa w wysokości do 1% planowanych wydatków, z
wyłączeniem dotacji dla jednostek samorządu terytorialnego.
WYDATKI NIEWYGASAJĄCE Z KOŃCEM ROKU BUDŻETOWEGO
Nie zrealizowane kwoty wydatków wygasają z upływem roku budżetowego
(zasada jednoroczności budżetu).
Zasady tej nie stosuje się do:
1.Przychodów z kredytów zagranicznych
2.Środków pochodzących ze źródeł zagranicznych, nie podlegających zwrotowi
3.Środków przeznaczonych na współfinansowanie programów realizowanych z
niepodlegających zwrotowi środków ze źródeł zagranicznych
4.Wydatków inwestycyjnych i programów wieloletnich pod warunkiem, że Rada
Ministrów, w porozumieniu z komisją sejmową, do 15 grudnia wykaże je w
zestawieniu przedstawiającym dysponenta części budżetowej, rodzaj wydatku,
kwotę wydatku i termin zakończenia inwestycji lub programu.
Jeśli termin zakończenia inwestycji lub programu nie zostanie dotrzymany, środki
te muszą zostać przekazane do budżetu państwa.
KONTROLA I SPRAWOZDAWCZOŚĆ BUDŻETOWA
1.Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego
przedkłada Sejmowi sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz
z informacją o stanie zadłużenia państwa (art. 226 Konstytucji RP).
2.Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią
Najwyższej Izby Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia
Sejmowi sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub odmowie udzielenia
Radzie Ministrów absolutorium.
3.Minister Finansów przedstawia sejmowej komisji Finansów Publicznych
i Najwyższej Izbie Kontroli informację o przebiegu wykonania budżetu
państwa także za I półrocze – w terminie do 10 września tego roku.
Budżet zadaniowy daje odpowiedzi na 5 podstawowych pytań:
1/ jakie zadania wykonują ministerstwa i urzędy centralne
2/ jakie wydatki przeznacza społeczeństwo na poszczególne zadania
3/ jakie cele mają być osiągnięte
4/ jakie efekty (rezultaty) mają przynieść zamierzone cele
5/ w jakim stopniu udało się doprowadzić do zamierzonych celów
STRUKTURA FUNKCJONALNA ZADANIOWEGO UKŁADU
WYDATKÓW
1. FUNKCJE PAŃSTWA
grupują wydatki jednego obszaru działalności państwa
2. ZADANIA BUDŻETOWE
główna jednostka klasyfikacji budżetowej;
grupują wydatki wg celów; odnoszą się do wyodrębnionych
obszarów działalności dysponenta (posiadają cele i mierniki)
3. PODZADANIA
niższy stopień klasyfikacji budżetowej; mają charakter operacyjny;
przypisane są do nich wydatki, służące realizacji celów zadania;
dla zachowania odpowiedniego poziomu agregacji podzadań
ustalono ich limit do 5 w ramach jednego zadania
(posiadają cele i mierniki)
4. DZIAŁANIA
układ wykonawczy wydatków; pozwolą na uzyskanie struktury
rodzajowej wydatków dla poszczególnych działań
FUNKCJE PAŃSTWA
Funkcja 1. Zarządzanie Państwem
Funkcja 2. Działalność na rzecz zapewnienia i poprawy bezpieczeństwa wewnętrznego i
porządku publicznego
Funkcja 3. Działalność edukacyjna, wychowawcza i opiekuńcza państwa
Funkcja 4. Zarządzanie finansami państwa
Funkcja 5 . Ochrona praw i interesów Skarbu Państwa
Funkcja 6. Koordynacja polityki gospodarczej
Funkcja 7 . Gospodarka przestrzenna, wspieranie rozwoju budownictwa i mieszkalnictwa
Funkcja 8. Wspieranie kultury fizycznej i sportu
Funkcja 9. Kultura i ochrona dziedzictwa narodowego
Funkcja 10. Wspieranie rozwoju polskiej nauki
Funkcja 11. Działalność na rzecz zapewnienia bezpieczeństwa zewnętrznego i
nienaruszalności granic
Funkcja 12. Ochrona i poprawa stanu środowiska
Funkcja 13. Zabezpieczenie społeczne i wspieranie rodziny
Funkcja 14. Rynek pracy
Funkcja 15. Prowadzenie polityki zagranicznej
Funkcja 16. Sprawy obywatelskie
Funkcja 17. Zapewnienie równomiernego rozwoju kraju
Funkcja 18. Działalność państwa na rzecz zapewnienia zasady sprawiedliwości
Funkcja 19. Budowa, rozbudowa i utrzymanie infrastruktury transportowej
Funkcja 20. Organizacja opieki zdrowotnej i polityka zdrowotna
Funkcja 21. Prowadzenie polityki rolnej oraz rybackiej
Funkcja 22. Tworzenie i koordynacja polityki
Zadanie wspólne dla każdego dysponenta:
„TWORZENIE I KOORDYNACJA POLITYKI”
1/ merytoryczna koordynacja działalności dysponenta, planowanie
strategiczne, obsługa merytoryczna urzędu
2/ administracyjna obsługa realizacji zadań (kadry, księgowość,
kontrola wewnętrzna i audyt, archiwum itd.)
