CO Z TĄ ZŁOŚCIĄ

CO Z TĄ ZŁOŚCIĄ ?
Niestety to uczucie kojarzone jest najczęściej negatywnie. Złość w przekonaniu większości
ludzi utożsamiana jest z agresją, uczuciem, które należy skrywać, wstydzić się go, a jeśli już
wydostanie się na zewnątrz - wypadałoby za nie przeprosić. Istnieje przekonanie, że złość
prowadzi raczej do problemów i trudności w relacjach pomiędzy ludźmi niszczy je i sprawia,
że stają się bolesne i uciążliwe. Być może słyszeliśmy czasem słowa kierowane do nas ze
strony osób dorosłych, opiekunów, rodziców dotyczące uczucia złości. Być może były to
zdania typu: Nie złość się, to nieładnie, Nie wolno się denerwować. Znamy też rozmaite
powiedzenia, które dość nieprzychylnie odnoszą się do tego uczucia, np.: Złość piękności
szkodzi, Zgoda buduje, niezgoda rujnuje. Nie chodzi o to żeby w zupełności zaprzeczać czy
obalać powyższe przekonania. Chodziłoby raczej o dokładniejsze przyjrzenie się takim
zdaniom oraz temu, co dzieje się z nami, kiedy się złościmy. Po to choćby, żeby poszukać
odpowiedzi na pytanie czy niezgoda musie zawsze rujnować. Co robić żeby w sytuacji
niezgody nie dochodziło do zrujnowania czegoś ważnego. Co robić żeby niezgoda (czyli
konflikt, czyli kłótnia, czyli sprzeciw) nie doprowadzała do uszkodzenia tego, co ważne?
Myślę tu o satysfakcjonujących kontaktach pomiędzy ludźmi. Czy da się sprawić żeby
niezgoda mogła również budować? Istnieją sposoby żeby tej budowie pomagać.
Złość to uczucie jak każde inne
Złość jest stanem emocjonalnym, uczuciem, które powstaje w rozmaitych sytuacjach
życiowych. Można się go bać lub wstydzić, albo można korzystać z tego uczucia, jak z
ważnej informacji. Uczucia (np. smutek, żal, radość, złość) po prostu powstają w nas i są
obecne w naszym życiu właściwie przez cały czas. Uczucia wskazują nam czy coś nam się
podoba czy nie, czy dana sytuacja jest przyjemna, czy raczej należałoby się z niej wycofać
albo ją zmienić. Każda dziedzina życia zabarwiona jest jakimś uczuciem. Uczucie jest jak
przyprawa nadającą i wyostrzająca smak potrawy. Właściwie to trudno jest być obojętnym
wobec czegokolwiek. A jeśli już- to obojętność kojarzy się raczej negatywnie. Jest blisko z
rezygnacji, zmęczenia, czy frustracji. Jeśli coś komuś zobojętnieje- ma to raczej pejoratywny
wydźwięk.
Są takie uczucia, które kojarzą się negatywnie i wtedy staramy się takich uczuć unikać, bo w
naszym przekonaniu nie wolno ich przeżywać. Można mieć obawę, że w złości zrani się
kogoś, albo obrazi, albo sprawi się komuś przykrość lub też zostanie się odrzuconym przez
kogoś, kiedy powie się o swojej złości.
Każde uczucie należy odróżnić od zachowania. Ponieważ zachowanie łączy się z jakimś
działaniem, które rzeczywiście może być rozmaite (lepsze lub gorsze). Rozgraniczenie
pomiędzy uczuciem, a zachowaniem jest czymś bardzo ważnym, bo o ile uczucie po prostu
powstaje i trudno z tym dyskutować lub zaprzeczać temu, o tyle w złości można się lepiej lub
gorzej zachować. Można krzyknąć, można nie mówić nic, można się obrazić, można kogoś
obrazić albo (co jest drastyczne) uderzyć lub coś zniszczyć. Tutaj ukryta jest istota problemu.
Często nie wiemy po prostu, co zrobić z naszą złością i w jaki sposób ją wyrażać.
Złość - to informacja
Jeśliby spojrzeć na złość jak na informację, odkrywamy doniosłą rolę tego uczucia. Złość
informuje nas o tym, że w naszym otoczeniu, albo z nami dzieje się coś, na co nie mamy
zgody. Złość dotycząca jakiejś sytuacji może być sygnałem i bodźcem do zmiany tej sytuacji,
albo do wycofania się z niej. Złość często pobudza nas do działania, mobilizuje do zmiany, do
poszukania dla siebie nowych możliwości, czy rozwiązań. Umiejętne korzystanie z tej
informacji nie musi być czymś nieprzyjemnym, a wręcz przeciwnie otwiera nowe drogi
naszego rozwoju. Z drugiej strony nadmierne tłumienie tego uczucia może nas prowadzić do
poczucia bezradności. Wydaje się, że umiejętne czy odpowiednio wyregulowane
dopuszczanie złości do siebie może na zewnątrz przejawiać się jako inicjatywa,
przedsiębiorczość czy nawet twórczość. Jak to zintegrować i jak uszanować własną złość,
pozostając jednocześnie w satysfakcjonujących relacjach z innymi, kiedy to właśnie inni
ludzie są częstokroć jej źródłem?
