Opinia prawna – podróż służbowa kierowcy

Opinia prawna – podróż służbowa kierowcy
Wyjazd pracownika kierowcy oraz kierowcy zatrudnionego na podstawie umowy
cywilno-prawnej stwarza wiele problemów w zakresie jego uprawnień do zwrotu
ponoszonych z tego tytułu wyŜszych wydatków, obowiązków pracodawcy, zasad
opodatkowania przychodu, kosztów uzasadnionych itd.
Kodeks pracy reguluje w Art. 775 zasady pokrywania kosztów i określa pojecie podróŜy
słuŜbowej pracownika. Ust. 1 tego przepisu stwierdza bowiem: „Pracownikowi wykonującemu na
polecenie pracodawcy zadanie słuŜbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba
pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują naleŜności na pokrycie kosztów związanych
z podróŜą słuŜbową.”;
a ust. 3 określa, ze podstawową zasadą jest ustalenie tych zasad przez samego pracodawcę. Zapis
przepisu brzmi bowiem: „Warunki wypłacania należności z tytułu podróży służbowej pracownikowi
zatrudnionemu u innego pracodawcy niż wymieniony w § 2 określa się w układzie zbiorowym pracy
lub w regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem
zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu wynagradzania.”
Przedsiębiorstwa i Spółki PKS nie są bowiem państwową lub samorządową jednostką sfery
budŜetowej.
Przepisy te stanowiły podstawę do wypłaty wydatków ponoszonych przez kierowcępracownika jeŜeli zdaniem pracodawcy znajdował się on w podróŜy słuŜbowej.
Jednak sytuacja zmieniła się diametralnie w wyniku uchwały składu siedmiu sędziów Sądu
NajwyŜszego - Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 19 listopada
2008 r. nr II PZP 11/2008 o treści:
„Kierowca transportu międzynarodowego odbywający podróŜe w ramach wykonywania
umówionej pracy i na określonym w umowie obszarze jako miejsce świadczenia pracy
nie jest w podróŜy słuŜbowej w rozumieniu art. 775 § 1 KP .”
Po tym orzeczeniu sądy zaczęły orzekać, Ŝe przepisy Art. 775 dotyczą tylko takiej
sytuacji, kiedy w stosunku do pracownika podróŜ słuŜbowa jest zjawiskiem incydentalnym, a
nie jest istotą wykonywania danej pracy. A taki charakter bez wątpienia ma praca kierowcy.
Istotą tej pracy jest bowiem stałe przemieszczanie się po jakimś obszarze.
Uchwała ta powodowała, Ŝe wydatki z tego tytułu nie stanowiły kwot zwolnionych z
opodatkowania i obciąŜeń z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne oraz zdrowotne, a takŜe u
pracodawców były traktowane jako wynagrodzenie za pracę.
Dlatego teŜ organizacje zrzeszające przewoźników podjęły inicjatywę zmiany prawa w tym
zakresie, tak aby kierowcy przysługiwało prawo do otrzymania świadczenia z tytułu znajdowania się
w podróŜy słuŜbowej. Inicjatywa ta zakończyła się powodzeniem i Sejm przyjął odpowiednią
nowelizację prawa.
Zmiana została wprowadzona ustawą z dnia 12 lutego 2010 r. „o zmianie ustawy o
transporcie drogowym oraz o zmianie niektórych innych ustaw” Dz. U. nr 43 poz.246.
Jej art. 4 stanowi :
„W ustawie z dnia 16 kwietnia 2004 r. o czasie pracy kierowców (Dz. U. Nr 92, poz. 879, z
późn. zm.) wprowadza się następujące zmiany:
1) w art. 2 dodaje się pkt.7 w brzmieniu:
„7) podróŜ słuŜbowa - kaŜde zadanie słuŜbowe polegające na wykonywaniu, na polecenie
pracodawcy:
a) przewozu drogowego poza miejscowość, o której mowa w pkt.4 lit. a, lub
b) wyjazdu poza miejscowość, o której mowa w pkt.4 lit. a, w celu wykonania przewozu
drogowego.”;
2) po art. 21 dodaje się art. 21a w brzmieniu:
„Art. 21a. Kierowcy w podróŜy słuŜbowej, przysługują naleŜności na pokrycie kosztów
związanych z wykonywaniem tego zadania słuŜbowego, ustalane na zasadach określonych w
przepisach art. 775 § 3-5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy.”.