3/ obsługa techniczna (usługi transportowe, informatyczne, ochrona,
sprzątanie, remonty itd.)
CELE powinny być:
1/ konkretne – nie mogą pozostawiać pola dla swobodnej
interpretacji; precyzyjnie sformułowane, aby można było w
oparciu o nie ustalić mierniki
2/ mierzalne, co pozwala na stwierdzenie, czy zostały osiągnięte
3/ zaakceptowane przez jednostki odpowiedzialne za jego
realizację
4/ realistyczne – ambitne, lecz zarazem możliwe do osiągnięcia
5/ określone w czasie
MIERNIKI wykorzystywane w procesie ewaluacji muszą być:
1/ adekwatne – ściśle powiązane z celami zadania; muszą
odzwierciedlać podstawowy cel
2/ akceptowane przez jednostki, realizujące dane zadanie
3/ wiarygodne, a także łatwe do zrozumienia dla osób
nieposiadających szczegółowej znajomości tematu
4/ łatwe do monitorowania; proces pozyskiwania danych nie może być
droższy niż realizacja samego zadania lub stanowić istotnej części
jego kosztów
5/ odporne na manipulacje
Wdrożenie budżetu zadaniowego pozwala m.in. na:
1/ zwiększenie efektywności wydatkowania środków
2/ znaczną poprawę skuteczności wydatków publicznych
3/ realną wycenę poszczególnych zadań państwa
4/ zwiększenie jawności i przejrzystości budżetu państwa
5/ koncentrację części wydatków na zadaniach uznanych za
priorytetowe w programie rządu
6/ lepszą koordynację działań administracji publicznej oraz
wyeliminowanie dublujących się funkcji i kompetencji w
poszczególnych resortach
RÓŻNICE MIĘDZY BUDŻETEM W UKŁADZIE TRADYCYJNYM A ZADANIOWYM
TRADYCYJNY
ZADANIOWY
Narzędzie wydatkowania
Narzędzie zarządzania
Utrudnione powiązanie z celami rządu; słaba
kontrola skuteczności realizacji zadań
Sprzyja sprecyzowaniu celów działania
rządu, monitorowania skuteczności ich
realizacji
Wydatki budżetu niezintegrowane z
pozostałymi wydatkami sektora publicznego
Globalne podejście do wydatków sektora
publicznego
Utrudniona hierarchizacja wydatków
Hierarchia wydatków i instrumentów wg
istotności dla rozwoju społ-gosp.
Statyczne ujęcie – rok budżetowy
Długofalowe podejście roczny budżet
wynikający z wieloletniego programowania
budżetowego
Brak wiedzy o efektywności poniesionych
wydatków
Pomiar stosunku nakładów do wyników –
efektywność
Resortowe podejście
Sprzyja współpracy w rządzie i pozostałych
instytucjach sektora publicznego
Klasyfikacja budżetowa wymaga
specjalistycznej wiedzy
Czytelna informacja o wydatkach
budżetowych
Ukierunkowuje dyskusję w Sejmie na
pojedyncze pozycje wydatkowe
Umożliwia merytoryczną dyskusję o
programach rządowych
Dysponent administruje środkami
Dysponent zarządza środkami; jest
odpowiedzialny za realizację programu
Download