Anatomia złości
W literaturze przedmiotu spotykamy się z opisem procesów, jakie towarzyszą człowiekowi w
gniewie. Kiedy czujemy przypływ złości uruchamiają się w pierwszym rzędzie fizjologiczne
komponenty tego uczucia. Doświadczamy napięcia w mięśniach twarzy, mamy przyspieszony
oddech, ściągnięte brwi, ciśnienie krwi wzrasta. Możemy ponadto odczuwać przyspieszone
bicie serca, czasami odczuwamy ból lub ucisk w żołądku, albo drżą nam ręce. Nasilenie
wspomnianych reakcji może osiągać bardzo wysoki poziom.
Opisane powyżej reakcje fizjologiczne początkują drugi etap przeżywania uczucia złości.
Chodzi tu o sposób czy styl, w jakim zareagujemy na przeżywane uczucie. Można wyróżnić
trzy sposoby radzenia sobie ze złością :
1.
Tłumienie. Niektórzy ludzie skrywają złość, tłumiąc ją zaprzeczają przeżywaniu
gniewu. Konsekwencją takiego stylu reagowania może być poczucie bezradności, mniejszej
wartości, bolesne poczucie nieumiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Jednym
słowem złość obraca się przeciwko osobie, która ją przeżywa. Ponadto w relacjach
międzyludzkich nie mówienie o złości powoduje dystans i wycofanie z kontaktu. Złożone i
delikatne relacje pomiędzy ludźmi mogą stać się przykre i uciążliwe, kiedy mamy trudność w
komunikowaniu tego, co nam przeszkadza, czy co nas złości.
2.
Agresywne wyrażenie złości. Istnieją osoby, które w sposób niekontrolowany wyrażają
swój gniew czy sprzeciw, co rani innych ludzi, niszczy relacje międzyludzkie, a w
najgorszym wariancie staje się wręcz niebezpieczne i zagrażające zdrowiu (tak jak w sytuacji
przemocy fizycznej). Osoby reagujące w ten sposób powodują częste konflikty z otoczeniem.
Nie trudno zauważyć, że ich kontakty z innymi ludźmi nie są satysfakcjonujące.
3.
Konstruktywne wyrażanie złości. Istnieją sposoby na wyrażanie swojego gniewu w
sposób, który nie zagraża innym ludziom. Taki styl daje poczucie sprawczości, siły i
pewności siebie w trudnych sytuacjach. Ponadto dzięki niemu nasz kontakt z innymi ludźmi
może stać się głębszy i bardziej autentyczny. Będzie w nim miejsce nie tylko na sprawy
przyjemne, ale też na to, co dotyczy tej trudniejszej cząstki naszych relacji z innymi.
Vademecum złośnika- czyli sposoby konstruktywnego wyrażani złości:
1.
Wyrażaj bezpośrednio uczucia, jakich doświadczasz (np. Złości mnie, kiedy Ty .,
Przeszkadza mi kiedy .).
2.
Mów w sposób konkretny - nie ogólnikowy.
3.
Mówiąc o tym, co cię złości, skup się na opisie zachowań unikając oceniania drugiej
osoby.
4.
Słuchaj argumentów drugiej strony.
5.
Bądź gotowy na ewentualną zmianę swojego zdania, jeśli jesteś
w konflikcie z drugą osobą.
6.
Mów w sposób prosty, nie zawiły.
Jakich zachowań należy unikać :
1.
Nie przedrzeźniaj innych.
2.
Nie stosuj agresji słownej czy też fizycznej.
3.
Nie używaj epitetów.
4.
Nie oceniaj osoby.
5.
Nie przerywaj, kiedy druga strona mówi.
6.
Nie używaj sformułowań typu: Ty zawsze. lub Ty nigdy..
7.
Nie lekceważ drugiej strony.
8.
Nie interpretuj czyjegoś zachowania, nie szukaj motywów czy przyczyn (np.:
Zachowujesz się tak, bo jesteś egoistą.)
Powyższe podpowiedzi dotyczące sposobów na wyrażanie złości mogą być pomocne w
sytuacjach, kiedy takie uczucie w nas powstaje. Być może dzięki nim uda się nam w
sytuacjach niezgody doprowadzić raczej do zbliżenia czy wyjaśnienia trudności, aniżeli do
trwałego konfliktu, urazy czy też bolesnego wycofania z kontaktu.