Zmiana prawa w tym zakresie powoduje, Ŝe:
1. kaŜdy kierowca niezaleŜnie od łączącego go stosunku pracy będzie w ‘podróŜy
słuŜbowej” jeŜeli spełni przesłanki pkt.7 art.2 ustawy o czasie pracy kierowców;
2. podróŜ słuŜbowa pracownika będącego kierowcą w trybie art.775 KP będzie miała
miejsce jedynie w przypadku kiedy nie będzie wiązała się z wykonaniem „przewozu
drogowego”;
3. zasady wypłaty świadczenia i jego wysokość będzie odbywała się jedynie na zasadach
określonych w art.775 § 3-5.
Podstawową zasadą jest więc przyjęte w KP Ŝe określenie warunków wypłacania
naleŜności z tytułu „podróŜy słuŜbowej” dokonuje pracodawca w układzie zbiorowym,
regulaminie wynagradzania albo te z w umowie o pracę.
Zatem to pracodawca powinien określić „warunki i wysokość naleŜności” jakie
przysługują kierowcy wykonującego podróŜ słuŜbową w jego zakładzie pracy.
JeŜeli pracodawca nie określi tych warunków to mamy dopiero wtedy do czynienia z
postanowieniami § 5, który pomocniczo odsyła do przepisów wykonawczych wydanych
w oparciu o upowaŜnienie określone w art.775 § 2 KP.
Tymi przepisami są:
„Rozporządzenie ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie
wysokości oraz warunków ustalania naleŜności przysługujących pracownikowi
zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budŜetowej z tytułu podróŜy
słuŜbowej na obszarze kraju” oraz,
„Rozporządzenie ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r.
w sprawie wysokości oraz warunków ustalania naleŜności przysługujących pracownikowi
zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budŜetowej z tytułu podróŜy
słuŜbowej poza granicami kraju.”.
W tych rozporządzeniach określony jest m.in. czas podróŜy słuŜbowej jako „czas od
rozpoczęcia podróży (wyjazdu) do powrotu (przyjazdu) po wykonaniu zadania”.
Przepis ten nie był konstruowany pod sytuację „podróŜy słuŜbowej kierowcy” w związku z
tym jest nieprecyzyjny dla określenia czasu podróŜy słuŜbowej kierowców.
Zdaniem PIGTSiS pracodawcy powinni ten czas precyzyjnie określić zgodnie z przepisami
KP. Naszym zdaniem czas ten powinien obejmować:
1) czas od rozpoczęcia podróŜy (wyjazdu) do powrotu (przyjazdu) do miejscowości
będącej siedzibą przedsiębiorcy lub innej ale przez niego wskazanej;
2) w przypadku przejazdu przez określoną powyŜej miejscowość podróŜ słuŜbowa ulega
zakończeniu i rozpoczyna się nowa podróŜ, tym bardziej jeŜeli kierowca w tej
miejscowości przebywa przez okres co najmniej 30 minut;
3) czas podróŜy słuŜbowych nie podlega sumowaniu w ciągu jednego dnia;
4) ustanowienie stawek naleŜności z tytułu podróŜy słuŜbowej w innej wysokości niŜ za
okresy określone w rozporządzeniu:
Istotą nowelizacji było przyznanie pracownikom prawa do rekompensowania wyŜszych
kosztów ponoszonych przez kierowcę odbywającego podróŜ słuŜbową, a nie inny sposób
wynagrodzenia zwolniony z opodatkowania i obciąŜenia składkami na ubezpieczenia
społeczne.
Dopuszczalnym w świetle przepisów ustawy jest inne określenie w/w czasu i wysokości
naleŜności niŜ powyŜsza sugestia Izby. jest to sprawa realizowanej przez danego
przedsiębiorcę polityki wobec pracowników.
NaleŜy jednak pamiętać o przepisach podatkowych, które nakładają obowiązek
opodatkowania naleŜności wypłacanych w innej wysokości niŜ określone w w/w
Rozporządzeniach.
PowyŜsza opinia jest poglądem prawnym PIGTSiS
mgr Zdzisław Szczerbaciuk
Prezes Zarządu PIGTSiS
.
Warszawa, dn. 01.09.2010 r.